Ежи Довнар
Полтергейст

400-летию династии Романовых
посвящается.

Полтергейст

   Действующие лица:

   Старик-художник, рослый мужчина, внешне схож с Хэмингуэем.
   Его внучка 13-ти лет, фокальное лицо.
   Григорий Ефимович Распутин.
   Анна Вырубова.
   Ольга Лохтина }
   Александра Пистолькорс }
   Муня Головина }
   Баронесса Кусова } адепты Распутина
   Анна Решетникова }
   Софья Волынская }
   Евгения Шаховская }
   Гастарбайтер Шамсулло.
   Двое скинхедов.

   В I действии звучат только голоса Григория Распутина и Анны Вырубовой. Cами же персонажи, как таковые, на сцене не появляются.

Действие I

   Мы знаем, о чём говорим. Группа учёных, в надежде узнать что-нибудь новое о жизни и передвижениях грызунов, отвезла одну-единственную крысу по имени Распутин на одинокий остров неподалёку от Новой Зеландии, на котором до этого крысы не водились. Предварительно они взяли образец ДНК своего подопечного. Затем надели на крысу специальный электронный ошейник, и четыре недели изучали, где крыса спит, где ест и какими маршрутами передвигается, и всё в таком духе.
   Потом они решили зачем-то эту крысу изловить.
   Несмотря на ловушки (их было больше трёх десятков), расставленные в излюбленных местах Распутина, на все приманки, ловушки и хитрости, несмотря на старания двух специально натренированных и знающих своё дело псов, ничего у них не вышло. Хуже того, в какой-то момент перестал поступать радиосигнал с прикреплённого к животному устройства, и надежды найти грызуна рассеялись как дым.
   Что удивительно – Распутин всё-таки нашёлся: через 18 недель, и совсем на другом острове – примерно в полукилометре от того, где его выпустили. Никто не знал, что крысы могут плавать так далеко.

   Большая комната с очень высокими потолками в бывшем при царе «доходном доме», где сто лет тому назад снимал апартаменты Григорий Распутин. Изразцовая печь на две смежные комнаты. На стенах висят картины без соблюдения какой-либо системы, скорее, по принципу наличия свободного места. Вдоль одной из стен стеллаж, на котором книги, статуэтки, пустая бутылка из-под мадеры с надписью по вертикали «BARBETTO SERIAL 1910 MADEIRA». В углу комнаты стол без скатерти, на нём электрический самовар, тарелка недоеденного холодца, баночка французской горчицы, куски хлеба, чёрная спинка ноутбука. В противоположном углу мольберт, за которым сидит хеменгуэевского вида пожилой мужчина в шортах и футболке. В руках у него кисть и палитра. В центре комнаты стоит кресло-мешок фирмы Zanotta яркокрасного цвета, на котором сидит девочка-подросток, позируя художнику.

   Старик: Повернись левее. Так, чтобы я видел твоё правое ухо и совсем не видел левого. Хорошо. Теперь руки сложи в замок и замкни их на правом колене, заложив правую ногу за левую. Отлично. И в заключение озари своё лицо внутренней улыбкой и постарайся максимально замереть в такой позе.

   Внучка: (ёрзая) Сразу предупреждаю, что с внутренней улыбкой будут проблемы, потому как озарять себя изнутри я ещё не научилась.

   Старик: Ладно. Тогда хотя бы минут двадцать-тридцать продержись в этой позе.

   Внучка: (застывая в определённой позе) Хорошо. Постараюсь.

   Cтарик: (начинает рисовать) Есть такая методология – в театральном деле, правда, – замирать в позе какого-либо исторически известного персонажа и стараться изнутри прожить отрезок его жизни, добиваясь максимального правдоподобия. Лаборатория Гротовского – слыхала? Так вот, постарайся представить себе, будто ты самая изобретательная на свете хозяйка, самая лучшая на свете мать и ещё Нобелевский лауреат по физике в придачу, ну, скажем, как Мария Склодовская-Кюри.

   Внучка: А ты не считаешь, что таких людей просто не существует в природе?

   Старик: Даже если тебе удастся выполнить это хотя бы на одну десятую, то меня это вполне устроит.

   Внучка: Скажи мне, Хэмингуэй, а я буду на себя похожа?

   Старик: Будешь, будешь. Не переживай.

   Внучка: А то, помнишь, та дама, которую ты в прошлый раз рисовал, была очень удивлена, когда увидела свой портрет.

   Старик: Дело в том, что каждая женщина хочет быть красивее, чем она есть на самом деле – такова её природа и ничего с этим не поделаешь. А я как раз изобразил в чертах её лица то, что скрыто у неё внутри. То есть, не пошёл на компромисс, не стал писать на потребу, и ей это не понравилось.

   Внучка: Ты всегда такой принципиальный в своём ремесле?

   Старик: Признаюсь, не всегда. Когда нужны деньги, забываешь о принципах. Но у этой уж больно неприятное нутро и непомерно раздутые амбиции. Ладно, оставим её в покое – сейчас речь о тебе.

   Внучка: Обо мне?

   Старик: Да, о тебе. Я написал за свою жизнь свыше пятисот портретов: какие-то из них удачные, какие-то менее, а вот портрет своей внучки написать не могу. Не получается, и всё тут. И вот сейчас, к сожалению, тоже.

   Внучка: Теряешь квалификацию, Хэмингуэй.

   Старик: Возможно. Но, скорее всего, дело в чём-то другом, а вот в чём – не могу понять. Ты, кстати, поливала сегодня «ваньку-мокрого»?

   Внучка: Поливала, конечно. Попробуй его не полей, сразу начнёт чахнуть. Между прочим, на кончиках его листьев появилась откуда-то роса.

   Старик: Роса, говоришь? А знаешь, что это означает? Это означает, что к вечеру будет гроза, что довольно редкое для нашего города явление – или какое-нибудь другое ненастье. Вот так. Ладно, на сегодня хватит. (Встаёт из-за мольберта, откладывает свой инструментарий, подходит к внучке) Вот смотрю я на тебя – а такая возможность у меня представляется всё реже и реже – и хочу запомнить, как ты выглядишь. Ведь не сегодня-завтра в твоей жизни произойдёт сумасшедшее ускорение, и тогда поминай тебя, как звали. Время начнёт рваться в клочья, все события переместятся в компьютер, жизнь станет поверяться исключительно айпедом и мобильным телефоном. Будет терять смысл понятие «уклад жизни» – он просто рассыплется вдребезги. И весь твой Хэмингуэй с его галереей портретов и живописи забудется, если к тому времени не умрёт досрочно.

   Внучка: (дёргаясь справа налево, как бы разминая застывшие члены) C чего это ты взял? Ты не умрёшь. Ты останешься в своих портретах и живописи, (с иронией) как многие великие. Более того. Твоё имя будет занесено золотыми буквами в каталоги мировых шедевров, и будут продавать тебя на аукционах за баснословные деньги, и будешь ты с того света заглядывать в этот мир и удивляться тому ускорению, про которое ты только что говорил.

   Старик: Твои бы слова, да Богу в уши. Беги! Ведь пока родители в разладе, у тебя масса дел: с утра две пары английского, через пять минут с кем-то встреча, а ещё через пять две встречи подряд, потом дискотека и так далее, и так далее, и так далее.

   (Внучка целует деда, хватает сумку и выбегает из комнаты, бросив на ходу «Пока!» Старик подходит к самовару, наливает в чашку заварку, разбавляет её остывшей водой, начинает в раздумьи пить. Раздаётся грохот, похожий на отдалённый раскат грома. Через какое-то время он повторяется, причём его сопровождает человеческий смех и вульгарное хихиканье. Создаётся такое впечатление, что происходит всё это здесь, в этой комнате, только в разных углах поочерёдно. Потом со стены падает картина, за ней другая. То же самое происходит и со стеллажом, с которого слетают две статуэтки и бутылка. Ничто, казалось бы, не должно предвещать случившегося: не началось землетрясение и не видно пакостливых рук, провоцирующих всё это. Старик недоумённо оглядывается вокруг себя, пытается что-то понять, затем подходит к лежащей на полу бутылке и наклоняется, чтобы поднять её. Из бутылки вырывается вдруг пламя, как будто в ней самовоспламенился бикфордов шнур, и она с шипением, зигзагообразно, начинает перемещаться по полу. На фоне этого шипения слышится голос, спокойный, среднего регистра, с характерным сибирским «оканьем»).

   Голос: Вот ты думаешь, что всё это чьи-то проделки. Ан-нет, здесь, в этом доме, я хозяин и остаюсь им по сегодняшний день. А, стало быть, что хочу, то и ворочу.
   (Старик крестится, увидав и услышав такую чертовщину. Поворачивается к источнику звука и как зачарованный, но отнюдь не перепуганный, постепенно догадываясь, с кем имеет дело, заворожённо начинает вслушиваться в каждое слово. А голос, тем временем, продолжает)
   Подойди к мольберту. Ты увидишь на нём того, кто с тобой сейчас говорит.
   (Старик медленно подходит и не верит своим глазам: на холсте, где он несколько минут тому назад рисовал свою внучку, чётко обозначился портрет Григория Распутина, писанный в 1914 году художницей Еленой Клокачёвой и хранящийся сегодня в Государственном Эрмитаже.)
   Вот ты художник и наверно знаешь, что ещё задолго до тебя здесь жил другой художник. Он рисовал меня в разных позах, потом продавал и зарабатывал на этом неплохие деньги. Уже после моей смерти, разумеется. В период нэпа. Простить этого я ему не мог, а после того, как он отказался продать мою спальню священнику, тем более. Помер он, причём насильственной смертью. От нанесённых побоев.
   (Старик вспоминает про этот случай, о котором он слышал от соседей, затем читал в интернете и, обретя самообладание, а, главное, будучи несогласным, вступает с Распутиным в диалог).

   Старик: Простите, но насколько я знаю, художника этого изрядно побили, но он остался живой.

   Голос: Я тебе говорю – для меня, для меня он помер. Причём, навсегда.

   Старик: Не буду спорить, Вам виднее. Если можно в данном случае употребить это слово. Вот кто, действительно, помер, – уж не знаю, для Вас или от Вас – хотя его смерть отстоит от Вашей на целых 94 года, так это – если мне не изменяет память – певец группы «Bonej M» Бобби Фаррелл, кажется, так его звали. И случилось это 30-го декабря 2010 года и именно здесь, у нас в Петербурге.

   Голос: Абсолютно верно. А почему, знаешь?

   Старик: Нет.

   Голос: А потому, что песню обо мне пел нехорошую. Про мои, якобы, сплошные гулянки да разврат, а про хорошие дела ни слова. Про заступничество, например. Да, чернили меня все, кому не попадя ещё при моей жизни, а уж после смерти – так во сто крат. За правду и за то, что был против войны. Говорил я «папе», не встревай ты в неё, всеми способами старайся отвадить неприятеля. На любые провокации отвечай молчанием, пусть даже с проигрышем. Но в глубине души, как воспитанный в воинских традициях, он хотел войны и не послушался мудрого совета, встрял. А чем всё закончилось? Помню, после отступления наших войск из-под Варшавы «папа» вызвал меня в два часа ночи к телефону. Он был очень взволнован и говорил, что готов повеситься, так как Вильгельм предполагает учредить самостоятельное Польское государство. Такого унижения он не сможет перенести… А я ответил ему: – Ты сам должен был полякам даровать самостоятельность. Но теперь имей мужество. Если ты вернешь Польшу, то ты ей дашь всё. Они такие же славяне, как и русские, и должны себя чувствовать хорошо.

   Старик: Ну, сейчас-то они чувствуют себя, действительно, хорошо, и без Ваших тогдашних советов. А советы-то зачастую исходили от человека разгульного, малограмотного, к тому же не смыслящего в военном деле. (Пугается своих слов)

   Голос: Во-первых, этими своими словами ты оскорбляешь меня. А, во-вторых, брехня всё это. Малограмотным я, конечно, был, им и остался, но вот что касалось России, чувствовал я все беды и радости её, как никто другой.

   Старик: Извините меня, ради Бога. Ну, с Россией, ладно, а вот то, что говорили про Ваших поклонниц, – неужели и это выдумка?

   Голос: А что ты имеешь в виду?

   Старик: Ну, к примеру, то, что, якобы, поклонницы Ваши дарили Вам всё, что ни попросите, целовали Вам сапоги, стригли Ваши ногти и зашивали их себе на память, как талисман или оберег. Не говоря уже о «свальных грехах» и прочих «шалостях» с Вашим участием.

   Голос: Может, и зашивали, не знаю, не подглядывал. И что касается этих самых грехов по женской части, не отпираюсь, монахом не был, хотя преувеличено до невозможности. А вот всё остальное сплошные наветы и наговоры.

   Старик: А вот то, что Вас не сожгли при Керенском, а, будто, перезахоронили в Мартышкино, – это тоже неправда? Или как? Называют фамилию Вашего двойника, якобы, это был петербургский мещанин Щетинин. Так вот он вместо Вас и был, говорят, сожжён.

   Голос: А вот это не богоугодное дело. Убили меня, ладно, может, и было за что. Но вот сжигать труп – не по-христиански это. Не угоден я был тем, в ком не узрел врагов своих – это и было моим главным просчётом в жизни. Другим помогал вознестись на вершину лестницы, а сам вот упал с неё и разбился вдребезги. Ладно, ненавидел меня младший Юсупов, – было за что, не отрицаю. Съездить при всём бомонте по физии, такое не прощается. Но ведь он был гомиком, полез ко мне на маскераде, переодевшись цыганкой. А я что, ласкаться с ним должен был, что ли?

   Старик: Обидно, согласен. Но теперь Вам, конечно, не понять, то ли Вас убрали во имя пользы государства, то ли Вы кому-то очень мешали, то ли Вам просто отомстили.

   Голос: Отчего ж не понять. Ясное дело, сложил свою голову во имя отечества. В шестнадцатом году выдохлась Россия в войне, нечем было воевать, не хватало снарядов, винтовок, патронов и надо было мириться с немцем за всякую цену. Я за это и ратовал. Не было б тогда ни революций, ни гражданской войны, ни большевиков у власти. Да, потеряли б какую-то территорию, так её, вон, сколько в Сибири-то незаселённой – иди, засевай, паши, благоустраивай. Столыпин переселил туда тридцать тысяч душ, планировал сто тридцать, так не дали довести реформу до конца, застрелили.

   Старик: Ну, наверно, не всё так было просто тогда, как Вы сейчас об этом рассуждаете.

   Голос: Знаю. Не просто, очень даже не просто всё тогда складывалось. Но из двух зол надо было выбирать меньшее.

   Старик: Это что ж Вы хотите сказать, что иметь немцев у границ России было б лучше, чем заиметь большевиков у себя в пределах этих границ?

   Голос: Насчёт большевиков сказать тебе ничего не могу, поскольку не любил ни тех, что из сибирских ссылок возвращались, ни тех, что из Швейцарии приезжали, а вот против немцев можно было держать границу на замке, что, кстати, и сделали большевики, но только потом уже против всех.

   Старик: Ну, хорошо, кончились большевики, а вместе с их кончиной открылись все границы. Немцы нам давно не угрожают…

   Голос: (перебивает) А вот то и плохо, что не угрожают. Русскому человеку всегда угроза нужна. Он без неё беспечный становится и свою природную агрессию супротив своих же и направляет, и на всякие иные дурости. Вот откуда бандитизм, жульничество, терроризм и беспросветная, как вы сейчас говорите, коррупция.

   Старик: Может, Вы и правы.

   (В это время с верхнего ряда висящих картин отделяется от стены одна из них и, повальсировав немного в воздухе, не падает на пол, а повисает в воздухе. Образуется своего рода экран, на котором, как в «laterna magikа», начинает проецироваться кинохроника царских времён. Затем на нём же высвечивается портрет фрейлины императрицы Анны Вырубовой).

   Вырубова: Извините, что вмешиваюсь в ваш разговор, но в какой-то степени он касается и меня, да и многих других, давно почивающих уже на том свете. Я, в отличие от Вас, Григорий Ефимович, прожила почти на пятьдесят лет дольше, правда, за границей в Финляндии, но духовную, да и информационную связь с Россией не порывала ни на один день. Так вот, беда России не в том, что ей всегда нужна угроза, отсутствие которой расхолаживает её, а в том, что за тысячу лет мы так и не научились сами управлять собой, развиваться под собственным началом и диктовать свою политику другим.

   Распутин: (перебивая) Ну что Вы, милая Аннушка, как это не научились диктовать собственную политику другим! Ещё б немного, и Дарданеллы с Босфором, да и кусок Турции в придачу были б нам отданы «за так».

   Вырубова: И подавились бы мы этим куском Турции окончательно. Потому как управлять такой гигантской империей «папе» было бы не под силу. Слаб он был для таких невообразимо безграничных территорий. Вот и нынешнего вашего премьер-министра в шутку изображают часто похожим на Николая II – уж больно он похож на него. Тоже наверно потому, что и ему не под силу навести порядок в матушке России.

   Старик: Господа, господа! Что касается внешнего сходства, то оно, действительно, неоспоримое, только что без усов и бороды, но какая связь между внешними чертами и управлением государством? Ведь важен, скорее, ум и прозорливость правителя.

   Распутин: Связь самая непосредственная. Господь так управляет, что раз награждает людей схожими чертами, то и внутренние его способности также в чём-то схожи. В мелких действиях это, может быть, и незаметно, но вот в таких, как управление страной – очень даже. И ещё очень важна опора. В такой стране, как Россия, где восемьдесят процентов нищего населения, делать опору на капитал, как делают это в Америке, не серьёзно. Поэтому курс нынешней России – вот запомните мои слова – рано или поздно обречён.

   Старик: Подождите, давайте не будем уходить в сторону от времени, в котором Вы жили. Ведь в воспоминаниях многих членов двора фигурирует факт охлаждения или почти что отхода Николая II от государственных дел, особенно после прочтения пресловутого письма Алекс к Вам, уважаемый Григорий Ефимович, в котором она чуть ли не объясняется Вам в любви.

   Распутин: Наплести можно всего, чего угодно. Не было у нас с ней никакой любви – в физическом смысле, я имею в виду. Вот дело Рубинштейна, действительно, подкосило её.

   Старик: А что это было за дело такое?

   Вырубова: Я смогу лучше объяснить его суть. Так вот. Алекс во время войны посылала в Германию своим родственникам через Швецию, поскольку был фронт, какие-то денежные средства. Понятно, что это сопряжено было с опасностью быть заподозренной в шпионаже. Операцию эту по своим каналам великолепно осуществлял банкир Дмитрий Рубинштейн. Но однажды он попался на пересылке в ту же Швецию каких-то документов, связанных с его предпринимательскими делами. Его арестовали, и Алекс решила, что этот арест был связан именно с пересылкой денег её немецким родственникам. Можете себе представить, как она перенервничала!

   (Вдруг «засопел» и «зафыркал» самовар, хотя никто его не включал. Это был для старика прекрасный повод угостить чаем своих высокопоставленных гостей, но, к сожалению, только виртуально. Поэтому он подходит к столу и наливает чай только себе).

   Старик: Вы уж извините меня, но пить чай с картинным изображением человека я ещё не научился – это всё равно, что пить водку, чокаясь с зеркальным своим отражением, видя в нём собутыльника.

   Распутин: Да уж пей, конечно, один, тем более что, как я посмотрю, пить тебе, если исключить нас с Аннушкой, таки, не с кем. Живёшь, видать, как бобыль, в глухом одиночестве? Вот и мадеру мою любимую, что на полке у тебя стоит, тоже гложешь, наверно, один, али с зеркалом? (глухо смеётся)

   Старик: Угадали, живу, действительно, в одиночестве. Но, с другой стороны, так легче писать – никто не мешает. Поэтому чай буду пить один, а вы ответьте мне, пожалуйста, на вопрос: если то, что здесь происходит, полтергейст, то не он ли вызвал ваше здесь появление? Или, наоборот, не ваше ли здесь присутствие, правда, в запечатлённом на холсте виде, явилось причиной необычных этих аномальных явлений?

   Распутин: Может быть, как знать? Я ведь всегда обладал этими, как ты называешь таким чудным словом, аномалиями. Вот у вас сейчас по телевидению идёт каждый день передача «Битва экстрасенсов», так вот это про меня. Правда, не совсем, ибо я и видел, что случится с Россией, и постоянно говорил об этом. Вот и сейчас вижу жуткую картину, где-то под Смоленском она случится, но только не с нашими людьми. И произойдёт это весной 2010 года. Да, точно, а вот кто повинен в этой трагедии, останется загадкой. Так и не решённой никем… Однако, я отвлёкся. Мне многие не верили, считали шарлатаном, а я умел лечить людей божественной молитвой. Ну а лечить телеграммой из ваших теперешних, наверно, никто не может, а я вот вылечил. В 1914-м, когда в Спале, что в Юго-Восточной Польше, у цесаревича началось внутреннее кровоизлияние и лучшие тогдашние профессора Фёдоров, Деревянко и Раухвус ничем не смогли ему помочь, я выслал из Покровского всего лишь несколько слов императрице, и кровь остановилась. Помню даже текст посланной телеграммы: «Господь увидел твои слёзы и услышал твои молитвы. Не сокрушайся больше. Твой сын останется жив». Да и тебя, Аннушка, в 1915-м после железнодорожной катастрофы, когда все наши светила тебя уже похоронили, я, можно сказать, вытащил с того света. Помнишь?

   Вырубова: Как не помнить? Помнила, конечно, всю жизнь, да и любила я тебя очень и за то, что с того света вытащил, и вообще, хотя близости, о которой понаписали многочисленные «свидетели», у нас ведь с тобой не было?

   Распутин: Не было, каюсь.

   Вырубова: Да и быть не могло, поскольку оба мы являлись, в высшей степени, духовными людьми, людьми, любящими только Бога – и никого больше.

   Старик: Рискую быть клеймёным, возможно, за клевету, но, извините меня за откровенность, (делает паузу, опуская при этом глаза) в Вашей девственности, которая установлена путём многочисленных экспертиз, усматривают не высокое духовное начало, не импотенцию лейтенанта Александра Вырубова, то есть мужа Вашего, и, уж тем более, Григория Распутина, а Вашу психосексуальную патологию.

   Распутин (грозно): А вот тут я бы не стал вводить в краску женщину и проводить психологическое расследование, тем более что для этого надо быть специалистом, коим ты не являешься!

   Старик: Прошу прощения, но про всё про это уже написаны горы исследований. Причём, как подлинных, так и сделанных по определённому заказу. У комиссии Керенского одно, у большевиков другое, у финнов третье. У Вашей дочери Матрёны – четвёртое. Но вот в этом пункте все они почему-то сходятся в одном и том же.

   Вырубова: Да, сходятся, и я не стыжусь этого. Не стыжусь перед Богом, так как только ему посвятила свою жизнь, и Он об этом знает.

   Старик: Слов нет, вы действительно святые люди. И Вы, Анна Александровна, и уж, тем более, Вы, Григорий Ефимович. В вашу честь должны звонить колокола всех соборов, писаться картины, зажигаться свечи. (берёт связку свечей и, продолжая говорить и слушать, идёт по периметру комнаты и в определённых местах зажигает свечи. И по мере их разгорания на висящих картинах, к удивлению старика, начинают высвечиваться портреты Николая II, царицы Александры Фёдоровны, их дочерей и цесаревича). Вы и у Александры Фёдоровны с Вашей святостью и предсказаниями в качестве лекаря и предсказателя тоже, наверно, были первым?

   Распутин: Первым, конечно, я не был. Первым был Дмитрий Ознобишин из Козельска, затем была – недолго, правда, – Матрёна-босоножка. Потом обосновался при дворе некий Филипп из Парижа, проходимец, каких свет не видел, но он ошибся с наследником: вместо мальчика, которого тот предсказал, Алекс родила Анастасию. Все они пытались примирить свой колдовской мир со Святым Писанием, но ничего у них из этого не вышло. Ну, а затем пригласили меня, правда, в связи с моими предсказаниями и, конечно, с болезнью цесаревича.

   Вырубова: Да, да, я помню, как я первый раз представила Вас Императору и Алекс. Они были сначала не в восторге от Вас, но когда узнали о Ваших целительных способностях, Алекс тут же приказала оказывать Вам всяческое содействие и взяла Вас под собственную опеку.

   Распутин: И в результате мы не так уж мало сделали для пользы и добра России. Не так ли?

   Старик: К сожалению, исторический анализ показал, что больше вреда, чем пользы. Хотя, понаписано про Вас столько, что ни один в мире человек не в состоянии создать объективный портрет Ваш.

   Распутин: Уж не ты ли проводил этот анализ? И, вообще, кто ты такой, чтобы судить о нашей деятельности при Дворе самого Императора Российского?

   Вырубова: Господа, господа! Понаписано, действительно, столько всего, что отделить зёрна от плевел сегодня уже не представляется возможным.

   Старик: Всё это верно, но если Григорий Ефимович хочет узнать, кто я такой и поближе со мной познакомиться, я не могу отказать ему в этом. Пожалуйста. Фамилия моя Шаховской, зовут Евгением Михайловичем. Родился я в 1940 году.
   (После этих слов раздаётся грохот, и со стены сваливается очередная картина. Вслед за этим слышится тяжкий вздох и мужской шёпот, воспроизводящий слова молитвы. Старик подходит к упавшей картине, поднимает её, прислоняет к стене, оглядывается с удивлением, затем продолжает).
   Про родителей не знаю ничего, так как воспитывался в детском доме. Когда подрос, мне сказали, что родители мои погибли в самом начале войны, а в 1962 году я, работая тогда в архиве одного военного ведомства, был вызван в кабинет начальника и извещён о том, что мои родители были расстреляны, как польские шпионы. После чего тот же начальник сказал, что бабушка моя была одной из первых российских авиатрисс, и, как установили чекисты по документам охранки, тоже польской шпионкой. А закончил он словами «яблоко от яблони недалеко падает».

   (Снова слышен тяжкий вздох, похожий на стон, затем знакомый уже голос)

   Распутин: В котором году родился твой отец?

   Старик: Во время Первой мировой войны, в 1915-м.
   (Образовалась большая пауза).

   Распутин: (медленно, растягивая слова) На лбу, с левой стороны, у тебя нет случайно небольшого утолщения?

   Старик: А как же? Оно у меня с самого рождения.

   Распутин: (после длинной паузы) И у меня тоже.

Действие II

   Зал в Музее восковых фигур. По середине стол. За столом сидят следующие персоны: Ольга Лохтина, Александра Пистолькорс (она в положении), Муня Головина, баронесса Кусова, Анна Решетникова, Софья Волынская и Евгения Шаховская. На них меха, шёлк, чистейшей воды бриллианты, тонкие эгретки в волосах. Все они наиболее рьяные последователи Распутина. У левого торца стола сидит сам Григорий Ефимович. На столе выставлены: тульский самовар «Паричко», связка грубых больших баранок, варенье в замазанных банках, солёные огурцы, миска с варёными яйцами, бутылка кагора. В центре большой торт. В зал входят Старик и Внучка. У Старика в руках фотоаппарат, на плече Внучки папка с бумагой для рисования.

   Старик: (шёпотом) А сейчас я тебя познакомлю с твоими прапрабабушкой и прапрадедушкой.

   Внучка: Ты что, в самом деле? Классно. А как они здесь очутились?

   Старик: Ну, то, что очутились здесь – в этом, пожалуй, ничего классного нет: вылепили их из воска, каждый волосок «вживили» отдельно, заказные глазные и зубные протезы вставили, куда полагается, и в конце надели на них исторически достоверные костюмы. Вот, пожалуй, и всё. А вот то, что они являются нашими с тобой предками, будучи при этом известными историческими персонажами, это и есть тот самый класс, о котором ты говоришь.

   Внучка: Раньше ты мне про это ничего не рассказывал.

   Старик: А раньше я и сам не знал до конца, кто мой дедушка. Вот вчера только узнал. Можно сказать, на склоне своих собственных лет. Почему и потащил тебя сюда.

   Внучка: Ну-ка, ну-ка, можно поподробнее?

   Старик: Только не падай в обморок. В музее, где мы с тобой находимся, это не так уж редко случается. Так вот. Вчера я узнал о том, что вот этот бородатый мужик в сапогах и косоворотке является моим дедушкой и, стало быть, твоим прапрадедушкой (останавливается у фигуры Распутина, указывая на неё жестом). Узнаёшь? (та восторженно кивает головой) А вот эта дама в огромной шляпе с перьями и с боа на плече – твоя прапрабабушка и звали её княгиня Евгения Шаховская, одна из первых лётчиц России. И мой отец, таким образом, был их незаконнорожденным сыном, как, скажем, поэт Жуковский или гениальный Леонардо да Винчи.

   Внучка: То есть ты хочешь сказать, что ты, как минимум, на третьем после них месте.

   Старик: Ну, что ты. Я не тщеславен и ты имела возможность неоднократно в этом убедиться.

   Внучка: (глядя на Шаховскую) Красивая женщина, ничего не скажешь. Ну, а Распутина, кто ж его не знает? Так, говоришь, он был нашим предком? Прикольно! Сам Распутин-прелюбодей – мой далёкий родственник!

   Старик: Шаховская, говорят, была от него без ума. Вообще, она была авантюрной женщиной. Представляешь, сесть за штурвал биплана Райта, лучшего по тем временам самолёта, и по неопытности угробить выдающегося лётчика России Севу Абрамовича – не путай с известным артистом Всеволодом Якутом – тот был по жизни тоже Севой Абрамовичем. И потом, оставшись без единой царапины, сначала удариться в опиум, а потом уйти в гарем к Распутину искупить оба этих греха. А дальше, ещё интереснее. За шпионаж в пользу немцев её сажают в тюрьму, приговорив к расстрелу, но император всемилостивейше заменяет его пожизненным заключением. Временное правительство освобождает Шаховскую и передаёт в распоряжение графа Валентина Зубова, известного историка, доктора философии, создателя Российского института истории искусств. Но после Октябрьского переворота тот бежит на Запад и наша с тобой родственница попадает под опеку наркомпроса товарища Луначарского, который определяет её на должность хранителя ценностей царского дворца. Но ручонки у неё оказываются шаловливыми, и она начинает потихоньку продавать за рубеж вверенное ей имущество. От неминуемого расстрела спасает её всё тот же Луначарский, который переправляет её на работу в Киевское ЧК следователем. После чего наступает трагическая развязка. Евгения Михайловна, накурившись однажды опиума, открывает стрельбу по своим же товарищам и, будучи застреленной, заканчивает свой земной путь. А было ей в ту пору всего лишь тридцать лет.

   Внучка: Не слабо. А вот так посмотришь на неё и даже не подумаешь, какие авантюры были на её счету.

   Старик: Не подумаешь, это точно. На авантюристку – ты права – она, ну, никак не похожа. Добропорядочная светская дама, да и только.

   Внучка: Хэмингуэй, а давай перейдём в следующий зал, чтобы впечатление не испортилось, а то найдём в ней ещё какие-нибудь отрицательные черты.

   (Уходят. С их уходом, как по мановению волшебной палочки, а, точнее, по взрыву невидимой петарды, стол вдруг оживает. Так, после многолетней дрёмы у фигур начинают медленно поворачиваться головы, распрямляться затёкшие члены, на застывших масках лиц появляться проблески жизни. Первым «оживает» Распутин, он достаёт из миски варёные яйца и начинает одаривать ими сидящих за столом женщин).

   Распутин: Ну, душки мои, пчёлки вы мои медовы. Грех понимать надо. А без греха жизни нет, потому покаяния нет, а покаяния нет – радости нет. Ты яйцо-то возьми, поговей вот на первой неделе, что придёт, и приходи ко мне после причастия, когда рай-то у тебя на душе будет.

   Пистолькорс: Уж непременно придём. Как не придти к тебе, Светоч ты наш, превращающий в святыню всё, к чему ни прикоснётся Твоя рука.

   Кусова: (иронически) Христос воскресе! Утихни, Сана. Может, ещё и белья его с мужицким запахом на память попросишь? Сто лет прошло, женская эмансипация наступила, а ты всё ту же песню поёшь. Подумала бы лучше о своём наследнике, осталось-то уж, поди, совсем немного… (обращаясь к Распутину) Придём к тебе, Григорий, непременно придём, только идти-то как бы некуда, потому как навечно приклеены мы воском к этим стульям. Да и время сейчас совсем другое, и ума мы вроде как бы за эти сто лет набрались. Поэтому оставь, Гриша, свои прибаутки и трансы свои прекрати. Помнишь, как тебя в детстве кликали? «Сопляк». Но, несмотря на эту свою кличку, натворил ты, братец, в России много чего, и вовсе даже не «сопливых» дел. Может, если б не твоё виденье баранов, истолкованное как название города Барановичи, царь и не приказал бы наступать на Западном фронте и, глядишь, и война обернулась бы не тем боком, что нам был невыгоден.

   Распутин: Может ты и права, мать, спорить не буду. Но вот только насчёт видения ты ошибаешься. Толковал я «папе» про наступление под Ригой, а не под Барановичами. А вот скажи мне, когда мужик твой по пьяному делу въехал к тебе в спальню на коне, ты ведь не стала убеждать царя бросить кавалерию в атаку? Так ведь? То-то, «видеть» не каждому дано, да и от ошибок никто не застрахован. А для «папы» с «мамой» я и после провала фронта под Барановичами оставался светом в окошке и целителем птенца их ненаглядного. Вот так… Однако, чаю-то всё-таки давайте попьём. Не может русский человек обойтись без чая.
   (разливает всем чай, поочерёдно каждой протягивает налитые чашки).

   Решетникова: (сделав несколько торопливых глотков) Без чая не обойтись, это точно, а вот что касается тебя, Григорий, то забудь ты и про свет в окошке, которым ты был для царской семьи и про их птенца ненаглядного. Никто ведь так и не смог убедиться в твоём предсказании, что в 18 лет он перерастёт свою гемофилию, так как через два года после твоего убийства укокошили и наследника вместе со всей его семьёй. Да, всё осталось в далёком прошлом. Бадмаев – «Гнилушка», помнишь, что сказал тебе перед смертью твоей? «Умрёшь, как пёс». Так оно и случилось, и не помогли тебе ни заклинания твои, ни твоя мистика. Только вот до сих пор не умещается в голове, как это не скосила тебя сразу ни лошадиная доза яда, ни четыре пули, всаженные в тебя.

   Головина: А ещё кто-то из них ёрничал, помните: «Синильную кислоту в мадеру? Портить такое вино? Хватит того, что насыпано в пирожные». (Затем, обращаясь к Шаховской). А ты, княгиня, говорят, тоже порошками баловалась? Правда, не теми, что убивают плоть, а теми, что её взбадривают. Не так ли?

   Шаховская: Был такой грех, не отпираюсь. Через этот грех я и детей потеряла, и последнего сына (поворачиваясь к Распутину). Между прочим, Вашего, Григорий Ефимович.

   Волынская: А ты чего «выкаешь»? Здесь, за этим столом мы все равны, так как и плоть наша давным-давно истлела, и души наши где-нибудь на седьмом или даже на десятом небе почивают. И, между прочим, не только наши, а и всех, кто здесь в этом музее выставлен. Говорят, сегодня утром Бирон опять сидел с опущенными штанами, хотя никто их с него не стаскивал, (смеётся) а свеча на карточном столике княгини Голицыной снова оказалась опалённой, хотя никто её не зажигал.

   Кусова: Да, да, а ещё говорят, что вчера какой-то посетитель, стоя у фигуры Сталина, покончил с собой. Вызвали «скорую», отвезли в больницу, но спасти его так и не удалось.

   Пистолькорс: Так подобное случалось и в других похожих музеях мира, в тех же музеях мадам Тюссо. Ведь не зря говорят, что магия диктаторов или шлейф преступлений продолжают тянуться за ними и после их смерти. А вот история нашего музея, знаете, с кого началась? Естественно, с Петра I. Он привёз из заграничного путешествия свой бюст и восковые портреты Абрама Ганнибала и карлика Луки. Потом, уже здесь, в Петербурге, сделали его восковую фигуру. Он сидел на стуле в обычном своём одеянии, но когда кто-то входил и наступал случайно на специальный механизм, спрятанный в половице, самодержец вставал и грозно указывал рукой на дверь, отчего многие падали в обморок. А ещё говорят, что если повесить куклу, то, при определённых заклинаниях, повесят и живой оригинал, с которого она была сделана…

   (В это время молчавшая всю эту сцену Ольга Лохтина встаёт со своего места. На ней холщовое платье, на голове белый цилиндр-клобук, на шее множество книжечек с крестами. Она подходит сзади к Распутину и обхватывает его за шею).

   Лохтина: А я вот, если б посягнули на тебя, дорогусенька ты мой, защитила б тебя да всем своим телом! Сосудик ты мой благостный! Бородусенька! Мой бог Саваоф!

   Распутин: Отстань, сатана! (отрывает её руки от своей шеи и отбрасывает со всего размаху на пол).

   Лохтина: И всё же ты мой! И я знаю, ты меня любишь!

   Распутин: Ненавижу я тебя, сволочь!

   Лохтина: (быстро поднимается на ноги, опять подбегает к Распутину и обхватывает его голову) А я к тебе опять приложусь!
   (Распутин ударяет её так, что она отлетает к стене).

   Лохтина: Ну, бей же! Бей! Бей!

   Шаховская: (бросается в Распутину) Григорий Ефимович! Григорий Ефимович! Да оставьте Вы в покое эту женщину. Она ведь сумасшедшая. Она ведь так и не извлекла никаких уроков из тех трагических дней, которые обрушились на наши головы (и более спокойным голосом). И вообще, бросьте Ваши гаремные замашки из прошлого и лучше переключитесь на что-нибудь другое. Вот, послушайте лучше балладу, которую – был такой поэт Дмитрий Кедрин – сочинил про Вас, кажется, в 1935 году. (В руках у неё появляется гитара, звучит баллада).

     В камнях вылуща, в омутах вымоча
     Стылый труп отрыгнула вода
     От Григорий осталась Ефимыча
     Всё про всё – лишь одна борода.
     Дух пошёл. Раки вклещились в бороду
     Примерзает калоша ко льду
     Два жандарма проводят по городу
     Лошадь с прахом твоим в поводу.
     И бредут за санями вдовицами
     Мать-царица и трое княжон
     Помнишь, баба твоя белолицая
     Говорила: «Не лезь на рожон!»
     Нет! Поплёлся под арки Растрельины
     С посошком за горючей мечтой.
     Слушай, травленный, топленный, стреляный
     Это кто ж тебя так и за что?
     Не за то ли, что кликал ты милкою
     Ту, что даже графьям не ровня,
     Что царицу с мужицкой ухмылкою
     Ты увёл, как из стойла коня.
     Слизни с харями ряженых святочных
     С их толпою равняться тебе ль?
     Всей империи ты первый взяточник
     Первый пьяница, первый кобель.
     Помнишь, думал ты зорькою тающей:
     Не в свою я округу забрёл
     Гришка! Гришка! Высоко летаешь ты
     Да куда-то ты сядешь, орёл?
     Лучше б травы косить. Лучше б в девичьей
     Щупать баб да петрушку валять,
     Чем под нож дураков Пуришкевичей
     Бычье горло своё подставлять.
     Эх, пройтиться б теперь с песней громкою
     В заливные луга, где косьба.
     Хоть и в княжьих палатах – да с фомкою
     Укокошили божья раба.

   (Песня закончилась. Из глаз Распутина полились слёзы, слёзы боли, отчаяния и бессилья. Он утирает краем рукава глаза).

   Распутин: Растрогала ты меня, Евгения. Только больно не за себя, больно за Россию и за ту, что была, и за то, что в ней творится сегодня. Нет у неё будущего. Растащат её по кусочкам и погубят. Погубят великую Россию. По сравнению с нынешней Россия моего времени была детским садиком. Конечно, и убивали, и резали, и взятки давали, – всё, как сейчас – но только не так предательски и не так жестоко, да и не в таких масштабах. И национальная политика была жёсткой, но в моё время Россия была пионерлагерем по сравнению с бандитским синдикатом, каковым она стала сейчас. В одной песочнице могли спокойно играться и христиане, и инородцы. Впрочем, в поздние советские годы, когда наступил атеизм, – тоже, правда, тогда уже все верили только в одного человека. В человека-тирана и дьявола… Да, хорошую ты песню спела, Евгения, но причём тут фомка, не пойму никак.

   Шаховская: А чего тут непонятного? Это образ, образ врага Вашего, который подло, в спину направил смертельный для Вас удар.

   Распутин: Между прочим, этот смертельный удар или, как ты говоришь, образ я чувствую витающим где-то здесь и сейчас.

   Шаховская: Бросьте, мало ли что может показаться. Ну да Бог с ним, с этим образом. Что случилось когда-то, того уж не изменишь. Вы вот лучше, Григорий Ефимович, вспомните этих чудных дедушку с внучкой, которые, как выяснилось, родные нам с Вами люди. Через столько лет – и вдруг обнаружились. Это надо же. Хоть бы зашли сюда ещё раз, что ли. Кстати, я слышу приближающиеся к нам шаги. (прислушивается) Точно. Пора всем по своим местам.

   (Все быстро садятся на стулья и восстанавливают позы, в которых они находились изначально. В зал входят Старик и Внучка).

   Внучка: Так почему тебе сказали, что яблоко от яблони не далеко падает?

   Старик: (останавливаясь возле фигуры Шаховской, в задумчивости) А потому что отец мой, как оказалось, был тоже уличён в шпионаже и также, как и его мать, ни то в пользу Германии, ни то Польши. И опровергнуть это сейчас уже не представляется возможным. Так с этим клеймом они и покоятся на том свете. Правда, позже я узнал, что дело против Шаховской было сфабриковано контрразведкой, и когда она служила в Киевском ЧК, многих причастных к её аресту ей удалось разыскать и расстрелять, но вот уцелеть самой не удалось.

   Внучка: Хэмингуэй, а давай сфоткаемся вместе с нашей прапрабабушкой. Фотка-то будет уникальная. Пошлём её на тот свет Его Императорским Величествам, вот удивятся – сейчас по Интернету через киберпространство такое вполне возможно.

   Старик: Ладно, не кощунствуй, становись рядом со своей прапрабабушкой и сделай «smile» (достаёт фотоаппарат, делает снимок). Кстати, как родители? Не помирились ещё?

   Внучка: И не думают. Отец, похоже, ушёл к другой женщине, и возвращаться, я так полагаю, не собирается.

   Старик: А ты на них подействовать разве не можешь?

   Внучка: На фиг мне это сдалось. У меня своих проблем выше крыши.
   (В зал входит очередной посетитель. Это молодой человек с сумкой через плечо. Оглядывается вокруг, рассматривает «тайную вечерю» в центре зала, затем подходит к старику и с явным среднеазиатским акцентом спрашивает).

   Шамсулло: Вот эти участники застолья мне понятны, а не подскажете, в каком зале выставлены известные партийные и политические деятели?

   Старик: Через два зала по ходу налево. А вас кто именно интересует?

   Шамсулло: Я приехал из Таджикистана. Зовут меня Шамсулло. Мне сказали, что здесь где-то выставлен наш президент Эмомали Рахмон.

   Старик: Ваш президент? Рахмонов. Почему Вы говорите Рахмон?

   Шамсулло: А потому, что он отказался от русского окончания и официально объявил через все наши представительства об изменении своей фамилии.

   Старик: Интересно, не слышал об этом. Насколько я знаю, фигура его была изготовлена, но несколько лет тому назад она сгорела, а, точнее, расплавилась во дворе Аничкова дворца. Там возник пожар, в результате которого погибло более ста экспонатов. Об этом сообщали в «Новостях» и в прессе. Фигуры были выставлены в специальном шатре и, похоже, сгорели по чьему-то злому умыслу.

   Шамсулло: Жалко президента. Я исключительно правоверный мусульманин но, как все восточные люди, верю в плохие предзнаменования. Дай ему Аллах, конечно, сто двадцать лет жизни, но – Вы наверно знаете – есть такая примета, что когда куклу или изображение человека портят, протыкают ножом или сжигают, то самого человека ждёт болезнь, а может даже и смерть. Вот читал я где-то, что в городе Глухове, на Украине, по приказу Петра I в 1708 году за измену казнили восковую фигуру Мазепы. А ровно через год он умер.

   Старик: А откуда у Вас такие познания?

   Внучка: (перебивая и обращаясь к Старику) Я немного порисую, не возражаешь? (Тот кивает головой. Внучка садится на свободный стул, раскрывает папку с бумагами, достаёт карандаши, начинает рисовать).

   Шамсулло: Я заканчивал исторический факультет нашего Душанбинского университета, а потом увлёкся живописью и учился в студии у нашего известного художника Олима Камолова, читал книги по искусству, но денег это не приносило и пришлось ехать сначала в Москву, потом в Петербург, искать какую-нибудь работу.

   Старик: Ну и кем же Вы сейчас работаете?

   Шамсулло: Как и большинство наших гастарбайтеров, работаю на стройке, покрываю крыши на домах жестью, крашу их. Это сейчас. А перед этим в Москве работал, как художник, в группе «Tajiks-Art».

   Старик: Не слышал про такую. И что же вы там рисовали?

   Шамсулло: Делали копии или, как ещё говорят, кальки с Энди Уорхола, Марка Ротко, других экспрессионистов.

   Старик: М-м-м. Серьёзно. А что потом делали с этими копиями?

   Шамсулло: Как что? Продавали.

   Старик: И большие деньги имели с этого?

   Шамсулло: Копейки, если не сказать, ещё меньше. Знаете, сколько стоит подлинник, например, Ротко?

   Старик: Возможно, догадываюсь.

   Шамсулло: В среднем, 20 миллионов долларов. Копию с него мы делали за несколько часов, потом она продавалась по 500 долларов за квадратный метр. Нам с этого платили 100 долларов. А наши кальки с фотоподлинниками зачастую путали, так они были похожи.

   Старик: И хорошо продавались ваши копии?

   Шамсулло: В том-то и дело, что почти не продавались. Ну, а Москва город дорогой, практически всё уходило на еду и жильё. А мне нужно заработать 10000 долларов, чтобы купить дом у себя на родине. Ведь там ждёт меня невеста.

   Старик: Заработаешь. Ты вот лучше скажи, вот ты, как художник, глядя на эту группу персонажей, кого в первую очередь рисовать стал бы?

   Шамсулло: (разглядывает всех поочерёдно) Ну, пожалуй, Распутина в первую очередь, да, кстати, когда я учился в студии, – я рисовал его, вернее, делал на него шаржи. А потом… вот эту даму в широкополой шляпе.

   Старик: Ты знаешь, я бы тоже. Только с небольшой разницей. Начал бы вот с этой дамы, а Распутина не стал бы рисовать вообще.

   Шамсулло: Почему?

   Старик: А потому, что кто бы ни прикасался к его образу, всегда получал бумерангом по лбу, если не сказать, покруче. Умирали, заболевали, даже хотели покончить жизнь самоубийством. Магия какая-то исходит от этого человека, даже после смерти. Это вроде как история со вскрытием могилы Тамерлана. Помнишь, вскрыли её 22 июня 1941 года, и в тот же день началась война. Да и сама Россия расплачивается за его убийство: став советской, а теперь вот, не поймёшь какой, она превратилась в страну бандитов и мошенников. Ты фильм «Агония» смотрел?

   Шамсулло: Нет.

   Старик: Непременно посмотри, фильм причислен к ста лучшим мировым кинолентам. Это фильм про Распутина и его время. Так вот, Элем Климов, постановщик, хотел выброситься с седьмого этажа гостиницы, когда что-то у него не клеилось в работе. А Алексей Петренко, гениальный актёр, доигрывал главную роль, чередуя место на съёмочной площадке с местом в больнице, куда его отвозила скорая помощь после съёмок. Вот так… А скажи мне, Шамсулло, вот ты уже много лет живёшь в России, как, не ощущаешь давления со стороны, не зовут ли тебя «чуркой»? И, вообще, чувствуешь ли себя нормально здесь?

   Шамсулло: (с неохотой) Да, всякое бывает. Меня тут недавно привлекали в милицию по подозрению в убийстве трёх скинхедов на платформе под Коломной, но всё прояснилось, и меня отпустили. Так что, в общем, жить можно. Ну, спасибо за информацию, я пойду, пройдусь по другим залам. Интересно, что в них?

   (Уходит. В это время в зале появляются двое спортивного вида молодых людей. Они с бритыми головами и одеты в подвёрнутые джинсы и чёрные куртки. На ногах высокие шнурованные ботинки малинового цвета. Подходят к столу с восковыми фигурами, молча, без комментариев разглядывают их. Старик подходит к внучке, смотрит из-за спины на её рисунок).

   Старик: А вот эту линию я бы сделал несколько толще.

   Внучка: Я бы тоже. Но рисунок, видишь, ещё не завершён.

   Старик: Вижу.

   (В это время молодые люди медленно выходят и так же, не обмениваясь ни единым словом, направляются в соседний зал).

   Старик: Более того, вот эту светотень я бы сделал поконтрастней, а фигуру Распутина, естественно, поколоритней – он ведь за этим столом центральная персона.

   Внучка: Ты повторяешь всё то же самое, что говорит наш преподаватель.
   (Раздаётся какой-то непонятный шум, похожий на удар падающего на пол тела. Затем какой-то дребезжащий звук, истерический женский крик и вторящий ему человеческий стон).

   Старик: (несколько секунд прислушивается) Опять этот полтергейст. Ну, правильно, где Распутин, там и эта чертовщина. Нет, с меня хватит – наслушался этого дома. Уходим отсюда. (Берёт за руку Внучку, тащит её за собой, они выходят в противоположную дверь. Слышится вой сирены скорой помощи).

   Конец

Teleportacja
Jerzy Downar

   Personalii:

   Marianna Mniszek – caryca rosyjska.
   Fridrich Zejne – alchemik hetmana Jeremy Wisniewieckiego, mnich.
   Jerzy-Franc Kulczycki – bohater obrony Wiednia, pierwszy zaprzyjaznil europejczykow z kawa.
   Les Kurbas – wybitny ukrainski teatralny rezyser.
   Jusup Goczniajew – kapitan Armii Radzieckiej.
   Channa Chencinska – stewardessa polskich linii lotniczych.
   Walery Borzow – mistsz swiata z lekkej atletyki.
   Roman Waniewski – klown.

   Wszyscy wymienione personalii sa urodzencami
   polozonego w 70 km od Lwowa miasta Sambor lub zbiegiem okolicznosci zwiazani z tym miastem.

   Chociaż początek owej historii sięga nie tak odległych czasów, to leżące u jej źródeł idee, niepokoją ludzkość bodajże od czasów, kiedy człowiek w ogóle jeszcze nie miał jako takiej świadomości. Paradoks polegał na tym, że kiedyś brak świadomości nie miał szczególnego znaczenia, a i dziś o zjawisku tym mówi się w kontekście atawizmu, utraconym przez człowieka w procesie ewolucji. Z podobnym twierdzeniem najbardziej zgadzają się nauki ezoteryczne, najmniej zaś materialistyczne. W całkowitej konfrontacji co do niego jest teologia. Jednak jakakolwiek by nie była prawda, to przewrotna rzeczywistość, mimo wszystko podrzuci takie stwierdzenie, którego nikt nie może wyjaśnić, za wyjątkiem zagorzałego konserwatysty, który zawsze będzie oznajmiać, że: „tak nie może być, dlatego że nigdy tak nie będzie”.

I

   Samolot polskich linii lotniczych LOT IL-62M wykręcał na pasie startowym. Zapowiadał się długi rejs, az do tego do głównego kapitalistycznego państwa świata, do miasta-potwora – Nowego Jorku. Z tego też powodu liniowiec został dokładnie przygotowany. Dokonano jego przeglądu, zatankowano i skompletowano załogę lotniczą, uważaną za jedną z lepszych, jeśli nie najlepszych w oddziale lotniska Okęcie. W ciągu dnia samolot dokonał już rejsu z Chicago i przywiózł grupę Amerykanów polskiego pochodzenia, którzy po zażyciu wszelkich wygód, i co najważniejsze w przeddzień kardynalnych przemian w kraju swoich przodków, niemalże rzucili się na polską ziemię. Tym razem wśród pasażerów samolotu było 17 Amerykanów, 25 Polaków, żyjących za granicą, 119 obywateli PRL-u i 11 członków załogi. Otrzymawszy zezwolenie na start, samolot gładko rozpoczął rozbieg i nabrawszy prędkości, równie gładko zaczął nabierać wysokości. Samolot wykonywał polecenia pilotów, a niezawodna elektronika dawała gwarancję bezpiecznego lotu. Sprawnie działająca maszyneria nie była tylko wynikiem tego, że samolot był wierną kopią angielskiego samolotu transportowego WIKKERS-VS-10. Jego „serce” było mimo wszystko radzieckiej produkcji. Na początku lat siedemdziesiątych, kiedy rozpoczęto seryjną produkcję samolotu, zarówno poziom produkcji obronnej, jak i państwowej techniki podobnego typu w Związku Radzieckim był dostatecznie wysoki i trwały. Z tych to powodów piloci wesoło porozumiewali się z Ziemią i między sobą, stewardessy rozdawały miłe i życzliwe uśmiechy, demonstrowały nienaganną znajomość języka angielskiego oraz radziły sobie z drobnymi życzeniami tego lub innego pasażera, który naciskał przycisk wezwania. Jednakże 23 minuty po starcie, kiedy samolot znajdował się na wysokości 8200 metrów, a do wysokości rejsowej brakowało jeszcze 2000 m, nastąpiła awaria. Oznajmiło o niej straszne uderzenie w rejonie lewego silnika. Jedna z wersji mówi, że w wyniku uszkodzenia stali lub jej niedokładnej obróbki złamał się wał silnika, który przebił najpierw jego poszycie, a następnie drzwi do technicznego pomieszczenia. Nastąpiło rozhermetyzowanie się samolotu, a w luku bagażowym wybuchł pożar, prawdopodobnie w wyniku zapalenia się alkoholu, który wieźli ze sobą w walizkach pasażerowie. Podczas awarii w pomieszczeniu technicznym znajdował się tylko jeden człowiek. Była nim stewardessa Hanna Chęcińska, sympatyczna kobieta w wieku trzydziestu sześciu lat, mężatka, matka dwójki nastoletnich dzieci. Na taśmie, znajdującej się w „czarnej skrzynce”, z zarejestrowanym czasem 11:08:30, zachował się następujący magnetofoniczny zapis:
   – Nie ma Hanki.
   – Gdzie jest właściwie?
   ………………………………
   – Brakuje jednej stewardesy,… bo nam wyrwało drzwi….
   Po 32 minutach samolot runął na drzewa, zostawiając za sobą ogon czarnego dymu i przesiekę długości około osiemdziesięciu metrów. Nikt nie przeżył. Po katastrofie udało się zidentyfikować tylko sto ciał. Siedemdziesiąt jeden ciał zidentyfikowano na podstawie szczątków. Jednego ciała, pomimo dokładnego przeczesania miejsca katastrofy samolotu przez pułk wojskowych, nie udało się odnaleźć. Należało ono do wspomnianej wcześniej stewardessy, Hanny Chęcińskiej.
   O tej strasznej katastrofie, która przytrafiła się z IL-em 62M – nawiasem mówiąc, drugiej po 1980 roku, spośród siedmiu samolotów tego modelu w polskim państwowym lotnictwie – w środkach masowego przekazu pojawiły się tylko zdawkowe informacje, potwierdzające sam fakt jej zajścia i wyrazy współczucia dla krewnych ofiar, ale nic poza tym. Bez żadnych komentarzy, wersji przebiegu zdarzeń lub prób analizy. To było zrozumiałe. „Starszy brat” nie pozwolił „młodszemu” podać do wiadomości publicznej podobnego rodzaju incydentu. Dopiero w 1989 roku pojawiły się na ten temat jakieś informacje, zarówno o charakterze oficjalnym, jak i noszących charakter niezależnych badań. Katastrofa zbiegła się w czasie z dwoma wydarzeniami, terytorialnie związanymi z Polską: ze zdjęciem pomnika marszałka Koniewa w Krakowie, który uratował miasto od zniszczenia w czasie II wojny światowej i z katastrofą radzieckiego wojennego niszczyciela MIG-23, które miało miejsce w czerwcu, na północy kraju. Być może był to zwykły zbieg okoliczności. Podczas gdy pierwszy fakt dawał jakiś powód dla podobnego rodzaju związku, to drugi wprost przeciwnie, wykluczał go. Historia z niszczycielem była następująca. Z radzieckiej bazy wojennej w rejonie Kołobrzegu, polskiego miasta na brzegu morza Bałtyckiego, wystartował samolot bojowy, ale dosłownie w pierwszej minucie lotu stracono z nim łączność. Jak się później okazało, silnik odmówił posłuszeństwa i po nieudanej próbie jego uruchomienia, pilot otrzymał rozkaz katapultowania się. Bez słowa sprzeciwu wypełnił komendę i szczęśliwie wylądował na ziemi. Najciekawsze było jednak to, że samolot bez pilota nie tylko nie runął na ziemię, ale samodzielnie – jeśli na miejscu będzie użycie podobnego słowa – nabrał prędkości i przeleciał jeszcze ponad dziewięćset kilometrów w kierunku zachodnim, wywoławszy przy tym prawdziwą panikę wśród stacji radarowych OPL (Obrona Przeciwlotnicza) Zachodnich Niemiec, Danii i Holandii. Kiedy w powietrze wyleciały samoloty w celu jego przechwycenia, to lotnicy, przybliżających się do samolotu radzieckiego niszczycieli, nie uwierzyli własnym oczom: kabina pilota była pusta. Podczas gdy lotnicy wyczekiwali rozkazu, co mają dalej robić z samolotem, ten runął na niewielką belgijską wioskę, zaraz po tym, jak skończył mu się zapas paliwa.
   Pomimo tak wspaniałego przykładu żywotności, i co za tym idzie, doskonałości radzieckiej techniki lotniczej, zademonstrowanej być może, jako przeciwwaga dla katastrofy z IL-em 62M, eksperci potwierdzili fakt uszkodzenia silnika, spowodowany, jak wynikało ze sprawozdania: „… brakiem precesyjnej tokarskiej obróbki wału z powodu braku odpowiedniego sprzętu”. Ten defekt, najprawdopodobniej, był przyczyną katastrofy. Dalej w sprawozdaniu informowano: „… interesujące, że w samolotach tej serii instalowano silniki D-30KU, wyprodukowane, zgodnie z programem ich modernizacji pod nazwą Burłak. Tym nie mniej, jak się okazało, jeden z tych silników był wybrakowany w procesie produkcji”. W niektórych niezależnych środkach masowego przekazu wysuwano wersję ataku terrorystycznego przeciwko Polsce, przeprowadzonego właśnie 9 maja (dzień, kiedy miał miejsce rejs, był także Dniem Zwycięstwa Związku Radzieckiego w II wojnie światowej) u progu nieubłagalnie zbliżających się wydarzeń, związanych z aktywizacją sił antysocjalistycznych w tym kraju. Tym aktem domniemany terrorysta, prawdopodobnie z radzieckich służb specjalnych robił aluzję, na temat środków, które zostaną przedsięwzięte przeciwko krajowi i narodowi, jeśli wszelkiego rodzaju „Solidarności” nie zaprzestaną buntowniczej działalności z hasłami wolności i uniezależnienia się od starszego brata. Oczywiście, wersja ta nie miała swojej kontynuacji, ponieważ owa „Solidarność” była już pewna swojego zwycięstwa i rozsądnym była „rozłąka” ze Związkiem Radzieckim w warunkach pokojowych, nie drażniąc go i nie prowokując do międzynarodowego skandalu.
   To, że nie odnaleziono ciała stewardessy ani jego szczątków – w tym przypadku żadna z wersji nie mogła objaśnić zaistniałego faktu. Co prawda, pojawiło się przypuszczenie jakoby ciało Hanki zatonęło w zbiorniku wodnym, ale na trasie upadku samolotu nie było dużych jezior ani innych większych zbiorników, a tych kilka niewielkich, które napotkano po drodze, – dokładnie przeszukano. Wersja z boskim pierwiastkiem, według której zaginiona w katastrofie lotniczej, miała trafić bezpośrednio do nieba, była poważnie rozpatrywana jedynie przez… kleryków i ortodoksyjnych wierzących. Pomoc UFO mogła być wzięta pod uwagę jedynie przez ufologów i autorów fantastyczno-naukowych powieści. Dlatego też brak ciała zaginionej zaliczano do kręgu wydarzeń, figurujących obok nie wykrytych zabójstw działaczy politycznych, siły wyższej i niezrozumiałych zjawisk przyrody. A poza tym…

II

   W czwartym luku bagażowym trzaskał mróz. Trzy pozostałe luki, znajdujące się pod podłogą, były hermetycznie zamykane, i tylko ten, znajdujący się u samego ogona samolotu, był nieszczelny. Dlatego, wybierając się tutaj, Hanna założyła watówkę i kozaki. W luku nie musiała przebywać aż tak długo – po prostu trzeba było sprawdzić, czy znajdują się tam cztery worki z pocztą, tak jak podawał list przewozowy, a jeśli tylko dwa, trzeba było iść i szukać brakujących worków w trzecim luku. Na szczęście wszystkie worki znajdowały się na miejscu i, krótko mówiąc, można było wracać, gdy nagle rozległo się silne uderzenie w drzwi. W oka mgnieniu drzwi zostały wyrwane i wyrzucone w otchłań powietrznego oceanu. Niczym odkurzacz, w wyniku różnicy ciśnień, wszystko, co znajdowało się w luku, zostało wyssane na zewnątrz przez rozrzedzoną otchłań. Na zewnątrz znalazła się także Hanna. Ale za to na ułamek sekundy przed tym wydarzeniem jej mózg, niczym błyskawica, przeszyła myśl, że w żadnym wypadku nie należy tracić ducha, chociaż już samo znajdowanie się na zewnątrz samolotu gwarantowało jego utratę. Owa myśl, która przeszyła jej podświadomość, pociągnęła za sobą rozciągniętą w czasie informację, w danym momencie jak gdyby zwartą w jeden zbiór o wielkości ludzkiego mózgu. To były lekcje szkoły życia, a dokładniej mówiąc, wryte w pamięć działania, które należy przedsięwziąć w ekstremalnych warunkach podczas lotu. Ale, mimo wszystko to była tylko teoria, przydatna jedynie w formie wykładu, przeprowadzonego przez wykształconego pedagoga, który nigdy nie wzbijał się w powietrze. Praktyka, z reguły, bywa bardziej okrutna i nieprzewidywalna. Dlatego też do głowy przyszły jeszcze jedne lekcje, na które Hanna specjalnie jeździła do Indii. Otrzymała je od awatara Sathya Sai Baby, którego była czcicielką, i który odkrył u niej zdolności paranormalne, a następnie wyciągnął je na powierzchnię i w przeciągu kilku seansów rozwinął do ponadprzeciętnego poziomu. Hanna zobaczyła w swojej świadomości spokojny uśmiech na jego twarzy, z aureolą czarnych włosów dookoła, i energia z jej całego ciała, tak jak ją uczył, w oka mgnieniu skoncentrowała się w rejonie splotu słonecznego. Jeśli ktokolwiek mógłby w tym momencie zobaczyć Hannę, to zauważyłby, że jej ręce, nogi, całe ciało, jakby w przeciągu sekundy pociemniało, a w centrum ciała zaczęła rozkręcać się niespotykana dla zwykłego śmiertelnika, kula energetyczna. Częstotliwość poruszania się kuli była na tyle wysoka, że, posługując się kategoriami emocjonalnymi, można było ją scharakteryzować jako niepohamowaną radość, dziki zachwyt lub skrajny poziom histerii. Ostatnim wysiłkiem gasnącej woli, kula energetyczna została wypchnięta przez górną czakrę na zewnątrz i przybrała na wietrze formę lejku, w centrum którego znalazła się Hanna, pozbawiona już świadomości. Ciało zaczęło powoli, ruchem spiralnym oddalać się od zamienionego w płonącą kometę, zaginionego i sukcesywnie tracącego wysokość samolotu; a następnie oddaliło się od wyrwanych drzwi i worków na listy i wkrótce stało się jednym jedynym punktem w gigantycznym, powietrznym oceanie Ziemi. To zejście po spirali, w powstałym tornadzie trwało całą wieczność, a być może sekundę – w zależności od tego, w jaki sposób odmierzano czas. Najważniejsze, że w powstałym lejku znajdowało się powietrze, a co za tym idzie, także ciepło. Co prawda, nie takie, jak w Indiach w czasie pobytu u Sathya Sai Baby, ale mimo wszystko było ciepło. I tym niemniej Indie ze swymi Himalajami i Szambalą pozostawały w prawie że uśpionej świadomości atrakcyjną, a w danym przypadku, siłą ratunkową. Przy czym, nie tylko dla Hanny, ale dla wszystkiego, co znajduje się w atmosferze, w kosmosie i nawet w całym Układzie Słonecznym. Ta siła, niczym naciągnięta struna, powiadamiała o tym, a tarcia pomiędzy cząsteczkami powietrza poruszającymi się w ruchu obrotowym dookoła tej struny, były źródłem melodii, pragnącej jakichkolwiek słów. W danym przypadku to nie miało znaczenia…

     Zapomniane pragnienie
     aby odkupić swoje grzechy
     podąża za nami, niczym opętanie
     od nadchodzących nabożeństw żałobnych…

   … nawet takich, które tylko pasowały do melodii płynącej z kręcącego się dysku winylowego…

     … W oceanicznej perspektywie
     nie ma ludzi i nie ma samochodów
     w monopolistycznym królestwie Sziwy
     jest miłość i wieczny splin…

   … niech nawet przemieszanych rosyjskich i nierosyjskich słów, jednoczących kraje i kontynenty, przemieszczających słuchacza w określony punkt na planecie…
   … Tutaj, w oceanie przestworzy, w noosferze brzęczącej miriadami bioprądów jest „podchwytywana” dowolna melodia, dowolny wiersz, stworzony niegdyś przez przedstawicieli rodu ludzkiego. Szczególnie, kiedy jest to kobieta-łowca, bujająca w obłokach.
   … Czas lądowania przy dźwiękach tejże melodii okazał się nieskończenie długi, tak jak okres połowicznego rozpadu pierwiastka radioaktywnego lub, wprost przeciwnie, momentalny, niczym przeskok strzałki na zegarku elektronicznym. Być może, lądowania jako takiego wcale nie było, i melodii także, a kobieta, która leżała nieprzytomna i zmaterializowała się przy drodze w godzinach przedpołudniowych, raczej nie byłaby w stanie powiedzieć coś na ten temat. Po ulicy szła parada wojenna, dochodziły dźwięki muzyki granej przez orkiestrę, za którą maszerowali weterani wojenni, z połyskującymi orderami i medalami, otrzymanymi za waleczność i heroizm w czasie wojny ojczyźnianej. Nikt nie wyszedł z kolumny, biorąc, widocznie, leżącą kobietę za pijaną, co było w pełni zrozumiałe ze względu na dzień świąteczny i dawało powód do tego, aby tak myśleć. Zaraz po zakończeniu parady, podeszli do niej znudzeni przechodnie, żeby pomóc jej wstać na nogi, ale zrozumiawszy, że nie jest pijana, tylko straciła przytomność, zaczęli zatrzymywać przejeżdżające samochody, żeby tylko ktoś się zatrzymał i dowiózł ranną do szpitala. Ale jakoś nikt się nie trafiał, ze względu na to, że ulica na czas parady była zamknięta. Nieoczekiwanie zatrzymał się wojenny „gazik”, i oficerzy, którzy siedzieli w środku, zorientowawszy się w sytuacji, zabrali ranną, i ta wkrótce znalazła się na izbie przyjęć w pobliskim szpitalu. Wstępne badanie nieco zdziwiło lekarza dyżurnego. Żadnych ran na ciele, żadnych siniaków, bicie serca ledwie słyszalne, oddech ledwie wyczuwalny. Nie był to raczej wypadek samochodowy, nie przypominał także wylewu, czy też zawału serca, i nawet omdlenia – jeśli miało miejsce – co budziło wątpliwości. Tak zazwyczaj nie wyglądają skutki utraty świadomości, przeciwnie, miało się wrażenie, jak gdyby kobieta zapadła w letargiczny sen: pobledniała, zlodowaciała twarz, całkiem chłodne kończyny, prawie że wygasłe źrenice. Lekarz wezwał jedyną siostrę, dyżurującą w czasie świąt, kazał jej zrobić zastrzyk z kamfory, a sam poszedł po kartę zdrowia dla nowej pacjentki. Okazało się, że nie miała przy sobie żadnych dokumentów, i odzież, w ciepłym dla tej szerokości geograficznej okresie, nie była dopasowana do panującej pory roku. Na początku, ze względu na dosyć niespotykany przypadek, lekarz chciał zadzwonić na dyżurny posterunek milicji. Ale potem z jakiegoś powodu rozmyślił się, zrozumiawszy, widocznie, że w milicji też pracują ludzie i mają prawo do swoich „narkomowskich stu gramów” wódki z okazji święta. Trzeba było odłożyć procedurę rozpoznania i wypełnienia dokumentów, do czasu, gdy chora odzyska świadomość, a dokładniej, do jutrzejszego dnia, jako że dziś mieli wolne. Przewieźli ją do sali chorych, położyli na wolne łóżko i oddali na obserwację pielęgniarce, która otrzymała uprzednio odpowiednie wskazówki.
   Chora, tymczasem zaczęła powoli dochodzić do siebie. Serce coraz energicznej rozlewało krew po ciele, kończyny zaczęły „topnieć”, a z twarzy znikły siniaki. Odszedł stan ciężkiego snu, inaczej mówiąc, głębokiego letargu lub kriostaty, przeciągającej człowieka na końcową granicę, znajdującą się pomiędzy życiem a śmiercią. Nieoczekiwanie w głębokiej podświadomości, w jego nieograniczonych głębokościach, zapłonęła mikroskopijna iskierka, która powoli rozgorzała jak bengalski ogień i oświeciła mroczny tunel, wzdłuż którego rozpoczął się powolny ruch. Na początku nawet Twórca, który przeszedł poszczególne ewolucyjne etapy życia organicznego na Ziemi, nie zrozumiał, co to za iskra? Ciała, świadomości, duszy człowieka? Ale stopniowo, ze wzrostem prędkości, zaczęło zarysowywać się wyjście z podziemia, za którym świeciło jaskrawe słońce. Jeszcze minuta, jeszcze pół minuty, jeszcze sekunda – i bryźnie w oczy bielą nieba, która przyszła na zmianę piekielnemu mrokowi. I nareszcie nastąpił ten moment, otworzyła oczy, i stopniowo za zanikającą mgłą ukazał się jej sufit, ściany, stół, krzesła, kobiety leżące na łóżkach. Kobiety spały, ktoś nawet pochrapywał, ponieważ zbliżał się już wieczór, według szpitalnego rozkładu dnia nadeszła cisza nocna, ludzie pracujący w okolicy, zasypiali mocnym i zdrowym snem – ledwie głowę przyłożył do poduszki i zasypiał. Hanna najpierw podniosła się, opierając się na łokciach, jeszcze raz obejrzała się, po czym, na wyciągniętych rękach, próbowała wstać, – udało się. Chociaż drżały jej nogi i coś na kształt mgły otaczało przestrzeń dookoła niej. Zrobiła krok naprzód, potem drugi. Na sali nie było chorych, którzy by mieli problemy ze snem, także na korytarzu nie było nikogo, i jedynie donośne lub słabe pochrapywanie donosiło się zza tych lub innych drzwi. Hanna szła powoli wzdłuż placu szpitalnego, opierając się o ścianę, ale z każdym krokiem szła coraz pewniej. Do jej uszu nieoczekiwanie doszły ciche głosy, którym towarzyszyło bliżej nieokreślone przetaczanie się czegoś płytkiego i twardego, słyszalne na końcu korytarza. Dwóch mężczyzn w jej wieku siedziało za okrągłym stołem i grało w nardy, przy czym jeden jak gdyby uczył drugiego zasad gry. Na długą deskę, przypominającą odwróconą szachownicę, tylko dużo większych rozmiarów i ozdobioną nieokreślonym ornamentem, rzucali parę czarnych kości, i, w zależności od sumy oczek, przesuwali warcaby wzdłuż burt. Zobaczywszy Hannę, mężczyźni obrócili się w jej kierunku, i ten, który był niższy i bardziej żwawy, zaprosił ją, aby przysiadła się do nich:
   – Що, нэ спиться? Сiдайтэ до нас, побалакаемо. (Co, nie może Pani zasnąć? Niech Pani przysiada się do nas, pogadamy sobie).
   Hanna nie zrozumiała, co do niej mówią, ale prędzej się domyśliła i w milczeniu siadła na wolne krzesło.
   – А може заграетэ з намы у нарди? Це дуже цiкава персидська гра, в яку грають вже понад двi тисячi рокiв. Мэнэ навчылы граты ормяны, якi працювалы на БАМi, а я прывiз ii сюды, щобы навчыты самбiрчан. (– A może zagra Pani z nami w nardy? To bardzo ciekawa gra perska, w jaką grają już ponad dwa tysiące lat. Mnie nauczyli grać Ormianie, którzy pracowali na BAM-ie (Bajkalsko-amurska magistrala), a ja przywiozłem ją tutaj, żeby nauczyć grać mieszkańców Sambora.)
   Hanna nie rozumi i tych słów, tylko na wszelki wypadek kiwa głową na znak sprzeciwu.
   – На що хворiемо? (Na co chorujemy?)
   To pytanie zadali tak, na wszelki wypadek. Widocznie wzięli ją za głuchoniemą, a może za niepoczytalną. W odpowiedzi kobieta uśmiechnęła się i zrozumiała, że znajduje się gdzieś pod Karpatami, prawdopodobnie u Hucułów. Jednakże, spojrzawszy się za siebie, zobaczyła szyld, napisany cyrylicą i zrozumiała, że to nie Hucułowie i nie Polska. – Ukraina – dotarło do niej, ale jak to możliwe, że się tutaj znalazła, setki kilometrów od katastrofy? Chyba nikt nie mógłby udzielić odpowiedzi na to pytanie, oprócz sił z zaświatów, które ją tutaj teleportowały. Mężczyzna, zadający jej pytania też nagle połapał się, że kobieta nie rozumie języka ukraińskiego, dlatego też zaczął po rosyjsku:
   – Pani na pewno mnie nie zrozumiała, dlatego też może najpierw się zapoznajmy. Zawodowo nazywają mnie klaun Romik, – a prywatnie – Roman Mikołajewicz Waniewski. A oto bardzo zasłużony człowiek – Walery Filipowicz Borzow, mistrz olimpijski, wielokrotny mistrz świata, sprinter. Pierwszy z biegaczy, który zaczął wykorzystywać na stumetrówce taktykę biegania – czy dobrze mówię?
   – Wszystko się zgadza, jeśli chodzi o mnie. A siebie nie chcesz zareklamować? Poznajcie się. Oto najlepszy na świecie klaun, założyciel jedynego w Związku Radzieckim cyrku dla dzieci. A gdzie? Na Bajkalsko-amurskiej magistrali. Dlatego nazywają go jeszcze „klaun co się zowie Bam”. Powiedz, ile masz dzieci w swoim cyrku?
   – Dwadzieścia osiem. Przy czym, nie są to zwykłe dzieci, to dzieci-artyści. A moje atelier – nie będę objaśniać znaczenia – nazywa się „KRIC”. Może Pani słyszała?
   I, zwracając się do Hanny, dodał:
   – Jeśli będzie Pani na BAMie (Bajkalsko-amurska kolej/magistrala) – zapraszam do nas.
   Zaśmiał się szczerze i serdecznie, jak prawdziwy klaun. Borzow przyłączył się do przyjaciela i dodał:
   – Spotkali się tutaj drodzy przyjaciele z powodu nieszczęścia. Przyjechaliśmy odwiedzić rodzinne strony, a znaleźliśmy się w szpitalu. Co ci się stało, masz złamaną nogę? Bo ja się otrułem. Chociaż urodziłem się w Samborze, zaraz po odstawieniu matczynego mleka, zacząłem pić miejscowa wodę i jeść tutejsze produkty, i powinienem był do nich przywyknąć. Jednakże, jak Pani widzi, znalazłem się tutaj.
   Walery Filipowicz nie powiedział najważniejszego: mieszać samogon z opieczętowanym koniakiem, którą to mieszanką częstowali go w nadmiarze funkcjonariusze partyjni, podczas jakiegoś jubileuszowego spotkania, gdzie został zaproszony jako sławny rodak, było bezpieczne chyba tylko dla przywykłych do podobnych mieszanek żołądków miejscowych funkcjonariuszy. I chociaż samogon był wysokiej jakości – na Ukrainie nie przestali go pędzić, pomimo niedawno przeprowadzonej akcji państwowej w walce z pijaństwem – organizm mistrza olimpijskiego, jak widać, przywykł do innych, bardziej elitarnych mieszanek, które nie trafiają do peryferyjnych miasteczek.
   Usłyszawszy nazwę Sambor, Hanna zrozumiała, że rzeczywiście znajduje się na Ukrainie, sto kilometrów od granicy z Polską. To znaczy, że od miejsca katastrofy została przeniesiona o około pięćset kilometrów i znalazła się poza granicami Polski. Jak teraz wykręcić się z tej historii? Przecież nikt nie uwierzy w to, co się wydarzyło. I co z samolotem? Rozbił się, czy też szczęśliwie wylądował? Mało prawdopodobne, że będą o tym trąbić na cały świat w radio, a, niestety, nie ma się kogo zapytać.
   Rozmyślając o całym zajściu, Hanna wstała i powoli skierowała się w stronę okna, na parapecie którego stało akwarium z rybkami. Był to nieduży okrągły pojemnik, wypełniony wodą, w którym odbijało się światło palącej się pod sufitem lampy. Wpatrując się w to akwarium, Hanna ujrzała dokładnie, jak odbicie lampy zaczęło się poruszać wewnątrz jego sferycznej powierzchni, przybierając przy tym czerwony odcień, a następnie, zbliżywszy się do samego dna, wybuchło i rozleciało się na drobne kawałki. Rybki, prawdopodobnie ukleje z pobliskiej rzeki Dniestr, który niedaleko stąd ma swoje źródło, jak gdyby nigdy nic, snuły się po dnie wodnym w poszukiwaniu pokarmu, rozdziawiając malutkie usta i flirtując między sobą. Widocznie umieszczono je tutaj tymczasowo, gdyż bez filtra i termoregulacji były skazane na śmierć. Hannie przeszła przez głowę owa myśl, gdy jednocześnie uświadomiła sobie, jak fatalny znak obwieściło jej to złowieszcze przywidzenie: katastrofa samolotu, najprawdopodobniej zakończyła się śmiercią wszystkich pasażerów znajdujących się na pokładzie, łącznie z jego obsługą.
   Kobieta odwróciła się do siedzących przy stole mężczyzn, i zaczęła się do nich przybliżać, wpatrując się w jeden punkt bez zmrużenia oka. Teraz Romik i Walery Filipowicz mogli dokładnie przyjrzeć się jej twarzy. Jej twarz, jak u aktorki na scenie, miała wyraz tragiczny, otoczony na tle białego owalu błyszczącymi czarnymi włosami, opadającymi na ramiona. Do tego teatralne ruchy i gesty. Coś niezwykłego kryło się w jej oczach: po pierwsze, strach, spowodowany niewiadomo czym, a, po drugie, pod odpowiednim kątem padania promieni słonecznych miało się wrażenie, że jej oczy są różnokolorowe, i jeszcze na dodatek z plamkami i cętkami na tęczówce.
   – Proszę się uspokoić, Pani taka wystraszona. Niech Pani wypije wody i opowie nam, co się stało? – Walery Filipowicz nalał z karafki szklankę wody i podał ją Hannie. Ta uśmiechnęła się z trudem, siadła na skraj krzesła i, myląc polskie i rosyjskie słowa, z okropnym akcentem wycedziła:
   – Я приехала з Польщи, попала в авиационну катастрофу и вот оказалась здесь. (Przyjechałam z Polski, uczestniczyłam w katastrofie lotniczej, a potem znalazłam się tutaj.)
   – W katastrofie lotniczej? A my tutaj o niczym nie słyszeliśmy. Gdzie, kiedy? No dobrze, później nam Pani opowie, a teraz niech Pani tak nie przeżywa, wszystko się ułoży. Najważniejsze, że jest Pani cała i zdrowa. Podleczą Panią i wróci Pani do Polski, tym hardziej, że to niedaleko – pocieszał Romik, stopniowo zwalniając tok mowy w niedowierzaniu, że można było brać udział w katastrofie lotniczej i przeżyć. – Ja, na przykład, wróciłem do swojego rodzinnego miasta, pokonując odległość siedmiu tysięcy kilometrów, złamałem nogę, i tak nie przeżywam. Postanowiłem, jak to się mówi, pograć w piłkę z chłopakami i, niestety, od razu niepowodzenie. A przecież tam, na BAMie, czekają na mnie. A Pani nigdy wcześniej nie była w naszym mieście?
   – Nie, nigdy.
   – Radzę pobyć u nas dłużej, zabawić się jak należy. Chociaż miasteczko jest nieduże, ale za to jakże atrakcyjne. Po pierwsze, położone jest obok malowniczych gór Karpat. Zresztą, wy też macie u siebie Karpaty. Po drugie, znajduje się siedemdziesiąt kilometrów od Lwowa, o którym wcześniej, jeszcze w czasach, gdy miasto leżało na terytorium Polski, marzył każdy Polak, a w stronę przeciwną znajduje się Truskawiec, gdzie nigdzie indziej w świecie nie spotkasz takich wód leczniczych. No, a potem, w naszym miasteczku swoją życiową drogę rozpoczęło wielu znakomitych ludzi. – zaczął z werwą wymieniać, jak gdyby przedstawiając każdego z nich. – No, na przykład, Walery Filipowicz, Marianna Mniszek, ukraiński hetman Piotr Konaszewicz Sahajdaczny, Jerzy Kulczycki, który jako pierwszy zapoznał Europejczyków z kawą, i nareszcie ja. – Romik zaśmiał się głośno. – A wiecie skąd pochodzi nazwa miejscowości? Od czerwonej iwy, która kiedyś gęsto porastała brzegi Dniestru: nazywała się «самбiр-дэрэво» (Sambor-drzewo). Ale jest też inna legenda. Brzmi mniej więcej tak: Po tutejszych ziemiach przechadzał się królewski orszak konny. I nagle rozległ się czyjś głos „Same bory!” – okrzyk należał do polskiej królowej Bony, przejeżdżającej koło pobliskich lasów.
   Usłyszawszy imię królowej, Hanna doznała nagle coś na kształt wewnętrznego wstrząsu, biegnącego od splotu słonecznego w kierunku mózgu. Okazało się, że imię Bony męczyło ją już od dawna, przyciągając jak gdyby do konkretnego miejsca geograficznego i dając tym samym do zrozumienia, że ona i Bona to dwie pokrewne dusze, jeśli w ogóle nie jedna dusza, która się do niej przesiedliła. Oto dlaczego została przeniesiona o ponad pół tysiąca kilometrów i znalazła się w tym nieznanym dla niej, ale niejednokrotnie pojawiającym się w jej marzeniach mieście.
   Hanna wróciła się myślami do pomieszczenia, w którym się znajdowała i nagle odczuła, jak siedzący naprzeciwko niej rozmówcy, nie wstając ze swoich miejsc, zaczynają powoli przybliżać się do niej, zwiększając przy tym swoje rozmiary. Wreszcie całkowicie zasłaniają otaczającą przestrzeń, przekształconą w ciemny tunel. W tym momencie pośrodku tunelu zapaliło się światło, przypominające wyjątkowo jaskrawy punkt, podobny do miniaturowej lampeczki lub, co bardziej prawdopodobne, do ludzkiego oka. Hanna widzi dokładnie ludzi idących pośrodku tunelu, zmierzających w jej kierunku. Wśród nich jest jedna kobieta i czterech mężczyzn. W różnym wieku i różnie ubrani: kobieta w stroju polskiej księżnej z czasów króla Zygmunta, mężczyźni – jeden w ubraniu mieszczanina z tamtego okresu, drugi w kostiumie inteligenta z czasów pierwszych radzieckich „pięciolatek”, trzeci w mundurze oficera Armii Radzieckiej z czasów wojny ojczyźnianej. A czwarty w stroju mnicha, z naciągniętym na twarz kapturem i z kijem w ręku. Słowem, jakaś fantasmagoria lub maskarada. Pięcioro ludzi podchodzi do Hanny, zatrzymuje się i mnich tyka ją kijem w przedramię. Przy czym nie to, że ją z lekka dotyka, ale wprost przeciwnie, popycha, jak gdyby oczyszczając sobie i innym drogę. Od tego pchnięcia Hanna wyjeżdża z tunelu po niewidocznych torach, tory rozchodzą się, a po nich rozjeżdżają się na swoje miejsca i siadają przy stole, zmniejszając się do naturalnych rozmiarów, Romik i Walery Filipowicz. Co prawda, dostrzega ona Walerego Filipowicza obok siebie, jak się nad nią pochyla i ze współczuciem kładzie rękę na jej ramię:
   – Z Panią dzieje się coś dziwnego. Może wezwać dyżurnego lekarza?
   – Nie, nie trzeba. Nic się nie stało. Po prostu, zaczęliście opowiadać o ludziach, którzy urodzili się w tym mieście i ja zobaczyłam ich na własne oczy.
   – Jak to możliwe, że na własne oczy?
   – Nie wiem. Po prostu zobaczyłam, i tyle. Byli jak żywi i szli wzdłuż długiego tunelu.
   – Czy Pani przypadkiem nie jest jasnowidzem?
   – Nie wiem. Jeszcze kilka lat temu nic takiego podobnego ze mną się nie działo. Wydaje mi się, że mogę ich tutaj wezwać i oni się pojawią.
   – Czyżby? To ci dopiero!
   Po tak entuzjastycznym okrzyku, Walery Filipowicz nagle się zaciął, przypomniał sobie swoją partyjną przynależność, zajmowane przez niego wysokie stanowisko, po tym, jak pobił fenomenalne rekordy i opuścił wielki sport. Uspokoiwszy się, odszedł od Hanki i siadł na swoje miejsce. Dla niego cała ta spirytystyczna mistyfikacja, o której dopiero co usłyszał, była burżuazyjną rozrywką, która nie jest godna wysokiego miana komunisty: po ideologicznych czystkach wśród uczestników olimpiady w Monachium, takich rzeczy bał się najbardziej na świecie.
   – Powiem Panom więcej. Teraz, w danej chwili, słyszę w głowie muzykę wszystkich czasów i epok, wszystkich kompozytorów, którzy kiedykolwiek żyli i tworzyli. W mojej duszy gra ogromna orkiestra symfoniczna, w której każdy instrument wykonuje utwór określonego kompozytora, ale w żadnym wypadku owa gra nie przekształca się w dodekafonię, wprost przeciwnie, słychać w niej oddzielny wielogłos.
   – Wstrząsające. A czy Pani mimo wszystko kogoś widzi? – spytał się czarującym głosem Romik.
   – Zaraz Panu opowiem.
   Hanna oderwała się na jakiś czas od rzeczywistości, wspominając momentalnie wszystkie epizody ze swojego życia, związane z głosami różnych ludzi, dokładnie przez nią słyszanych, ale, których nigdy wcześniej nie spotykanych w swoim życiu; z przeczytanymi książkami, których nigdy nie otworzyła; z przemieszczaniem się w czasie i przestrzeni. Przyszły jej teraz do głowy przeczytane przez nią kiedyś historie o znanych, mało znanych i w ogóle nieznanych ludziach, którzy tak, jak i ona, byli obdarzeni nadprzyrodzonymi zdolnościami. Na przykład o Hrabim di Cagliostro, który lubił demonstrować za stołem medialnym swój słynny numer z „gołąbkami”, i który zawsze robił niezapomniane wrażenie na uczestnikach seansu. W czasie pobytu w Rosji di Cagliostro udało się trzykrotnie powiększyć prywatny skarbiec księcia Potiomkina, a także wyleczyć nieuleczalnie chore dziecko hrabiów Stroganowych. Co prawda, po tym wydarzeniu został przyłapany na zamianie dziecka i na oszustwie, za co był wygnany poza granice Imperium Rosyjskiego. Ale wyjeżdżając, pozostawił po sobie do tej pory nierozwiązany trik z podpisem w księdze przygranicznej. Okazało się, że di Cagliostro przekroczył granicę w trzech miejscach jednocześnie, o czym świadczył jego własny podpis, pozostawiony w tym samym czasie w trzech punktach przygranicznych. Zagadka pozostała do dziś nierozwiązana. Podobne wydarzenie miało miejsce u Sai Baby, kiedy widziano go od razu w trzech miejscach jednocześnie, siedzącego przy łóżkach chorych. Hanna przypomniała sobie także o znanym polskim medium, Franku Klusce, który nagle znikł na jednym z przeprowadzanych przez niego seansów. Siedział na krześle pośród uczestników seansu, którzy stworzyli łańcuch-medium, trzymając się za ręce. Kiedy jego widmo poszarzało, uczestnicy zauważyli, że krzesło medium jest puste. Włączono światło, ale Kluski w pokoju nie było. Goście wybiegli na korytarz, i w trzecim, co do kolejności pokoju odnaleźli medium, siedzącego na kuszetce. Kiedy go obudzili, nie wiedział, gdzie się znajduje, chociaż pamiętał o początku seansu i o tym, że zapadł w trans. Okazało się, że drzwi od pokoju, w którym odbywał się seans, były zamknięte od wewnątrz.
   Hanna przypomniała też sobie historię z filipińskim żołnierzem, pracującym jako strażnik przy pałacu gubernatora Manili, który był świadkiem jego zabójstwa. On to niespodziewanie znalazł się w Meksyku, w odległości 17 tysięcy kilometrów, i opowiedział o tym tragicznym wydarzeniu. Jednakże nikt mu nie uwierzył. Ale kiedy kilka miesięcy później, do Meksyku przypłynął statek z Manili, członkowie załogi potwierdzili fakt zabójstwa gubernatora, ze wszelkimi szczegółami, które przytoczył żołnierz. Dziś to wydarzenie nie było by czymś nadzwyczajnym, jeśli brać pod uwagę, że miało ono miejsce w 1654 roku, kiedy jeszcze nie było dobrze rozwiniętych połączeń komunikacyjnych.
   Albo ta historia z mniszką, która dokładnie w tym samym czasie nawracała na chrześcijaństwo amerykańskich Indian, i jednocześnie przebywała w swoim klasztorze w Hiszpanii…
   Te wspomnienia aktywizowały nie tylko pamięć Hanny, ale też funkcje całego jej organizmu, dlatego też po krótkiej przerwie, nie krępując się, powiedziała:
   – Przepraszam was bardzo, ale jestem kobietą i mam tak zwane „trudne dni”, więc muszę na sekundę was opuścić.
   Hanna wstała i poszła na przeciwległy koniec korytarza. Mężczyźni, naturalnie, pozostawili daną kwestię bez komentarza. Walery Filipowicz rozłożył świeży numer leżącej na stole „Prawdy” i zaczął czytać artykuł wstępny, a Romik wyszedł na klatkę schodową zapalić papierosa.
   Kilka minut później cała trójka spotkała się przy stole. Owładnęła nimi ciekawość, i tylko Hanna, jako rozsądna i uparta osoba, postawiła sobie za cel doprowadzić do końca eksperyment nad sobą i swoimi nadprzyrodzonymi zdolnościami, a jej nowi znajomi – mieli być świadkami tego, co nastąpi. Wszystko jedno, przecież naocznych świadków, – doszli obaj do wniosku – którzy by donieśli w odpowiednie organy, o tym jak to dwaj członkowie partii uczestniczyli w seansie spirytystycznym, się nie znajdzie. A do tego nie wiadomo, czy cały ten seans w ogóle się uda.
   Podobnie jak i somnambulizm wyciąga z łóżka lunatyka i zmusza go do poruszania się w kierunku ziemskiego satelity, tak i medium, które poczuło w sobie zdolności przyciągania do siebie duchów, nie pozostawi idei grawitacji w spokoju, dopóki nie uda mu się sprawdzić jej eksperymentalnie. Hanna znowu podeszła do akwarium, przeniknęła wzrokiem przez powierzchnię wody, prawie że wnikając w każdą jej cząsteczkę, w każdy atom. Po czym poprosiła go przenieść, postawić pośrodku stołu i zgasić światło. Kiedy wszystko wykonano, rozprostarła ręce nad szklaną kulą: jej wszystkie siły wewnętrzne zostały skoncentrowane na jednym przedmiocie. Nastąpiła maksymalna koncentracja uwagi, do której zdolni byli tylko wyjątkowi ludzie, tacy jak indyjscy jogini. W tym czasie na białej ścianie wyświetlił się nagłówek, napisany czarnymi literami z dokładnie wydzielonymi słowami:

   SEANS SPIRYTYSTYCZNY LUB WYWOŁYWANIE DUCHÓW

   A troszeczkę niżej widniał zagadkowy trójkąt, przeszyty igłą i sierpem, z czymś na kształt oka na jego wierzchołku.

   Symbol nekromancji
   Nagle Hanna ujrzała dokładnie twarze tych pięciu, których spotkała pół godziny temu w ciemnym korytarzu swojej świadomości. Każda z pływających rybek przekształciła się w owalny portret jednej z postaci, pochodzących z przywidzeń. A trochę później ona i wszyscy obecni usłyszeli stukot i głosy, począwszy od męskiego zachrypniętego aż do wysokiego, prawie że histerycznego, kobiecego. Stojące przy ścianie krzesła zadrżały, i niewidzialne ręce przeniosły je do stołu i postawiły w półokręgu na puste miejsca znajdujące się obok siedzących. Niektóre nawet zaskrzypiały, być może, pod wpływem ciężaru niewidzialnych ciał, które się nań wspięły. Nastąpiła cisza, którą przerwał niski i głęboki głos Hanki:
   – Ja, Hanna Chęcińska, oddaję swoje ciało do czasowego wykorzystania przez każdego z was. I robię to w imię unikalnego eksperymentu, którego jeszcze nikt nie przeprowadzał. W wyniku katastrofy lotniczej i mojego „przedśmiertnego” stanu zrodziły się we mnie mediumiczne zdolności, które są dowodem na istnienie życia po śmierci i, które chcę sprawdzić na wszystkich tu obecnych. Po raz pierwszy doznałam tych odczuć po przeczytaniu kilku książek i po obejrzeniu dwa lata temu filmu reżysera Jacka Koprowicza pod tytułem „Medium”. Ale wtedy to było jedynie przeczucie czegoś paranormalnego. Dopiero po jakimś czasie odczułam w sobie zdolność do jasnowidzenia, która dawała mi możliwość widzieć dusze w ich przedśmiertnej postaci, w postaci żywych ludzi, i przywoływać je do siebie. Jeśli się mylę lub tylko mi się tak wydaje, że tak jest, niech mnie ukarzą złe moce, i nigdy więcej nie będę uczestniczyć w tym życiu w roli głównej. Pojawcie się, panowie, w tej realnej postaci, w której kiedyś żyliście na tej planecie, na tej cząstce ziemi!
   Po tych słowach ziemia się zachwiała, poruszyły się zasłony na oknach, i nagle w pokoju… zapachniało prawdziwą kawą, tą samą, którą w tych czasach można było spróbować tylko w Arabii Saudyjskiej lub w Brazylii. Po krótkim czasie wszyscy usłyszeli ptasi krzyk, podobny do krzyku sroki, i na każdym z pięciu ustawionych krzeseł zaczęły powoli zarysowywać się kontury ludzi, przy czym tylko ich owalne portrety od pasa w górę, jak gdyby wiszące nad krzesłami. Proces ten przypominał wywoływanie fotografii na papierze w czerwonym pokoju, z tą tylko różnicą, że tam wyłaniają się kontury ludzi na papierze, a tutaj pojawili się ludzie w realnej postaci, na jawie. Kiedy proces się zakończył, wśród obecnych znaleźli się ludzie w różnym wieku, z różnych epok i stanów społecznych. Wszyscy świecili się jakimś pomarańczowym światłem, i gdyby ktoś chciał ich dotknąć, to ręka tego człowieka przeszła by na wylot i nie poczułaby w ogóle istnienia ciała. To były hologramy nagle ożywionych ludzi, a, dokładniej, tego, co po nich zostało po śmierci.
   – Jestem wam wdzięczna – znowu zabrzmiał rozkazująco głos Hanny. – A teraz, proszę, abyście się przedstawili obecnym tutaj na sali ludziom.
   Pierwszy odezwał się mnich. Podniósł rękę do góry, a dokładniej, połączone ścięgnami wyschnięte kości, i zdjąwszy z głowy kaptur, pokazał swoją prawie zbutwiałą przez czas czaszkę:
   – Nazywam się Fryderyk Zaine. Pochodzę z Monachium i byłem nadwornym alchemikiem w zamku księcia Jaremy Wiśniowieckiego w Tarnowie. Jeszcze za swojego życia widziałem, co się działo w minionych wiekach, i to, co miało miejsce już po mojej śmierci. Tacy ludzie, jak ja, nie mogą znaleźć dla siebie stałego miejsca zamieszkania, dlatego, że podróżują w czasie i przestrzeni, i dzięki temu, żyją w różnych miejscach ile dusza zapragnie. Przez jakiś czas żyłem tutaj, w Samborze, u zarządzającego królewskim majątkiem, wojewody sandomierskiego i starosty miasta Lwowa, Jerzego Mniszka. Co prawda, w tym czasie był już on pozbawiony wszystkich swoich tytułów i gorzko opłakiwał los córki i swojego czteroletniego wnuka. Zmarł w 1613 roku, na rok przed Pani śmiercią, – przy czym mnich obrócił się w stronę kobiety w stroju średniowiecznym – nie doczekawszy się Pani powrotu do Polski. A propos, jego zamek stał w tym samym miejscu, gdzie teraz stoi szpital, w którym się znajdujemy.
   – Dokładnie tak – kapryśnym i piskliwym głosem przerwała mu młoda kobieta. – Jestem tą samą opłakiwaną córką, która urodziła się w Laszkach Murowanych, ale tuz odrazu byla przewieziona do tego zamku w 1588 roku, rok po koronacji króla Zygmunta. Pamiętam, jak będąc małym dzieckiem, przyjechałam z ojcem na zaproszenie do Krakowa, i grałam w piłkę w wawelskich komnatach, i jak kaznodzieja króla Piotr Skarga dawał mi pierwsze lekcje języka polskiego.
   – A, być może, opowie nam Pani coś więcej? Na przykład coś na temat koronacji króla polskiego – przecież to takie interesujące?
   – Pamiętam tylko te wydarzenia, które miały miejsce po moich narodzinach, dlatego też nie mogę pamiętać koronacji króla. Ale był na niej obecny mój ojciec, wtedy jeszcze radomski kasztelan, i, kiedy podrosłam, w taki oto sposób opisywał to wydarzenie. „Pierwsi panowie, duchowni i świeccy, idą w stronę zamku królewskiego i zatrzymują się przed samymi drzwiami, a do królewskiej komnaty wchodzą tylko arcybiskup z biskupami i z marszałkiem koronnym wielkim. Następnie ubierają króla w dalmatyk i biorą go pod obie ręce. Co przedniejsi panowie niosą przed nim koronę i berło, jabłko i miecz i wszystko to, po przyjściu do kościoła, złożą na ołtarz. A król siądzie na tron, i arcybiskup będzie deklamować jego prawa i obowiązki wobec Rzeczypospolitej, a król przysięgnie, że będzie ich przestrzegał i na potwierdzenie swoich słów położy się krzyżem. Potem wstanie na jedno kolano i wtedy arcybiskup namaści go i włoży mu na głowę koronę. Na drugi dzień król wyjdzie do prostego ludu, na krakowski rynek na którym będzie stać scena przygotowana dla jego tronu. Tam będzie przysięgać, jak za książąt lennych, i rycerzy będzie stawiać”.
   – A nie mogłaby Pani opowiedzieć teraz o sobie, i jednocześnie przedstawić się tym, kto Pani nie zna? Przecież pan Mniszek, jak wiadomo, miał dwie córki – Hanna zadała kolejne pytanie.
   – Jeśli ktoś nie wie, – dumnie dodał hologram kobiety, podkreślając ostatnie słowo, – Marianna Mniszek, była młodszą córką właściciela tego zamku i jego żony Jadwigi Targo, a także byla… carycą rosyjską. A propos, – niech będzie dane do waszej wiadomości – ja byłam pierwszą kobietą, koronowaną w Rosji przed Katarzyną I, i szkoda, że nie ostatnią, niech będzie moja wola. Niestety moja władza, nie rozpowszechniała się poza mury tego zamku. Tutaj w 1605 roku w miejscowym kościele odbyły się zaoczne zaręczyny moje z carem rosyjskim. Diakon Afanasij Iwanowicz Własiew odtwarzał postać pana młodego-cara Grigorija Otriepiewa, który rok wcześniej wyjechał stąd do Moskwy, aby zająć miejsce na tronie. Właśnie stąd wieźli razem z nim listy Rusinow dla Rosjan, którzy pragnęli widzieć na tronie syna Iwana Groźnego, łącząc tym samym w swoich myślach koronę Litwy i Polski z koroną Rosji. Po roku czasu wyjechałam z Moskwy w towarzystwie ogromnej świty i pięciotysięcznego wojska, ażeby obok męża zasiąść na tronie carskim. W mojej świcie byli stajenni, kuchmistrzowie, podstoli, kucharze, garderobiane, prowadzone przez damy dworu. Byli także włoscy symfoniści, niemieccy i węgierscy dragoni, ukraińscy kozacy. A propos, wczoraj minęło – ni mniej ni więcej – jak trzysta osiemdziesiąt lat od dnia mojej koronacji. Proszę nie zapominać o tej dacie! Będąc uwięziona, często wspominałam, jak mnie przygotowywali do koronacji: namaszczona pachnącymi olejkami i żyłkami, ubrana w suknię ze srebrnego aksamitu, przystrojona łańcuchem z klejnotami i pierścieniami, naszyjnikami i poruczami, szłam złożyć przysięgę. I zaczęło się nowe panowanie na ziemiach moskiewskich. A to, że zakończyło się ono tak szybko, jesteśmy winni my sami, Polacy, którzy pobrzękiwali szablami i nie zdejmowali czapek w cerkwach, krzyczeli na prawo i na lewo „psia wiara, psia elita”, zwracali się do ludności, jak do bydła, – wszystko to zakończyło się ostatecznie pospolitym ruszeniem. A rozmowy, jakie prowadzili między sobą? Słychać było jedynie: o winach z piwnic kremlowskich, o ładnych kobietach – moskalkach, o nowych strojach na wieczorne bale, a także o majątkach, które każdy otrzyma z rąk tego bałwochwalcy. Oto i otrzymali… Ale powróćmy, do zamku w Samborze, a dokładniej, na to miejsce, gdzie kiedyś stał. Z nim wiąże się wiele wspomnień. Rok po moim wyjeździe, Iwan Bołotnikow wyruszył stąd na wyprawę w stronę carstwa moskiewskiego, ten sam przywódca powstania ludowego, który po wyzwoleniu z niewoli tureckiej żył w Niemczech i w Polsce. A przebywając we Włoszech, zgolił czuprynę ordyńską, przyjął katolicyzm i był podniesiony do rangi generała. W Rosji brano go i za Chłopka, i za Razina, i Pugaczowa, jednakowo, za wielkiego bandytę, chociaż jego droga zaczynała się tutaj, w Samborze. W 1704 roku, do Samboru weszły wojska Karola XII po wzięciu szturmem miasta Lwowa, w którym trzy lata później podpisano umowę między Polską a Rosją o wspólnej walce z wojskami tegoż szwedzkiego króla. Umowę ze strony rosyjskiej podpisywał car Piotr I. Jego kareta ugrzęzła w błocie na placu głównym, w wyniku czego, dał rozkaz, aby plac pokryć drewnianą kostką, wydzielając na ten cel pieniądze z własnego skarbca. W tym miejscu…
   – Przepraszam, wszystko się zgadza – przerwał jej mnich – w istniejącym tutaj kiedyś zamku, który nazywano „na Blichu”, grzmiały bale, tutaj zapraszano znamienitości z Moskwy, tutaj miał miejsce wybór „prawowitego” następcy tronu moskiewskiego, tutaj formowały się oddziały ochotników do pochodu na Moskwę. A o pani ojcu, pani Marianno, chodziły złe słuchy o tym, że „dostarczał” królowi Zygmuntowi Augustowi – po jego szalonym romansie z księżniczką Barbarą – kobiety lekkich obyczajów, a także wróżki dla odbudowy jego słabnącej energii seksualnej za pośrednictwem magicznych zaklęć i lekarstw. W noc śmierci króla, podobno razem ze spowiednikiem króla, jezuitą Gołyńskim, opustoszył królewski skarbiec. I wszystko to uszło mu płazem, tylko dlatego, że jego starsza córka i wasza rodzona siostra Urszula była żoną potężnego Konstantego Wiśniowieckiego, wojewody galicyjskiego, u którego syna przyszło mu się służyć. Na tronie moskiewskim była Pani równo dziesięć dni i po zamordowaniu Pani męża Łżedymitra I uciekaliście w pośpiechu od rozjuszonego tłumu Moskwiczan, i cudem udało wam się uniknąć poćwiartowania. Mówią, że uniknęliście pojmania, chowając się pod spódnicę swojej ochmistrzyni. Być może to ludzka fantazja, a być może i prawda? Co Pani na to? A propos, czy wie Pani o tym, że w pamięci tychże Rosjan, pozostanie Pani postrzegana jako postrzeleniec, nadmiernie samolubna i okrutna postać stosunków rosyjsko-polskich?
   – Pozwoli Pan, że się z tym nie zgodzę – przerwał mu spokojny głos sympatycznego mężczyzny w wieku pięćdziesięciu pięciu lat – w Królestwie Polsko-Litewskim, gdzie miałem okazję mieszkać, i później w monarchii Austro-Węgierskiej, imię Marianny Mniszek było nawet szanowane, i oceniane jako imię bohaterki narodu polskiego. Ówczesny poeta Klemens Janicki wysławiał ją w jednym ze swoich poematów. Aczkolwiek, proszę mi wybaczyć, że zacząłem od końca. Pozwólcie mi Państwo, że się przedstawię, nazywam się Jerzy-Franc Kulczycki, jestem bohaterem obrony Wiednia, dzięki któremu – przepraszam za nieskromność – król Jan Sobieski wybronił miasto od Turków, i, tym sposobem, uratował Europę od najazdu muzułmanów, którego tak dziś się boi ta sama Europa i jeszcze długo będzie bać się w przyszłości.
   – Jeśli mnie pamięć nie myli, – dodał mnich Zaine – Pańskim imieniem nazwano w Wiedniu jedną z ulic i nawet wznieśli pomnik na Pańską cześć. Pan, zdaje się, jako pierwszy przywiózł do Europy kawę, otworzył pierwszą kawiarnię w tymże Wiedniu, a potem we Lwowie, stał się jednym z pierwszych nieznanych klasyków reklamy. Czy się zgadza? Pan osobiście propagował kawę, roznosząc ją po ulicach w stroju tureckim, i wynalazł, jak mówią, rogalik, w kształcie sierpa, żeby Wiedeńczycy, którzy go jedli, szydzili z Turków, i zapijali rogalik ich napojem. I na pewno dlatego tak tutaj zapachniało razem z Pańskim pojawieniem się.
   – Tak, te informacje, dotyczące mojej osoby, są prawdziwe. Kiedy król zaproponował mi w nagrodę, wszystko, co sobie zażyczę, poprosiłem nie o złoto, nie o zamek, a jedynie o trzysta worków kawy, przechwyconych u Turków znajdujących się w niewoli. Jan Sobieski zdziwił się, że za tak wspaniałą akcję ratowania miasta, proszę o tak niewiele, ale spełnił moją prośbę. Co prawda, dostałem jeszcze dodatkowo dom w jednym z rejonów Wiednia, gdzie otworzyłem pierwszą w Europie kawiarnię „Pod błękitną butelką”. Na drugim piętrze tego domu żyła moja rodzina, której wszyscy członkowie rozmawiali po włosku, dlatego że, według ówczesnych praw, ustrój domowy trzeba było zorganizować na włoską manierę i posługiwać się w domu albo językiem włoskim albo niemieckim. Samą kawiarnię zdecydowałem się urządzić we współczesnym stylu europejskim i jak na Wschodzie – z przepychem, żeby w żaden sposób nie przypominała ukraińskiego szynku albo polskiej karczmy. Pamiętacie jak ona wyglądała? Przy wejściu obowiązkowo zakopywano sznurek, zdjęty z szyi powieszonego, ażeby wszystkie grzechy chłopów wziąć na siebie, a ściany smarowano wyciągiem z mrówek, żeby klienci, opuszczając szynk, znów do niego zawitali. Nad drzwiami widniał szyld „bibe citra ebrietatem” (nie pij ponad miarę), jednakże strumieniami lała się nalewka, przynoszono cedry z gdańskim piwem i zaczynano świętowanie. „A chto nie wypije, tego we dwa dwa kija”, a kto nie śpiewa, temu „Śpiewak do parterów, a gnojek do gnoju”, i zaczynają tańczyć skocznego przy śpiewie solowym rybałta (śpiewak), który wstąpił tutaj wracając z kościoła. Potem siadają do stołu pograć w drużbanta (gra karciana). Ktoś krzyczy „wzdawaj flusa!” i rozniosło się: Zwunki! Serca! Zludzi! Winy! Ktoś obowiązkowo zaczyna machlować (oszukiwać), i pojawia się, jak na zawołanie, pachołek, wszyscy milkną i chowają karty. Jedna z kart spada na podłogę koszulką do góry, na której można przeczytać „fabrykant Bartosz – karciarz”… U mnie niczego podobnego nie miało miejsca. Mimo wszystko, żyłem w Europie, a nie na barbarzyńskim Wschodzie. Jedyne, co stąd przejąłem, to specjalna lampka nad dachem, którą tutaj, u nas na Podkarpaciu nazywają kurzą stopą: istnieje przysłowie, że z każdym obrotem Słońca przybywa dnia o jeden kurzy krok. Ile w tym prawdy – nie wiem, nie sprawdzałem, chociaż być może tak i było… A potem… Potem zostałem osobistym tłumaczem austriackiego imperatora z języka tureckiego i otrzymałem stanowisko „Cesarskiego nadwornego kuriera” w Turcji. W czasie wolnym od służby zajmowałem się zaparzaniem kawy, wskutek czego, stało się to moim głównym zajęciem. Dlatego też, proszę się częstować. Kto chce, może pić z cukrem, a kto chce, może pić kawę zaparzaną po wiedeńsku, z mlekiem lub śmietanką.
   Wynikalo wrarzenie, ze te postaci historyczne, milczace w ciagu ilus tam set lat, pragnely wygadac sie i nadluzyc to, czego byli pozbawieni przez ten dlugi okres czasu. Z tymi słowy, na stole dokładnie zarysowały się meseńskie porcelanowe filiżanki, oznaczone skrzyżowanymi szpadami, i wypełnione aromatycznym napojem. Na chwilę zapanowała cisza, zakłócana dźwiękami rozkoszy, cmokaniem i wzdychaniem po każdym łyku kawy.
   – A Pan co, też jest jakoś związany z tym miastem? – z wyraźnym kaukazkim akcentem pośród ciszy spytał się Kulczyckiego kapitan armii radzieckiej, pobrzękując jednocześnie medalami, których miał pełno na piersi. Po tych słowach przy stole aromat kawy zaczął być wypierany przez zapach żołnierskiej kirzy.
   – Proszę sobie wyobrazić, że tak. Jestem skatoliczonym szlachcicem, tutaj się urodziłem, co prawda, kilka kilometrów stąd, w wiosce Kulczyce, ale to praktycznie to samo miejsce. W tychże Kulczycach urodził się ataman koszowy Siczy Zaporoskiej, Petro Sahajdaczny, który brał udział w pochodzie na Moskwę i walczył razem z polskim królem przeciwko Turkom, co nas obojga łączy. Potem założyłem rodzinę: moja żona Leopoldyna Meier urodziła mi dwoje czarujących dzieci, które po mojej śmierci wzięły sprawy w swoje ręce, a jeden z synów stanął w Wiedniu na czele oddzielnego cechu sprzedawców kawy… A Pan, sądząc po pańskim mundurze Armii Czerwonej, był radzieckim wojskowym i pewnie, nie przedstawiwszy się nam, znajduje się tutaj przez pomyłkę, ponieważ przy tym stole zebrali się głównie zwolennicy myśli prozachodniej i ci, którzy urodzili się w tym sławnym mieście. A pro po, w 2008 roku to miasto, jak pokazują gwiazdy, będzie uznane za najnowocześniejsze na Ukrainie.
   – Myli się Pan. Ja, kapitan Radzieckich Sił Zbrojnych, Jusup Goczniajew, spędziłem w tym mieście ogólnie dziewięć lat. Na początku wyswobodziłem go od niemiecko-faszystowskich najeźdźców, a potem byłem komendantem miasta. Można powiedzieć, że znam całą jego historię za pańskich czasów i późniejszych okresów. Wiem, na przykład o tym, że w 1939 roku pod Samborem był ranny generał wojska polskiego, Władysław Anders, gdzie wzieto go do niewoli. Tutaj aresztowano przyszłego prezydenta Polski, Wojciecha Jaruzelskiego, który w tym okresie był po prostu szlachcicem rodowym, i pierwszego prezydenta Izraela, a w tym okresie osobę cywilną, Menachem Begina.
   – Begin, Anders, Jaruzelski. Jaki ma Pan z nimi związek? I kto was, Sowietów, prosił się tutaj pchać, na tą rdzenną polską ziemię? – Kulczycki przerwał kapitanowi.
   – Panowie, towarzysze! Wezwałam was tutaj wcale nie dlatego, żeby prowadzić polityczne dysputy – Hanna wmieszała się w narastający spór. – Proszę nie zapominać, że tam, w niebie, wszyscy jesteśmy równi i między nami nie ma różnic ani w wierze, ani w narodowości, ani w hierarchicznej lub jakiejkolwiek innej przynależności. Lepiej powspominajmy, jakim było to miasto w różnych okresach i epokach, i porównajmy go z dzisiejszym.
   – Czy Pani nie sugeruje nam, abyśmy sobie przypomnieli, jaka odzież była charakterystyczna dla mieszkańców Sambora w różnych okresach, lub też jakie gatunki motyli i ważek żyły w tych okolicach w czasach Łżedymitra lub, powiedzmy, radzieckiej okupacji? – zabrzmiało pytanie, pochodzące od inteligentnego mężczyzny w wieku około lat pięćdziesięciu.
   – W żadnym wypadku. Myślę, że wszyscy chcieliby usłyszeć o najbardziej pamiętnych momentach z jego historii. A tak przy okazji, kim Pan jest? Niech się Pan nam przedstawi.
   – Proszę bardzo. Nazywam się Łeś Kurbas. Urodziłem się w tym mieście, zakończyłem Uniwersytet we Lwowie, potem Uniwersytet w Wiedniu, od dzieciństwa interesowałem się teatrem, i w wyniku mojej pasji padłem ofiarą terroru stalińskiego, najkrwawszego w przeciągu całej historii człowieczeństwa, jeśli nikt z Państwa nie sprzeciwia się takiemu stwierdzeniu. Ludobójstwo na tak wielką skalę urządzali jedynie hiszpańscy konkwistadorzy w stosunku do amerykańskich Indian, Hitler w stosunku do Żydów i na pewno jeszcze Paul Pot w Kambodży w latach 70-tych w stosunku do swojego narodu. Ale, mniejsza z tym. Pracowałem jako reżyser teatralny, i jako reżyser z radością przyjąłbym Panią, Pani Hanno, do swojego teatru, tylko, oczywiście nie do sołowieckiego, a do zapomnianego obecnie kijowskiego „Młodego teatru” lub też do charkowskiego teatru „Berezil”. Co prawda, teatr otrzymał statut narodowego na mocy sfabrykowanego protokołu na zebraniu walnym jego uczestników i za spektakle wystawiane na jego deskach byłem aresztowany… Za to Pani była by gwiazdą pierwszej wielkości, gdyż jest Pani niezwykle teatralna i muzykalna. Być może, Pani samej siebie o to nie podejrzewa. W najlepszym z moich teatrów zagrałaby Pani Medeę lub Andromachę.
   – A klownów nie potrzebujecie? Do takiego wybitnego reżysera, jak Pan, ja bym nawet z BAM-u przyleciał. Rzuciłbym wszystko do diabła i przyleciał – gdzieś „z sali” zadźwięczały słowa Waniewskiego.
   – Dziś te ofiary nie są nikomu potrzebne. W najbliższej przyszłości teatr nie będzie tego wart, a za jakiś czas całkowicie zakończy swoją żałosną działalność. Daj Bóg, aby do tego nie doszło, ale tendencja jest właśnie taka. Przy czym, proszę mnie dobrze zrozumieć, ważne jest istnienie teatru nie jako uczelni, znajdującej się w określonym budynku, ale jego natura i istota.
   – Według mnie, tak pesymistycznie wypowiada się wielu działaczy kultury, ni mniej ni więcej, jak przez ostatnie dwa tysiące lat.
   – I słusznie. Przez ostatnie dwa tysiące lat nie było na tyle dobrych środków technicznych niezbędnych do transplantacji ludzkiego głosu, muzyki, obrazu przekazywanego na ogromne odległości. Dziś to wszystko jest ogólnie dostępne ludzkości. Ale najważniejsze, że nie można realizować tematów swobodnych od koniunktury politycznej, nie ma utalentowanych autorów i odpowiednio, dobrych sztuk. Tutaj nawet nie chodzi o to. Ostra reklama, klip telewizyjny mają w tym konsumpcyjnym świecie silny wpływ na widownię. Dlatego też albo ideologia przez wzgląd na kogoś albo pospolitość. Wszystko się upraszcza, wymagania ogranicza się do minimum, wartości kulturalne ulegają dewaluacji, i króluje tylko wulgaryzm, cynizm i kicz.
   – A czynnik ludzki?
   – Niestety, jest coraz bardziej ukierunkowany na nie. Nikt nie chce niczego robić ot tak po prostu, lub, powiedzmy, z miłości do sztuki.
   – Nieprawda. Proszę zobaczyć, co się dzieje na Syberii. Ze wszystkich krańców kraju zjeżdżają się tutaj ludzie, żeby budować, tworzyć. Dla pieniędzy, oczywiście, ale wielu robi po prostu tak, jak Pan mówi, z miłości do sztuki. Bez nich nie byłyby możliwe te gigantyczne budowle wieku, opanowanie kosmosu i potęga wojenna.
   – Po pierwsze, rozmawiamy o całkiem różnych rzeczach, a po drugie, też tak myślałem do 1937 roku. Ale, kiedy wśród setek tysięcy ludzi rozstrzelano mnie, na jednej z tych, jak Pan z upojeniem o tym mówi, budowli tysiąclecia, tylko za to, że tak, jak i Pan, jestem przedstawicielem zachodniej Ukrainy, która jest nastawiona antyradziecko, – to przestałem tak myśleć.
   – Między nami, pojechałem do Syberii za głosem serca, jako komunista, który wstąpił do partii komunistycznej, tutaj, na ziemi zachodnio-ukraińskiej, a Pan przypisuje mi jakieś antysowieckie nastroje? Co się zaś tyczy rozstrzałów politycznych w 1937 roku, to pierwszy raz o tym słyszę – obraził się Romik.
   – Jeszcze Pan usłyszy. Przez pare lat.
   Nastąpiła pauza. Nikt nie chciał rozwijać politycznego wątku rozmowy, obfitej – i wszyscy to rozumieli – we wzajemne zarzuty i oskarżenia. Tym nie mniej, uczestnicy tele show, bo inaczej ich nazwać nie można, po wzajemnym przedstawieniu się i nawiązaniu znajomości, zrealizowali, wydawałoby się, rzecz niemożliwą – połączyli świat wirtualny ze światem realnym. Między nimi rozwinął się otwarty dialog na zasadzie „jak równy z równym”, nie patrząc na urzędy, tytuły i status. Otrzymali oni możliwość porozmawiania ze sobą po okresie dziesiątek, a niektórzy i setek lat milczenia, a także nacieszyć się możliwością przebywania wśród rodaków, których los rozdzielił w czasie na tak duże odległości.
   Tymczasem akwarium, stojące pośrodku stołu, emitowało srebrzyste promieniowanie, zapach kirzy na przemian z aromatem kawy, pochodzącym z fusów na dnie filiżanek, ciągle jeszcze unosił się w pokoju, hologramy zaproszonych postaci, niczym papugi na obręczy, wisiały nad krzesłami, i w tej atmosferze sprzyjającej mistycyzmowi Fryderyk Zaine kontynuował:
   – Proponuję zamiast rozmowy na tematy polityczne i społeczne, przejść do rozmowy o tym, dlaczego zostaliśmy tutaj wezwani przez panią Hannę. W moich czasach, takich ludzi, jak ona nazywano jeszcze alchemikami, i ich działalność ograniczała się, głównie, do prób otrzymania złota z ołowiu i eliksiru nieśmiertelności. Chociaż nie tylko do tego. Filiżanki, z których dopiero, co piliśmy kawę, są zrobione z twardej porcelany, której sekret przygotowania był wynaleziony przez saksońskiego alchemika Jana Fryderyka Böttgera. Także pożyteczne doświadczenia, dające praktyczne rezultaty, zdarzały się i na tym wyszukanym polu działalności. Ale najczęściej umysły wynalazców były zajęte, mimo wszystko, poszukiwaniami osławionego napoju lub eliksiru nieśmiertelności. I bardzo często znaleziony, jak im się zdawało, eliksir sprawdzali sami na sobie. Od tego zmarł mój dobry kolega i nauczyciel Samuel Hans Andronicus, który, doszukując się sposobu przedłużenia ludzkiego życia, nie uniknął własnej śmierci – nie dożył nawet do półwiecza. Za to alchemikiem był genialnym: mógł w szklance wody pokazać człowieka; patrzył na ogień i ten zaczynał z nim rozmawiać; nawet martwego potrafił z grobu wezwać, i niewiernego kochanka przyciągnąć do ukochanej. Mógł on na całe dziesięciolecie wprzód wyliczyć w „judycszumach” feralne dni (daty niepomyślnych dni według tablic). Często uciekałem myślami do jego laboratoryjnego ogniska, i wtedy w pamięci ożywał szczęśliwy czas mikstur, projekcji i testamentów (streszczenie zasad i nakazów w alchemii) wielkiej hermetycznej nauki. On mawiał mi: „Pamiętaj, pamiętaj o moim testamencie: twój skarb to nauka, przekazałem ci ten skarb jeszcze nie całkiem doskonały – a ty masz za zadanie go ulepszyć!”. Starałem się wypełnić jego testament, zapoznając się z alchemią i praktykami metafizycznymi.
   Przez wieki istniały, oczywiście, i osoby-media. Inkwizycja papieska okrutnie rozprawiała się z takimi ludźmi. Opowiem wam teraz historię mojego końca. W takiej formie, w jakiej będzie ona podana w polskich środkach masowego przekazu dziesięć lat po naszej dzisiejszej rozmowie. Posłuchajcie.
   W pomieszczeniu nic nie uległo zmianie, nikt się nie pojawił i nie zniknął, tylko Zaine zamilkł, a nieznany głos, niczym z taśmy magnetofonowej przypadkowo włączonego nie wiadomo gdzie magnetofonu, zaczął wypowiadać następujący tekst:

   „Widmo zamku w Tarnowie”
   Wiele złowieszczych tajemnic i zagadek skrywają w sobie pradawne polskie ziemie. Na wschodzie kraju wznoszą się mroczne ruiny ogromnego zamku w Tarnowie, należącego niegdyś do znanego szlachcica, którą pozostawił po sobie złą sławę w pieśniach i opowiadaniach polskiego i ukraińskiego narodu. Owego człowieka, który zasłynął swoim chorobliwym okrucieństwem, zwali księciem Jaremą Wiśniowieckim (1612–1651 r.).
   Łowcy szczęścia.

   Ta historia rozpoczęła się w środku gorącego lata, w dniu 17 lipca 1997 roku, kiedy to dwaj młodzi chłopcy z miasta Tarnów, postanowili poprawić swój statut materialny w sposób nie całkiem zwyczajny. Janusz Kempiński i Tadeusz Mirski – prawdziwe obiboki, którym już dawno sprzykrzyło się małomiasteczkowe życie, i którzy byli zdecydowanie przeciwni pracy na gospodarce, tam jak pracowali ich rodzice. Tym niemniej, życie w „nowej” kapitalistycznej Polsce, podobnie, jak i w Rosji, było pełne pokus, na które ciągle potrzebne były niemałe pieniądze. Przyjaciele już dawno rozmyślali nad tym, jak by się wzbogacić, zbytnio się nie wysilając, i dlatego na propozycję Mirskiego, aby pogrzebać w średniowiecznych podziemiach, Janusz odniósł się z entuzjazmem. Problem polegał na tym, że historie o skarbach zakopanych w dawnych czasach w zamku księcia Wiśniowieckiego były przekazywane wśród mieszkańców Tarnowa z pokolenia na pokolenie, z czasem obrastając w mnóstwo zagadkowych i tajemniczych detali. Jednakże pod stertą kłamstw kryło się tez kilka prawdziwych faktów historycznych, odnoszących się do tamtych czasów, kiedy to Rzeczpospolita Polska prowadziła napiętą wojnę z powstałymi przeciwko polskiemu uciskowi kozakami Bogdana Chmielnickiego.
   Złota gorączka

   Pod koniec lat 40-tych XVII wieku książę Jarema Wiśniowiecki był jednym z bogatszych magnatów na ziemiach polskich. Walczył z zaporożcami ryzykując życiem, właściwie nie poddawał się królewskim ukazom, przychodzącym z Warszawy. Problem polegał na tym, że większość ziem, należących do księcia znajdowało się na Ukrainie i dlatego w tej wojnie miał na uwadze nie tylko dobro państwowe, ale i także cele prywatne, broniąc przy tym swojego feudalnego interesu. Sam Jarema Wiśniowiecki był wybuchowy i zaczepny, co jest jak najbardziej typowe dla Polaków. Swego rodzaju dwuznaczność sytuacji jeszcze bardziej poddawała w wątpliwość księcia i wyostrzała jego ukryte wrodzone okrucieństwo. Sens przeciwności jego natury polegał na tym, że będąc polskim szlachcicem, książę Jarema był Rosjaninem z pochodzenia i jego przodkowie wiarą i prawdą służyli moskiewskim carom (przeważnie Iwanowi Groźnemu). Niejednokrotnie uczestniczyli w jego wyprawach wojennych. Sam Jarema, przysięgając królowi polskiemu, przez jakiś czas pozostawał prawosławnym, ale wkrótce przeszedł na katolicyzm. Nie minął rok, jak będąc w składzie armii polskiej wtargnął na rosyjskie ziemie, biorąc tym samym udział w otoczeniu Smoleńska (1632–1634). Od tego momentu książę ciągle dokazywał polskiej szlachcie, że on jako katolik „jest świętszy od papieża”. Wiśniowiecki był człowiekiem, o którym Bogdan Chmielnicki mówił, że jest „podwójnym zdrajcą”, dlatego że wydał swój naród i swoją wiarę. Jednakże fakty wyżej wspomniane, wcale nie umniejszają wielu zalet tegoż szlachcica: waleczność na polu bitwy, pomysłowość w prowadzeniu działań wojennych i nawet pewien talent dowódczy. Pomimo tego, że w walce z kozakami księcia prześladowały niepowodzenia, zawsze udawało mu się jakimś cudem wywinąć się z sytuacji bez wyjścia. Niejednokrotnie uchodził z życiem, będąc praktycznie całkowicie okrążonym, a kule wrogów ani razu go nie dosięgały. I tylko w jednym Jarema Wiśniowiecki zawsze okazywał się przegranym: męczyły go problemy finansowe. Ponieważ książę działał na własną rękę, więc i wojsko musiał utrzymywać z własnych środków. Większą część jego żołnierzy stanowili niemieccy najemnicy. Ciągły brak pieniędzy doprowadzał czasem Wiśniowieckiego do szału, i dlatego, będąc z natury skłonny do mistycyzmu, nie wymyślił niczego innego, niż to, aby za pomocą alchemii zdobyć tak potrzebne jemu złoto. Poszukiwania „kamienia” filozoficznego były w tym czasie prowadzone w sekretnych laboratoriach wielu krajów Europy przez wiele dziesiątek lat, ale, niestety, bez sukcesów. Jednakże książę był pewny, że uda mu się zawładnąć wielką tajemnicą alchemii, dlatego że wiele lat temu niejaki astrolog, jakoby przepowiedział mu niebywałą wielkość i nazwał go przyszłym „zbawicielem Polski”! I oto jesienią 1649 roku w podziemiach zamku tarnowskiego na rozkaz Wiśniowieckiego dostarczono niezbędne chemiczne, astrologiczne i magiczne środki. Wkrótce pod tyglami i w piecach zapłonął ogień, i praca zawrzała. Jednakże mijały dni, a księciu ciągle nie udawało się odkryć tajemnicy „magicznego porodzenia złota”. Całe noce aż do świtu spędzał w laboratorium razem z niemieckim uczonym, mnichem-alchemikiem, Fryderykiem Zaine, specjalnie wymeldowanym z Monachium. Głowa była odurzona dymem i oparami, kłębiącymi się nad kolbami. Obrączki, bransoletki, złote monety ze wszystkich krańców świata i nawet drogocenny krzyż kapłański poświęcony przez samego papieża był przetapiany dziesiątki razy w piecu. Mieszano różne zioła. To zielony, to niebieski, to znów jaskrawo pomarańczowy płomień wybuchał na dnie głównego kotła, a ołów, który, według przekonania chytrego Niemca, powinien był przekształcić się w szlachetne złoto, tak i pozostawał niepokaźnym szarym metalem. Czasami wydawało się, że cel jest bliski i tajemnica lada chwila zostanie odkryta, ale wtedy książę, dokładnie przestrzegający łacińskiej zasady „milczenie jest złotem”, nagle stawał się nad wyraz gadatliwym. Książę obsypywał Zainego drogimi prezentami i przekazywał w sekrecie swojej świcie, że wkrótce kupi całe pułki najemników: do tego czasu pozostaje tylko poczekać na następne doświadczenie. Ale następne doświadczenia, niestety, niszczyły tylko płonne nadzieje. Wiśniowiecki sposępniał, w milczeniu przechadzał się po komnatach zamkowych, i nie daj Bóg, aby ktoś w tym czasie pokazywał się mu na oczy. I oto pewnej nocy, jak powiadają legendy, książę Jarema Wiśniowiecki pogrążony w smutku zaprzedał swoją duszę diabłu!
   Krzyk w nocy.

   Ale wróćmy do początku naszej historii. O tym, co się wydarzyło w lochach zamku z Kępińskim i Mirskim, pisało później wiele polskich gazet. Oto jak się miały sprawy… Pomimo sprzeczności wśród lokalnych legend, wszystkie one miały wspólny punkt – laboratorium alchemiczne księcia Wiśniowieckiego znajdowało się bezpośrednio pod podłogą kaplicy zamkowej, a tajemne drzwi do niej znajdowały się za ołtarzem. Jednakże trafić do tego podziemnego pomieszczenia było niezwykle trudno, gdyż był zasypany, ponieważ w czasie wojny zamek był zbombardowany przez radzieckich lotników i mocno ucierpiał. Jednakże Kępiński i Mirski byli silnymi facetami, a łomy, kilofy i łopaty, które przyciągnęli ze sobą, powinny być pomocne, by rozebrać zniszczone pokrycia sufitu kaplicy. Gdy młodzi ludzie rozpoczęli pracę wczesnym rankiem, dopiero przed zachodem słońca przebili się do podłogi kaplicy, gdzie mieścił się ołtarz. Przez wiele godzin Janusz Kępiński i Tadeusz Mirski przetransportowywali resztki drewnianych bali, rozbierali zwały dachówek i wygrzebywali łopatami odpady budowlane. Pomimo tego, nie czuli zmęczenia: poszukiwaczy przygód ponaglała nadzieja, ażeby znaleźć cokolwiek prawdziwego. Wreszcie, najbardziej pracochłonne roboty zostały zakończone, i przyjaciele, mimo wszystko nie znaleźli tajemnych drzwi w podziemiach, wzięli się za dokładne obstukiwanie płyt podłogi, z nadzieją, że znajdą pod nimi pustkę. Co dziwne, udało im się to niemalże od razu. Jeszcze tylko kilka minut męczyli się, wywracając jedną z płyt za pomocą łomu. Ale ona z trudem wyszła ze swojego gniazda, i przed oczami poszukiwaczy skarbów ukazał się kwadratowy otwór, prowadzący dokądś w dół. Rozwinąwszy długi motek kaprynowego sznurka, zabrany z domu przez przezornego Mirskiego, poszukiwacze skarbów zaczęli schodzić w dół. Jako pierwszy, z niewielką latarką w ręku, do lochów zszedł Tadeusz. Nie minęła chwila, jak dotknął podłogi, o czym od razu poinformował Kępińskiego, pochylonego nad wejściem do podziemi. Tamten nie kazał na siebie długo czekać, i w oka mgnieniu przyłączył się do przyjaciela, włączając przy tym silną speleologiczną latarkę, podarowaną mu kiedyś przez znajomego. Porządnie się denerwując, przyjaciele oświecili pomieszczenie, do którego trafili, i … nie zobaczyli niczego interesującego! W jaskrawym świetle latarek dokładnie zarysowywały się kontury niezwykle przestrzennego pomieszczenia z ceglanym sufitem o łukowym sklepieniu. Królowały tutaj zniszczenie i pustka, albowiem przez wiele lat nie przedostawał się tutaj żaden człowiek. Masywne drewniane stoły z czarnego dębu pokrywała gruba warstwa zalegającego kurzu, nagromadzona tutaj przez długie lata, i dokładnie tak samo były nią pokryte liczne kolby i retorty grubego szkła, stojące na nich. Ochłonąwszy, przyjaciele zaczęli oglądać piwnicę w poszukiwaniu tego, po co tutaj przyszli. Jednakże ich nadzieja na znalezienie czegokolwiek wartościowego wkrótce zamieniła się w głębokie rozczarowanie: nie było ani śladu upragnionego złota i drogocennych kamieni. Znaleźli jedynie masę szklanych chemicznych naczyń, brązowe moździerze do rozcierania proszków, zgubioną przez kogoś niewielką srebrną monetę i kilka wymyślnych rzeczy o nieokreślonym przeznaczeniu. Koniec końców, poirytowani brakiem sukcesów w poszukiwaniach i bezsensowną stratą czasu, łowcy szczęścia postanowili wrócić do domu. Zabrawszy ze sobą na pamiątkę monetę i kilka moździerzy, podeszli do zwisającego z sufitu sznurka. I oto nagle wydarzenia zaczęły się rozgrywać z niezwykłą szybkością… Jak później opowiadał Kępiński, na początku odczuli za swoimi plecami jedynie lekki prawie że nieodczuwalny ruch, a potem niezrozumiały głos, pochodzący znikąd, stęknął i wychrypiał dziwne słowa: „Hilfe, hilfe!”. Rzuciwszy się w bok, przyjaciele obrócili się i skierowali przed siebie światła latarek. To, co zobaczyli przed sobą w jaskrawym świetle, na zawsze zapadło w pamięć młodych Polaków. Oświecona na tle oddalonego muru lochów, przed poszukiwaczami skarbów, ukazała się mroczna ludzka figura, lub raczej to, co po niej pozostało. Do odrętwiałych ze strachu młodych ludzi powoli zbliżały się ludzkie szczątki, ubrane w czarną sutannę z czarnym kapturem, zarzuconym na głowę! Schowana pod nim zielonkawa twarz była w silnym rozkładzie, i w tych miejscach, gdzie strzępy zgniłego ciała poczerniały i odpadły, widniała biała czaszka. Wydając dźwięki przypominające postękiwanie i raz za razem powtarzając wykrzywionymi ustami słowo: ”Hilfe”, okropne stworzenie zbliżyło się do ludzi i wyciągnęło do nich rękę…
   Zaginiony bez śladu

   Nieobecność Mirskiego i Kępińskiego zauważono dopiero na następny dzień. To, że nie było ich całą noc, ani trochę nie zdziwiło ich krewnych, ponieważ młodzi ludzie nie raz spędzali wieczory ze swoimi koleżankami i dosyć często zostawali u nich do rana. Jednakże, kiedy nie pojawili się do obiadu, matka Mirskiego, obdzwoniwszy wszystkich znajomych i nie znalazłszy syna, uderzyła na alarm. Fakt, że przyjaciele wybierali się na zwiedzanie ruin, był znany zarówno rodzicom, i wkrótce kilku policjantów zaczęło przeszukiwać zamek. Miejsce, gdzie Kępiński z Mirskim rozgrzebali zwały, od razu rzucało się w oczy, i dlatego stróże porządku upewnili się, że zaginieni chłopcy byli tutaj dzień wcześniej. Gdy policjanci podeszli do widniejącego w podłodze otworu, zobaczyli sznur, prowadzący w dół, ale kiedy jeden z nich spróbował za niego pociągnąć, niespodziewanie z podziemi usłyszeli ciężkie jęki. Momentalnie oceniwszy sytuację, będący na czele grupy wachmistrz ześlizgnął się po sznurze do lochów, i wkrótce na powierzchnię wyciągnęli Janusza Kępińskiego. Jak później obwieścił przybywszy na miejsce lekarz, młody człowiek znajdował się w stanie głębokiego szoku i słabo reagował na to, co się wokół niego działo. Ranny był niezwłocznie odwieziony do szpitala, gdzie zaaplikowano mu środki nasenne i zrobili zastrzyk uspokajający. Po dwóch tygodniach Kępiński ostatecznie przyszedł do siebie po przeżytym szoku. Tylko po tym czasie mógł dać policji mniej lub bardziej jasne wyjaśnienia. Opowiedział wszystko, łącznie z tym, jak pojawiło się straszne widmo, ale o tym, co wydarzyło się dalej nie wiedział nawet on sam. Tadeusz Mirski zniknął bez śladu, a jego ciała do tej pory nie odnaleziono, chociaż dodatkowe posiłki policji, które przybyły na miejsce zdarzenia, dokładnie przeczesały same ruiny i okoliczne lasy. Z materiałów polskiej prasy wiadomo, że po tym zdarzeniu wioska Tarnów stała się na pewien czas miejscem prawdziwego pielgrzymowania dla różnego rodzaju miłośników zjawisk paranormalnych i postrzegania pozazmysłowego. Wszyscy starali się wyjaśnić, co się z nimi stało, i składali oświadczenia na łamach gazet. Co się tyczy okropnego potwora, opisanego przez bohatera danego zdarzenia, opinie większości badaczy były podobne. Otóż przyszli oni do wniosku, że młodzi ludzie nie widzieli istoty żywej z ciała i krwi, a widmo nadwornego alchemika księcia Wiśniowieckiego – Fryderyka Zaine, prawdopodobnie, zabitego przez swojego pana w napadzie szału. Przecież słowo „hilfe” po niemiecku oznacza „pomóżcie!”…
   Głos zamilkł, i stary mnich kontynuował:
   – Oto będą łączyć moje imię z imieniem księcia, chociaż o „hilfe” nigdy pod żadnym pozorem nie prosiłem, pomimo tego że nie lubił on alchemików i prześladował ich w przeszłości, jak i w późniejszym czasie. Kiedy zakon jezuicki został założony na rosyjskiej ziemi, zaczęto mówić o nas – jezuitach: „voi alti di Giezu avete la mente al cielo le mani al mondo, lamina al diavolo»” (Wy, ojcowie jezuici, macie głowę na niebie, ręce na ziemi, a duszę u diabła). I było to po części prawdą… Ale powróćmy do osoby tego samego bogatego człowieka z Ukrainy, który w przypływie gniewu, jakoby, mnie zabił. Książę Wiśniowiecki, rzeczywiście, posiadał nieprzebrane bogactwa, a tacy ludzie, jak on, zawsze pragną jeszcze więcej. Podstawowe skarby przechowywano w stolicy – zwanej nie inaczej, jak imperium, w mieście Łubnie, pod Połtawą, pięćdziesiąt kilometrów od Mirogrodu, na brzegu Suły. Ale książę praktycznie tam nie przebywał, większość czasu spędzając na wyprawach. Należał on do jednego z trzydziestu najsilniejszych rodów, które kierowały prawobrzeżną Ukrainą. Razem z nim bywaliśmy często u Mniszków w Samborze. Ojciec Marianny, którego wierni nazywali pan kolatorowy (ponieważ przeznaczył środki na budowę kościoła) i który wypłacał dobry jurgielt (pensję) swoim poddanym, opowiadał nam, jak z Cudownego (Chudov) klasztoru przywieziono tutaj mnicha Juszkę, znanego jako Grigorij Otrepiew. Gdy powstawała legenda o następcy Iwana Groźnego, tutaj właśnie podpisywano gwarancję na otrzymanie przez niego ziemi smoleńskiej po zajęciu tronu rosyjskiego przez przyszłego Łżedymitra. Oto tylko ze mną, jak stwierdzą w późniejszym czasie, Wiśniowiecki się nie rozprawiał – odszedłem z tego świata z własnej woli. Nie udało się osiągnąć tego, czemu poświęciłem całe me życie, więc zdecydowałem się odejść. Chociaż początek był bardzo obiecujący. Mój gabinet był obstawiony czaszkami, szkieletami i wypchanymi zwierzętami, ptakami i owadami. W moim laboratorium alembiki, retorty i tygle byłe wypełnione zestawem, który powinien był w końcu dać pozytywne rezultaty. Byłem absolutnie pewien, że słoneczny promień, przechodząc przez ziemię, twardnieje i staje się złotem. Trzeba było tylko poczekać na pozytywne rozmieszczenie planet, kiedy Merkury będzie się znajdować się na przecięciu słonecznego i księżycowego światła. Czekałem cierpliwie. Przestudiowałem wszystkie istniejące manuskrypty w różnych językach, żeby odnaleźć singulae litterae (jedyna litera), która mogłaby stać się kluczem do odgadnięcia świętych słów. I oto kiedy nastąpił ów długo wyczekiwany moment, kiedy planety zajęły ostatecznie odpowiednie położenie, i kiedy oddziaływanie sił chemicznych powinno było zakończyć się sukcesem, założyłem rytualny palium (płaszcz) i w uroczystej ciszy wypowiedziałem magiczne wersy:

     Jestem zbudowany z dziewięciu liter,
     z czterech sylab.
     Zrozum mnie!
     Pierwsza sylaba składa się z trzech liter
     trzy ostatnie z dwóch.
     Zrozum mnie!

   … Ale Pan Wszechświata nie chciał mnie zrozumieć, i nic nadzwyczajnego się nie wydarzyło. I oto wtedy wypiłem truciznę i opuściłem ten świat. A mój domine (pan), jego wielebna moc dostojny książę, zmarł w tajemniczych okolicznościach: zjadł świeże ogórki, zapił wodą i zmarł.
   – A może woda była zatruta? – ktoś zapytał.
   – Nie wyklucza się. Możliwe, że zrobili to szpiedzy Bogdana Chmielnickiego, z którym książę ciągle darł koty.
   – Proszę nie wymawiać imienia tego zdrajcy narodu ukraińskiego. – wyglosil Kurbas.
   – Chodzą pogłoski, że umowę z Rosją podpisał podczas choroby, w malignie. Więc nie do końca mógł zdawać sobie sprawę z tego, co robi. Do tego jeszcze wojna, którą wszczął przeciwko Polsce z powodów osobistych: rozgrabili jego majątek i uprowadzili narzeczoną.
   – Ale to w żaden sposób nie umniejsza jego zdrady, tym bardziej, że jego ród wywodzi się z województwa lublińskiego, herbu „Abdank” i, w taki oto sposób, ma on polskie korzenie. Co się tyczy choroby, to można powiedzieć, że, powiedzmy, Mołotow źle się poczuł, podpisując umowę z Ribbentropem o rozbiorze Polski, a Beria niedomagał, uchwalając rezolucję na rozkaz o wysłaniu „niepewnych” elementów z Ukrainy na Syberię.
   W tym momencie rozdał się krzyk sroki, i wszyscy zwrócili swój wzrok w kierunku Marianny Mniszek.
   – Prawidłowo zrobił wojewoda Czarnecki, kiedy spalił chutor Subbotowo, należący do Chmielnickiego, i przykazał wykopać szczątki jego i jego syna Tymoteusza i wyrzucić ciała z grobów, tym samym je bezczeszcząc – opowiedziała wzburzona Marianna. – Widzę na waszych twarzach zdziwienie. Nie dziwcie się, chociaż postępek był bezbożny, ale za to można mu go wybaczyć, szczególnie patrząc nań z perspektywy czasu. Powiedziała to dusza wyższa ode mnie, a nie ja. Na pewno pomyśleliście, że moja dusza to wiecznie podróżująca sroka. Tak, dusza zamieniła się w nią po mojej śmierci w Kołomnie, gdzie zostałam zaciągnięta na rekolekcje (próba samotności), ale nie dlatego, że zostałam pozbawiona rozsądku, a dlatego że po egzekucji na moich oczach prawie straciłam mojego czteroletniego syna. W Rosji zawsze ludzi, którym nie potrafiono dogodzić nazywano szaleńcami i zaciągano ich do więzienia. Ciężko było odzyskać mi swoje dziecko, ponieważ mieszkałam już w obcym kraju i nie zaznałam tam spokoju. Czekając na mojego Wanię, śpiewałam pieśni, których nauczyła mnie moja mama, i szeptałam wiersze, których nauczyłam się w obcym kraju…

     Nikomu nawet się nie śniło,
     że sokolik taki się narodzi,
     miodem w łonie bym go karmiła
     w winie zamorskim kąpała
     i w drogie złotogłowy owijała,
     żeby kwitły patrząc na niego oczy moje
     niestrudzenie od rana aż do nocy…

   … A kiedy się urodził, to od razu zachorował na febrę i długo go leczyłam. Czego tylko nie próbowałam: kładłam krzyż na krzyż na progu miotełkę i siekierę, spryskując je wodą z węgielku, tak jak mnie uczyli. Smarowałam mu pięty potem końskim, i poiłam rosą z zajęczej kapusty trzy ranki pod rząd, i kładłam pająka do gniazda sroki, żeby ptak zadziobał gada. I dopiero to trzecie pomogło: jak tylko sroka jego połknęła, chłopczyk przeżył, chociaż był wycieńczony i słabowity… A potem, kiedy mnie pojmano, „Worionka”, jak zwali go „zlydni”– ci demony, ci zle duchy – powiesili go na moich oczach. Powieszony trup synka przez trzy dni kołysał się na wietrze, i poprosiłam wtedy Matkę Boską, żeby pomściła śmierć niewinnego dziecka. Żeby ukarała całą dynastię Romanowów za jego i moją śmierć z rąk więźniów. Żeby Moskale niszczyli się wzajemnie i żeby ten naród nigdy nie zaznał spokoju i szczęścia. Moja klątwa spełniła się: bolszewicy rozstrzelali rodzinę ostatniego imperatora, a dyktator Stalin unicestwił połowę narodu rosyjskiego.
   – Na zbyt wiele Pani sobie pozwala – kategorycznym tonem przerwał Mariannie Walery Filipowicz, “minister sprintu”, jak żartobliwie określali go koledzy. – Gdyby nie Stalin, to Rosja być może straciłaby połowę swoich mieszkańców. Ale tylko dzięki jego żelaznej woli i genialnemu umysłowi przeżyliśmy, zwyciężyliśmy na wojnie, odbudowaliśmy kraj, jakiego niegdzie indziej nie ma na świecie. – Borzow mówił, tak jak biegał, z szybkością dziesięciu słów na sekundę. Przecież nie na darmo nazywali go jednym z lepszych sprinterów świata wszechczasów.
   – I tak oto poszła propaganda komunistyczna. – powiedział Łeś Kurbas, przykładając z wyraźnym grymasem prawą rękę do tego miejsca, gdzie kiedyś była wątroba. – Oczywiście, zbudowali, najpierw kosztem Gułagu, a potem kosztem okupowanych ziem Polski i krajów nadbałtyckich. I w rezultacie kosztem przyłączonych ziem do tak zwanego obozu socjalistycznego: Czechosłowacji, Rumunii, Bułgarii, Wegier.
   – Nie potrzeba nam peanów – wtrącił się kapitan Goczniajew. – Lepiej żeby poczytał Pan sobie historię, zamiast trzymać się za wątrobę, w którą wetknął Pan sobie nóż na znak nierozerwalnej miłości do żony! Zresztą, przepraszam, to nie ma nic do rzeczy. – zrobił przerwę – Wyzwoliliśmy te kraje, o których Pan wspomniał, od brunatnej dżumy. Przy czym, nie tylko my jedni. Pośród nas byli i zachodni Ukraińcy, i Białorusini, i Polacy. Mogę nawet podać nazwiska pierwszych bohaterów Związku Radzieckiego, Polaków z pochodzenia.
   – Proszę podać.
   – Kapitan Władysław Wysocki, porucznik Juliusz Hibner, szeregowa Aniela Krzywień. Mogę podać nazwiska bohaterów – Czechów, Estończyków, wreszcie waszych rodaków. Otokar Jarosz – Czech, Arnol Meri – Estończyk, Iwan Kiluszyk – wasz rodak, urodzony we wsi Ostrów w okręgu Roweńskim. A ilu chrobrych zginęło, tych, co walczyli za wyzwolenie swojego kraju, jak i samej Europy w ogóle? Co się tyczy wyzwolenia Samboru, to w wojskach był rozpowszechniony nawet specjalny dekret Naczelnego Dowództwa. Zaraz pokażę wam jeden dokument, poczekajcie chwilę.
   W oka mgnieniu hologram kapitana znikł z pola widzenia siedzących przy stole, rozległ się jakiś nieokreślony dźwięk, podobny do zawodzenia wiatru w przewodzie kominowym, i w przeciągu chwili pojawił się znowu na tymże miejscu. Po prostu, jak w bajce. Zrodziło się takie wrażenie, że w przeciągu tych kilku chwil zdążył on się oddalić, jak w wehikule czasu gdzieś w przestrzeń pozaziemską i, zwiedziwszy Centralne archiwum Armii Radzieckiej, znalazł na specjalny rozkaz odpowiedni dokument, i wrócił z powrotem. A czas na to przeznaczony, potrafił zatrzymać w sobie znany tylko sposób. W jego wyciągniętej ręce, owiniętej w wypłowiałe sukno wojennej bluzy wojskowej, była zaciśnięta kartka papieru, zwisająca ponad stołem.
   – Proszę czytać.

   DEKRET
   NACZELNEGO DOWÓDCY

   Do Marszałka Związku Radzieckiego, Koniewy
   Wojska 1-ego Ukraińskiego frontu w wyniku zaciętych walk dziś, 7 sierpnia, opanowały miasto i ogromny węzeł kolejowy Sambor – ważny punkt oporu obrony Niemców na Pogórzu Karpackim.
   W walkach o otoczenie miasta Sambor wyróżniły się wojska generała pułkownika Moskalenko, generała majora Byszewa, pułkownika Wasilewa, podpułkownika Sipuna, pułkownika Galcewa, pułkownika Andrienko, pułkownika Docenko; artylerzyści generała majora artylerii Lichaczowa, generała majora artylerii Sańko, generała-majora artylerii Kolesowa, pułkownika Dobrinekowa; czołgiści pułkownika Beliajewa; piloci pułkownika Bystrowa, pułkownika Juzejewa; saperzy generała majora wojsk inżynierii Warwarkina; łącznicy pułkownika Tarunina.
   Na znak zwycięstwa, formacje i oddziały, najbardziej zasłużone w bojach za zdobycie miasta Sambor, wyznaczono do nadania odznaczenia „Samborskich” i nagrodzono ich orderami.
   Dziś, 7 sierpnia, o godzinie 21 stolica naszej ojczyzny, Moskwa, oddała honory na cześć walecznych wojsk 1-ego Ukraińskiego frontu, które zajęły miasto Sambor, dwunastoma artyleryjskimi wystrzałami ze stu dwudziestu czterech dział.
   Za doskonałe działanie bojowe wyrażam wdzięczność dowodzonym przez was wojskom, które uczestniczyły w walkach za wyzwolenie miasta Sambor.
   Wieczna chwała bohaterom, którzy zginęli w walkach za wyzwolenie i niezależność naszej Ojczyzny! Śmierć niemieckim najeźdźcom!

   Naczelny Dowódca
   Marszałek Związku Radzieckiego J. Stalin

   7 sierpnia 1944 roku [№ 164]

   Wszyscy przeczytali dokument, po czym, zdaje się, Kurbas, zwrócił się do Goczniajewa:
   – Przypuśćmy, że wyzwoliliście te kraje od brunatnej dżumy, chociaż pokazany przez was dokument w żadnym wypadku nie odpowiada temu, o czym tu mówimy. Lepiej objaśnijcie nam, dlaczego, wyzwoliwszy ich, Związek Radziecki nie dał im możliwości pozostania państwami niepodległymi, takimi, jakie były przed wojną? Byliby wam za to wdzięczni aż do śmierci. A Pana, dlaczego zostawili w Samborze, kiedy pochodzi Pan, jeśli się nie mylę, z Północnej Osetii? Bo byliscie prawdopodobnie enkawudzista.
   – Po zakończeniu wojny zostałem mianowany na komendanta tego miasta – do 1951 roku był tutaj stan wojenny. Przecież ktoś musiał walczyć z ruchem banderowskim. Prości ludzie ze wsi sami prosili nas o to i ze łzami wdzięczności przychodzili do nas, kiedy jakąś z wiosek wyzwolono od bandytów.
   – A jesteście pewni, że oswobadzaliście wioski właśnie od bandytów? Że od Niemców – to pewne. A od swoich, miejskich, kto was prosił? Lepiej wyjaśnilibyście ludności: my dojdziemy do Niemiec, rozgromimy faszystowską zarazę i wrócimy do domu, a wy tutaj sami wybierajcie władzę, która jest wam bliższa. W ten sposób zostaliby waszymi najlepszymi przyjaciółmi na najbliższe tysiąc lat. Proszę milczeć. A jak objaśni Pan rozstrzelanie bez sądu i śledztwa dziewięciuset więźniów politycznych więzienia w Samborze 27 czerwca 1941 roku? Mało tego, rozstrzelaliście ich tylko za to, że nie chcieli przyjąć ideologii komunistycznej, i w dodatku zostawiliście setki nie pochowanych ciał – ponieważ trzeba było się wycofywać przed niemcami. Czy nie tak? – Wszystko to jeden wymysł. Nie było żadnych ciał. A jeśli nawet były, to była to sprawka Niemców. Oni zawsze tak postępowali – popełniali przestępstwa, a potem zwalali na nas. Katyń, o którym ostatnimi czasy tak głośno mówią Polacy – to też ich sprawka. A obóz śmierci w Janowie na obrzeżach Lwowa? Ze względu na pełnioną służbę musieliśmy zapoznać się z tą nazistowską machiną do unicestwiania ludzi. Moge podac krotka jego historie. Ów obóz był stworzony na rozkaz samego Himmlera specjalnie dla spalania trupów radzieckich wojennych i wcześniej pochowanych więźniów państwowych. Dla takich celów stworzono Sonderkommando, składające się ze 126 ludzi, które ukończyło specjalny dziesięciodniowy kurs mielenia kości i spalania resztek ludzkich. A egzekucje nad żywymi, wiecie jak się odbywały? Mogę wam opowiedzieć. Większej profanacji ludzkiego życia i ciała nie widziałem. Więźniów rozstrzeliwano przy grze orkiestry i specjalnie dla tego celu napisanego tanga – wystarczyło osiem taktów, żeby ponownie załadować parabellum. Więziennym Volkswagenem komendant obozu, porucznik SS Richard Rokito, zwoził zewsząd aresztowanych muzyków, a brakujące instrumenty przywoził z opery lwowskiej. Orkiestrą kierował utalentowany skrzypek i dyrygent Jakub Munt i profesor konserwatorium Leon Sztriks. Na krótko przed podejściem wojsk radzieckich, zlikwidowano pozostałych więźniów – a dokładniej mówiąc – rozstrzelano ich w duchu wagnerowskich misterii. W sumie, faszyści rozstrzelali w jankowskich piaskach sto czterdzieści tysięcy więźniów. Sto czterdzieści tysięcy… przy dźwiękach muzyki. Wszystkie egzekucje odbywały się przeraźliwie monotonnie, z charakterystyczną dla Niemców pedantycznością. Zazwyczaj na plac główny, stanowiący centralną część obozu, wyprowadzano aresztowanych członków orkiestry. Stojąc w zamkniętym kręgu, pośród krzyków i łkań torturowanych ofiar, grali przez kilka godzin tą samą melodię – „Tango śmierci” – tak nazywali ją więźniowie. Kto ją napisał? Któryś z więzionych kompozytorów. Narodziwszy się w obozie, melodia tak i pozostała razem z rozstrzelanymi muzykami. Tragedia miała miejsce w przeddzień wyzwolenia Lwowa przez oddziały Armii Czerwonej, kiedy to Niemcy zaczęli likwidować obóz w Janowie. Owego dnia czterdziestu członków orkiestry oddelegowano do okręgu, który ciasno okrążyli uzbrojeni strażnicy. Rozległ się rozkaz „Muzyka!” – i dyrygent orkiestry, jak zwykle, machnął ręką. W tym momencie rozległ się wystrzał, i dyrygent padł martwy na ziemię. Ale dźwięki tanga roznosiły się dalej pośród baraków. Na rozkaz komendanta każdy członek orkiestry wychodził na środek, kładł swój instrument we wskazane miejsce, rozbierał się do naga, po czym rozległ się wystrzał, i człowiek padał martwy. Mam jeden dokument – fotografię, którą przedstawiono nie gdzie indziej, jak na procesie Norymberskim. Zrobił ją więzień-fotograf z okien więzienia na trzecim piętrze. Kiedy w czasie przeszukiwań znaleziono tą fotografię i „Leicę” jej autora, zostal powieszony. Ale fotografia razem z archiwum SS dostała się do rąk żołnierzy radzieckich. Spójrzcie.
   Wśród materiałów archiwalnych, po które przylatywał ostatnim razem duch Goczniajewa, pojawiła się wcześniej wielokrotnie drukowana, pożółkła kopia, zrobiona z tego słynnego przygnębiającego oryginału z 1942 roku. Jeśli chodzi o nas, – kontynuował – to naszym największym przestępstwem, jeśli można tak się wyrazić, było wykorzystywanie tutaj w Samborze, budynku towarzystwa bibliotecznego „Oświecenie” jako stajnie dla koni oficerskich. Wydarzenia miały miejsce w okresie pierwszej wojny imperialistycznej, kiedy miasto we wrześniu 1914 roku było zajęte przez wojska rosyjskie. Zrobiono to tylko dlatego, że tutaj, na rosyjsko-austriackim froncie, przyjeżdżał z inspekcją rosyjski imperator Mikołaj II, i spotykał się z generałem Brusiłowem, który w owym czasie dowodził tymże frontem. Tutaj realizowali oni przegląd tzw. dywizji tubylczej. Jeśli nie słyszeliście o niej, to mogę wam opowiedzieć. Przez Lwów i Sambor pod koniec 1914 roku przemaszerowała na pozycjach dzika dywizja konna, jak ją nazywali, składająca się z przedstawicieli kaukaskich narodowości. Wszyscy byli na koniach, zwracali się do napotkanych ludzi na „ty” i praktycznie nie uznawali poszanowania stanowisk. Ilja Lwowicz Tołstoj, syn wielkiego pisarza, specjalnie przyjechał do Lwowa, żeby opisać pokaz „przejeżdżających wyłonionych drogą awansu”. Cytuję z pamięci: „…przez centrum miasta, naprzeciwko hotelu „George” o godzinie 12 przechodziły pułki konne w rytm skrzypiących melodii, wygrywanych przez muzyków na zurnie, na kaukaskie motywy ludowe. Na brzegu rzeki San na początku lutego 1915 roku, rozpoczęli walki z armią austriacką…”
   Przerwal go Les Kurbas: – Słuchając Pana, można pomyśleć, – jaka święta niewinność! O największe przestępstwo przeciwko narodowi, obwinia się… konie. Wszystko to, o czym Pan opowiada, jest bardzo ciekawe, a odnośnie obozu w Janowie – to przerażające. Mogę Panu nawet powiedzieć więcej, – pięć lat temu powstał film dokumentalny pod tytułem ”Osiem taktów zapomnianej muzyki ”. Pod koniec filmu członkowie orkiestry pojedynczo znikają, a w fonogramie orkiestry również kolejno znikają głosy instrumentów. Obrazy, ukazane w filmie, są okropne – mówię wam jako reżyser. Ale ucieka Pan od odpowiedzi – nie odstępował Kurbas. – Tutaj, pośród nas nie ma byłych esesowców, i mało prawdopodobne, że znaleźliby oni jakiekolwiek usprawiedliwienie pod swoim adresem, ale przeciw Panu, jako oficerowi Armii Radzieckiej, moglibyśmy wysunąć więcej oskarżeń, niż było wniesionych przez nazistów na procesie Norymberskim. Niestety, nie dożyłem do 1939 roku, chociaż, gdybym dożył, zgotowano by mi pewnie taki koniec, jak w 37-m. W ten oto sposób, kiedy 22 września wasze pozdrowienia wojenne – gdy ledwie co zaświtało – roznosiły się po sennych ulicach Lwowa i życzliwi mieszkańcy miasta otwierali okna, żeby ich przywitać, wasi żołnierze odpowiadali na te pozdrowienia surowością na twarzach i z bagnetami osadzonymi na karabinach. A na rozwieszonych plakatach po jakimś czasie, ci sami, tylko tym razem uśmiechnięci żołnierze, obejmowali płaczących ze szczęścia starców z Podkarpacia, kobiety oraz dzieci. Niesłychany fałsz i propaganda. Swoich klasowych braci, których przyszliście jakoby uwolnić od polskich właścicieli majątków i kapitalistów i ponownie zjednoczyć z braćmi ze wschodu, tak się nie uwalnia. A potem, co się zaczęło po dwóch miesiącach? Setki, tysiące ludzi zaczęto wywozić do obozów stalinowskich. Najlepszych ludzi z zachodniej Ukrainy, wywożono, żeby ich potem rozstrzelać lub skazywać na męki jeszcze za życia. Także możecie nie odpowiadać, wszystko i tak jest jasne…
   Łeś Stefanowicz zrobił pauzę – Zapomnieliśmy o czymś ważnym w toku naszej dyskusji, a dokładniej, o obecnych tutaj kobietach. Mężczyzna pięknie, niczym aktor, obrócił głowę w stronę Hanny i podarował jej swój czarujący uśmiech. Hanna w tym czasie była skupiona na kuli, a hologram Marianny odpowiedział na uśmiech Kurbasa niezadowolonym wyrazem twarzy, ponieważ przyzwyczaiła się ona do szczególnej uwagi ze strony mężczyzn, a spojrzenie genialnego reżysera w żaden sposób nie skupiało się na niej. Była wielce szanowana, polska arystokracja składała jej cześć, obaj Łżedymitrowie, i Szujscy, i cała duma bojarska, i kozacy atamana Zaruskiego. Ale, kiedy po ciągnących się w nieskończoność ucieczkach, zakutą w łańcuchy przez moskiewskich strzelców Mariannę, dostarczono do Moskwy, nie mogła przeżyć tej hańby i po zamknięciu w twierdzy Marinkino na Kremlu Kołomeńskim, przeklinała wszystkich i powoli gasła. Jeden za drugim wysyłała listy do ojca, króla polskiego i do papieża. Jedyną jej radością były wspomnienia o miłosnych igraszkach z dworzaninem moskiewskim Michaiłem Mołczanowem, które, niestety nie były zbyt długie. Sroka, która do niej przylatywała i była przez nią karmiona, po jej śmierci przyjęła jej ducha. Wszystko, co pozostało po carycy, to dwa znakomite portrety: na jednym z nich została utrwalona dumna szlachcianka w rozkosznym nakryciu głowy z brylantową koroną imperium rosyjskiego i z karbowanym żabotem dookoła szyi i na drugim – jej spotkanie z ojcem na mieście. Z charakterystyczną dla Polaków arogancją i dumą, typową dla królewskiej świty tamtych czasów, spojrzała na Kurbasa i nagle zapytała się:
   – Oto Pan, który tak zawzięcie broni praw tutejszej ludności, kim się Pan czuje: Ukraińcem, Polakiem, Rusinem czy Moskalem? Zaprezentował się Pan nam jako reżyser teatralny, działający na Ukrainie, należącej wtedy do Związku Radzieckiego, i, jak widać, jeśli był Pan nie komunistą, to, w najlepszym przypadku, współczuł im Pan, ponieważ cała opozycja w Związku Radzieckim do 1935 roku była zniszczona. Możliwe, że w związku z tym zmienił Pan swoją narodowość? Za moich czasów przynależność narodową określało poddaństwo i wyznanie religijne, i właśnie w tymże Samborze żyli ludzie, należący do trzech, a nawet czterech, różnych konfesji. Nie mogę powiedzieć, że istniała między nimi międzywyznaniowa idylla, przemieniająca się w miłość, ale krew przelewano wyjątkowo rzadko i to nie z powodów religijnych, ale z zupełnie innych przyczyn. Mimo wszystko korzenie u trzech religii były jedne i te same – polańskie. A jeśli chodzi o przynależność państwową, to w czystej postaci nie istniała. Wystarczyło przepłynąć Tissę, żeby od razu trafić z Moraw do Austro-Węgier, Czech i Bułgarii. Wschodnie Karpaty tak często zmieniały swoich gospodarzy, że krążył nawet taki żart: Rusin zakarpacki, wychodząc ze swojego domu, stawał się obywatelem jednocześnie pięciu państw, które kolejno starały się uznawać go za swojego rdzennego mieszkańca. A Pan, jaką wiarę wyznaje? Pewnie, jak i wszyscy Moskale, wyrzekł się Pan wiary i jest ateistą?
   – Na początku odpowiem na pierwsze pytanie: uważam się za Ukraińca, chociaż uznaję każdą sztukę i literaturę klasyczną, w tym także rosyjską, bez względu na narodowość autora. A jeśli mowa o Panu Bogu, to nie zawsze żyłem z Nim w zgodzie, szczerze się przyznaję, i to nie z własnej woli. Byłem ochrzczony, tak jak inni, i przez lata mego dzieciństwa prowadzano mnie do cerkwi, oczywiście, greckokatolickiej. I nie obchodziliśmy innych świąt oprócz świąt kościelnych. A kiedy dorosłem, zdobyłem wykształcenie i znalazłem się w Kijowie, – już w czasach Związku Radzieckiego, – to moją religią stał się teatr. A na Sołowkach, gdzie odsiedziałem trzy ostatnie lata mojego życia, nie było żadnej innej religii, oprócz więziennej. Dlatego też mówię Pani szczerze, biorąc odpowiedzialność za swoje słowa: kiedy ludzie sztuki zaklinają się i burzą, jacy to z nich wierzący, nie wierzcie im – przecież sztuka sama w sobie to diabelski przemysł, a noszenie dużego krzyża na piersi i chodzenie do cerkwi, o niczym jeszcze nie świadczy, ponieważ wiara jest mierzona według naszych uczynków. Proszę się spytać Walerego Filipowicza lub Romana Nikołajewicza – czy mogą oni być wierzącymi w największym ateistycznym kraju na świecie? To znaczy, wierzący nie tylko całą swoją duszą, ale otrzymujący ją także w cerkwi i zwierzający się z niej w cerkwi?
   Oczy wszystkich zwróciły się ku wymienionym towarzyszom. Walery Filipowicz opuścił głowę, jak gdyby zbierając myśli, – widocznie pytanie nie było dla niego łatwe – ale odpowiadać na nie przed zebraniem tej mistycznej, nie radzieckiej grupy ludzi, za wyjątkiem bodajże jednego; ludzi, którzy byli jeszcze w dodatku martwi, jak dusze u Mikolaja Gogola, – uważał poniżej swojej partyjnej godności i kierowniczego stanowiska. Nadszedł najwyższy czas, aby wstać i opuścić ten sabat, ale jakaś nieznana siła utrzymywała go na miejscu. Nagle poczuł, że musi właśnie teraz odpowiedzieć szczerze i bezstronnie tym duszom na postawione mu pytanie. Coś się w nim poruszyło, ale czy był to szacunek w stosunku do znajdujących się tutaj postaci historycznych, czy świadomość ziemi ukraińskiej, czy też genetyczne odgłosy wiary własnych przodków. Zmienił swoją pozycję, i zaczął mówić wolniej niż zazwyczaj:
   – Odpowiadam, można powiedzieć, szczerze, ale w danym przypadku robię wyjątek. Tak, urodziłem się w Samborze, mój ojciec był podpułkownikiem, ale wkrótce wyjechaliśmy stamtąd, i jak często to bywa u wojskowych, całe moje dalsze życie spędziłem w Nowej Kachowce, potem w Czarnowicach i w Kijowie. Sądząc po nazwisku, możecie wywnioskować, kim jestem z pochodzenia – oczywiście Rosjaninem. Mogę nazywać siebie, z dużym naciąganiem, wyznawcą myśli prozachodniej, wyjątkowo z powodu miejsca mojego urodzenia. To, po pierwsze. Po drugie, cała moja przeszłość to profesjonalny sport, wynikiem którego było olimpijskie złoto zdobyte na olimpiadzie w Monachium, za które nagrodzono mnie orderem Lenina i nie tak dawno przyznano mi stanowisko Sekretarza PK Komsomołu Republiki. Po trzecie, posiadam też stopień wojskowy, troszkę wyższy niż u mojego ojca, – jestem pułkownikiem Armii Radzieckiej i zaciekłym myśliwym – poluję na jelenie, dziki i dzikie kaczki. Dlatego też Bóg jest dla mnie źródłem szczęścia. A komu się powiodło, ten mówi o Bogu. Rozumiem, że jest to swego rodzaju bluźnierstwo, dlatego też nie chodzę do cerkwi.
   – Być może, właśnie dlatego pod koniec tego roku wybiorą Pana na członka Europejskiej Rady Związku Lekkoatletycznego, a po kilku latach stanie się Pan członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego? – służalczym głosem powiedział nagle Fryderyk Zaine, patrząc najpierw gdzieś w sufit, a następnie na speszonego ministra. – Tak, tak, proszę się nie dziwić, jeszcze ani razu nie pomyliłem się w swoich przewidywaniach. A jeśli chodzi o Najwyższego, to przecież przez całe swoje życie byłem anarchistą – alchemia, jasnowidztwo i wiara w Boga to rzeczy w żaden sposób nieporównywalne i niezmierzalne.
   – Nie mogę słuchać, o czym tu mówicie – wykrzyknęła rozdrażniona pani Marianna, robiąc znak krzyża, i wyjmując spomiędzy fałd swojego stroju niewielki brewiarz (modlitewnik). Przeżegnajcie się. Za tego typu pogańskie słowa dawno powinniście być wychłostani biczem o czterech końcach lub powinni was zmusić do leżenia krzyżem na progu kościoła, żeby wasze ciało deptali ludzie w imię Chrystusa. A potem należałoby was spalić na ognisku lub poćwiartować.
   I Marianna otworzyła modlitewnik. Wszyscy tu obecni usłyszeli, jak w pokoju rozległ się trzask rozżarzonych sągów i gdzieś w oddali, jak gdyby zmiksowane gniewne słowa byłej carycy rosyjskiej, zabrzmiały wykonywane przez chór „sankrystyny” (zamiana organów), a następnie zaczęły się rozdawać delikatne dźwięki wykonywanego przez chór graduału (śpiew cerkiewny).
   – W waszych czasach pewnie tak by postąpili, ale ci panowie, pardon, towarzysze, żyli czterysta lat po was i ich stosunek do religii jest teraz całkiem inny. A na dodatek ci panowie, pardon, towarzysze są członkami partii komunistycznej, której religią stał się wojujący ateizm – wtrącił się do rozmowy Jerzy Francewicz. – To miało wpływ na religię w ogóle. Pojawiło się tak wiele jej rodzajów, i wszystkie poważają tylko swoją religię i żadną inną. W ten oto sposób prostemu grzesznikowi łatwiej jest nie wierzyć w nic, niż nowo pojawiającym się kaznodziejom. Najsmutniejsze jest to, że religijni spekulanci działają pod przykrywką Chrystusa, chociaż ekumenizm, który jako pierwsi wprowadzili w życie unici, dzisiaj jest częstym zjawiskiem. I realizują go bynajmniej nie zwolennicy religii, a ludzie innych zawodów – kompozytorzy i muzycy. Proszę zajść w sobotę lub w niedzielę, na przykład, do kościoła luterańskiego, to usłyszy pan tam niemiecką, rosyjską, polską, żydowską muzykę i nawet jazz.
   Nastąpiła przerwa. Każdy z obecnych – realnych i wirtualnych – a szczególnie realnych, zamyślił się nad swoją przynależnością do wszelkiego ziemskiego istnienia i nad tym, kto znajduje się nad tym całym istnieniem. Dla tego z siedzących przy stole, kto żył w przeszłości, pytanie było oczywiste i nie wymagało zastanowienia się – istniejemy na tej ziemi dlatego, że Bóg dał nam życie. I za to powinniśmy w przeciągu całego naszego życia na ziemi chodzić do kosciola i dziękować Bogu, składając błagalne modlitwy, aby otrzymać przebaczenie za grzechy. Dla bluźnierców i ateistów pytanie rodziło dylemat: czy Bóg jako taki w ogóle istnieje, czy też nie; w świecie, w którym zaczęły się pojawiać, tak jak w Związku Radzieckim, publikacje, zawierające twierdzącą odpowiedź na owo pytanie? Jako pierwszy próbował na nie odpowiedzieć Jusu Goczniajew:
   – Ja oczywiście, w Boga nie wierzę, a jeśli bym wierzył, to napewno w Allacha, jednakże jakaś boska siła na tym świecie, widocznie jest. Opowiem wam jedna historię na potwierdzenie moich słów. W czasie wojny służyłem w tajnym oddziale lotnictwa. Zbieraliśmy dane o wszystkich wydarzeniach, jakie miały miejsce w koszarach dla personelu latającego, na aerodromach i na niebie. Na początku wojny panował okropny zamęt – straciliśmy połowę naszych samolotów, które nie zdążyły nawet wzlecieć, jakkolwiek był surowy zakaz rozprzestrzeniania plotek na ten temat. I oto pewnego razu w jednym z podmoskiewskich aerodromów wzleciał radziecki szturmowiec, broniący moskiewskiego nieba od niemieckich bombardowców. Po jakimś czasie nadeszła informacja o tym, że samolot został zestrzelony, po czym połączenie z pilotem zostało przerwane. A po pół godzinie sytuacja powtórzyła się. Pilot poinformował, że szczęśliwie wylądował na wojskowym lotnisku pod Swierdłowskiem. Radiooperatorzy nie wierzyli własnym uszom, sprawdzili ponownie, wszystko się zgadzało. Sytuacja wojenna w tym czasie nie dawała możliwości zapoznania się z tak zagadkowym przypadkiem. Tym niemniej, po dziś dzień pozostało tajemnicą, jak samolot, lecący z maksymalną prędkością 450 km/h, mógł pokonać w przeciągu pół godziny odległość między Moskwą a Swierdłowskiem, wynoszącą około 2500 km?.. Na to pytanie napewno mogłaby odpowiedzieć pani Hanna, dlatego że właśnie z nią zdarzyło się dokładnie to samo, co z bojowym samolotem radzieckim w listopadzie 1941 roku. Zgadza się, czyż nie?
   Wszyscy spojrzeli na Hannę. A ona z szeroko otwartymi oczami wpatrywała się bezustannie w akwarium. Znajdowała się w skrajnym napięciu psychicznym, demonstrując przy tym nadludzką koncentrację swojej uwagi. Zdawało się nawet, że znajduje się ona jak gdyby w innym wymiarze – przecież musiała wziąć na siebie cały ciężar tego unikalnego i niezwykłego seansu spirytystycznego. A on rzeczywiście był unikalny. Przy zewnętrznym podobieństwie, nie posiadał sam w sobie wielu atrybutów, które należały do tego widowiska: brakowało obracania się stołu, nie było odbić glinianych lub gipsowych dłoni zaproszonych na seans duchów, natomiast ich obecność określały nie postukiwania i lewitacja, a realne pojawienie się postaci. I owe postacie były gotowe uczestniczyć w tymże widowisku dostatecznie długo, co najmniej, do świtu, kiedy były zmuszone rozpłynąć się w pierwszych promieniach wschodzącego słońca lub do momentu, kiedy siły Hanny się wyczerpią. Odpowiedź na postawione pytanie potrzebowała chwili przerwy i w ten oto sposób osłabiła napięcie panujące między nią, a wywołanymi przez Hannę obrazami.
   – Nie odejdziemy, dopóki nie odpowie nam pani na pytanie – zadźwięczał czyjś głos.
   Hanna powróciła ze spirytystycznej nirwany do realności, przemyślała zadane pytanie, i odpowiedziała:
   – Nie mogę niczego powiedzieć na temat tamtego radzieckiego samolotu – nie byłam obecna przy tej tragedii, chociaż wierzę, że takie zdarzenie moglo miec miejsce. A to, co stało się ze mną, było rzeczywiście cudem, tylko cudem, w spełnieniu którego brał udział Najwyższy, wielki awatar Satia Sai Baba, a także mój duch, i oczywiście, ja sama. Z zawodu jestem stewardessą polskich linii lotniczych. Wczoraj wieczorem odbywaliśmy lot na trasie Warszawa-Nowy Jork i dosłownie po starcie, a dokładniej, po wzniesieniu się na wysokość około ośmiu tysięcy metrów miała miejsce awaria, która doprowadziła do katastrofy. Jednak po tym, jak zostałam wyrzucona z luku bagażowego, poderwała mnie jakaś nieziemska siła i po jakimś czasie opuściła mnie na ziemię. Jak widać, jestem cała i zdrowa, straciłam jedynie przytomność i doznałam silnego wychłodzenia organizmu. W kazdym badz razie moge z pamieci odtworzyc plany takich miast jak Lublin, Zamosc, Tomaszow Lubelski, jakby widzianych z ogromnej wysokosci i znajdujacych sie na trasie mojego cudo-lotu. A pierwsze, co przyszło mi do głowy, po tym, jak się ocknęłam, były wiersze, nawet nie wiem, czyjego autorstwa:

     Kiedy wznosimy się we śnie, milczymy.
     Bez skrzydeł, bez myśli, bez strachu, bezdźwięcznie,
     Bez dychotomii o wietrze i chmurach, —
     Dłońmi ślizgamy się po horyzoncie,
     Obserwując siebie od wewnątrz,
     Dziwiąc się sobie ponad ziemią,
     Stajemy się znowu sobą

   I staczamy się w dół… Z wysokości… Z wysokości… … A razem z wierszami pojawiło się uczucie obecności kogoś jeszcze, ale jak gdyby nie do końca realnego człowieka, najprawdopodobniej, jego ducha. I o ile do tej pory orientuje się pan w mojej sytuacji, panie kapitanie, przepraszam, towarzyszu kapitanie, i pyta się pan mnie o to, to możliwe, że w tym powietrznym lejku, w którym znajdowało się moje ciało, był i pan? A być może i pozostali goście też tam byli?
   – Tak, to absolutna prawda, zgadła pani. My wszyscy, znajdowaliśmy się w tym czasie na piątym poziomie nieba, i uczestniczyliśmy w tym niewiarygodnym dla pani lądowaniu, – odpowiedział na jej pytanie Łeś Stefanowicz – tylko w żaden sposób nie mogliśmy zrozumieć, dlaczego tak ciągnie panią w nasze rodzinne strony. Ale o ile znaleźliśmy się tutaj wszyscy i siła naszego przekazu zwiększyła się podwójnie w związku z tym, że pochodzimy z tych okolic, nie pozostaje nam nic innego, jak kontynuować naszą miłą rozmowę. Przypomniałem sobie jeden utwór Konstantyna Simonowa – „Żywi i martwi”, zdaję się, że to jego powieść? Jakkolwiek jest tam mowa o czym innym, ale jej tytuł bardzo pasuje do naszej sytuacji. Czyż nie?..
   Zrobil pauze, spojzyl na stol i sie zapytal:
   – Proszę powiedzieć, co to za pudełko leży tam na stole? Czy to nie szachy?
   Przeskok był nadzwyczaj niespodziewany, ale Romik szybko odpowiedział:
   – Nie, to nie szachy. To nardy.
   – Nardy? A co to za gra?
   – Dziwne, że pani nie zna. Ta gra ma już ponad dwa tysiące lat. Pojawiła się w Persji, a do Europy przywieźli ją krzyżacy, i zaczęli ją tam nazywać tryktrak.
   – A wiecie, że u nas w obozie na Sołowkach oprócz warcabów, wylepionych z chleba, i kart zrobionych przez aresztantów z kołdry, nie było niczego?
   Wszyscy współczująco zamilkli, a Jerzy Francewicz położył nawet rękę na ramieniu swojego rodaka, jeńca obozowego rozstrzelanego w Gułagu pięćdziesiąt lat temu.
   – Przypomniałem sobie to, o czym pan, panie Romik, opowiadał, i potwierdzam historyczny fakt, przytoczony przez pana, – powiedział Jerzy. – Kiedy braliśmy Turków do niewoli, wielu z nich posiadało taką grę i po turecku nazywali ją, jeśli się nie mylę, tawła. A kości, które rzucali, nazywały się zarami. Słychać było tylko, jak przetaczały się po desce i bzmialy niezrozumiałe dla mnie wtedy jeszcze słowa „szesz-besz”. A może chcecie zagrać?
   – Proszę bardzo – i Romik otworzył planszę.
   – Kto zagra ze mną? – spytał się Kulczycki.
   – Ja mogę spróbować – powiedział Fridrich Zeine. – U nas w Niemczech mieliśmy tą grę, grałem w nią dosyć często. Przywieźli ją do nas, zdaje się, z Anglii, ale tam inaczej ją nazywano. Jeśli się nie mylę – backgammon.
   – Jakie to ma znaczenie, – przerwał mu Jerzy Francewicz – ale, jeśli mamy trzymać się prawdy historycznej, to grę tą odkryli też w piramidach egipskich, w grobie Tutenchamona, o ile się nie mylę, wynika, że grano w nią już co najmniej trzy tysięcy lat temu. Dobra, starczy tego gadania. Stańcie naprzeciwko mnie i rzucajcie kości.
   Graczom zaiskrzyły się oczy. Mnich wysunął gołą kościstą rękę z owalnego pola swojego hologramu, zgarnął kości i rzucił je na planszę. Wypadły dwie szóstki. Ta sama ręka zdjęła z górki dwa czarne pionki i wyprowadziła je na szósty punkt. Następnie wysunęła się inna ręka, owinięta rękawem z dobrego holenderskiego sukna z jedwabną falbanką, również wzięła kości i rzuciła nimi. Wypadło pięć-trzy. Na przeciwległych punktach planszy wystawiono dwa białe pionki. Znowu rzucił mnich i wypadły dwie szóstki. Rzucił Kulczycki – pięć-trzy. Znowu mnich i znowu sześć-sześć. Znowu Kulczycki i znowu pięć-trzy. W tym momencie po ostatnim rzucie rozległ się dźwięk gromu, otworzyło się na oścież okno w wyniku silnego porywu wiatru, i od sufitu odpadł kawałek tynku, po czym z hukiem spadł na ziemię. Dla wszystkich siedzących przy stole i wiszących nad nim wydało się to nie tylko straszne, ale i podejrzane – któryś z wirtualnych gości upatrzył w tym znak z wysokości i wypowiedział nawet słowo „szuler”. W odpowiedzi Fryderyk Zeine powoli objął wszystkich wzrokiem, jeszcze raz uważnie popatrzył na planszę i zaczął mówić:
   – Szuler to nie mój zawód. Prędzej przepowiadacz przyszłości lub jasnowidz. Będąc jeszcze całkiem młodym człowiekiem, odwiedziłem we francuskim mieście Salonie grób wielkiego Nostradamusa, którego prochy znajdowały się w cerkwi francuskiego klasztoru. Mówię, że się „znajdowały” dlatego, że francuscy rewolucjoniści przez ponad dwieście lat bezcześcili jego grób i jego szczątki były ponownie pochowane zgodnie z rozporządzeniem Robespierra w tym samym mieście, tylko w cerkwi Świętego Laurencjusza, a ci, którzy zbezcześcili jego zwłoki, zostali skazani na śmierć. Na grobie wielkiego astrologa postawiono płytę z następującymi słowami: „Tutaj pochowano znakomitego Michela Nostradamusa, jedynego ze wszystkich śmiertelników, który miał cześć utrwalić swoim prawie, że boskim piórem – dzięki wpływowi gwiazd – przyszłe wydarzenia dotyczące całego świata”. Stojąc przy grobowcu, po przeczytaniu tych słów, poczułem nagle, jak zaszła we mnie jakaś chwilowa zmiana: w świadomości, w sercu, we wnętrznościach, słowem, w całym moim organizmie. Jak gdyby zamieszkała we mnie jakaś nowa istota, może anielska, a może diabelska – do dziś nie mogę tego pojąć. Właśnie od tego momentu zacząłem widzieć i czuć tak wiele, że jeśli chciałoby się przekazać to wszystko na piśmie, to nie starczyłoby papieru, produkowanego od czasów faraonów aż po dzień dzisiejszy. Otrzymałem dar powszechnego widzenia i właśnie teraz postaram się wam to udowodnić.
   Na chwilę przerwał, zaczerpnął z akwarium swoją kościstą dłonią garść wody, nie uroniwszy przy tym ani kropli i umieścił ją w ziejącej niszy, która wcześniej pełniła funkcję ust. Następnie kontynuował:
   – Byliśmy z wami przed chwilą świadkami historycznej przepowiedni, – tak, tak, proszę się nie dziwić – dotyczyła ona przyszłości Europy i tego kraju, na terytorium, którego akurat się znajdujemy. Może was zdziwić związek pomiędzy losami wielkiego państwa z liczbami, które wypadły na kościach, tym nie mniej, dokładnie go widzę. Proponuję wysłuchać mnie do końca, jako że dla tych, którzy jeszcze dzisiaj żyją, te przepowiednie mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. A więc, cóż widzę?
   Z tymi słowy mnich utkwił swój wzrok w planszę, i na oczach wszystkich ona zaczęła zmieniać swój kształt – prostokątna forma zaczęła przekształcać się w formę owalną. Owej metamorfozie towarzyszyło skrzypienie, wybuchy, szczęk łańcucha i ryczenie motorów. Pochodzące ze zdeformowanej planszy szumiące dźwięki wywoływały nie kojarzące się z niczym asocjacje: jak gdyby gigantyczny średniowieczny podziemny most zaczął się opuszczać, a po moście przemieszczał się pododdział współczesnych czołgów i transporterów opancerzonych, a na dodatek przeleciała ponad nimi eskadra samolotów bojowych, i gdzieś niedaleko słychać było wybuchy bomb. Kiedy dźwięki zamilkły, mnich zaczął mówić dalej:
   – Widzę w tej owalnej formie współczesną, jak dziś mówią, Eurazję, na której, podobnie, jak na szachownicy, wkrótce rozpocznie się walka o globalne panowanie. Prowadzących graczy jest kilku, a główny gracz to gość z Ameryki. Pozostali gracze znajdują się w zachodniej, wschodniej, centralnej i południowej części tego owalnego pola. Wszyscy oczekiwali na kolejną partię szachów, której celem była całkowita zmiana istniejącego porządku świata. Początkiem partii stanie się wydarzenie, które będzie miało miejsce w socjalistycznych Węgrzech. Będą to działania, związane ze zniszczeniem umocnień na granicy z Austrią, które odbyły się w dniu 9 maja, dokładnie dwa lata po dzisiejszym wydarzeniu, i czterdzieści cztery lata po skończeniu II wojny światowej. A po pięciu miesiącach rząd tego kraju ogłosi odkrycie granic, i ze wschodnich Niemiec przemaszeruje przez Węgry do Austrii w ciągu zaledwie trzech dni około piętnastu tysięcy niemieckich obywateli. Po dwóch miesiącach od tych wydarzeń, mur berliński przestanie istnieć. Kawałek tynku, który odpadł od sufitu w naszym pokoju, dał nam znać o zbliżającym się wydarzeniu. A na dodatek, po ponad dwóch latach przestanie istnieć największy kraj na mapie geograficznej świata, zwany Związkiem Radzieckim. Wydarzenie owo będzie miało miejsce 25 grudnia 1991 roku, kiedy głowa państwa, który otrzymał od swoich staropolskich kolegów przezwisko „Miszka-worek” za zamiłowanie do łapówek i podarunków, podpisze oficjalnie w obecności telewidzów dekret o zrzeczeniu się pełnomocnictwa dowódcy naczelnego. Pojawi się znany wers poety w nowej redakcji „Sławię ojczyznę, która jest, ale po trzykroć tą, która (bedzie)… była”. Po czym rozleci się piętnaście republik, należących do byłego kraju związkowego i dzięki temu staną się one politycznie i ekonomicznie niezależne. Proszę spojrzeć, moje kości, na których wypadały szóstki, – a właśnie republiki związkowe są takimi „szóstkami” wielkiej Rosji – rozbiegały się, jak zauważyliście, w różne strony i to wskazywało na proces rozpadu, który był już za pasem. Potem nastąpią lata strasznego upadku wszystkich tych krajów bez wyjątku, następnie wstępowanie niektórych z nich w liczne związki, w tym także i wojenne, i stopniowe wyrównywanie szans. Co będzie dalej, pokazują kości, rzucone przez Jerzego Francewicza. Pięć plus trzy daje osiem – właśnie taka liczba krajów stanie się władcami losów człowieczeństwa w najbliższej przyszłości, a dokładniej, około dwustu przedstawicieli tych krajów, które wejdą do tzw. Grupy Bilderberg. Oprócz tego, nas, siedzących tutaj przy stole, jest też ośmioro – w tym troje żywych i pięcioro, niestety, już dawno znajdujących się w świecie zmarłych. Dla nas pięciorga, jest już bez różnicy, co będzie dalej ze światem, ale pozostała trójka znajduje się w centrum zbliżających się przemian. I niech Bóg da, aby w najbliższym czasie nikt z nich nie zasilił naszych szeregów.
   Mnich Zeine zamilkł. Jego oczodoły płonęły, a czaszka rozgrzała się, niczym płyta elektryczna, przez którą przeszedł prąd wysokiego napięcia. Wszyscy znajdowali się pod wrażeniem wypowiedzianych przed chwilą słów, tylko żywi uczestnicy byli porażeni nie tyle efektem płomiennego przemówienia, pochodzącego od człowieka, który zmarł prawie czterysta lat temu, co sensem usłyszanej przemowy.
   – A co się stanie z naszą rodzimą Ukrainą? – spytał nagle Roman Nikołajewicz.
   – Ukraina będzie podzielona. Podzieli się podobnie, jak Czechosłowacja. Po dwóch latach od podziału Wschodnich i Zachodnich Niemiec pojawią się dwa niezależne państwa – Czechy i Słowacja, znacznie później zrobi to Ukraina. Jej zachodnia część będzie sformowana na wzór i podobieństwo ZURN – Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Narodowej z 1918 roku, i której władze, do rzeczy, zostały utworzone tutaj, w Samborze, z pisarzem Andriejem Czajkowskim na czele. I wydzieli się z niej jako republika federacyjna, Republika Karpacka, którą utworzą na wzór Ukrainy Karpackiej z 1939 roku, istniejącej raptem dziesięć dni, na terytorium ówczesnej Czechosłowacji. Jak zapewne wiecie, prezydent owej republiki, monsinior Augustyn Wołoszyn, został aresztowany i przesiedział w więzieniu około roku, po czym uwolniono go na rozkaz Stalina razem z wnuczką Iwana Franko i oboje wyjechali do Kanady. Tak zakończyła się historia Ukrainy Karpackiej, ale teraz odrodzi się ponownie ku radości całego narodu Rusinow. Taki oto los czeka waszą Ukrainę.
   – A co z Polską?
   – Polska wejdzie do europejskiej wspólnoty państw, i nawet nieźle będzie sobie tam poczynać.
   – A dalej, co będzie dalej ze światem i z nami wszystkimi?
   Mnich uważnie popatrzył na powierzchnię planszy, wziął kości do ręki, pograł z nimi w dłoni i rzucił na planszę. Rzut był umiarkowany, tym niemniej, kości wyleciały poza pole gry i po raz kolejny, jak gdyby się umówiły, obie kostki zatrzymały się na cyfrze „sześć”.
   – Tak, wszystko się potwierdza – z jakiegoś powodu powiedział zmieszany Zeine – znowu dwie szóstki i tym razem wskazują one w sumie nie na liczbę dwanaście ale na… dwunasty rok. Ponieważ w tym stuleciu już go nie będzie, przepowiednia jest adresowana do 2012 roku. I tutaj widzę wiele: lokalne katastrofy na Ziemi, radykalne przemiany w świadomości, a nawet narodzenie nowego człowieczeństwa i razem z nim nowej cywilizacji, słowem czeka nas apokalipsa.
   Jeszcze raz uważnie przyjrzał się tylko dla niego zrozumiałym znakom na planszy, podniósł swój łeb tak, żeby oczodoły były skierowane na siedzących przy stole, po czym kontynuował:
   – Tuż przed moją śmiercią zapoznałem się z pewnym mnichem, który uczestniczył w wyprawie do Ameryki, której celem była chrystianizacja amerykańskich Indian z plemienia Majów. Stamtąd, to znaczy z Meksyku, przywiózł ze sobą kilka glinianych tabliczek, na których był przedstawiony kalendarz. Owy kalendarz też kończył się na 2012 roku, a dokładnie na dacie 21 grudnia. Możliwe, że to przypadkowa zbieżność i mojemu znajomemu po prostu nie wpadły w ręce pozostałe tabliczki, na których kalendarz mógł być rozpisany na czas nieokreślony. Ale dzisiejsza przepowiednia zmusza mnie do innego myślenia. Kości, jak zauważyliście, wyleciały poza pole gry. A to oznacza, że w 2012 roku, w dniu przesilenia zimowego, będzie miało miejsce najstraszniejsze wydarzenie w przeciągu całej historii istnienia naszej cywilizacji – ulegnie ona zniszczeniu. Zniknie m. in. Wielka Brytania, północna i południowo-zachodnia Europa, północno-zachodnia część Rosji. Połączą się Morze Czarne i Kaspijskie i cały Kaukaz, który w ten sposób odejdzie spod wpływów swojego północnego sąsiada. Sankt-Petersburg i Kaliningrad pójdą pod wodę, Moskwa, jako stolica państwa zostanie niezwłocznie przeniesiona do Niżniego Nowogrodu. Do tego czasu ludzie poczują się winni wobec przyrody, i naruszając jej prawa i harmonię, skierują swoje wszelkie dążenia i pomysły na moralno-etyczne tory, ale będzie za późno, jako że jedynym sposobem zatrzymania władzy w państwach demokratycznych będzie powrót do dyktatury. Dlatego też „reżim Łukaszenki” okaże się czuć nie wzorcowym i godnym naśladowania. Ale taki stan nie będzie trwał długo. Kataklizmy kosmiczne zniszczą resztki starej cywilizacji i na jej zgliszczach powoli zaczną powstawać nowe ogniska, których siłą napędową staną się następne pokolenia ludzi o dziwnej nazwie „indygo”.
   Zrobił niewielką pauzę, po czym dodał tylko jedną frazę:
   – A my tutaj wyjaśniamy, kto ma rację, a kto jest winny.
   Nastąpiła cisza. Zdaje się, że Fryderyk Zeine rzeczywiście wszystko to zobaczył, – tak przekonujący był jego monolog, – ale z powodu zmęczenia, lub, co bardziej prawdopodobne, od przeciążenia, jakoś stopniowo wymiękał, i na pewno nie mógłby wygłosić po raz kolejny takiego przemówienia. Zresztą, nie było takiej potrzeby – tak mocno nasycona przepowiedniami wypowiedź potrzebowała długiego „przetrawienia” przez świadków tego unikalnego przedstawienia, które, zdaje się, zbliżało się do końca. Razem z mnichem zaczęły wyczerpywać swą energię pozostałe hologramy, tym bardziej, że blady świt zaczął szybko i pewnie przebijać się przez mrok nocy, jak to ma miejsce na średnich wysokościach. Poranna gama świetlna zaczęła pochłaniać warstwami niebieską mgłę. Postacie ze spektaklu szpitalnego zaczęły rozpuszczać się niczym we mgle, i podobnie, jak Śnieżynka z nadejściem wiosny, topnieć na oczach uczestników i widzów. Ich hologramy traciły blask, świecące się wokół aureole stopniowo gasły, i powstałe pustki zlewały się z całą przestrzenią pokoju. Nocny spektakl zbliżał się do końca, lecz zamiast oklasków troje uczestników klaskało, zdaje się, własnymi rzęsami, starając się przemyśleć to, o czym przed chwilą rozmawiano w tym pomieszczeniu. Hanna powoli przychodziła do siebie. Po przeżyciach, które nastąpiły w jej życiu w tak krótkim czasie, żaden człowiek nie przeżyłby nigdy niczego podobnego w przeciągu całego swojego życia, nawet w najbardziej fantastycznych snach. Stan Walerego Filipowicza i Romana Nikołajewicza po szoku, jaki przeżyli, był – wyrażając się językiem medycznym – umiarkowanie stabilny i nie wzbudzał niepokoju co do ich stanu psychicznego i życia. Ale zaszła konieczność natychmiastowej zmiany sytuacji i ktoś zaproponował poranny spacer po Samborze.

III

   Propozycję przyjęto i wkrótce dwóch mężczyzn i jedna kobieta, przechodząc obok śpiącego kamiennym snem strażnika, który wcześniej przyjął “środki nasenne”, wyszło na zewnątrz ze szpitala. Poranny chłód i przeraźliwe promienie wschodzącego słońca wywarły na nich dobroczynny wpływ, eliminując tym samym następstwa metafizycznego wpływu, któremu zostali poddani. Prostracja, w której przebywały świeżo upieczone duchy, przemieniła się w dobry nastrój i wkrótce wszyscy szli wzdłuż centralnej ulicy miasta, przełykając chłodną poranną mgłę i w oka mgnieniu zapomnieli o fantasmagorii, która miała miejsce zeszłej nocy. Możliwe, że żadne z przedstawionych w szpitalu wydarzeń nie miało miejsca, a idąca za nimi polska stewardessa była jedynie zagraniczną turystką, która przyjechała, aby zwiedzić ukraińskie Podkarpacie. Ulica była kompletnie pusta, i tylko lekki wiaterek zaganiał wzdłuż krawężnika śmieci w postaci konfetti i pustych opakowań po papierosach. To wszystko, co pozostało po wczorajszej szumnej paradzie. Niespodziewanie Roman Nikołajewicz wziął na siebie rolę przewodnika:
   – Nasze miasto pojawiło się dosyć późno, na początku był Stary Sambor, a jeszcze wcześniej było podgrodzie Pogonicie. Stary Sambor spalili ordyńcy, a po epidemii dżumy, ci, którzy przeżyli, zdecydowali się zmienić miejsce zamieszkania. W ten oto sposób założono teraźniejszy Sambor. Możliwe, że te wydarzenia zbiegły się z legendą o królowej Bonie, o której wam już opowiadałem, a może i nie, sam już nie wiem. Tutaj, z prawej strony na wzgórku, znajduje się kościół Jana Chrzciciela, na terytorium, którego, po wizycie papieża Jana Pawła II w 2001 roku bedzie wzniesiony na jego cześć pierwszy pomnik papieski na Ukrainie.
   – Poczekajcie, poczekajcie. To co, po kontakcie z mnichem pan stal sie jasnowidzem?
   – No tak. A co w tym jest dziwnego? Przeciez znacie przyslowie: kiedy wejdziesz miedzy wrony, zaczniesz krakac tak jak one – jak gdyby nigdy nic odpowiedzial Roman Mikolajewicz i przedluzyl swoj exkurs:
   – A oto teraz podchodzimy razem z wami do cerkwi Narodzenia Świętej Bogurodzicy, która słynęła z tego, że tutaj mieści się część relikwii opiekuna wszystkich zakochanych, świętego Walentego. Grobowiec z jego relikwiami był przekazany przez Watykan pod koniec XVIII wieku, i od tego momentu przyciąga on nie tylko młodych ludzi, ale również chorych na epilepsję, którzy przyjeżdżają tutaj z całej Ukrainy. A teraz, chodźcie, zejdziemy w dół na bazar, – który otwierają bardzo wcześnie.
   Betonowe schody, po których schodzili, wyprowadziły ich na główną ulicę, przez którą przechodząc, znaleźli się na bazarze miejskim. Bazar dopiero co zaczynał ożywać, nabierając rumieńców i wprowadzając w ruch coraz większą liczbę ludzi. Kramy były wyścielone produktami, ze wszystkich stron zaczęli napływać klienci, i rozpoczął się zwyczajny handel na targu, którą mieszkańcy małych ukraińskich miasteczek wolą od handlu w sklepach. Przechodząc obok kramów z artykułami spożywczymi, Hanna usłyszała polski język. Podeszła bliżej. Okazało się, że polscy domokrążcy z Przemyśla przywieźli minibusem odzież na sprzedaż – przyjeżdżali tutaj co tydzień. Hanna z ulgą westchnęła – jak się widzi swoich rodaków, od razu lżej się robi, i razem będzie można pewnie coś wymyślić. Zapoznali się. Walery Filipowicz wracał w tym czasie, obładowany jedzeniem: świeżymi bułeczkami, kanapkami i butelkami z mlekiem. Wszyscy rozgadali się. Polacy okazali się być całkiem miła parą, i powiedzieli, że nie zostawią swojego rodaka w potrzebie i zabiorą ją ze sobą. Jeśli chodzi o przekroczenie granicy, to przecież granica nie jest zamknięta, – jesteśmy mimo wszystko braćmi klasowymi – a Hanna też nie jest żadnym szpiegiem, czy też kontrabandzistą. A każdy może przecież zgubić dokumenty.
   Bez mała, po jakimś czasie sprzedali wszystko, co przywieźli. Dobre jakościowo importowane, niechby i polskie rzeczy, nie tak często wpadały w ręce mieszkańcom Sambora, nie mówiąc już o mieszkańcach innych radzieckich miast i wsi. Radziecka publiczność, wychowała się przede wszystkim na wyrobach bawełnianych zakładów przemysłu odzieżowego Federacji Rosyjskiej, a one, jak wiadomo, nie chciały zaprzyjaźniać się z jakimiś tam burżuazyjnymi nylonami i perlonami. Dlatego też towar przywieziony przez Polaków, topniał w oczach i zabity aż po brzegi bagażnik mikrobusu wkrótce opustoszał. Polacy szybko wykręcili, i wybrali się w drogę powrotną. Hanna podziękowała swoim nowym przyjaciołom za towarzystwo, objęła każdego po kolei i skoczyła do autobusu. Silnik zawarczał, autobus ruszył z miejsca i, po przejechaniu terytorium bazaru, wyjechał na szosę. W tym momencie machający rękoma Walery Filipowicz i Roman Nikołajewicz zobaczyli wyraźnie, jak samochód powoli, nabierając prędkości, znikał z horyzontu. Co więcej, na samochodzie, podobnie jak w filmie o Fantomasie, wyrosła para skrzydeł i, znikając się w przestrzeni, pojazd zaczął wzbijać się w powietrze. Niczym hologramy nie tak dawno oglądanych postaci, zniknął w oka mgnieniu. Możliwe, że na zawsze.
   Sroka, która zerwała się z drzewa i poleciała za nią z przenikliwym krzykiem, typowym dla tego ptaka, w połowie drogi porzuciła próby dogonienia pojazdu i, zrobiwszy przystanek na bramie wjazdowej do bazaru, zdziwiona zamachała czarno-białym ogonem.

Ежи Довнар Полтергейст

Полтергейст

Действие I

Действие II

Teleportacja Jerzy Downar

I

II

III

Ежи Довнар
Полтергейст

Teleportacja
Jerzy Downar