Текст книги "Karyeranı yönəltmək"

HARVARD BİZNES MƏKTƏBİNİN NƏŞRLƏRİ

KARYERANI YÖNƏLTMƏK

Məsləhət kitabı

1

Hər gün qarşılaşdığınız

problemlərə mütəxəssis baxışı

2

İÇİNDƏKİLƏR

Məsləhətçinin mesajı: Karyerada nə üçün məsuliyyəti öz üzərinizə götürməlisiniz?....

Karyeranı yönəltmək: əsas məlumatlar........................ ....

İşin dəyişdirilməsi ehtiyacını anlamaq....................... .......

Şirkətinizdə yüksəlmək................................................ ........

Siz olsanız, nə edərdiniz?.............................................. ......

İşin dəyişdirilməsi prosesini yönəltmək....................... ....

Karyerada məsuliyyəti öz üzərinizə götürün.......................................................................

Rəqabətə davamlı qala bilmək üçün bacarıqları dəyişdirmək..........................................

Karyeranın inkişafını pillələr kimi deyil, hörgü kimi görün.............................................

Karyeranı strategiya kimi düşünmək............................ ....

Özünüzü tanımaq...................................................... ...........

Başqalarından soruşmaq........................................ ..............

Rəsmi dəyərləndirmə vasitələrindən istifadə etmək...........................................................

Dəyişiklik zamanının gəldiyini duymaq................... ........

Professional maraq sahələrini qavramaq................... .......

Mükafat dəyərlərinizə aydınlıq gətirmək.................... .....

Mükafat dəyərlərinizə açıqlıq gətirmək üçün strategiyalar.................................................

Bacarıqları müəyyənləşdirmək................ ...........................

Şirkətinizdəki irəliləyiş fürsətlərini kəşf etmək...................................................................

İrəliləyiş üçün düzgün fürsətləri seçmək................. .........

Ehtiyac duyduğunuz bacarıqlara yiyələnmək.......................................................................

Karyera hədəfini müəyyənləşdirmək üçün atılacaq addımlar............................................

Karyeranın idarə olunmasında başqalarına kömək etmək.................................................

Maraq sahələri, dəyərlər və bacarıqlar dilindən istifadə etmək.........................................

İpucları və vasitələr.................................................. ............

3

Məsləhətçinin mesajı:

Karyerada nə üçün məsuliyyəti öz üzərinizə götürməlisiniz?

Hər bir şirkət aid olduğu iqtisadi sektorda əldə etdiyi mövqe məhsul və xidmətlərinin dəyəri haqqında mütləq strateji planda düşünür. Bu stratejı baxış da öz növbəsində şirkətin rəqabət qabiliyyətinin artmasına və gəlirlə işləməsinə kömək edir. Eyni şəkildə siz də müəssisə daxilində iş

mövqeyiniz, qabiliyyət və maraq sahələriniz, onların daşıdığı dəyər haqda düşünməlisiniz.

Son zamanlar böyüklüyündən və ya kiçikliyindən asılı olmayaraq bütün müəssisələr sürətlə

dəyişən iş dünyasında rəqabətə davam gətirmək üçün öz professional maraq sahələrini, dəyər və

bacarıqlarını nizamlı şəkildə qiymətləndirə bilən işçilərə ehtiyac duyduqlarının fərqindədirlər. Siz də

işin gedişində əvvəlcə öyrənmək istədiyiniz şeyləri müəyyən edib, sonra bu məlumatı əldə etmək üçün addımlar atar, beləliklə də, şirkət üçün daha dəyərli bir işçiyə çevrilə bilərsiniz. Bu zaman işinizə yeni çalarlar əlavə etmək məsələsində də mükəmməl şans qazanmış olarsınız.

Lakin bir şeyi unutmayın: karyera gənclikdə alınan birdəfəlik və ömürlük qərar deyil. Əksinə, professionallıq artdıqca bu, sizin inkişaf etdirəcəyiniz, yenidən müəyyənləşdirəcəyiniz və təkrarlanan prosesə çevrilir. Bu məsləhət kitabında haqqında söhbət gedən prosesi idarə etmək üçün xeyli təkliflər və strategiyalarla qarşılaşacaqsınız.

Bütün bunlar həm vaxt aparacaq, həm də kim olduğunuza, hansı işləri daha perspektivli gördüyünüzə dair əhatəli araşdırma aparmağı tələb edəcəkdir. Amma unutmayın ki, bu fəaliyyətin əvəzi bir zaman böyük faydaya çevrilərək sizə geri dönəcəkdir. Karyeranızı davamlı şəkildə

yönəldərək müəssisənizə yaxşı töhfə verdiyiniz kimi, sizin öz işinizdən son dərəcə məmnun olmaq şansınız da artır.

Dr. Ceyms Uoldrop və Dr. Timoti Batler Harvard Biznes Məktəbində iyirmi ilə yaxın birlikdə

çalışmış karyera psixoloqlarıdır. Dr. Batler bu günlərə qədər də Harvard Biznes Məktəbində Karyera Yüksəlişi proqramının direktoru kimi fəaliyyət göstərir. Dr. Batler və Dr. Uoldrop iş adamlarının karyera planlaşdırma və karyerada irəliləmə proseslərindəki fəaliyyətinə yardımçı olmaq üçün bir çox illərini sərf etmişlər. “Online” karyera dəyərləndirmə vasitələri olan “Career Leader” 400-dən çox universitet tərəfindən istifadə edilməkdədir. (Daha ətraflı bilgi əldə etmək üçün bax:

www.careerleader.com-a baxın) Eyni zamanda “Harvard Business Review” dərgisində çap olunmuş və böyük maraq doğurmuş

olan dörd məqalənin – “Dalanlar necə yeni bir yola çevrilir” (Getting Unstuck: How Dead ENDS

Become New Parts), “Maksimum uğur: irəliləmənizi əngəlləyən on iki davranış formasını dəyişdirmək” (Maxsimum Success: Changig the Twelve Behavior Patterns That Keep You from Getting Ahead) və “İş həyatındakı karyeranızı kəşf etmək” (Discovering Your Career in Business) adlı üç kitabın müəllifidirlər. “Fortune” və “Fast Company” dərgilərində də onların məqalələri yayımlanır. Onlar karyeranın yönəldilməsi, qabiliyyətlərin qorunub saxlanılması və şəxsi effektliliyin artırılması mövzuları ilə əlaqəsi olan məsələlərin müzakirəsinin getdiyi radio və televiziya proqramlarına da dəfələrlə qatılmışlar.

4

Karyeranı yönəltmək:

Əsas məlumatlar

5

Karyeranı yönəltmək

nə məna daşıyır?

6

İş həyatında harada olduğunuzu dəyərləndirmək, harada olmaq istədiyinizə, qərar vermək və bu nöqtəyə yetişmək üçün tələb olunan dəyişiklikləri həyata keçirmək prosesinə karyeranı yönəltmək deyilir. Bu, fəaliyyət sahəsindəki əhəmiyyətli dəyişiklikləri sizin özünüzün planlaşdırmağınız və

idarə etməyiniz lazım gələn, eyni zamanda da vaxt tələb edən prosesdir.

İşin dəyişdirilməsi ehtiyacını anlamaq

İş dünyası da daxil olmaqla bütün dünya sürətli şəkildə dəyişir. Böyük bir şirkətdə menecer olun, ya da öz işini qurmuş bir təşəbbüsçü, yaxud kiçik bir şirkətin sıravi əməkdaşı olun və ya müştərilərə xidmət göstərən müstəqil iş adamı, fərq etməz. Son on ilə möhürünü vurmuş qlobal dəyişikliyin artan tempi mütləq ara-sıra da olsa, nəfəsinizi daraldacaq.

Söhbət karyeradan gedirsə, dəyişiklik təbiidir. Hətta “faydalıdır” da deyə bilərik! Yeni meydan oxumalara köks gərdiyiniz, işinizdən nə istədiyinizə dair düşüncələrinizin aydınlaşdığı və yeni-yeni bacarıqlara yiyələndiyiniz hər dəfə professional qabiliyyətləriniz güclənəcək. Belə olduğu halda, işinizdən daha məmnun qalar və müəssisənizə daha böyük töhfələr vermiş olarsınız.

Şirkətinizdə yüksəlmək

Karyera yolunu yenidən müəyyənləşdirmək (və ya yeni bir yol kəşf etmək) qərarı vermisinizsə, həddindən artıq geniş yayılmış “işdən çıxmaq” fikrinə əsla düşməyin. Çalışın ki, işin ürəyinizcə

olmadığına və başqa bir şirkətə keçmək lazım gəldiyinə özünüzü inandırmayasınız.

Əksinə, hazırkı vəzifəni genişlədərək, ya da şirkət daxilində bir və ya bir neçə tamamilə yeni vəzifə alaraq öz maraq sahənizlə üst-üstə düşən fürsətlərdən yararlana bilərsiniz ki, bu da sizin öz işinizdən razı qalmağınızı təmin edəcək. Onu da yaddan çıxarmayın ki, işin belə bir şəkil almasından şirkətiniz də faydalanacaq. Çünki belə olduqda sizin yerinizə götürmək üçün kimisə dəyərləndirmək, bu işə zaman sərf etmək lazım gəlməyəcək və yeni namizədə müvafiq təlim keçmək üçün xüsusi maliyyə sərf etməyə ehtiyac olmayacaq. Axı şirkətin sizin kimi son dərəcə sadiq bir əməkdaşı var!

Son zamanlar irili-xırdalı bütün müəssisələr sürətlə dəyişən bu dünyada rəqabətə davam gətirmək üçün aşağıda göstərilən xüsusiyyətlərə malik əməkdaşlara ehtiyac duyduqlarını etiraf edirlər:

 Davamlı öyrənmə istəyində olan;

 Özünə ən uyğun iş tapmaq üçün öz maraq sahələrini, dəyərlərini və bacarıqlarını nizamlı şəkildə qiymətləndirən;

 Bütün bacarıqlarını şirkətin uğurları üçün sərf edən;

 Şirkətin gələcəkdə ehtiyac duyacağı bacarıq və davranışları qavrayan və bu qabiliyyətləri inkişaf etdirmək istəyi olan;

 Sürətli və çevik şəkildə reaksiya verən;

 Nizamlı iş vəzifələri və özəl layihələr arasında asanlıqla hərəkət edə bilən;

SİZ OLSANIZ, NƏ EDƏRDİNİZ?

7

?

Ağac budağı yaş olanda asanca əyilir?

Devid qərara gəlmişdi ki, daha reklamçılıq sahəsində çalışmaq istəmir. Əlbəttə, insanları sevirdi, amma karyerasında artıq perspektiv olmayacağının da fərqində idi. Reallıqla üz-üzə qalmışdı. Öz-özünə düşünürdü: Hər şeyə yenidən başlamaq üçün də məktəbə geri dönüb təhsilimi dəyişmək üçün də çox yaşlıyam. Buna baxmayaraq, Devid uzun illərdən bəri xeyli qiymətli bilgi və təcrübə sahibi olduğunun da fərqində idi.

Hamı onun mükəmməl bir idarəçi olduğunu söyləyirdi. Xüsusilə, müştərilərin ehtiyaclarını anlamaq məsələsində olduqca mərifətliydi.

Bir müddət sonra onun ağlına maraqlı bir fikir gəldi. “Yeni işə başlamaq üçün o qədər də yaşlı deyiləm. Xüsusilə, xəyallarımdan vaz keçmək üçün hələ çox gəncəm!”

Amma o nədən başlamalıydı? Düzgün bir istiqamət götürmək üçün nə etməliydi?

Bəs siz olsanız, nə edərdiniz? “Belə edə bilərdiniz” başlığı altında bələdçiniz bir həll yolu göstərəcək.

İşin dəyişdirilməsi prosesini yönəltmək

Dəyişiklik hər zaman təbii və faydalı olsa da, bu, onun heç də mütləq asan başa gələcəyi demək deyildir. Dəyişiklik istəyi professional karyera pillələrində öz inkişafınızı idarə etməyi, özünüzü cəmləşdirib bəzi təşəbbüslərə baş vurmağı tələb edir. Əvvəlcə ciddi bir şəkildə özünüzü tanımanız gərəkdir. Özünüzü tanımaq üçün isə aşağıda yazılan kateqoriyaların hansının sizin üçün tətbiq edilə

biləcəyini anladığınızda mümkün ola bilər.

 Sizin üçün ən cəlbedici professional maraq sahələri güclü həvəs duyduğunuz növdə çalışmanız deməkdir;

 Ən çox dəyər verdiyiniz cəhət və mükafatlar heç kəsdən asılı olmamaq, pul, həmkarlarınızla yaxın bir iş əlaqəsi qurmaq və sairdir.

 Ən güclü bacarığınız verilənlərin təhlili üçün qrafik tərtib edən proqramdan yararlanmaq kimi necə ediləcəyini bildiyiniz şeylərdir.

İkincisi, şirkətinizin sizə təqdim etdiyi bir sıra irəliləyiş fürsətinin və resursun fərqində

olmalısınız. Üçüncüsü, sizin üçün “ən yaxşı” olan fürsətlərin ardınca düşün.

Bu proses həm həyəcanlı, həm də qorxuducu ola bilər. Bu zaman bəzən özünüzü bataqlığa batmış kimi hiss etməyiniz mümkündür. Və ya işlərin çox sürətlə getdiyini görüb sevindiyiniz anlar da olacaq. Bir sözlə, bu cür əhval dəyişikliklərinə hazır olun. Yaxşı xəbər isə budur ki, karyera irəliləyişi prosesi boyunca xeyli resurs sizə kömək etmək üçün hazır vəziyyətdə gözləyəcək. O

cümlədən, peşə yoldaşlarınız, dostlarınız və ailənizdən alacağınız dəstək və anlayışı da bura əlavə

edə bilərsiniz. Bundan başqa, siz maraq sahələrinizi, dəyərlərinizi və bacarıqlarınızı üzə çıxarmağa kömək etmək üçün bir neçə rəsmi dəyərləndirmə vasitəsindən də faydalana bilərsiniz.

Hər hansı bir məqamdan nə gözləmək lazım gəldiyini əvvəlcədən bilirsinizsə, dəyişiklik prosesini daha yaxşı şəkildə inkişaf etdirə bilərsiniz.

BELƏ EDƏ BİLƏRSİNİZ

Devidin reklamçılıq karyerasında dəyişiklik etməklə bağlı arzusuna geri dönək…

?

8

Bələdçiniz belə bir həll yolu irəli sürür:

Devid yeni karyera istiqaməti haqqında düşünmə prosesinə başladıqda özünə aşağıdakı sualları yönəltməlidir:

 Özünün başlıca professional maraq sahəsi hansılardır – yəni, ən çox nə kimi işlərə maraq duyur.

Məsələn, problemləri həll etməyi, insanlarla çalışmağı, yoxsa qərar verməyi üstün tutur?

 Özünün ən dərin iş dəyərləri hansılardır? Məsələn, öz işini qurub təkbaşına çalışmağı, yoxsa yüksək bir gəlir əldə etməyi daha üstün hesab edir?

 Ən güclü bacarıqları hansılardır?

9

Karyerada məsuliyyəti öz üzərinizə götürün

10

Müasir dövrün iş şəraitində işə götürənlə əməkdaş arasında “müqavilə” bir çox şirkətdə artıq söhbət mövzusu deyil. Buna görə də karyeranızın vəziyyətini və inkişafını davamlı olaraq göz önündə tutmaq və ona istiqamət vermək sizin özünüzə bağlı məsələdir.

Karyeranı müəyyənləşdirmək

Əməkdaşların öz professional irəliləyişlərindən məsul olduqları fikri nisbətən yenidir. Keçmişdə

insanlardan gənclik illərindən başlayaraq özləri üçün bir karyera yolu seçmələri, iş yeri tapmaları və

sonrakı iş həyatı boyu məhz seçdikləri şirkətdə də qalmaları gözlənirdi. Təxminən belə demək mümkündürsə, şirkət bir təyyarə, şirkət liderləri pilot, əməkdaşlar isə yolçu hesab olunurdu. Bu gün isə vəziyyət dəyişib. Yəni hər kəs pilotdur.

Bu gün işə götürənlə əməkdaş arasındakı əvvəlki tərzli “müqavilə” artıq söhbət mövzusu deyil.

Nə üçün? Səbəb odur ki, radikal dəyişikliklərin bir araya gətirilməsi iş yeri qaydalarının yenidən

“yazılmasına” səbəb oldu.

Bu dəyişikliklər arasında texnoloji tərəqqi, qloballaşma, təşəbbüsçülükdə yaşanan partlayış və

yeni, kiçik, sürətlə hərəkət edə bilən şirkətlərin yayılması əsas yeri tutur. Bundan əlavə, müəssisələrə

düzəliş verən və yığcamlaşdıran yenidənqurma və yenidən təşkilatlanma dalğası da əlavə oluna bilər.

Belə bir dəyişiklik istər böyük, istər kiçik, istər yeni, istərsə də ot