Текст книги "Բանաստեղծություններ"

Նահապետ Քուչակ
Բանաստեղծություններ

1

 
Էրնեկ ես անո´ր կու տամ,
որ առեր իւր եարն է փախեր,
Ոնց որ ըզկամուրջն անցեր,
ջուրն ելեր, զկամուրջն է տարեր.
Ձընիկ – եղեմնիկ եկեր,
զոտվընուն հետքն է կորուսեր.
Առեր, ի պաղչան մըտեր,
ցորեկով զդընչիկն է պագեր:
 

2

 
Քանի դու ինձի էիր,
նայ կանաչ ու ցօղն ի վրայ.
Երբ դու որ յիսնէն ելար,
ձիւն երեկ` եղեմն ի վըրայ.
Թէ այլվ´ի ի յի´ս դառնաս
ու կենաս խելացդ ի վըրայ.
Երթամ, բարկ արե´ւ լինամ,
գամ, կանգնիմ կամարիդ վըրայ:
Լոյս ծագեմ ի քո վըրայ,
որ սաստի´կ ձիւնըն վերայ:
 

3

 
Ուր էիր, ուսկի՞ց եկար,
քան զամէն ծաղիկ դու պայծառ.
Եկիր ւ´ի հոգիս մըտար,
չես ի տար պահիկ մի դադար.
Սըրտիս մէջն ի ժուռ եկար,
ւ´ելնելու ճարա´կ չի գըտար.
Զարկիր ի գըլխուս վերայ,
ւ´աչերուս ի վար թափեցար:
 

4

 
Այս աստընվորիս վերայ
երկու բան ողորմ ու լալի.
Մէկ` որ սիրոյ տէ´ր լինի,
Մէկ` որ գա´յ ըրողն ու տանի:
Մեռածըն գէմ չէ´ լալի,
որ ունի զիւր խոցն ալանի.
Եկէ´ք, զողորմուկս տեսէք,
ոչ մեռած է, ոչ կենդանի
 

5

 
Աչերդ է ծովէն առած,
եւ ուներդ է ի թուխ ամպէն.
Այդ քո պատկերքդ սուրաթըդ
ի վարդին կարմիր տերեւէն.
Ուր որ դու կանգնած լինիս,
չէ պատեհ վառեն մոմեղէն.
Ծոցուդ լոյսըն դուրս ծագէ,
գէմ ելնէ մեռելն ի հողէն:
 

6

 
Սո´ւտ է, որ կ´ասեն, եղբա´րք,
թ´ընտանի կաքաւ չի լինի.
Մէկիկ մ´ես երէկ տեսայ, -
ւ´երնեկ է զիր տէրն որ ունի.
Իր օնքն էր ղալամով քաշած,
ւ´իր բերանըն շաքարով ի լի.
Զմեռելն այլ ի գիրկն առնու,
ի ծոցուն հանէ կենդանի:
 

7

 
Լուսի´ն, պարծենաս, ասես.
Լուս կու տամ ես աստընվորիս:
Ահա´ հողեղէն լուսին
ի գըրկիս´ւ երեսն երեսիս.
Թէ չես աւատալ այս գերուս,
յե´տ տանեմ ըզփէշ կապայիս,
Վախեմ` սիրոյ տէր լինիս,
լուս պակա´ս տաս աստընվորիս:
 

8

 
Ի՞նչ անեմ, կամ ի՞նչ լինամ,
յո´ւր տեսնում աղւոր, նայ սիրեմ,
Թէ զյաւիտենից պատճառն
եմ ուսել, ես երթամ, ասեմ,
Զաղէկըն այլ գիրկս առնեմ,
ւ´աստուծոյ երթամ, ցըցընեմ,
– Զաղէկըն դո´ւ ստեղծեցիր,
ինձ յէ՞ր մեղք դընես, թէ սիրեմ:
 

9

 
Լուսինն ի սարէն փըրթաւ,
ի´նքն ու իւր աստըղըն ի հիտրաց.
Զաղուորն ի գիրկըս առի,
պագ առի երկուքս ի հիտրաց.
Ըստեղծողն իր բերնովն ասաց.
Մի´ թողուր զատ եարդ ի ձեռաց.
Հընցկուն պէլըման աղուոր
չե´մ ստեղծեր երկուքն ի հիտրաց:
 

10

 
Հընցեղ եմ ի քո սիրուդ,
որ տըղեկըն ծիծ չէ կերել.
Մարիկըն վաղուց մեռել,
ու տըղեկն որբուկ մընացել:
Ջուր տուր իմ ծարաւ լերդիս,
քո սիրուդ ի տապն եմ ընկել.
Խօսէ´, որ առնում իխրար,
ես յետի նէֆէսս եմ եկել:
 

11

 
Ես ան հաւերուն էի,
որ գետինըն կուտ չուտէի.
Թըռչ´ի երկընօքն երթ´ի,
թէ սիրոյ ակնատ չընկնէի.
Ակնատն ի ծովուն միջին`
էր լարած ‘ւ ես չգիտէի.
Ամէն հաւ ոտօքն ընկնէր,
ես ոտօքս ու թեւս աւելի:
 

12

 
Ա´յ, գընա´, չի պիտիս դուն ինձ,
լուկ պեզա´ր իմ սիրտս ի քենէ.
Զերայ խոցեցիր դուն զիս,
լուկ վերցաւ սիրտըս ի քենէ.
Թէ գան ու զքեզ ջուր ասեն,
կամ ջըրին ճարակն ի քենէ´, -
Տարեկ մի ծառուած կենամ,
չի խըմե´մ կաթիկ մ´ի քենէ:
 

13

 
Երբ որ ես պըզտիկ էի,
կանչեին ինձ ոսկի տըղայ.
Մեծցա, սիրու տէր եղայ,
երեսիս գոյնըն կու գընայ.
– Մանկտի~ք, ձեր արեւն ասեմ,
որ սիրուն` քարըն չի դիմնայ.
Սիրուն` քար ւ’երկաթ պիտի,
պողպատէ դըռնակն ի վերայ:
 

14

 
Այդ քո ստեղծողիդ համար,
երբ քայլես, զուներդ մի´ շարժեր.
Այդ քո աչերուդ խընճերն`
շատ մարդու աիւն է խըմեր.
Խօշ եա´ր, արեւուդ համար,
որբուկ եմ, զիս մի´ լացըներ.
Տըղայ եմ, չեմ ի կենար,
զիս ի քո կրակըդ մի´ ձըգեր:
 

15

 
Ես աչք ու դու լոյս, հոգի,
առանց լո´յս` աչքըն խաւարի.
Ես ձուկ ու դու ջուր, հոգի,
առանց ջո´ւր` ձուկըն մեռանի.
Երբ զձուկն ի ջրէն հանեն
ւ’ի այլ ջուր ձըգեն, նայ ապրի,
Երբ զիս ի քենէ զատեն,
քան զմեռնելն այլ ճար չի լինի:
 

16

 
Հանցգուն եմ ի քո սիրուդ,
զինչ ամպերըն կ’առնեն շառափ.
Զայդ երկիրն ամէն գիտէ,
սիրօյ տէր եմ հետ քեզ խարապ.
Այս իմ նենգաւոր աչերս
չի կենար մէկ պահ մի պարապ.
Կուլայ, զօրն ըզքե´զ կ’ուզէ,
չի´առներ այլ մարդու տօլապ:
 

17

 
Կօզա´լ, մի´ հագնիր կապուտ,
մի´խաղար ու տար թեւերուդ.
Մի´ գար ւ’ի դըռնովն անցիր,
մի´ ճօճար, կօզա´լ, արեւո~ւդ.
քո հարն ալ շատ վարձկ արեր,
շատ կարմունճ կապեր գետերուն.
Դուն ալ մէկ վարձկունք մ´արա,
պագ մը տուր դընչիդ մօտերուն:
 

18

 
Կարմի´ր ճերմակ երես,
ա~մ քանի՞ դու զիս պիտ էրես.
Քանի որ մէջիս նըստիս,
ուներովդ հետ ինձ զըրուցես.
Կոճկեկդ այլ արձակ այնես,
ու ճերմա´կ ծոցըդ ցըցընես.
Կու վախեմ` թողուս, ելլես,
ու ծոցէդ մահրում մընամ ես:
 

19

 
Ի՞նչ անեմ, կամ ի՞նչ լինիմ,
տէր չունիմ, որ գայ զիս ձենէ.
Ո´չ ունիմ համբերութիւն,
որ լըռեմ սահաթ մի քենէ.
Հանցեղ եմ ի քո սիրուդ,
զինչ ամառ ծաղիկն ի ջըրէ.
Խեղճըն ի յերկինք ի վեր
պաղատէր թք կաթ մի կաթէր:
 

20

 
Իմ սիրտս ի քո վառ սիրուդ`
զէտ աշնան ղազէլ կու դողայ.
Արտսունք ի յերեսս ի վէր`
զէտ գարնան անձրեւ կու ցօղայ.
Հոգիս ի յիսնէ ելաւ,
մէկ մի քո ծոցոյդ ճար արա.
Ծոցիկս է ծոցիդ սովոր,
այլ ընդ ո՞ր երթայ, մեկ ասա´:
 

21

 
Պաղչայ մի տընկեր եմ ես,
թ’ի՞նչ աղէկ մորճեր կայի ի ներս.
Սընուցի ւ’ի հասք բերի,
խըլեցին զայն, ու կուլամ ես.
Զէտ մանկակորուստ կաքաւ`
ի լեռներեն ի շուրջ կուգամ ես.
Լըսեր եմ` ակնա´տ ունիս,
բեր լարէ´, գամ ընկնիմ ի ներս:
 

22

 
Երթա´մ, չի կենա´մ ի հոս,
ուր երթամ, հոն ա´լ չի կենամ.
Երթամ քանց Հոռոմն ի վար,
վըտարի´մ, այլ իսկի չի գամ.
Թէ գան զիմ տեղըն ասեն,
նայ, հեռու եմ, ա´յլ հեռանամ.
Թէ գան ու զքո տեղն ասեն,
նայ, զինճիլն եմ, կըտրեմ ու գամ:
 

23

 
Ե´ւ, ե´կ դու ի քո տանէն,
զինչ ելնէ արեւն ի մօրէն,
Ծագէ լոյս ի քո ծոցէդ,
զինչ գարնան կայծակն ի յամխէն.
Շատ երէց ու աբեղայ
իջուցեր քո սէրն ի բեմէն.
զիս այլ սիրու տէր արիր,
ու հանիր իմ հօրն ի տանէն:
 

24

 
Դեղնել եմ խընկիդ նըման,
գունատել եմ զէտ ըզզաֆրան.
Չի գիտեմ` քո սէ՞րդ արել.
թէ՞ եկել է օրս ի մահուան:
Ասցին, թէ դու դեղ ունիս,
տուր ինձի, որ կենդանամ.
Թէ չէ` կու մեռնիմ, գընամ,
գան ասեն քեզ մարդասպան:
 

25

 
իտես, որ դուն պարծեցար,
թէ` «Ճերմա´կ ծոցըս քեզ ծառայ»,
Յետև փոշման եղար.
խըրատն ո՞վ երետ` մեկ ասա:
Ինձ խիփն ու ղուսայ կու գայ`
քո ծոցուդ ա´յլ մարդ տիրանայ,
Պագնէ զիմ պագած տեղիքն,
լուկ դընէ զերեսն ի վերայ:
 

26

 
Թուխ աչք եւ ունքեր ունիս,
լայն ճակատ ու կարմիր երես.
Այդ ճերմակդ որ դուն ունիս,
ըզշամամ ծըծերդ որ ի ներս,
Մեռնիս, այլ անդին երթաս,
զայդ ճերմակ ծոցիկդ ի՞նչ անես,
Զամէնըն որդե´րն ուտեն, -
դու է՞ր զիս մահրում կու պահես:
 

27

 
Ելայ, ես ի քեզ եկի,
քեզ յիսնէ կարօտ գիտէի.
ալըս քեզ դիժար թըվաց, -
ես ի յիմ միտքս անդիճեցի:
Մի´ լար, մի´ տըրտում կենար.
մի´ հաշվիլ զօրըս քեզ տարի.
Ան ոտքն որ ի հոս իբեր,
նա կարէ, որ ա´յլվայ տանի:
 

28

 
Քնաի~ ու քանի~ ասեմ.
«Զիմ եարին կապան կարեցէք.
Արեւն իւր երե´սք արէք,
զլուսընկան աստառ ձեւեցեք.
Թուխ ամպն այլ բամպակ արէք
ւ’ի ծաւեն դերձան քաշեցէք.
Աստղերն այլ կոճակ արէք,
զիս ի ներս ողկիկ շարեցէք»:
 

29

 
Բանիկ մի ղալատ արի,
որ զօձո´ւն ձագըն սիրեցի.
Խիստ վըստահութիւն արի,
որ օձուն դո´րըն գընացի.
Ձագուն մայրն ի դուրս երեկ,
զիս խայթեց, և նըստայ լացի:
Արժա´ն եմ ես այս լացիս, -
ո՞վ եղեր օձուն սիրելի:
 

30

 
Զաշխարհս ես ի ժուռ եկի,
ա´յ հոգեկ, որ այլ չի մընաց.
Ասցի, թէ գըտնում հանց եար,
ա´յ հոգեկ, որ այլ չէ սիրած:
Եկի հանց եարի մ’առի,
որ սիրած է’վ այլւ’ի թողած.
Զի՞նչ շահ է իմ շատ դատիլս,
երբ այլոց ի ծոց ես պառկած:
 

31

 
Այ իմ մարգարտէ շարոց,
որ յոտից մատանց հուր ու բոց.
Կըրակն ըզքո մարն երէ,
որ տարաւ, երետ զքեզ այլոց.
Դատ ու դատաստան պիտէր
ի Հռոմանց տունըն ւ'ի Հայոց,
Երթի, դատաստան կանգնի,
չըթողի զքեզ այլ մարդու ծոց
 

32

 
Ով որ ճերմակ ծոց ունի,
թող կապոյտ շապիկ հագընի.
Կոճակն այլ արձակ թողու,
ով տեսնու` սըրտիկն արունի.
Երթամ աղաչեմ զաստուած,
լեղակին հունտըն հատանի.
Ո'չ նա այլ կապոյտ հագնի,
ո'չ մանկան սիրտըն արունի
 

33

 
Մահաօղքս ի վար կուգ´ի,
նայ տեսայ մոմեր դատըւած.
Ի յան մոմերուն տակըն
սիրոյ տէր մանուկ մ´էր պառկած:
Մոմն ալ գէմ հայրէն ասաց`
ողորմած, ու սրտէն իլաց.
«Սէրւն` կւտրիճըն ունէր,
կըրակն ի´մ գըլուխն է վառած»:
 

34

 
Հավասար ի ճօշքն են առել,
ւ´ի ոտանց կամին զիս ուտել.
Ալ ղալատ բան չեմ արել,
իմ սըրտօվս ի եար եմ սիրել.
Թէ շատ, թէ ի քիչ ջանամ,
զինչ հախն իմ ճակատս է գըրել.
Զայս մէկս ալ կամիմ սիրել,
թէ հաւասար ի ճօշք են առել:
 

35

 
Արե´կ, որ տամ քեզ խըրատ,
լօք առնում խըրատ ի քենէ,
Թոս թէ սիրու տէր եղաք,
ի՞նչ կ´ուզեն այս խալխս ի մենէ,
Յորտեղ որ կանգնած տեսնուն,
մատնացուց կ´անեն թէ` նա է.
Ասես թէ մարդ ենք սպանել,
կասեն թէ` արե´կ վըճարէ:
 

36

 
Դեմ առաւօտուն լուսուն
ես ի ձեր երդիքըն եկել.
ըլխակս ալ ի բար դըրել,
լօք մըրափըն զիս է տարել.
Սունն ալ ի գերանն ասել.
«Սիրօյ տէրն երդիքն է եկել»:
Քանի մարըն զիս բերել,
ես փատէ խամազ ռէյ տեսել.
Փատն ալ ի մերին բուսել,
Խամզութիւն ո՞ւստից է ուսել:
 

37

 
Սըրտիկս է մալուլ եղեր,
զիր ամէն մըլքեր կու ծախէ.
Խօշեար, ա~մ, յառաջ կացիր,
կամ գընէ´, կամ մապահաթէ.
Ըզգին ալ աւլով կըտրէ,
որ ամէն ոչինչ չի գընէ.
Հարցի´ր, թանկ´ւ աժան արա,
ամէն ապլեհ չի գայ, գընէ:
 

38

 
Տեսայ իմ հոգուս հոգին,
որ կ´երթար հետ մէկի մըն ալ.
Ձեռկունքն ի վերան ձգել
ու գանգատ կ´անէր մեկի մ´ալ.
Սւրտիկս ալ ի յիս ասաց,
թէ` «Անոր թարկըն պիտի տալ.
Ան սէրն որ ճորով լինի,
հետ անոր խաղալն է մահալ»:
 

39

 
Մահալովդ ի վար կուգ´ի,
ճուկ ու մուկ հազար սոխախով.
Լուկ եարաս ալ ի դէմ ելաւ,
ու բարեւ երետ շօհրաթով.
Բըռնեցի ու պինդ պագի
զիր երեսըն խիստ կարօտով.
Կ´երթար ու կ´ասէր լալով,
թէ` «Ի~նչ խաղք եղանք ցորեկով»:
 

40

 
Խօշ եա´ր, դու հերի´ք արա.
քու սիրուդ հոգիս կու քակի.
Արեկ յայլ աշխարհ երթանք, -
այս աշխարհ մեզի չըպիտի.
Երթանք, յայն աշխարհ կենանք,
որ անվախ կենանք ալանի.
Քանի՞ տեղս ահով կենանք
ու դողանք, թէ ի´նչ կու լինի:
 

41