Текст книги "ЧIаларин суфра. Несигьатар, гъезелар, шиирар…"

ЧIаларин суфра
Несигьатар, гъезелар, шиирар…
Майор Бабаевич Агаев

© Майор Бабаевич Агаев, 2024

ISBN 978-5-0062-6206-5

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

АГЪАЕВ (АГЪАРЗАЕВ) БАБА КУРОГЪЛИЕВИЧ

1910 – йисуз Дакъузпара райондин Къурушрин хуьре дидедиз хьана. ЧIехи хьайила, вири хуьруьнвийри хьиз, ада са шумуд йисуз беглериз чубанвал авуна. Девирар дегиш хьайла 1934—1940 – йисара Энгельсан тIварунихъ галай колхозда бухгалтер яз кIвалахна. Вичин пешедин сагьиб хьун патал ада 1950—1951 – йисара Бакуда бухгалтервилин курсар куьтягьна.

1952 – йисалай хуьр Хасавюрт райондиз куьч хьайила, ЦIийи Къурушдал К. Марксан тIварунихъ галай колхоздин бухгалтервал авуна. Гьа йисара адан макъалаяр, шиирар, гъвечIи очеркар райондин, республикадин ва СССР – дин газетриз ва журналриз акъатиз башламишна. Адан къелемдин эсеррин тематика ашкъиллу зегьметдикай, тIебиатдин гуьрчегвиликай, ислягьвални дуствал хьуникай тир.

1960 – йисуз ам СССР – дин журналистрин жергейриз кьабулна. Йисандивай йисуз эсеррин тематика гегьенш хьана.

Эсерарни манна – метлебдин жегьетдай вини дережадинбур яз виликди фена. Вичин яратмишунралди ада уьлкве абад, инсанарни низамлубур хьуник вичин лайихлу пай кутуна.

Вири девирин хазина

Халкьдин лап еке девлет – агъзур йисаралди яшайишда кIватI жезвай инсанрин арифдарвал я. Гьа инлай башламиш жезва дерин фикирар, алакьунар, культура, тербия…

Халкьди вичин дерин фикирар, яшайишдиз фикир гана лагьанвай чIалар мисалра ва мискIалра тунва. Абуру нуькIвери хьиз са асирдай муькуь асирдиз лув гуз жеда гьамиша.

Агъзур йисарин виликди инсанрин сиве авай шадвилин, дуствилин, диндин, низамлувилин, кIанивилин, ватанпересвилин, дуьзгуьнвилин ихтилатар чав мисалралди агакьнава.

Яшлу инсанрин кхьинар кIел авуртIа, гьар са касдивай вичиз абурукай гзаф насигьатдин хийир хкудиз жеда.

Вахтар къвез алатзавайди я, амма дерин фикирар – вири девиррин хазина я.

И насигьатар акъалтзавай жегьил несил диде – бубайриз вафалубур, халкьдиз, Ватандиз лайихлубур, бахтлубур; абурун тIвар вини дережадиз акъуддайбур хьунин умуддалди за жуван патай фикирар абуруз ирс яз тазва.

***********

– Яшайиш девлет кIватIун паталди ваъ, девлет – яшамиш хьун паталди я.

– Кьве жуьредин инсанрикай хийир авач: Садбур кIвалахиз девлет кIватIайбур, муькуьбурни – чпиз пара чиз, а чирвал масадбуруз гунн тийидайбур.

– Илим – девлет кIватIун патал туш, илим – инсаният вилик тухун патал я.

– КIелзавай шейэрикай хийир хкудиз тежер кас – буьркьуьди я.

– Жуван сир дустунизни ахъай мийир: мумкин я, вахт къведа, адакай душман жеда.

– Садазни писвал мийир: мумкин я, адакай ваз дуст хьун.

– Душмандихъ галаз дуст жезвай касди, дустарикай душманар ийида.

– ЦIуд касдивай са суфрадихъ фу нез жеда, амма кьве кицIивай санал нез жедач.

– Ахмакьдахъ галаз ацукьдайдини ахмакь я.

– Гьар са винелай иер инсандихъ къеняй иервал жедач.

– Эгер руфун авачиртIа, нуькI тIапIанда гьатдачир.

– Тийижир суалдиз жаваб гудайдал инсанри хъуьруьнарда.

– Ахмакьдаз акьуллу меслят къалур авурла, ада вун душмандай кьада.

– Илимди, намусди, акьулди инсан вини дережадив агакьарда, масакIа

– фикир ийизвайди – ахмакь я.

– Яшайишда гьар жуьредин инсанар гьалтда. Виридалайни хаталубур

– ахмакьар я. Абуру чеб акьуллу яз кьада, гьавиляй абурувай яргъаз

– хьана кIанда.

– Инсан муькуь чан алай щейэрилай акъулдалди тафаватлу жезва.

– Яшайиш са жув патал ваъ, муькуьбурузни экв гудайвал къурмишна

– кIанда.

– Дуьзвал, дуьз гаф – виридалайни къуватлу яракь я.

– Океанриз къаярихъайни тIурфанрихъай кичIедач…

– Намус агъуз авай ксарикай дуст кьун герек туш.

– Къизил гьамиша къумадик жеда, ам инсанрин кьилени, рикIерани

– жеда.

– Ахмакьри гагь ахьтин суалар вугуда хьи, акьуллудавайни жаваб гуз

– тежедай…

– Жанавурдиз къизилдин бармак кутугдач, адаз лаш ярашугъ я.

– РикI пис инсандихъ бахт жедач.

– Яшайишдин хъсан муалим – уьмуьр я.

– РикIиз вилерилай фад аквада.

– Ктабар кIел тийизвай кас акьуллу фикирдивай къерех жеда.

– Чарадан гъиле авай къван пехилдаз къизилдай аквада.

– Инсан и чилел къвезва, вичелай хъсан крар, акьуллу эхтилатар тун

– патал.

– Алакьунар, чирвилер, башарахар цанвай къуьл тир гьисаб я.

– Рак ахъайиз жезвачтIа, хамир, куьлег аку…

– Инсандин уьмуьрдиз сергьят ава, фикирдиз ваъ.

– Ацукьнавай акьуллу инсандиз къекъвезвай ахмакьдилай пара аквада.

– Ханжалдин хер сагъ хъжеда, гафунинди ваъ

– Рахазвайди рикI я, лугьузвайди мез.

– Девлетлуйри пул хуьда, кесибри намус.

– Гъуьлягъдин анжах тум кьаз жеда.

– Партал дегиш жеда, рикI ваъ.

– Са кIвалахни тийизвайди гъалатI жедач

– Гзаф инсанар гъалатI жеда, амма тек са акьуллу инсанри чпин гъалатI

– хиве кьада.

– Тапарар – инсандин руьгьдин эчIелар я.

Яшайишдин дневникдиз къейд авун патал хийирлу насигьатар

– Гьар са инсандиз хас я гуьзчивал авун вичин акъуллувилел, чирун агьвалатар, вакъиаяр обществода къвезвай. Чирвилерини зегьметди инсан вини дережедиз акъудда.

– Дуьньяда жуьребе – жуьре инсанар ава. Гьар гьикI хьайитIани, гьардан къилихар чирун лазим я. И кIвалах алакьдай касдикай регьбер жеда. Ихьтин инсанарни тек – бир жеда.

– Жуван къуватриз, алакьунриз килиг тавуна гъиле кьур кIвалахди инсан гьуьрметдай авудда.

– Гьар са инсанди вич акьуллудай гьисабда. Акьуллувилин еридин уьлчме-коллективди, жемятди, чир-хчирда гузвай къимет я. И жегьетдай гьамиша мисал вилив хвена кIанда: « Жуван тариф жува ваъ, масадбуру авурай».

– Инсанрин яшайиш гьар са девирдин тIалабунрихъ галаз виликди физвайди я. Вири кIвалахрай виликди фини ери – лайихлу зегьметдилай аслу я.

– Халкьдин бахтлувилинни Ватан абад хьунин рекье эцигай къуватри инсандиз гьуьрметни гъида ва вични низамлувилин, мергьяметлувилин, марифатдин рекьерайни виликди къведа.

– Жуваз гьуьрмет масадбуруз гьуьрмет авуналди къазанмишзавайди я. Жуван патай туькьуьл мез аваз, муькуьбурувай ширин мез кIан жемир.

– Гьар са инсан – тIебиатдин яратмишун я. ТIебиатдин хазинадикай хийир къачун патал инсан акьуллуди, камаллуди ва сагъламди хьана кIанда.

– Цава лув гуз жеда жуьреба-жуьре къушари. Виниз килигайла сифтени-сифте чаз аквада лекь, вирибурукай хкатна цавун аршда. Алакьунар авай инсанни гзафбурукай тафаватлу хьана малум жеда яшайишда.

– Яшайишда гьалтзава бязи алимар, инженерар, духтурар, муаллимар

– чпин пешедин халисан устадар тушир. Ихьтин пешекаррилай вичин

– пешедин устад тир чекмечини обществодиз виш сеферда багьа я.

– Инсандин яшайишдин кьатIунар, акьул жемятдин юкьва хьайила,

– абурун мярекатрик, зегьметдик пай кутурла гегьенш жезвайди я.

– Инсандин кьатIунар адан мефтIедин майва я. Майваяр ширинбурни

– жеда, туькьуьлбурни. Ширинбур недайла, гуьгьуьлар шад жеда,

– туькьулбур недайла – ажи. Им инсанриз тешпигь я. КьатIунар авай

– инсандин ихтилатрини, келимайри инсандив шад хабарар агакьарда,

– акьулдин кьатIунрикай зайифда – гуьгьуьлар перишандай хабарар.

– Мурадди инсандик вилик финин руьгь кутада. Мурад тахьун,

– хъсанвилихъ умуд тахьун – инсандин руьдин зайифвал я.

– Виридалайни къуватлу инсан – чирвилер авай инсан я. Гьар са

– кIвалахда жуван чирвилерикай даях кьуна кIанда. Анжах «Къуват ава,

– акьул герек туш» лугьудай келимадикай ваъ.

– Инсан гьуьрметдин майдандал садлагьана акъатдайди туш. Аниз

– хкъаж жедай вичин гурар авайди я. А гурарай хкаж жедайла, с

– абурлудаказ, са кIарни акадар тавуна хкаж хьана кIанда. Нагагь

– абурукай сад акадарайтIа, гьуьрметдин чкадал рагьмет кьисмет жеда.

– Акьуллу, камаллу инсанри пис ниятар кьиле хуьдач.

– Акьулдин кьатIунар усал инсанди чарадан дердиникай хабар кьадач.

– Ахьтин инсанриз тешпигь я халкьдин мисал: «Гьарда жува акьурла

– хабар кьада».

– ЦIуд касдивай са суфрадихъ фу нез жеда, амма кьве кицIивай санал

– нез жедач.

– Гьар са винелай иер инсандихъ къеняй иервал жедач.

– Ахмакьдаз акьуллу меслят къалур авурла, ада вун душмандай кьада.

Къурушрин марал руш

 
Я руш, вун са гуьл язава,
Къацу дуьздал къугъвазава,
Цуьквер юкьа авазава,
Марал хьтин юзазава,
Ви къаматдай гьакьазава,
Къурушрин хуьр аквазава.
Дагъдин гьава галукьна,
Экуьнин гъед алукьна,
Ачух хьана чаз сегьер,
ТIебиатдин хуш бегьер.
Дагълариз цуьк акъатна,
Самур вацIа ван гьатна,
Чи кIвализ нар аватна.
Иервилиз са гуьл я,
Цуькверни вал пехил я.
ТиртIа эгер вун лампа,
Жедай зун вал первана.
Гъам чIугвазва за пара
Вакай жеди заза чара.
Зи дердиниз са дава.
Ша чи кIвализ, хьухь зи яр,
Рецепт я ЗАГСунин чар.
 

Гуьзел руш

 
Инжи хьтин седеф сарар,
Адгъуннавай чIулав чIарар,
Къуьнуьхъ галай гимишдин квар,
Жейран хьтин я бахтавар.
Пекдин либас алукIна,
Вегьей ич вал алукьна,
Дуьзлеравай эй хаму жейран,
Вун акуна, зун хьана гьейран.
Куьчедай чун фидайла,
Дуьшуьшар чун хьана хьи,
Рахун тавуна вун завди,
Зи рикI вуна кана хьи.
Зи патавай фенай вун.
Ваз килигиз канай зун,
Ваз килигиз амукьна,
ГьикIда лугьуз ацукьна.
Къуруш хуьруьн гуьзел руш,
Ви дердина зун нахуш
Хьанва, ваз гьич хабар туш.
АтIуч вахъай гьич зи вил,
ЧIур мийир на зи гуьгьуьл,
Ваз минет хьуй, Сервиназ,
Захъ элкъуьгъ, килигин ваз
 

БУБАДИН РЕХЪ ДАВАМАРЗАВАЙ ХВА

Ингье зи вилик Дагъустандин лайихлу муаллим, РФ-дин умуми образованидин гьуьрметлу къуллугъчи, образованидин хиле яргъал йисара гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай, акъалтзавай несилриз чирвилерни тербия гузвай, кьилин дережада авай урус чIаланни эдебиятдин муаллим, таржумачи, виликан СССР-дин журналистрин Союздин член хьайи регьметлу Агъаев (Агъарзаев) Баба Куругълиевичан хва Агъаев Майор Бабаевичан яратмишунрин кIватIал ква.

Аял чIавалай муаллимвилин пешедал ашукь хьайи Майор Бабаевичаз 1969 – йисуз Къурушрин хуьруьн юкьван мектеб акьалтIарнамаз СССР-дин Яракьлу Къуватрин жергейриз эвер гана, Ватандин вилик вичин пак тир буржи тамамарна хтай ам 1972 – йисуз Дагъустандин Гьукуматдин Пединститутдин урус чIаланни эдебиятдин факультетдик экечIна ва 1976 – йисуз анар акьалтIартна хайи хуьруьз мектебдиз урус чIаланни эдебиятдин пешекар яз хтана, гьа йикъалай къенин къалди ада гьакъисагъвилелди акьалтзавай несилриз тербияни чирвилер гузва.

Лугьуда хьи, къуш къарагъай чкадал цIакIул аламукьдай адет ава, дугъриданни, гьахълу мисал я, Майор муаллим гьа аял вахтарилай вичин рагьметлу бубади кхьизвай шииррихъни насигьатрихъ галаз лап мукьувай таниш хьайивиляй, ада вичини гьа рекьиз кьетIен фикир гана, вичини шиирар кихьиз гатIунна. Адан шиирар «Лезги газет» -диз, «Къурушрин сес» газетдиз ва масанра акъатна. Майор Бабаевичан шиирри чи милли эдебият мадни девлетлу авунин кардик вичин лайихлу пай кутадайдак чун инанмиш я, ада чи эдебиятда вичин устадвилин хатI тазва, чи милли поэзиядин шегьре рехъ мадни гьяркьуь ва ишигълувал ийизва.

Шаирдин яратмишунрин тематикани гегьеншди я:

хайи багърийриз бахшнавай шиирар, зегьметкеш халкь, михьи муьгьуьббат, гъезелар, таржумаяр…

Ихьтин шииррикай чавай вичин гъвечIи стха Агьмед начагъ яз, 1980 – йисуз рагьметдиз фидалди вичин диде Зерханумаз кихьей чарчин бинедаллаз Майор Бабаевича кхьей шиир дарихвал акат тавуна кIелиз жедач:

 
Гьалал ая, зи азизди, на заз гайи нек,
Виридалайни багьа кас заз, зи руьгьдин дестек.
 
 
Вахт мукьвуз я, зи уьмуьрдин чирагъ туьхуьзва,
И дуьньядихъ вил галамаз къе зун хъфизва.
 
 
Гъил алтад, чан ширин диде, на зи мекерал,
Вилер акьал хъийин за ви назик гъилерал.
 

Шаирдин несигьатрин тематикадини гзаф чка кьазва, абур алай девирдин жегьилар патал лап виже къвезвайбур ва чарасузбур я:

 
Дуьз тIвар тур на дуьньядал, писвилер мийир,
Цаварал инанмиш хьухь, кIан ятIа хийир.
 

Дуьньядин винел инсандин уьмуьрда виридалайни ялавлу гьессер муьгьуьббатдиз бахшзава.

КIанивилин шартIар хуьн инсандин уьткемвал я, абур гьакIан кьуру, цIалцIам гафар-чIалар туш, абур шаирдин рикIяй авахьзавай ишигълу нурарин гьиссер я:

 
На рикIелай къанва шаир, вуж я ви хиял?
Зи секинвал къакъудна на, Къурушвид марал.
 

Майор Бабаевичан рикI художественный эдебиятдал гьа мектебда кIелдай йисарилай къенин къалди ала, адаз иллаки Омар Хаяман эсерар-гъезелар бегенмиш я, гьавиляй ада туькуьрзавай эсеррин чIехи пай философиядин дерин мана авай гъезелар я. Гьабурун тематикани са шумуд чкадал пай хьанва: тIебиатдикай, яшаишдикай, илимдикай ва икI мад:

 
Зи рикIевай гьиссерикай квез хабар авач,
Шиирдалди лагьайтIа квез, заз чиз пис жедач.
 

Майор муаллимди хуьрун гзаф шаиррин эсерар урус чIалаз таржума авунва, абурун арадай яз, «Къурушрин сес» газет арадал гъайи ва кьилин редакторвални авур Лезги Ариф (Агьмедов) садлагьана кечмиш хайила шиирда ихьтин гафар ава:

 
Экв гуз кIан хьай туьхъена гъед,
Ширин тир вахъ галаз суьгьбет,
РикIел къвезва мад ви суьрет,
Рагьмет хьуй ваз, Лезги Ариф,
Бес мусс хьурай халкьдиз гьайиф?
 

Шаир Шагъгназар Хидирова мискIиндиз вичин хва Расулни галаз экуьнин капI ийиз физвай Къурушрин хуьруьн имам, чIехи стха Хидиран хва Хидиров Мугьаммад гьажи къанлуйри тапанчадай яна кьейла кхьей шиир Майор Бабаевича ам урус чIалаз таржума авуна :

 
О, Мухаммад, наш Курушский имам,
Ты многим открыл глаза на ислам,
Учителем был ты, наставником был,
Был гордостью нашим, Коран изучил.
Одним из Курушцев, прославивших нас
Ты стал, Мухаммад. Жаль! Рано угас!
 

Къурушви зари Межид Гьажиеван 80 йисан юбилей хьайила Майор муаллимди кхьей гафар:

 
Яратмишунар вахтуни гьич рекьидач,
ТIвар рикIелай ракъурдай кас жагъидач,
КIанибуру кIани жуьре хьуй рахаз,
80 йисан юбилейдиз талукь яз,
Чун шад я мад Межидан тIвар вине кьаз.
 

Муаллим, шаир, инсанперес Майор Бабаевич вичин кьетIен хатI авай шаир хьиз, бажарагълу таржумачини я. Ада лезги чIалай урус чIалаз Къурушрин гзаф шаиррин эсерар таржума авунва, гьабурун арадай яз, Ася Абасовадин «ПIинияр», Шахназар Хидирован, Ислам Гаджиметован « Зи бубайрин ватан», « Къурушар», Дагъустандин халкьдин шаир Шагь – Эмир Мурадован ва мсб.

ДатIана гьерекатдик кваз, халкьдин арада аваз вердиш касдиз, гьелбетда, санал акъвазна кьарай къведач, такабурлу дагълариз, хайи еришриз бахшнавай гьар са цIарцIяй шаирдин руьгь, рикI аквазва.

Са шакни алач, галатун тийижиз кIвалахзавай шаирдин къелемдикай хкатзавай метлеблу ва эсерлу эсеррин таъсирлувал гьич садрани квахьдач, им шаир патал чIехи агалкьун я.

Гьажи Къазиев – Дагъустандин

лайихлу муаллим, РФ-дин

журналистрин Союздин член.

2008 – йисан 27 – февралдиз чи хуьруьнви шаир ва писатель Агъаев (Агарзаев) Баба Куругълиевич регьметдиз фена 35 йис тамам жезва. Адан шииррин философиядин фикирри къенин йикъалди вичин тербия ва чирвилер гудай мана къвадарнавач, акъалтзавай несилриз экуь рехъ къалурзава. Къурушрин 2 – нумрадин мектебдин урус чIаланни эдебиятдин муаллим, адан хва Агъаев Майора вичин бубадин къамат рикIел хкун патал агъадихъ галай шиир бахшнава

Къакъатна вун гафар амаз лугьудай

 
Вахтуни чун кьуьузуь ида, элкъуьр ида руквадиз,
Са гафар я амукьдайбур ухшар авай хунчадиз.
 
 
Куругълид хва Баба хьана гафарин булах,
Дуьньядилай фена туна чаз чIаларин багъ.
 
 
Шаир тушир ам и чилел, шииррал гьакI рикI алай,
Хъсан кас тир и дуьньяда михьи, гуьзел рикI авай.
 
 
Ви гафарин булахдай чна хъвазва къени яд,
Лап еке шаиррихъ галаз вун чаз язва сад.
 
 
На цIарарив акьул гузва чи жегьилриз къе,
Дуьз инасанр яз фидайвал уьмуьрдин рекье.
 
 
Инсаниятдикай ви фикирар къведайди тир дериндиз,
Ужуз янтарь къекъуьрдай на багьа рубиндиз.
 
 
И дуьньядал аламачтIан вун къе чахъ галаз,
Ви шиирар кIелзва чна вакай мад рахаз.
 
 
Дидед чIал ваз пара кIандай, кIелдай гьамиша,
Гафарикай храдай на ранглу халича.
 
 
ГьакI лезги гафарикай на туькIуьрна хьи таж,
Шииррикай ви хуш текъвер гьич са кас авач.
 
 
Гафар къуьл хьиз экIяна на чувалдай ири,
Чи келлейра бегьер гана экъечIна вири.
 
 
На чIижерин иесид хьиз, вирт гана хьи чаз,
Чирвилерихъ къарихбуру эгечIна ам хъваз.
 
 
Ви багъдай тIеам къачуз, дадмишиз майва,
Чаз къе хуш я, ацIанва атирдив гьава.
 
 
АлатуртIан виш йисар, гьич туьхъуьдач экв
Ви шиирри гузвай чаз, къалур ийиз рехъ.
 
 
Вун къатук, зи шаир буба, секин хьухь, секин,
Амма чир хьухь, ви шиирар кIелзава даим.
 

Шукур Аллагьдиз!

Юлдашдин тIалабуналди кихьенвай шиир

 
На арадал гъанва дуьнья, къуват ава Вахъ,
Вун виридан иеси я, чун я Ви чIалахъ.
 
 
Гьар са шейин эвел я Вун, гьардан я Вун руьгь.
Эхир я Вун гьар са куьнин, инай аниз муьгъ.
 
 
И бушлухрин устар яз На куькIуьрнава рагъ,
Чилни гъетер къурмишарна, дуьзмуьшнава багъ.
 
 
Я Аллагь, чун Ви жумартдал хьанава мягьтIел,
Гьар са куьнай Вун аквада, Вун ала кIвенкIвел.
 
 
Эвелни эхир Ви гъилева гьар са затIунин,
Кьил акъудун Ви крарай гзаф я четин.
 
 
Гьар са чан алай шейинин я Вун гьакъикъат,
Вал къвазнава дуьнья вири, Вахъ ава къуват.
 
 
Вун арадал, чаз чизва, садани гъанач.
На арадал гъизва вири, чун руквадик квач.
 
 
Фикирралди Вун авайниз рехъ зав гакьазвач,
Я Ви сир заз чир ийидай акьулни авач.
 
 
Чарх гузва шейэри вири алай и чилел,
Мад хкведа виликди Ви, тухузва Ви гел.
 
 
Вун я вири дуьньяд эвел, гьакIни я эхир,
Вун алимриз гьамишалугъ хьанавайди я сир.
 
 
Садавайни лугьуз жедач, гьинватIа Ви кIвал,
Амма гьар са касдин рикIел ала Вун гьадал.
 
 
Вун авазва вирина, чизва виридаз,
Аквазвач Вун вилериз, рикIера аваз.
 
 
Чи руьгьерин кьисметар Ви гъиле ава,
Низ гьикьадар пай гудатIа Ваз чида цава.
 
 
Гьар пакамахъ нур гуз чилел куькIуьрда чирагъ,
Ви буйругъ авачиз цава къкъведач гьич рагъ.
 
 
Ви ихтияр авачиз гьич эквни мичI жедач,
Чеб – чипизни чуьллера цуьквер экъечIдач.
 
 
КIан хьайила гъида Вуна арадал некьвер,
КIан хьайила руквадикай ийида гевгьер.
 
 
Вири и чарх гузвай дуьнья Ви гъиле ава,
Чун гьар са шеъ чилел алай – язва Ви майва.
 
 
На фикирдал ишигъ гузва чи яргъал рекьиз,
Вун паталди гьар са чIавуз гьазур я рекьиз.
 
 
Садбру луда: « Чи кьисметар гъетерив гава», —
Таб я, гъетер чеб вири Ви гъиле ава.
 
 
Гъетер арада кьисметдихъ гелкъвенахьи зун,
Амма гьар са къадамдай акваз хьана Вун.
 
 
Заз акуна: гьар са кардиз Вун язва себеб,
ИкI жезва лап гъвечIизмаз, эцигайла кьеб.
 
 
Я Аллагь, Ви давразаяр гатайлахъди за,
Тамир На зун гьакIад къецел, рак ачух ая.
 
 
Гунагьар квай ксар фейтIа Ви патав эгер,
Багъишламиш тавур кас На хьанани мегер?
 
 
Захъ гунагьар пара хьанва, – ая заз багъиш,
Мад вучда кьван, жезамайкьван Ваз ида алхиш.
 
 
Миннет ийиз нин патав фин зун, На лагь мад?
Ни кьабулда зун ихьтинди? Са На ида шад.
 
 
Парабурун хьанва ина гунагьар артух,
Вакай нивай чиниз жеда гунагьрин мушух?
 
 
Эгер акьул мягькем хьайтIа Ви рекье аваз,
Гьар са куьнвай хуьда ам На луваник кутаз.
 
 
Зи гунагьар багъишламиш тавуртIани заз,
Ваз чир хьурай: за руьгьдивди къуллугъзава ваз.
 
 
Вун галайвал пара чIавуз къекъуьрначтIан вил,
Масадан патав фейид туш, агъузарна кьил.
 
 
Рак кIевай туш за акьалтIай кесибдин вилик,
Вучиз лайтIа, булвилер захъ хьана ви гъилик.
 
 
Ваз къуллугъиз яшлу жезва къенин юкъуз зун,
ХьанайтIа заз кIанзавай тир бедбахтвал тагун.
 

Дидедиз

Агъаев Ахмед Бабаевич 1980 – йисуз регьметдиз фидайла, диде Зерханумаз кхьенвай чарчин бинедаллаз чIехи стха Майор муаллимди кихьенвай шиир

 
РикIиз хуш тир гатун багъдиз атайла аяз,
Авахьда пеш, цуькверини хгудач мад наз.
 
 
Кьиникьдикай къутармишдай къуват нихъ ава?
Адан рак чаз кIевдай куьлег-тIакьат нихъ ава?
 
 
Кьиникь сел я, гьар са касдихъ а сел галукьда,
Амма гьардахъ са вахт ава а сел алукьдай.
 
 
Ажалдиз гьич чидач сегьер, я чидач рагъдан,
Дуьньядилай фида вири эгьлини жаван.
 
 
Инсандиз вич рекьидайди ятIани якъин,
Рекьидай югъ чир тахьун я метлеб уьмуьрдин.
 
 
Амма эгер чир хьайитIа мукьва тирд ажал,
Гегьенш дуьнья ваз дар жеда, рикIе гьатда тIал.
 
 
Атир хгудач цуьквери, няметрини – дад.
Ви дертлу рикI са куьнвайни хъийиз жедач шад.
 

 
Ви гьар са югъ кIула дагъ хьиз лап агъур жеда,
Фикирра ви чIулав фурни мичIи сур жеда.
 
 
Зи кьисметни гьа икI хьана, чIулав хьана бахт.
Аян хьанва зазни гила, мукьвалла зи вахт.
 
 
Зи уьмуьрдин гатфари къе акъуддайла цуьк,
Кьисметдихъни муьгьуьббатдихъ гелкъведайла рикI,
 
 
ТIвар такьадай азарди зи кьазва ширин чан,
Духтурривай зи дердиниз хъжезвач дарман.
 
 
Мад вучда кьван! Сад Аллагьдиз зун акси жедач,
За гьикI лугьун: « И кьисметдал зун рази жедач»?
 
 
Йикьар са – сад акъатзава хер алаз рикIел,
Жуван сирер за ихтибар ийизва чарчел.
 
 
И чар – кагьаз я Дидедиз къе кихьзавай,
КIани бала кьуразвайди вичиз течизвай.
 
 
Белки и чар зун кьейила ви гъиле хъагьатда,
Я мелгъем яз, я цIай яз ви хирел аватда.
 
 
И дуьньядкай дуст жедай туш, тавазвал жедач,
Вирибурун кьисмет я им, даимди авач.
 
 
Диде! Диде! Гьар са касдин ала вун мецел,
На багъишна заз и дуьнья, вун я зи эвел.
 
 
Начагъ ятIан, зи азизди, вун ава рикIе,
Гьардахъ вичин вахт авазва, зи вахт хьанва къе.
 
 
ПIузарал зи хъвер алатIан, зи рикI я пашман,
Зи чандавай дердиникай тахьуй ваз аян.
 
 
Ваз  хабар  туш  а  дуьньядиз  рекьевайди  зун,
Чан зи диде, гъамлу хьана кIевевайди зун.
 
 
Вун зи кьилин винизвални дамах тир, диде,
Зи тIалдизни зи шадвилиз уртах тир, диде.
 
 
Амма къе зи рикIевай сир ваз лугьуз жедач,
Завай зи дерт пайна вавди, ви рикI куз жедач.
 
 
Ваз дерт пайналди без зи дерт кьезил жедани?
Ви хъуьрезвай вилер завай сефил жедани?
 
 
Ваъ, ваъ, завай гуз жедач ваз и залан хабар,
Ви назик тир рикIел за гьикI ийида къабар?
 
 
За ваз лугьун, чан зи диде, на яб це хициз,
Зун уьмуьрдай хъифейла на сабур це рикIиз.
 
 
Хажалатар пара мийир амач луз бала,
Дуьньяд винел касни авач валай заз багьа.
 
 
РикIиз тIал гуз ажузмир жув, хьуйни, чан диде,
Кьиникь сел я, галукьна захъ вахтунин лепе.
 
 
Зи сурал вун атай чIавуз, захъ галаз рахух,
Ви ванцивди и дуьньяда хьаначхьи зун тух.
 
 
Ви рикIин дерт хъати хьайла ялгъуз тир йифиз,
Хирел жуван кьел вигьемир, акъваза кIевиз.
 
 
Амукьайла текдиз, диде, шел атай чIавуз,
Сабурлу хьухь, ширинди зи, тамаша цавуз.
 
 
Ваз чидай кьван бахтсуз ксар на хкваш рикIел,
Чагъиндаваз кьей жаванар, таз тахьана гел.
 
 
Дарих жемир, чан зи диде, ви пар я залан,
РикIел хкваш тек са вун туш хва кьейд жаван.
 
 
Заз кIанзавай теменар гун ви гьар са гъилиз,
Амма зи руьгь рекьева хъе цаварл хъфиз.
 
 
Гьалал ая, зи азизди, на заз гайи нек,
Виридалайни багьа кас заз, зи руьгьдин дестек.
 
 
Эхиримжи нефес я зи, диде, вун сагърай,
Куьтягь жезва нафт лампада, хкахьзава цIай.
 
 
Вахт мукьуз я, зи уьмуьрдин чирагъ туьхъуьзва,
И дуьньядихъ вил галамаз, къе зун хъифизва.
 
 
Зун чилерал атай чIавуз, гъвечIи куьрпе яз,
Ви гъилерал ачухна за вилер сифте яз.
 
 
Гъил алтад, чан ширин диде, на зи мекерал,
Вилер акьал хъийин за ви назик гъилерал.
 
 
Мидаим яз ксуда зун ширин ахвара,
Кьисмет ятIа, ахквада чун женнет багълара.
 
 
Арифдарар пара хьана, чир хьаначхьи сир:
Вучиз шад чи яшаишдин пашманд я эхир.
 
 
КIелзавай касс, шад хьурай вун, суфрани мублагь,
Амма гьар са чIавуз вуна рикIел хуьх Аллагь.
 

Ноябрь 2009