Текст книги "Canlı heykəl"

Sabit Əhmədov
Canlı heykəl

Bu heykələ kişilərin baxmağı niyə qadağandır?, – deyə gənc qız soruşdu. Bu sualı verərkən, deyəsən, cavabı artıq öz ağlına gəlmişdi. Çünki gözlərini ondan çəkə bilmirdi. Bu heyrətamiz idi. Az qalırdı ağlını itirsin. Yəni, bu qədər gözəlliyi birinə bəxş etmək üçün Yerin gücü çatarmı? Onu nə qədər sevməlisən ki, bu cür qüsursuz yarada biləsən? Gənc qız ona yaxınlaşmaq, əllərilə toxunmaq istəyirdi. Nə baş verdiyini hələ də tam anlamırdı. Ona isti idi. Yanaqlarının qızardığını güzgüdə görəndə fikrini cəmləyə bildi. İndi muzeyi gəzdirən bələdçi qadın üzünü ona tərəf çevirərək cavab verirdi:

–Bu qadın heykəlinə baxan kişilərin ağlı başından gedir, onlar sərsəm olurlar. Mən heykəl haqqında danışarkən ona baxmıram. Biz muzey işçiləri bu şəkildə – ona baxmadan işləməyə vərdiş etmişik. Hətta bir neçə dəfə gecələr muzeyə girməyə çalışanlar olub. Onu tapan polislərin bəziləri hələ də onun təsirindən çıxa bilməyiblər. Buna görə də heykəlin belə təsir etdiyini bilən kimi qərara alınıb ki, heykəl yalnız qadınlara sərgilənsin. Amma bəzən elə qadınlar olur ki, onlar da eyni reaksiyanı verirlər.

Bələdçinin dedikləri gənc qızı heyrətə salmışdı. Həm də ki, onda heykələ qarşı qəribə hislər, güclü maraq oyanmışdı. Gənc xanım bir daha böyük maraqla sual verdi.

–Bəs bizə bu heykəli düzəldən rəssam haqqında yazılmış kitab söz vermişdiniz, o kitabı nə vaxt əldə edə bilərik?

Normalda kitab oxumaqla elə də arası olmayan gənc qız kitabı oxumaq üçün səbrsizlənirdi. Elə həmin anda orta yaşlı başqa bir qadın otağa daxil oldu. Onun əllərində güclə daşıdığı iki çanta var idi. Çantalar kitabla dolub daşırdı, az qalırdı yerə tökülsün. O, uca səslə dedi:

–Bəli, xanımlar, kitablarınız gəldi, bir-bir sırayla gəlin götürün. Baxın haa, bu kitabı heç yerdən ala bilməzsiniz. Ancaq gəlib bu arı şamından hazırlanmış möhtəşəm heykəli görənlərə verilir.

Gənc qız irəli atıldı və sıranın önündə də dayandı hər kəs sıraya düzüldükdən sonra kitabı gətirən qadın kitabları bir-bir paylamağa başladı. Gənc qız kitabı götürərək kənara – bir küncə çəkildi. Yazar kitabın adını “Canlı keykəl” qomuşdu. Üz qapağındakı rəsmdə bu qadın heykəlinin yerinə başqa bir heykəl rəsmi qoyulmuşdu. Gənc qız düşündü: “Yəqin, hər ehtimala qarşı, şəkildən də kişiləri cəlb edər deyə, bu heykəlin şəklini kitabın üz qapağına vurmayıblar. Heykəlin ifadə etdiyi bu qadın heç vaxt həqiqi həyatda yaşamamışdı, heç təsəvvür də etmək olmurdu ki, belə bir qadın real həyatda yaşamış olsaydı, daha nələr baş verərdi. Yəqin ki, həmin şəhərin kişiləri qadını əldə etmək üçün bir-birləri ilə yarışardılar, hətta nəinki bu şəhərin kişiləri, başqa yerlərdən də o qadını bircə dəfə də olsun görmək üçün onun olduğu yerə axın edərdilər, bəlkə də, bir-birlərini öldürəcək həddə qədər çatardılar.

Hətta iradəli kişilər belə bu heykəli görəndə iradələri sınır, təslim oludlar. Sanki bu heykəldə mistik bir güc var. Onun gözəl qəhvəyi gözləri, balaca burnu, al-qırmızı dodaqları, gülümsəməsinin altında görünən inci kimi dişləri var idi. Qara və sıx, yüngülcə qıvrım saçı belinə tökülmüşdü. Ağ incə bədəninə geyindirilmiş qara, dizinə qədər olan azacıq naxışlı zərif donu var idi. Ona əl vurmağa icazə vermirdilər, amma bələdçinin dediyinə görə onun dərisinə əl vuranda əsl insan dərisinə əl vururmuş kimi hiss edirsən. Onda olan xüsusiyyətlər hər bir qadının arzusu idi. İnsan ona baxanda sanki uşaq vaxtı bizə danışılan nağıllardakı şişirdilmiş gözəllikdəki şahzadələrin belə görəndə ağlını itirdiyi prenseslərə baxırmış kimi hiss edirdi. Həqiqətən də adamı valeh edirdi. Heç yaşamamış bu qızın adı da var idi. Onun adı İnci idi. Yəni, müəllifi olan rəssam onu belə çağırırmış.

Heykəlin olduğu otaqdan çıxan kimi gənc qız muzey gəzintisini yarımçıq qoyub tez tələsik muzeyi tərk edərək dayanacağa tərəf üz tutdu. Heykəldən çox təsirlənən gənc qız evə gedib tez bu kitabın vərəqləri arasında itmək və o rəssamın bu heykəli düzəldərkən yaşadıqlarını, duyduqlarını hiss etmək istəyirdi. Onun hövsələsi çatmadı və yavaş addımlarla irərliləyə-irəliləyə kitabın ilk səhifəsini açdı. Orda belə yazılmışdı.

Mən bu kitabı yazarkən çox çətinliklər çəkdim, bu heykəli hazırlayan rəssam Raulun həyat hekayəsini insanlardan dinləmək mənim üçün çətin idi. Onların danışdıqları mənim heykəl haqqında təəssüratlarımı tamamilə dəyişdirdi. Bu heykəlin ilk başda məhəbbətlə, sevinc hisləriylə hazırlandığını, sonra necə qəm-qüssə və kədər ilə tamamlandığını biləndə mənə çox təsir etmişdi. Mən bu kitabı yaza bildiyim üçün çox sevinirəm və çox şadam ki, bunu oxuyanlar onun sadəcə bir heykəl olmadığını anlayacaqlar. Heykəlin canlılığını, ruhunu duyacaqlar.

Qızın səbri çatmadı, marşurta minən kimi kitabın ikinci səhifəsini açaraq oxudu. İkinci səhifədə Raulun necə bir insan olduğu haqqında geniş məlumat yazılmışdı. O, Azərbaycanın ucqar bir kəndində anadan olmuşdu. Onun ən böyük dəstəkçisi olan atası Etibar kişi həm müəllim idi, həm də heyvandarlıqla məşğul olan qoçaq bir adam idi. Atası öldükdən sonra qardaşlarının başına keçərək idarə etdikləri böyük fermaları var idi. Anası Samaya qoçaq, yeməklərinin gözəl dadı ilə bilinən ev xanımı idi. Rauldan böyük olan qadaşları isə böyüyənə kimi avara-avara gəzmiş, sonra isə məktəbi bitirərək atalarının yanında fermanın işlərini öyrənmişdilər. Atası Etibar kişi Raul akademiyanın birinci kursunu bitirənə yaxın ağ ciyərində yaranan xərçəng xəstəliyindən dünyasını dəyişmişdi. Raulun qəlbi o qədər həssas idi ki, ən xırda bir şeyi belə günlərlə fikirləşir, başqalarının dərdini çəkirdi. Buna görə də ən böyük dəstəkçisi olan sevimli atasının vəfatı gənc oğlanı son dərəcə dərindən sarsmışdı. Etibar kişi hər zaman inanırdı ki, Raul böyük rəssam olacaq. Bunu da uşaqlardan söhbət açılan kimi hər yerdə fəxarətlə insanlara deyirdi. Raulun istedadlı olduğu hələ balacalığından hiss edilirdi. Həssaslığını, güclü duyumunu, ətrafda baş verənlərə dəruni yanaşmasını ailə üzvləri sezirdilər. Məktəbdə müəllimələri onu Pikasso deyə çağırırdılar. Bu Raulun çox xoşuna gəlirdi və daha da həvəslə işləməsinə səbəb olurdu.

Onun rənglərlə arası çox yaxşı idi. Rəngləri, onların tonlarını həssaslıqla duyur, anlayır, bir-birnə qarışdıraraq heyrətamiz çalarlar yaradırdı. Bunu Raula müəllimləri öyrətməmişdilər. Gələcəyin böyük rəssamı bu qabiliyyətlərlə doğulmuşdu. Bunlar onun fitri bacarıqları idi.

Atası onun istedadını kəşf etdikdən sonra oğlunu rayonlarındakı rəssamlıq kurslarına yazdırmışdı. Həftədə üç dəfə rəssamlıq dərsi alan Raulu atası bezmədən, aralıqsız və illərlə aparıb-gətirirdi. Yol boyu Raula öyüd-nəsihətlər verən, onun müxtəlif, palitra kimi rəngarəng düşüncələrindən süzülüb gələn suallarını həvəslə cavablayan Etibar kişinin bütün sözlərini və yorumlarını oğlan yadda saxlayırdı. Bu zəhmətkeş və dünyagörüşlü adamın oğlu olduğu üçün içindən məmnunluq duyurdu. O, necə də səbr və təmkinlə oğlunu dinləyir və hər bir şeyi onun üçün izah edirdi.

Raul rəssamlıq kursunun ən qabiliyyətli və çalışqan müdavimi idi. Zəhmətkeşlik və yaradıclıq estafeti ondaydı. O, elə tələbəlik vaxtlarında da sakit olmuşdu və ailədəki uşaqlardan ali təhsil alan bircə o idi. Raulun anadangəlmə sol ayağı gödək idi. Buna görə o dövlətdən 130 manat təqaüd alırdı. O, rəssamlıq akademiyasında ali təhsil hüququ qazananda atası çox sevinmiş, Bakıda bir ev alıb oğluna hədiyyə etmişdi. Təhsil illərində aldığı pensiya, hər ay qardaşlarının yolladığı 250 manat pul və bir də kafedə yarımgün işləyərək qazandığı 200 manat ilə dolanmışdı. Bu illər ərzində qardaşları fermada işlərini çox böyütmüşdülər. Raulun rəssamlıqla yanaşı heykəltaraşlığa da çox marağı var idi. Xüsusilə də, arı şamından hazırlanan heykəllərə. Gənc rəssam bu sənət sahəsi ilə də dərindən maraqlanır, onu hərtərəfli öyrənirdi. O, qalan bütün boş vaxtlarını akademiyada heykəltaraşlıq dərslərinə girərək keçirir və heykəllər düzəldirdi. Demək olar, bu sahədə artıq ustalaşmışdı. Akademiyanı bitirəndə Raul ona yaxın olan tələbə yoldaşı İlham ilə birləkdə bir sərgi təşkil etmişdi. Bu sayədə müəllimlərin dəstəyi ilə bir neçə rəsm əsəri sataraq yaxşı pul qazanmışdı. Həmin sərgi zamanı müəllimələrinin dəvəti ilə sərgiyə gəlmiş bir neçə incəsənətsevər ziyalılarla tanış olmuşdular. Hətta sərgiyə qatılmış hörmətli ziyalılardan biri sərgidəki əsərlərlə tanışlıqdan sonra gənc rəssam olan qəhrəmanımıza “Azərbaycanda sizin kimi bir rəssamın olmağı incəsənətimiz üçün fəxr, bizim üçün başucalığıdır” demişdi. Həqiqətən də, Raulun işləri çox gözəl idi. Digər rəssamların əsərlərindən çox fərqlənir və orijinal cəlbediciliyi ilə seçilirdi. Onun yaradıcılığına yüksək qiymət verən həmin ziyalının sözü onun ağlından heç zaman çıxmırdı. Hər dəfə yadına düşdükcə atasını xatırlayırdı. Fikirləşirdi ki, bu dünyada olmasa da, atasının ruhu, yəqin ki, bir şəkildə onu seyr edir, uğurlarını, onun arzularının və zəhmətinin bəhrəsi olan əsərlərini müşahidə etdikcə oğluyla fəxr edir.

Raul rəssamlıq akademiyasını bitirdikdən sonra da bir neçə belə uğurlu sərgisi daha olmuşdu. Qazandığı maddi gəlirlə özünə avtomobil almışdı. O artıq Azərbaycanda tanınırdı. İncəsənət cameəsindəki, demək olar ki, hər kəs onun yaradıclığı, əsərləri ilə az-çox tanış idi. Onu tanıyan insanlar qaşılaşanda hörmət və izzətlə yanaşırdılar.

Muzeydən evinə qayıdan gənc qız avtobusdan düşərək Bakının səsli-küylü küçələrindən qaçıb tez evə çatmaq istəyirdi. Kitabın ilk səhifələri artıq onda dərin maraq oyatmışdı. Muzeydəki xanım bələdçi sərgidə heykəlin müəllifinin film kimi həyat yaşadığını, onun həyatını oxuduqdan sonra orada yazılanlara inanmaqda çətinlik çəkdiyini demişdi.

BIRINCI HISSƏ

Günəş hələ çıxmamışdı. Amma üfüqün arxasındakı qızılı saçlarının parıltısı sabahın sakit və əsrarəngiz hüzurlu dəqiqələrində səmanı aydınlatmağa başlayırdı. Həzin əsən küləyin fısıltısı, yarpaqların xışıltısı və quşların çılğın cəh-cəhi ilə iç-içə keçərək ortaya Allahın bəstələdiyi gözəl bir bir təbiət simfoniyası çıxarırdı.

Raul bir telefon zənginə diksinərək yuxudan oyandı. Zəng edən onun böyük qardaşı Rahib idi. O, təlaşlı bir səslə dedi:

– Alo, qardaş, necəsən, oyanmısan?

– Bəli, buyur, qardaş, nə olub? Xeyirmi? Səsin yaman qəribə gəlir.

– Anamız yaxşı deyil, həkim əlindən gələni etdiyini dedi. Onu xəstəxanada saxlamağın bir mənası yox idi, evə gətirdik. Bizdədir. Anamız səni arzulayır.

Anası Raulun yanından bir ay olar getmişdi. Onu Bakıda həkimlərə aparmışdı, həkimlər isə sadəcə müalicə yazaraq evə yola salırdılar. Onun ürəyi xəstə idi. Raul nahar etmədən üzntü içində bir-iki paltarını çantaya sıxışdırıb axsaq addımları ila tez dəhlizə gedərək oradan qazı, işığı ümumi xətdən bağlayıb ayaqqabısını geyinərək evdən çıxdı. Raul Bakıda tək yaşamağına baxmayaraq o, ailəsinə çox bağlı idi. Maşının arxa qapısını açıb çantanı maşına ataraq sükan arxasına əyləşdi və maşını işə saldı. Motorun qızmağını gözləmədən cəld tərpənib kəndə tərəf yola qoyulmuşdu.

Yoldaykən xəyallara dalır, anası gözünün qabağına gəlirdi. O, hər dəfə evə girəndə anasının yaşlılıqdan qırış-qırış olmuş əllərini öpər, onu qucaqlayıb bərk-bərk bağrına elə basardı ki, sanki saatlarla yox, illərdir anasına həsrət qalıbmışcasına. Anası isə ona hər zaman deyərdi:

– Mənim gözəl oğlum, hər zaman bilin ki, bir ana kimi üçünüzdəndə razı olmuşam. Mən ölsəm, bunu heç vaxt unutmayın.

Raul bunları düşündükcə əlləri titrəyir, sanki ürəyinə dağ çəkirdilər. Bəzən elə sükan arxasındaca o, göz yaşlarına hakim ola bilmirdi. Həqiqətən də anasına çox bağlı olduğu hər halından bəlli idi. O, rayona çataçatda fikirli halda bilməyərək yolda qayda pozuntusuna yol vermişdi. Arxasıyca gələn yol polisi ona avtomobili dayandırmağı üçün işarə ediri, amma o bunu görməyərək yoluna bir qədər davam etmişdi. Çox keçmədi ki, o, polisin işarəsini görərək yolun kənarında maşını saxladı. Yol polisi əməkdaşı ona tərəf yaxınlaşarkən düşüncələrindən ayrıla bilməyən Raul pəncərəni aşağı endirməyi unutmuşdu. Polis məmuru cavan, hündürboy, ağbəniz, oğlan idi. O əlinin arxası ilə aynanı tıqqıldadaraq Raula pəncərəni açması üçün işarə etdi. Birdən özünə gələn Raul şüşəni aşağı endirərək dedi:

– Üzrlü sayın, mən bir az fikrə getmişdim.

Bu polis əməkdaşının üzü Raula çox tanış gəlmişdi. Polis isə Raulu çox yaxşı tanımışdı, onlar eyni kəndli idilər. Raulu tanıyan polis həyəcanlı səs ilə dedi:

– Salam, mən heç təsəvvür edə bilməzdim sizinlə qarşılaşacağam. Mən sizi tanıyıram. Siz bizim kəndimizin fəxrisiniz. Bizim atalarımız vaxtı ilə dost olublar. Siz Etibar müəllimin oğlusunuz, düzdürmü? Mən sizi illərdir buralarda görmürəm. Bir-iki dəfə televiziyada görmüşəm.

Raul bu sözləri normalda eşitsə, özü ilə fəxr edər, fərəhlənərdi. Amma o, anasını düşünürdü. İçində fəxarət hissi yarana bilmirdi, bunun üçün gərəkli ovqat, əhvali-ruhiyyəsi yox idi. Buna baxmayaraq düşüncələrindən ayrılıb nəzakət göstərməyə çalışan gənc məmura qısıq bir səslə təşşəkkür etdi. Polis onun çox fikirli olduğunu görüb dedi:

– Kənd balacadır, hər şey çox tez yayılır. Mən sizin ananızın ağrıdığını eşitmişəm. Yəqin, elə siz də buna görə gəlmisiniz. Həm də ki, buna görə belə fikirlisiniz. İcazə versəydiniz maşını mən idarə edib sizi evinizə qədər ötürərdim.

Raul buna heç etiraz etmədən qəbul etdi. Sükan arxasından enərək yan oturacağa keçdi. Polis onun fikrini bir az dağıtmaqdan ötrü söhbət açdı və dedi:

– Bakıda nə var nə yox? Şəhərdən bura gələn qonaqlar elə hey deyirlər əlacımız olsa, buralarda qalardıq.

Görünür, sükanın təsirindəndir: istər taksi şofiri olsun, istər yol polisi əməkdaşı, ya da başqa bir sıravi mülki şəxs, sükanın arxasına keçib yola çıxdıqda darıxır. O vəzifənin icraçısı mütləq söhbət etməlidir. Həmən söhbətə başlayır, dəxli oldu-olmadı.

Raul söhbət etmək üçün heç uyğun ab-havada deyildi, amma nəzakətsizlik olmasın deyə fikrini cəmləyib ona cavab verdi.

– Əşi, danışırlar da. Yayda gəlib bir-iki həftə istirahət edirlər, elə bilirlər burada yaşayanlar ilin 365 günü istirahətdədilər.

Polis qəhqəhə ilə güldükdən sonra dedi:

– Qardaş yaman dedin haa. Elə biri mən, Bakıya gedənə qədər elə bilirdim orada hamı kefdədir. Hər gün qızlarla gəzirlər, dənizə gedirlər. Onlar da elə bilir biz burda bütün günü yeyib-içirik, işimiz, dərd-sərimiz yoxdur, elə yalnız istirahətlə məşğuluq.

Polisin dedikləri Raulun üzündə bir az təbəssüm yaratmışdı.

O, uzaqdan darvazalarını görüb həyəcanlandı və yaxınlaşdıqca kədəri daha da artırdı. Darvazanın qabağına çatdıqda ikisi də avtomobildən endilər, Raul polislə əl verib sağollaşaraq dedi:

– Çox sağ olun, sizə əziyyət verdim. Könül istəyərdi ki, xoş gündə rastlaşaq, amma demək ki, qismət belə imiş

– Yox, narahat olmayın. Təki siz hər zaman gəlin buralara, biz sizə qulluq edək. Xoşdur, –deyərək polis oradan uzaqlaşdı. Raulun sadəlövhlüyü onun çox xoşuna gəlmişdi.

Raul avtomobilindən çantasını götürərək darvazalarının ağzına gəldi, qapının bir az aralı olduğunu görüb qapını açaraq içəri girdi.

Onların atadanqalma kürsülü evləri o qədər də böyük deyildi. Atasının onlar balaca olanda bağçalarında əkdiyi cürbəcür ağaclar həyətə xüsusi gözəllik verirdi. Qapıdan içəri girən kimi ilk olaraq böyük qardaşı Rahibi gördü. Rahib enli kürəyi, sərt üzü, çıxıntılı çənəsi olan biri idi. Onun əynində cızıqlı kostyum vardı. Otuz üç yaşlı böyük qardaş hələ subay idi. Anası ona hər dəfə evlənməyi üçün qızlar göstərir, amma Rahib isə “heç birini bəyənmirəm” bəhanəsi ilə evlənməkdən boyun qaçırırdı. O, bir stulda əyləşmişdi. Damağında siqaret var idi.

Qapını açarkən səslənən cırıltı səsini eşidib diqqətlə həmin tərəfə baxdı. Onlardan təkcə ortancıl qardaşı Vaqif bir il idi ki, sevgilisi Sevinclə evlənmişdi. Vaqifin yoldaşı pilləkəndən enərək Rahibə çay gətirməkdə idi. Onlar Səmayə arvad ağrıyandan Rahibgildə qalırdılar. Ortancıl qardaş olan Vaqifin otuz iki yaşı vardı. Vaqifin arvadı dolu bədənli, ortaboy, seyrək saçlı bir qadın idi. Qapıdan girən Raulu görən qardaşı tez ayağa qalxıb siqaretdən son bir dərin qullab vuraraq kötüyünü kənara atdı və qollarını açaraq dedi:

– Gör kim gəlib, mənim qardaşım, xoş gəlibsən.

O, Raulu möhkəm qucaqlayaraq köksünə sıxdı. Qardaşının yoldaşı isə uzaqdan başını yelləyərək utancaq bir səslə dedi:

– Salam, xoş gəlibsiniz.

Raul görüşdükdən sonra tez anasının yanına getdi. İçəri girəndə anası yaşlılıqdan və xəstəlikdən yorğun düşmüş bədənini qaldırıb onunla görüşmək istədi.

– Ana, əziyyət çəkmə.

Raul tez anasına yaxınlaşaraq buna imkan vermədi. Raulun bir az gözləri dolaraq anasının əllərindən və alnından öpərək onun yanında əyləşdi. O, nə deyib-danışacağını bilmirdi. Sadəcə ürəyindən Allaha yalvarırdı ki, anasından qabaq onun canını alsın. Hər anasına baxdıqca onun ölümünə dözə bilməyəcəyini fikirləşirdi. Çalışıb onunla çox vaxt keçirmək istəyirdi. Həqiqətən də, onun həssas ürəyi çox tez-tez döyünürdü. Sanki bu dəqiqə köksünü yararaq çölə çıxacaqdı. Ağlamasın deyə özünü sıxaraq anasına tərəf çevrilib şəfqətli səsiylə soruşdu:

– Ana, nəsə istəyirsənmi? Sənin üçün nə edim, ana?

Anası oğlunun üzünə diqqətlə baxırdı. Sanki ona tərəf gələn ölümü unutmuşdu. Oğlunun gözlərində özünü itirmişdi. Analar övladlarını dünya gözü ilə seyr edərkən hər şeyi unudarlar: ağrını, dərdi, qəmi, ölümü, yaşamı – onları gözləri ilə görüb qəlbləri ilə oxşamağa mane olacaq hər şeyi.

O, Raulun qəlbinin həssaslığını bilirdi. Buna görə də arabir ürəyində sancılar tutsa da, özünü saxlayırdı. Ağrılarını bəlli etməməyə çalışırdı. Oğlunun sözləri Səmayə ananın üzündə minnətdarlıq dolu ifadə yaratdı:

– Yox, oğlum, çox sağ ol. Mən hər şeydən razıyam. Sadəcə bircə söz demək istəyirəm, danışığına ara verdi, – onu da qardaşın Vaqif gəlsin. Üçünüz bir yerdə olanda deyəcəyəm.

Onun nə demək istədiyini Raul da, Rahib də təxmini başa düşmüşdü. Hər bir ananın istəyəcəyi şey idi. Onlar bir az keçmiş günləri yad etdilər. Anasının üzündə azacıq da olsa, təbəssüm görən Raulun ürəyi rahatlaşır, bir müddətlik anacığının xəstə olduğunu unuda bilirdi.

Bir az keçmişdi ki, otağın qapısı açıldı. Vaqif otağa daxil oldu. O arıqlamışdı. Əvəllər dolu, qıp-qırmızı üzü, azacıq şişmanlığı olan adamdan əsər-əlamət qalmamışdı. Vaqifin rəngi saralmış, gözlərinin altı qaralmışdı. Dolu bədənli biri kimi yaddaşda qaldığından indi insan ona baxanda sanki incə bir çöpə bənzədirdi. İsti havada geyindiyi uzunqol koftası və şalvarı əynində çox boş dururdu. O, qışda şaxtadan qorunmaq üçün üzərinə böyük torba keçirilmiş gənc meyvə tinglərinə oxşayırdı. Vaqifin əynindəki paltarlar çəkili vaxtlarının geyimi olduğundan həmin tinglərə keçirlmiş boş torbaya oxşayırdı. Raul ayağa qalxaraq ona tərəf getdi, əl uzadıb salamlaşdıqdan sonra arxasını anasına çevirib başını ona tərəf əyərək sadəcə onun eşidəcəyi səs ilə dedi:

– Qardaş, çox arıqlayıb-düşmüsən. Bu nə haldır belə?

– Yox, sadəcə son vaxtlar çox işləyirəm, nəsə iştaham da kəsilib, amma yavaş-yavaş düzəlirəm.

– Bəs həkimə gedibsənmi?

– Hə, getmişəm. Həkim mənə müalicə yazıb. Ona görə yavaş-yavaş özümü yaxşı hiss etməyə başlamışam.

Onun üzündəki süni təbəssüm Raulun nəzərindən qaçmamışdı. O, qardaşını yaxşı tanıyırdı. Nəsə gizlətdiyini bilirdi. Sadəcə bunun pis bir xəstəlik olma ehtimalını fikirləşib narahatçılıq hissi keçirdi. Vaqifin baxışları da xəstə qoyunun baxışları kimi mənasız, danışığı isə vərəm xəstələrinin səsi kimi xırıltılı və yorğun gəlirdi. O, arada öskürmək istəyir, amma özünü zorla tuturdu və tez-tez qollarını qaşıyaraq öz-özünə dodağının altında nəsə mızıldanırdı. Sanki sağlamlığında rahatsızlıqdan əlavə onda çox qəribə nə isə baş verirdi. Bunların heç biri Raulun diqqətindən yayınmadı. Birdən anaları Samaya arvad gözəl təbəssüm və sevincək bir səslə onlara səsləndi:

– Ay mənim gözəl balalarım, nəhayət, üçünüzü də bir yerdə gördüm. Sizdən yalnız bir istəyim var və mənə söz verməyinizi istəyirəm.

Üçü də anaları Samaya arvada çevrilərək diqqətlə dinləməyə başladılar.

– Hər nə olur olsun, bir-birinizə dəstək olacağınıza, bir-birinizin sözünə səbrlə qulaq asıb məsləhətləşərək hərəkət edəcəyinizə, bir-birinizdən heç nəyi gizlətməyəcəyinizə söz verməyinizi istəyirəm. Vaqif, əsasən də, sənin qardaşlarını balaca uşaqlar kimi şıltaqlıq edib incitməyəcəyinə və dinləyəcəyinə söz verməyini istəyirəm.

Raul və Rahib söz verib analarının əlini öpərək alınlarına qoydular. Vaqifin isə bir anlıq fikri dağılmış, boğazı düyünlənmişdi, öz-özünə beynində nə isə fikirləşirdi.

– Görəsən, anam nəsə eşidib? Yox, yox. Eşitsə, yəqin ki, Rahibgilə deyərdi.

Rahib səsləndi:

– Ay qardaş, noldu, yenə niyə fikrə getdin?

Vaqif tez özünə gələrək o da qardaşları kimi söz verib anasının əlindən öpərək alnına qoydu. Bir az anaları ilə söhbət edib həm gülüb, həm də kədərləndilər. Raul mürgüləyən anasını görüb qardaşlarına başı ilə otaqdan çıxmaları üçün işarə etdi. Onlar yavaşca barmaqları ucunda otaqdan səs salmadan çıxdılar. Bakının adamın bədənini yapış-yapış edən nəmişli isti və bəzən az qala adamın ayağını yerdən üzən küləkli havasının əksinə kənddə dağlardan gələn gözəl sərin hava var idi. Günəş dağdakı meşə ağaclarının arasından parlaya-parlaya son işıqlarını saçıb batmağa başlayırdı. Bu mənzərə adamı lap məst edirdi. Rahib otaqdan çıxan kimi qardaşlarına həvəslə astadan dedi:

– Gəlin sizə bir qəşəng xoruzpipiyi samovar çayı dəmləyim, mürəbbə ilə bəh-bəhlə içək. Raul, sən yaman darıxmış olarsan samovar çayı üçün.

Raul həvəslə əlavə etdi

– Qardaş, bilirsən, nə xoş gələr? Nə vaxtdı belə təmiz havada ləzzətli çay içmək imkanım olmayıb. Sevinc onlara yaxşı çay süfrəsi hazırladı. Raulun gəlişinə zirzəmidə qış üçün tədarük etdikləri mürəbbələrdən çıxardıb masaya düzdü. Rahib quru odun gətirib ondan balaca-balaca parçalar qırdı. Yerdə odun parçalarını altına kağız qoyaraq piramida şəklində yığdı və alışdırdı. Alışan odunları maşa ilə bir-bir samovarın ocağına atdı və dizlərini yerə qoyub yaxşıca qızışması üçün altından – nəfəsliyindən üfürməyə başladı. Bu sırada Vaqif tez-tez kənara çəkilib telefonla kimləsə danışırdı. O, bəzən bilmədən səsini qaldırır, əsəbi halda telefondakı şəxsə nəsə deyirdi. Amma Raulgil onun dediklərini aydın eşidə bilmirdilər. O, sonra qayıdıb “bu iş məni yaman bezdirib” deyə-deyə gileylənirdi. Birdən samovara baxa-baxa Rahibin ağlına bir əhvalat gəldi. Bərkdən gülərək onlara tərəf çevrilib dedi:

– Qardaş, yadına gəlir? Balaca vaxtı topa necə vurardınsa, tərslikdən hər dəfə gəlib samovara dəyərək onu aşırardı. Qaçıb atamın arxasında gizlənərdin, anam sənə acıqlanar, amma tutub acığını bizdən çıxardı.

Raul birdən qəhqəhə ilə gülərək baş tərəfdəki küncə işarə etdi və dedi:

– Bir dəfə də siz məndən heyif çıxmaq üçün məni tut ağacına bağlayıb sonra da əlinizi ağzınıza vura-vura başıma fırlanmağa başladınız. Gəlib vəziyyəti belə görən atam sizi tutub bu küncdə saatlarla tək ayaq üstündə saxlamışdı.

Üçü də xəyalən uşaqlıq illərinə getmişdilər. Necə qayğısız, necə xoşbəxt idilər. Anaları xəstə deyildi, ataları həyatda idi. Ah uşaqlıq, sən necə gözəl, rəngarəng və unudulmaz xatirələrlə dolusan.

Hələ Vaqifin balacalıqda qırmızı xoruzu var idi, –Raul yenə davam etdi, sanki indi o günlərin içərisində idi, –itdən qorxmazdım, amma o xoruzdan qorxardım.

Rahib ucadan qəhqəhə vuraraq dedi:

–Hə, o xoruza sən nə etmişdinsə, hər dəfə hindən qaçanda sənə cumurdu. Arabir mənə elə gəlirdi məhlədə səni axtarır. Sən xoruzdakı yaddaşa bax bir.

Vaqifin birdan yadına həmin vaxtlar düşdü. O da qəhqəhə vuraraq əlavə etdi:

–O xoruza elə baxmışdım ki, arabir mən də şübhələnirdim ki, görəsən, məndən ağıllıdırmı?

Rahibin gülməkdən gözlərindən yaş gəldi. Vaqifə tərəf baxıb dedi:

– Bir dəfə də yenə xoruzu yaddan çıxarıb hinə bağlamamışdın, Raula cummuşdu. Ağlaya-ağlaya evə girmişdi, eşiyə çıxmırdı. Şam yeməyində anam toyuq bişirmişdi. Yeyəndən sonra dedilər ki, yediyin öz xoruzundur. Raula cumur deyə kəsmişik. Sən də donub qalmışdın. Ağlayaraq toyuq damına qaçıb xoruzu yoxlamışdın. Orada olduğunu görüb acıq etmişdin. Toyuq yeməmək üçün and içmişdin, amma bir ay dözə bildin.

– Həmin vaxt heç yadımdan çıxarmı? Vaqif gözünün önündən film kimi ötən həmin anlardan ayrılıb dedi:

– Mən xoruzu dalaşdırmağa qıymırdım ki, başına bir iş gələr. Deyəndə ki, yediyin həmin xoruzun ətidir, o an bütün dünya başıma fırlanmışdı. Qabaqcadan da qorxurdum ki, Raula görə onu ya atarsız, ya da ki, kəsərsiz.

Raul dərindən ah çəkərək təbəssümlə dedi:

– Atamız ona da çarə tapmışdı. Heç vaxt icazə verməzdi ki, bizim nəyəsə həvəsimiz olanda o həvəsimiz qırılsın. Hər zaman bir yolunu tapıb bizə dəstək olurdu. Sanki bizlə həmyaşıd idi. Evə dostlarımızı dəvət edəndə elə söhbət edərdi ki, uşaqlar onu yadırğamazdılar. Birlikdə deyib-gülərdik. Uşaqla uşaq, böyüklə böyük idi. Ehh, hər şey necə də unudulmazdır.

Rahib də Raulun sözünü dəstəkləyərək dedi:

–İkisi də öz ad günlərini bizə görə keçirərdilər. Bir birlərinə hədiyyə almaq əvəzinə bizə alardılar. Həqiqətən də, düşündükcə çox şanslı olduğumu daha da yaxşı anlayıram. Hərdən belə düşünürəm ki, belə qayğıkeş bir valideynlərin övladı olmaq, belə bir sağlam ailədə böyümək əldə edilməsi çətin olan, amma bizim üçün bütün həyatımıza işıq tutacaq mükəmməl bir şansdır. Hər zaman anlayışla qarşılanmışıq, qayğımıza qalınıb, dəstək verilib.

Samovar çayından qurtumlayıb onlara əziz olan uşaqlıq çağlarının saysız-hesabsız xatirələrinə cummuşdular.

Rahibin gülümsəməsi yavaş-yavaş dayandı və yüngülcə bir “ahh” çəkib darindən nəfəs alaraq Raula dedi:

– Rəhmətlik hamımızı sevərdi, amma səni ayrı sevərdi. Hər dəfə bizi təmbehləyərək səni qorumağımızı tapşırardı. Sən o vaxtlar yaman balaca, arıq, cılız uşaq idin.

Onlar keçmişi yad edərkən Vaqif yalandan “həə”, “hıı” deyərək arada gülür, sonra isə fikrə gedirdi. Bu sırada Raul yenə də Vaqifi müşahidə edirdi. Ona yenə zəng gəldi. Telefonu döş cibindən çıxarıb baxan kimi masadan sürətlə qalxıb kənara çəkildi və zəngə cavab verərək danışmağa başladı. Sonra o qardaşlarının yanına gələrək təlaşla dedi.

– Mən fermaya getməliyəm, ola bilsin, axşam yenə orada qaldım. Sabah alaqaranlıqda çobanlara bəzi xəstə heyvanlara iynə vurmaq üçün kömək lazımdır. Qardaş, sabah gələrsən sənə fermanı gəzdirərəm.

O, sağollaşaraq getdi. Rahib və Raul isə bir az da söhbət etdikdən sonra Raul yorğun halda dedi:

– Qardaş, icazənlə mən gedib yatardım. Çünki yol məni yaman yorub.

– O nə sözdür, əlbəttə, get yat. Elə bayaqdan fikirləşirəm ki, Vaqifin arxasıyca mən də gedim. Bir baxım görüm fermada nə var, nə yox. Həm də ki, çobanlara, baytara baş çəkim. Məsləhətləşim görüm bu xəstələnən heyvanları sağaltmaq mümkün olacaqmı? Əgər olacaqsa, onların müalicəsilə ciddi məşğul olaq. Yox, əgər olmayacaqsa, elə beləcə kəsim getsin, yalan yerə boş-boşuna iynə-dərmana pul tökməyim.

– Oldu, yolda ehtiyatlı ol. Gecən xeyrə, qardaş.

Onlar sağollaşdılar. Raul masadan qalxıb ehtiyatla yeriyərək anasının otağına daxil olub səssizcə ona baş çəkdi. Səmayə xanım ora-bura qaçaraq yorulub əldən düşmüş balaca uşaqlar kimi şirin-şirin yatmışdı. Uşaqlığını xatırladı. Qaçar, atılıb-düşər, yorular və necə gəldi yatardı. Anası onun üstünü yorğanla hər axşam yatmazdan öncə örtər, yoxlayar, nəvazişini əsirgəməzdi. Bunları xatırladıqca çöhrəsinə sövqtəbii gülümsəmə qondu.

Onu belə görüb qapını ehmallıca örtdü və öz otağına getdi. Sərin havada yorğana bürünüb yatmaq uşaqlıqdan onun çox xoşuna gəlirdi. Qalxıb pəncərəni açdı, bayırı bir az seyr edib sinəsinə ciyəri dolusu dağ havası çəkdi. Yerinə uzanaraq yorğanı başına qədər çəkib anasını fikirləşə-fikirləşə yuxuya getdi. Rahib isə pencəyini çiyninə ataraq damağına bir siqaret qoyub yandırdı. Maşına əyləşərək fermaya tərəf üz tutdu. Elə bir az getmişdi ki qaranlıqda bir nəfər Rahibə əl edərək onun adını qışqırdılar. Rahib maşını saxlayıb arxa-arxaya gedərək həmin bu adamın qarşısında saxlayan kimi qapını kimsə açıb maşına əyləşdi. Bu, onların kəndliləri Akif idi. O, balacaboy, qarayanız, üzündən biclik yağan cavan oğlan idi. Rahibin gözündə o həm xasiyyətcə, həm də bir insan olaraq çox eybəcər idi. Heç xoşuna gəlmirdi, amma kənddə üz-üzə gəldiklərinə görə məcburi olaraq xətri qalmasın deyə salamlaşırdı. İndi Akif maşına əyləşərək dedi:

– Rahib, axşamın xeyir. Mən səninlə Vaqif haqqında danışmaq istəyirəm.

Rahib onun danışıq tərzindən hiss etdi ki, bu söhbət xeyirli bir mövzu haqqında deyil. Əslində belə xeyirgəlməz bic insanlar özləri üçün nəsə bir xeyir güdməsələr, heç kimi gecə vaxtı qışqıraraq yolundan edib söz deməzlər, heç salam verməyə də lüzum görməzlər. Rahib də yaxşı başa düşürdü ki, belə insanların xeyir güddüyü şey qarşısındakına yalnız ziyanlı nəsə ola bilər. O, Vaqifə Akifdən uzaq durması üçün həmişə xəbərdarlıq edirdi. Amma əksər insanlar belədir ki, onlara nəyi qadağan etsən, nəyə olmaz desən, hər zaman o qadağan etdiyin şeyə qarşı meylləri daha da çox artır. Rahim bir az qaş-qabaqlı formada ona dedi:

– Hə, eşidirəm, de görək Vaqif haqqında danışacağın şey nədir?

– Bax Rahib, səninlə açıq danışacağam. Qardaşın Vaqifin mənə borcu var, həm də elə-belə borc yox.

– Nə borc? Onun sənə nə borcu ola bilər axı? –deyə Rahib bir daha sual verdi.

– İki gün bundan qabaq qumar masasında qardaşın mənə maşınını uduzub.

– Nə, nə, nə? Sən nə axmaqlayırsan? Qumar hara, mənim qardaşım hara?

– Rahib, həmin o qumaq masasında başqa adamlar da var idi. Əgər inanmırsansa, onlar şahidlik edə bilərlər. Elə biri də Pakizə xalanın oğlu Nicat idi. İstəsən, Nicata zəng edib soruşa bilərsən. Mən Vaqifə zəng edirəm, ancaq o mənim telefonlarıma cavab vermir. Ona görə də, məcbur qalıb real vəziyyəti sənə deməli oldum. Bilirsən, bir söz var, qumar borcu namus borcudur.

Rahib gözünü ona zilləyib baxaraq bu qumarı namusu ilə bir tutan bədbəxt adama nə desə boş olacağını fikirləşirdi. Qardaşından – güvəndiyi yerdən aldığı ağır zərbənin şokunu yaşayırdı. Onun dili ağzında əsəbdən sanki düyümlənmişdi. Akif maşınn qapısını açaraq düşdü və qapını örtmədən Rahibə tərəf çevrilərək “səndən xəbər gözləyəcəyəm” dedi və qapını örtdü.

Bir müddət donub yerində qalan Rahib onun dediklərinə inanmaq istəmirdi. Xeyli keçəndən sonra maşını işə salaraq Nicatgilin evinə tərəf sürdü. Yol boyu “axı bu necə ola bilər?” – deyərək özünə suallar verə-verə Pakizə xalanın evinə çatdı. Qapının ağzından “Nicat, Nicat” deyə ucadan səsləməyə başladı. Nicat başını pəncərədən çıxararaq qaranlıqda kim olduğunu seçməyə çalışırdı. Rahibin gəldiyini və çox əsəbi olduğunu görüb hər şeyi başa düşdü və dedi:

– Gəlirəm, gəlirəm, iki dəqiqə gözlə.