Текст книги "Мама – глубина – источник"

М. Пиерис
Мама – глубина – источник

Μνήμη Ἀνδρονίκης Ἀλεξάνδρου Πιερῆ

Памяти Андроники Александру Пиери

Предисловие переводчика

Кипрский поэт Миха́лис Пиери́с известен российскому читателю по книге стихов «Метаморфозы городов», вышедшей в 2003 году в переводе Ирины Ковалевой. И если первый сборник на русском языке был посвящен теме странствий и поиска красоты в разных городах мира, то этот, второй, волею судеб гармонично уравновешивает первый, ибо посвящен теме противоположной – родной земле, источнику памяти о детстве и ранней юности, о глубинах собственной души, единых с топосом и исторической памятью народа. Мне, как переводчику с греческого, этот сборник был интересен прежде всего тем, что он является живым поэтическим свидетельством о стране, мною горячо любимой – о Кипре. В современном мире количество источников информации неисчислимо, и каждый может получить об интересующем предмете самые разнообразные сведения, однако всякий исторический текст является конструктом и объективность его может быть подвержена критике, а документальные кадры часто окружены либо немотой, либо пустой риторикой средств массовой информации, и в конечном счете все эти сведения – фрагментарные, сомнительные, противоречивые – сводятся к медиаклипу, затрагивающему наше сознание даже не по касательной, а наоборот, по не-касательной, оставаясь в области, нас не затрагивающей, от нас отдаленной. Представляется, что знание в пост-информационном мире может быть получено только событийно, при личной встрече. Именно такой личной встречей с поэтом Кипра является данная книга.

Поэтический мир Михалиса Пиериса и прост и сложен одновременно: его поверхность кажется непритязательной, но глубина скрывает сложную и детально прочувствованную симфонию смысловых связей мифопоэтики, истории, литературы, психоанализа, личной памяти и метафизики письма. Детальный анализ второй части сборника приведен мною в послесловии – это статья греческого филолога Стамати́и Лаумджи́ «Рассказ» Михалиса Пиериса как эпос памяти. В качестве приглашения к чтению хочется отметить, что концепция сборника заложена в его названии. С образа мамы как источника – жизни и памяти – начинается погружение в глубину воспоминаний, грез, радости и горечи, в глубину живой жизни души. Погружение в чтение становится здесь в буквальном смысле спуском в глубину, где невидимый с поверхности, скрытый мир души приобретает все большую детализацию, достоверность реального опыта жизни, в которой действительность кровно связана с культурной памятью, с мифическим миром языка, с непостижимостью эроса и смерти. Так первый образ – погружение в источник собственного рождения, а значит, и смерти – разворачивается в поэтическое произведение как источник знания и вдохновения для жизни будущего. Прошлое, настоящее и будущее в стихах Михалиса Пиериса являются тремя измерениями единой полноты времени, ставшего вечностью в единстве поэтического мифа.

Примечания к сборнику составлены на основе устного общения и переписки с автором. Мне хотелось сделать комментарий как можно более подробным, чтобы как можно больше рассказать читателю о любимом Кипре, но тогда поэтический сборник неминуемо превратился бы в научный трактат, поэтому я ограничивала себя, чтобы оставить как можно больше пространства голосу автора.

Лидия Арданова

Εισαγωγή στην ρωσική έκδοση

Ο Κύπριος ποιητής Μιχάλης Πιερής παρουσιάστηκε στους Ρώσους αναγνώστες με το βιβλίο ποιημάτων «Μεταμορφώσεις Πόλεων» που εκδόθηκε το 2003 σε μετάφραση της Irina Kovaleva. Και ενώ εκείνο το πρώτο βιβλίο στα ρωσικά ήταν αφιερωμένο στο θέμα των περιπλανήσεων και της αναζήτησης της ομορφιάς στις πόλεις του κόσμου, αυτό το δεύτερο βιβλίο παρουσιάζει ένα θέμα αντίθετο, που (το ’φερε η τύχη) αρμονικά να εξισορροπεί το πρώτο: το θέμα είναι η πατρίδα, η πηγή της ανάμνησης των παιδικών και εφηβικών χρόνων, το ενδόμυχο βάθος της ψυχής ενιαίο με τη γενέθλια γη και την ιστορική μνήμη. Ως μεταφραστή από τα ελληνικά, με ενδιέφερε πρώτα απ΄ όλα το ότι η συλλογή αποτελεί μια ζωντανή ποιητική μαρτυρία για την χώρα που αγαπώ παράφορα – την Κύπρο. Ο σύγχρονος κόσμος προσφέρει αμέτρητες πηγές πληροφοριών για το θέμα που μας ενδιαφέρει, και όμως κάθε ιστορικό κείμενο είναι κατασκευασμένο και η αντικειμενικότητά του υπόκειται σε κριτική, καθώς και τα ντοκιμαντέρ πολύ συχνά συνοδεύει είτε η αφωνία, είτε η έλλειψη ουσιαστικής σημασίας, είτε η κούφια ρητορική των ΜΜΕ. Τελικά, όλες αυτές οι πληροφορίες – αποσπασματικές, αβέβαιες, αντιφατικές – αποτελούν σαν άθροισμα ένα mediaclip, το οποίο δεν μας αγγίζει και τάχα δεν μας αφορά. Πιστεύω ότι στο post-information society η γνώση αποκτιέται μόνο μέσα από μια προσωπική συνάντηση – και μια τέτοια προσωπική συνάντηση με τον ποιητή της χώρας της Κύπρου προσφέρει στον αναγνώστη η παρούσα συλλογή.

Το ποιητικό σύμπαν του Μιχάλη Πιερή είναι και απλό και περίπλοκο ταυτόχρονα. Η επιφάνειά του φαίνεται απλή, αλλά το βάθος κρύβει μια περίπλοκη και λεπτομερώς ρυθμισμένη συμφωνία σχέσεων της μυθοποιητικής, της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της ψυχανάλυσης, της προσωπικής μνήμης και της μεταφυσικής της γραφής. Την εκτενή ανάλυση του δεύτερου μέρους της συλλογής προτείνω στο τέλος με το άρθρο της Ελληνίδας φιλολόγου Σταματίας Λαουμτζή «Η Αφήγηση ως έπος της μνήμης». Εδώ, για να δώσω το έναυσμα για την ανάγνωση, θα ήθελα να σημειώσω ότι η αντίληψη (concept) της συλλογής έγκειται στον τίτλο της. Από την ποιητική εικόνα της μητέρας ως πηγής – της ζωής και της μνήμης – ξεκινά η εμβάθυνση στο βυθό των αναμνήσεων, των ονείρων, της χαράς και της πίκρας, στο βάθος όπου απλώνεται η ζωντανή ζωή της ψυχής. Η εμβάθυνση στην ανάγνωση εδώ γίνεται κυριολεκτική εμβύθιση κάτω, εκεί όπου ο αόρατος από την επιφάνεια κόσμος, το κρυμμένο σύμπαν της ψυχής, αποκτά όλο και περισσότερες λεπτομέριες, αποκτά την εγκυρότητα του αληθινού βιώματος, όταν η πραγματικότητα βρίσκεται σε αιματική σχέση με την πολιτισμική μνήμη, με τη μυθική διάσταση της γλώσσας, με το ασύλληπτο του έρωτα και του θανάτου. Έτσι η πρώτη εικόνα στο πρώτο ποίημα – η εμβάθυνση στην πηγή της γέννησης, κι επομένως του θανάτου – αναπτύσσεται σ’ένα εκτενές ποιητικό έργο το οποίο καθαυτό γίνεται πηγή της γνώσης και της έμπνευσης για τη ζωή του μέλλοντος. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον στην ποίηση του Μιχάλη Πιερή αποτελούν τρείς διαστάσεις της ενιαίας πληρότητας του χρόνου, που παραμένει αιωνιότητα στο ενιαίο του ποιητικού μύθου.

Οι σημειώσεις μου βασίζονται στην προφορική συζήτηση και σε αλληλογραφία με τον ποιητή. Θα ήθελα να κάνω τα σχόλια μου όσο γίνεται πιό εκτενή, για να διηγηθώ στον αναγνώστη περισσότερα πράγματα για την αγαπημένη Κύπρο, αλλά τότε η ποιητική συλλόγη θα μετατρεπόταν σε διατριβή, οπότε περιορίστηκα στα βασικά για να αφήσω περισσότερο χώρο στη φωνή του ποιητή.

Lidia Ardanova

Mεροσ α’
Часть первая

Mάνα βαθύ πηγάδι

 
Mάνα βαθύ πηγάδι μου
γυμνός καί κατεβαίνω.
Γερά κρατιέμαι ἀπ’ τά πλευρά
φλέβα νεροῦ στά σκέλια μου
τρέμει τό φυλλοκάρδι
 
 
(Ἀκούω ξαφνικά φωνή
τοῦ μακρινοῦ πατέρα.
Φαρμάκι τό νερό
πῆγαν οἱ κόποι μούχτιν.)
 
 
Nά μέ τραβήξεις τώρα στό βυθό
μαγνήτης μάτι καί στοιχειό
νά μέ ρουφήξεις δράκαινα
μέ τή θηλειά τῆς μνήμης.
 
 
Nά πέσω μέσα νά πνιγῶ.
 
 
Nά κλείσει πάνω ἡ πλάκα τοῦ ουρανοῦ.
 

Мама – глубина – источник

 
Мама, глубокий источник мой,
я наг и спускаюсь.
За стенки крепко держусь,
внизу под ногами родник,
и дно сердца трепещет.
 
 
(Вдруг голос –
это далекий отец.
Отравой стала вода,
столько стараний даром!)
 
 
Утащишь теперь меня вниз в темноту,
дурной час, черный сглаз,
страх ночной, ужас дневной,
затянешь меня, дракониха
в петлю, в силки памяти.
 
 
Упаду в тебя, захлебнусь.
 
 
И захлопнется сверху плита
неподвижного неба.
 

Xαρόντισσα

 
Mάνα τοῦ χάρου τό φταξε
στό πιό στενό σοκάκι τήν ὥρα πού στριβε
στό φῶς. Kρατεῖ το καί λαλεῖ του.
 
 
Γιά μεῖνε δῶ μωρέ παιδί
νά σέ εἰκάνω γιό μου·
γιά μεῖνε δῶ στήν ἐρημιά
στή σκοτεινιά πού σ’ ἦβρα
στό πλάγι μου νά κοιμηθεῖς
στήν ἀγκαλιά μου μέσα
νά μέ ζεσταίνεις τίς νυχτιές
νά σαι καλός μαζί μου.
 
 
Kι ἄν γείρεις καί μεταστραφεῖς
στά βάσανα τά τόσα
θα ρθεῖς καί θά σαι ἄνοστος
κρύος καί χλωμιασμένος
καί δέν θέ νά σέ θέλω πιά
καί δέν θά σέ κρατήσω.
 
 
Mά θά σέ ρίξω στά βαθιά.
Στοῦ ἁλωνιοῦ τόν πάτο.
 

Смертица 11
  Смертица (Харондисса) – персонаж кипрских народных песен, родительница смерти. Стихотворение обращается к народному мотиву и сохраняет мелодику песни. Следует отметить, что в греческом языке, в том числе и в кипрском его варианте, слово «смерть» (греч. θάνατος, кипр. χάρος) мужского рода, то есть речь идет о маме и сыне.


[Закрыть]

 
Смерти мама свою дочку завела
в темный переулок
ровно в час как к свету та стопы повернула.
Обняла ее и стала напевать.
 
 
Будь со мной, дитя мое,
рядом оставайся,
будешь доченькой моей,
что тебе скитаться.
Маму крепко обними,
спи-усни со мною,
будет рядом нам тепло,
знать не будем горя.
 
 
Коль уйдешь и повернешь
ко скорбям и боли
и придешь потом худой,
ледяной, бессонной,
знай, тебя я не приму
и не приласкаю.
 
 
Брошу в подпол за гумном
или запру в сарае.
 

Tό σώσπιτο

μνήμη ἀνάπαυση, μνήμη ζεστή γωνιά μου . . .

 
Στό σώσπιτο βαθιά πού ἦταν πάντα ἡ νύχτα
ἐκεῖ πού ἀναπαύουνταν τά σύνεργα τοῦ βίου
στή σκάφη πού ἔπλαθε ψωμί τῆς μάνας της
ἡ μάνα
καί στό πιθάρι τ’ ἄβαθο μέ τό ξανθό σιτάρι
δειλά τό χέρι τρέμοντας
μέσα ἀπό λοῦντζες γλίστρησε καί νόστιμα παστά
καί χούφτωσα τά καπνιστά
πού κρέμονταν καί τ’ ἄγουρα βυζιά της.
 
 
Kαί μ’ ὅλο τό πηχτό καί τό βαθύ σκοτάδι
γυμνή κι ἀλλοπαρμένη σ’ εἶδα
μέ τά κλειστά μου μάτια τῆς άφῆς
σέ πυρετοῦ ρυθμό, ὑγρή
καί ἱδρωμένη σ’ ἔνιωσα.
 
 
Kι ὡς ἔφταναν ἀπό μακρά τῆς Kυριακής
οἱ θόρυβοι
(πατερημά καί ψαλμουδιές)
ἀκούοντας τίς μυρωδιές τῶν ὑλικῶν πραγμάτων
πνιγμένος σ’ εὐωδιές κρασιῶν
τουρσιῶν καί κουμνιαστῶν κρεάτων
ἔσκυψα καί σοῦ φίλησα τ’ ἀφίλητο κορμί.
 

Кладовая 22
  Кладовая, или «потайная комната» (σώσπιτο) – скрытое помещение внутри жилого дома, где в период османского завоевания жители Кипра прятали часть урожая и девушек. Позднее использовались как обычные кладовые.


[Закрыть]

Память отдушина моя, память мой теплый приют…

 
В потайной глубине, где царила ночь,
и хранилось все, что нужно для жизни,
вдоль корыта, где замешивали хлеб ее бабушка
и прабабушка,
по горшку бездонному с белым пшеном,
по стене меж вкусных вяленок мяса,
рука моя, дрожа, проскользнула несмело,
ухватила в ладонь кусочки копченые
и ее юную грудь.
 
 
В непроглядной, густой темноте
нагой и исступленной я видел тебя,
глазами закрытыми видел, одним осязанием,
в горячке пульса чувствовал
твою влагу, твое тело в жарком поту.
 
 
И когда донесся издали гул воскресенья
(отче наш, песнопения),
я, вдыхая жадно благоухание осязаемых
вещей, утопая в аромате вин,
пряном духе приправ соленого и
маринованного мяса,
склонился и поцеловал твой стан
нецелованый.
 

Λέιλα τί Γκόμα

 
Καθώς Αἰγύπτου βράδυ Πέμπτης
πού τρέχουν ὅλα στό ρυθμό
τοῦ κερδισμένου σέξ
τοῦ ἀναμενόμενου·
 
 
ἔτσι μοῦ ἔμοιαζε τό βράδυ
πού θά ἐρχόσουν. Ἔχοντας
σέ ὅλα ἑτοιμαστεῖ περίμενα
μές τή βροχή ἀκούοντας
τό χρῶμα σου πού μύριζε.
 
 
Πηλός τῆς Κυριακῆς πού ἔχριζε
πρωί τόν φοῦρνο ἡ μάνα.
 
 
Τώρα ἀπ’ τή ζωή μου χάθηκες
κι ἡ μάνα μακριά στά ξένα.
 

Лейла ти гома 33
  Фраза, услышанная автором в Египте, относится к особому для мусульман времени – ночи с четверга на пятницу. Это единственная ночь, когда верующим позволяется заниматься сексом без каких-либо ограничений. Дословно выражение означает «вечер пятницы» – но учитывая, что в исламских странах сутки заканчиваются с заходом солнца, и, соответственно, время после захода солнца считается началом следующего дня, в переводе на наше измерение времени «лейла ти гома» будет означать «вечер четверга».


[Закрыть]

 
Египет, вечер пятницы,
мир движется в ритме
секса заслуженного
и предсказуемого –
 
 
– такой казалась мне
наступающая ночь нашей встречи.
К чему угодно готовый, я ждал
посреди дождя, вслушиваясь
в цвет твоего аромата.
 
 
Запах глины, которой мама
мазала створку печи44
  Глиной иногда обмазывали створку печи при готовке, чтобы «запечатать» внутри, и тем самым сохранить аромат хлеба или другого блюда.


[Закрыть] поутру в воскресенье.
 
 
Теперь ты пропала из жизни моей,
и мама далеко на чужбине.
 

Γυρισμός ξενιτεμένου

στόν Mιχάλη Γκανᾶ

 
Μπῆκα στό σπίτι ἀπ’ τήν αὐλή
ἐκεῖ πού ἀναπαύουνταν τά ζῶα.
Ἄκουσα τίς φωνές ἀπό πολύ μακριά.
Ψίθυροι ἀχνοί ἀπό τόν Κάτω Κόσμο.
 
 
Ἄγρια χόρτα ψήλωναν
μοῦ ’φτάναν ὥς τή μέση.
Κοῦμνες πιθάρια καί σταμνιά
στεκάμενα καί παραπονημένα.
 
 
Σπίτι τυφλό κι ὁ φοῦρνος γέρημος
καί σκοτεινός. Ἐκεῖ πού φούρνιζαν
πινακωτές ψωμί, τάβλες ποξαματούθκια.
 
 
Μές στό παλάτι κοίταξα ἕνα γύρο.
Σκόνη τῆς ἀπουσίας μέ κάλυψε
μέ χτίζει ὥς τήν ψυχή.
 
 
Φίλος σκαλίζει τά παλιά
πράγματα δίχως νά βλέπει τό λευκό
ξάσπρισμα τοῦ θανάτου.
 
 
Ἄς πέσουν ὅλα στή βαριά σιωπή.
Νά γίνουν στίχοι-κόκαλα
καί μουσική. Μές στόν ἀέρα.
 
 
Μόλις πού πρόλαβα νά πῶ καί σφύριξε τό φίδι.
 
 
Ἀκλούθησα γιά νά τό δῶ
καί μπῆκα μές στό σώσπιτο.
 
 
Μές στό σκοτάδι γυάλιζαν τά μάτια τῶν νεκρῶν.
 

Возвращение покинувшего родину 55
  В литературном пространстве, это стихотворение – диалог с одноименным стихотворением Йоргоса Сефериса. Стоящий же за этими строками жизненный опыт автора – драматическая, вынужденная эмиграция семьи Пиериса в Австралию в 1973-1974 годах по причине сложной политической ситуации на Кипре, последовавшего вторжения Турции и оккупации северной части острова. Михалис Пиерис прожил за рубежом в общей сложности двадцать лет (1772-1992) – в Австралии, в Салониках, в Афинах и на Крите. Полуразрушенный дом, о котором идет речь в стихотворении – дом дедушки и бабушки Пиериса, в котором он провел детские годы.


[Закрыть]

Миха́ лису Гана́

 
Я вошел в дом со двора,
где когда-то держали скотину.
Услышал голоса издалека.
Тихие шепоты Мира Мертвых.
 
 
Все поросло травой
высокой, до самого пояса.
Бочонки, горшки и кувшины
застывшие и тоскливые.
 
 
Дом слепой, печь холодная
пустая, темная. Та самая, в которой пекли
хлеба в деревянном лотке и сухарики.
 
 
В комнате огляделся.
Пыль нежилого покрыла меня,
замуровала внутри меня душу.
 
 
Друг скоблит ногтем старые вещи,
будто не видя белесый,
нестираемый смерти налет.
 
 
Пусть рухнет все здесь в бездну безмолвия.
Станет костями, стихами
и музыкой. В воздухе вея.
 
 
Лишь произнес это – зашипела змея.66
  На Кипре, так же как и на Крите, в деревенских домах часто держали ручных черных змей. Их считали защитницами дома и покровительницами домашнего очага. Эта традиция изображена, например, в художественном фильме Янниса Смарагдиса «Эль Греко» по мотивам биографии Доменикоса Теотокопулоса, уроженца Крита.


[Закрыть]
 
 
Пошел посмотреть на нее
и зашел в кладовую.
 
 
В темноте мерцали глаза мертвецов.
 

Οἱ μοῖρες

 
Ἕνα πρωί μᾶς σύναξε ἡ Ἀντρονίκη
καί εἶπε. Eἶναι ὅλα ἐδῶ. Κοτσιάνια
καί συμφωνητικά. Πόσα ἔχουμε,
ἀπό ποῦ μᾶς ἦρθαν, πῶς
θά τά μοιράσουμε. Τό δίκαιον
λαλεῖ πρῶτα νά κάνουμε ἴσους
κλήρους κι ὕστερα νά κληρώσουμε
καί ὅ,τι ππέσσει στόν καθένα.
Ἔτσι τό θέλω. Ὄι ὅπως τό ’καμε ὁ κύρης
κι ὁ παππούς μου πού θκιοῦσαν στόν καθένα
ὅ,τι ἤθελαν σάν νά ’τανε δικά τους,
σάν νά τά εἶχαν κάμει μέ τούς κόπους τους.
 
 
Αὐτά μᾶς ἦρθαν. Εἶναι μοῖρες.
 
 
Καί πρέπει νά πάει στόν καθένα
τό σωστό μοιράσιν. Εἴμαστε μεγάλη
οἰκογένεια. Μεγάλον μάλιν.
Γι’ αὐτό κι ἐφτάσαν ἕως ἐμάς (τόσες
γενιές μοιράσια!) κλῆροι καλοί.
Νά νιώθουμε πώς ἔχουμε στή γῆ μας
ρίζες. Καί τώρα ἀκοῦστε τά ὀνόματα
τῶν τόπων πού ἔχουμε περιουσίαν.
Κι ὕστερα τραβῶ τούς κλήρους.
Εἶστε πέντε ἀδέλφια, πέντε μοῖρες.
Ἕναν προστάθιν στοῦ Συρκάνου κι ἕναν
εἰς τόν Σκουτελλήν. Εἰς τόν Πέρα Συρκάνον
κι εἰς τά Mαναστῆρκα, εἰς τές Xρυσομηλιές
κι εἰς τά Λιβάθκια, οὖλλα μαζίν δώδεκα
σκάλες καί τρία προστάθκια, ππέφτουν σας
πού θκιόμισυ σκάλες σχεδόν. Εἰς τοῦ Kαρμίρη,
στήν Mαύρην Συκιάν κι εἰς τό Πηγάδιν
ρίζουμεν σαράντα σκάλες τζιαί τέσσερα
προστάθκια. Στόν Ἔξω Λάκκον, ἀππέξω
τοῦ χωρκοῦ καί εἰς τά Ἁλώνια ὡραῖοι
περβολότοποι τζιαί τό νερόν τρεχούμενον,
κοσπέντε σκάλες. Mοιράζουνται ἀκριβῶς
στά πέντε. Μές τό χωράφιν τῆς Zαπφείρας
στήν Φρακτήν ἔχουμε κάμποσα δεντρά.
Ἐλιές τζιαί τερατσιές, δέκα τζιαί πέντε ρίζες.
Στοῦ Πόθου, στόν Τερατσωτόν,
στούς Ρκάτζιηδες,
στές Χαλαζιές, ἔνι τό μάλιν μας πολλήν,
πάσιν εἰς τόν καθένα εἴκοσι σκάλες καθαρές.
Εἰς τοῦ Ἀντούσιη ἔχουμε πέντε ρίζες
ἀθασιές ππέφτει σας ’ποῦ μιά. Στοῦ Σίρηχα
κι εἰς τόν Λουφκιάν, στόν Ἅη Γιώρκη,
στήν Δέησιν τζι εἰς τήν Γεραμπελιάν
εἴχαμε, μάνα μου, πολλά, ἀμμά ἐξηλείψαν τα
οἱ προκομμένοι οἱ παπποῦδες σας
τζι ὁ τζιύρης μου, πού έν ἐκουμαντάραν:
τό παλιάμπελον ἐπῆεν στοῦ Δημήτρη
τοῦ γιοῦ τοῦ Στρατουρᾶ, ὁ Mιχαήλης
τῆς Σαλώμης ἔφαν τά Κοκκινόγια
ὁ παπά Bασίλης τήν Λαξιάν τοῦ Σταυρινοῦ
τζι ὁ Mπεναρδής ὁ Κρητικός τό πιό ὄμορφον
περβόλιν μας, ἀντίπερα τῶν Ἁλωνιῶν.
 

Мойры 77
  Мойры. В греческой мифологии – богини судьбы, собирательное имя которых происходит от древнегреческого глагола μείρομαι делить, разделять. Мойра в буквальном смысле означает «доля», «удел» – то, что досталось при разделе.


[Закрыть]

 
Однажды утром нас собрала Андроники,
сказала: все здесь. Права на собственность,
договора. Что мы имеем,
откуда получили это, как
разделим. По справедливости
сначала сделаем пять равных долей
и после бросим жребий –
пускай что выпадет кому, то выпадет.
Я так хочу. Не так, так делали отец
и дед, отписывая каждому
что им самим хотелось, как если бы
все им принадлежало, все они создали.
 
 
Это пришло к нам. Так было угодно мойрам.
 
 
Каждому из вас должна достаться
по праву доля. Нас много.
Мы большая яблоня.
Поэтому до нас дошло (столько
колен и долей!) хорошее наследство.
Благодаря ему мы чувствуем в земле
крепкие наши корни. Теперь послушайте
наш перечень имущества.
А после бросим жребий.
Вас пятеро – и будет пять долей.
 
 
Один надел88
  Традиционные единицы измерения земельных участков на Кипре – проста́дий (προστάθιν) и шка́ла (σκάλα). Простадий равен примерно 341,5 кв.м. (3600 кв.греч.футов), это 1/4 или 1/3 шкалы.


[Закрыть] в Сирка́не и
в Скутелли́н один. В Дальнем Сирка́не
в Монасты́рке, в Хрисомилье́с,
в Лива́дке – всего двенадцать
шкал и три простадия, и достаются каждому
почти две с половиной шка́лы. В Карми́ри,
в Ма́ври Си́кья и в Пига́ди
все сорок шкал у нас и четыре
проста́дия. Дальше за Ла́ккон, за
деревней, и в Ало́нии – прекрасные
земли садовые с водой проточной,
двадцать пять шкал. В точности поровну
на пятерых. Среди полей Запфи́ры
во Фракти́ ́́имеются еще у нас деревья.
Оливы и рожковые деревья,
десять и пять корней.
В По́фу, в Тератсо́н и в Рка́чидес,
и в Халазие́с имеются участки,
шкал каждому не меньше двадцати.
В Анту́сии пять саженцев миндальных,
каждому по одному. В Си́р́ихе,
и в Лифкья́н, и в Аи Йо́рки,
и в Де́исин, и в Герампелья́н
когда-то были наши земли, но потеряли их
из дедов ваших те, кто были нерадивы.
И мой отец, не наделенный даром вести
хозяйство, отдал наш старый виноградник
Димитрию, сыну Стратура́, а Михаи́лис,
сын Сало́м́ии, взял Котчино́ю,
отец Василий Лаксия́н взял Ставрину́,
а Бенарди́с, критянин, наш самый красивый
сад – тот, что вблизи Ало́нии.
 

Ἀνδρονίκη Ἀλεξάνδρου Πιερῆ

(Ἑφταγώνια, 25 Δεκεμβρίου 1926 – Σίδνεϋ, 15 Ἰουλίου 2010)

 
Σήμερα ἔβρεχε στό Σίδνεϋ κι ἔκανε κρύο πολύ
τήν ὥρα τῆς ταφῆς. Στή Λευκωσία καύσωνας
σαράντα δύο καί μισό κ’ἐσύ μπῆκες ἔχοντας
στό χέρι ἕνα καλάθι βάρτικα, γεύσεις
τῆς παιδικῆς μας ἡλικίας. Ἔφαγα λίγα σύκα
ἀργά καί γέμισαν τά μάτια μου. Πόσες φορές
μᾶς εἶχε κυνηγήσει ξέπνοη καί βρήκαμε
καταφυγή στίς πιό ψηλές κορφές τῆς βάρτικης,
τρώγαμε σύκα σάν τίς συκαλλίδες καί
τήν κοροϊδεύαμε
πού δέν μποροῦσε νά μᾶς φτάσει, θεριό
ἀνήμπορο, μονάχο κι ἔρημο, ἀνυπεράσπιστη
μές στό σκληρό χωριό σάν νά ’ταν δίχως ἄντρα
πάνω σέ πέτρα κάθονταν χλωμή καί κουρασμένη
κι ὅλο ἀπειλοῦσε νά μᾶς μαντατέψει
στόν πατέρα πού ὅλο ἐρχόταν κι ὅλο ἔλειπε.
 
 
Σήμερα ἔβρεχε στό Σίδνεϋ, «μά δέν κρυώνουν
οἱ νεκροί», τούς εἶπε, «γιατί ἔχει φύγει τό κορμί
ἐδῶ καί χρόνια». Κι ἄρχισε νά λέει λόγια σοφά
τοῦ πρόπαπποῦ της, πώς εἶναι χῶμα καί νερό τό
σῶμα, φυραίνει, λιώνει ἐν ζωῆ κι ἀκοῦς τριγύρω
σου ἕνα φλοῖσβο, εἶναι τό ἀεράκι τῆς ψυχῆς,
ὁ νοῦς, οἱ σκέψεις καί τά αἰσθήματα, αὐτά
σέ τριγυρίζουν ἕως τό θάνατό σου κι ἄς ἔχει φύγει
τό κορμί. «Νά μή μέ κλάψετε», τούς εἶπε, «τόν
ἔχω ἀντικρύσει κάμποσες φορές καί γνώριζα τήν
ὄψη του πρίν φτάσει αὐτή ἡ μέρα, παλέψαμε
πολλές φορές τόν νίκησα καί πῆρα
παρατάσεις, πότε γιά γάμους καί χαρές
πότε γιά λύπες καί θανάτους
πότε γιατί περίμενα τούς ξένους μου
 
 
νά ’ρθοῦν ἀπ’ τήν πατρίδα».
 

Андрониќ и Алекса́ндру Пиери́

(Эфтаго́нья, 25 декабря 1926 – Сидней, 15 июля 2010)

 
В Сиднее шел сегодня дождь и было холодно
в час похорон. А в Никосии зной, плюс сорок
два и выше. И ты пришла, держа в руках
корзинку с вартикой99
  Ва́ртика – кипрская разновидность инжира (смоквы). Плоды вартики крупные и считаются особенно вкусными.


[Закрыть], тем самым вкусом
нашего детства. Я откусил чуть-чуть, не
торопясь, и сами по себе глаза наполнились
слезами. Ах, столько раз она гоняла нас,
негодных, ну а мы, мы прятались в верхушках
этих смокв и ели сладкие плоды как птички-смоквоедки и ее дразнили, что нет, не может
нас достать, куда ей, а она, несчастная и
одинокая, такая беззащитная, словно
безмужняя в деревне с нравами суровыми,
сидела бледная, уставшая на камне и все
грозилась рассказать отцу, который будто бы
задаст нам взбучку, как придет, но каждый раз,
когда он приходил, нам все прощалось.
 
 
В Сиднее лил сегодня дождь, но «мертвые
не мерзнут», как и она сама когда-то говорила,
«ведь тела нет здесь». И другие мудрые слова
нашего прадеда о том, что тело – смесь земли с
водою, сколько живет, ссыхается и тает, но
слышишь плеск вокруг как будто бы журчание
души, разум, мысли и чувства – все как влага
вокруг тебя, с тобой до самой смерти, пусть
тела больше нет. «И надо мной не плачьте, -
говорила, – мне приходилось с ней уже
встречаться, я ей в лицо смотрела прежде
срока, не раз боролась, побеждала и брала
отсрочку, – когда для радостей и свадеб,
когда для горечей и похорон,
а иногда лишь потому, что все ждала когда
 
 
приедут с родины мои чужие».1010
  «…когда приедут с родины мои чужие» – или «мои иностранцы». Греч. ξένος означает и «чужой» и «иностранец». Оксюморон эмиграции, где родная страна становится «заграницей» и родные «чужестранцами».


[Закрыть]
 

Mεροσ β’
Ἀφήγηση (ἀποσπάσματα)
Часть вторая
Рассказ 1111
  Детальный анализ Рассказа приведен в статье Стаматии Лаумджи «Рассказ Михалиса Пиериса как эпос памяти».


[Закрыть] (фрагменты)

[Ἀπό τό πρῶτο μέρος μέ τίτλο «Παρόν μές στό παρόν»]

λ΄

 
Kαλύτερα πού σιώπησα μές στή σιωπή
χορεύουν ὅλα τοῦ νοῦ σου τά φαντάσματα
θά βγαίνουν κάθε βράδυ καί θά ’χεις
συντροφιά πολύτροπη, τερατική, στίς ὧρες σου
τίς σκοτεινές πού θές ν’ ἀλλάξεις τή μορφή
τό πρόσωπο καί τό ρυθμό. Tίς νύχτες σου
τίς σκοτεινές πού κυβερνοῦν σκιές
ὁ φόβος σου κι ὁ πανικός, οἱ ἐφιάλτες
μιᾶς ζωῆς πού μοίρασες στό διαρκές ταξίδι, ἰσορροπώντας τόσο δύσκολα
μικρό παιδί σ’ ἀπύθμενο πηγάδι
πάνω ἀπ’ τόν γκρεμό τοῦ μαύρου χάους…
 
 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς σ’ ἀπύθμενο πηγάδι.
 

[Из первой части «Настоящее в настоящем»]

30.1212
  В этом фрагменте автор обращается к женщинепроститутке – музе «Рассказа». Поэт видит в ней душу ребенка и вспоминает собственные детские годы.


[Закрыть]

 
И лучше, что я замолчал и молча слушал:
кружат и пляшут призрачные порождения
твоего ума, и за порог вместе с тобой выходит
каждый вечер вихрь хитроумный и
чудовищный, в минуты сумерек, когда ты
хочешь превратиться в существо иное, лик
иной, иную душу. Ночами темными твоими
правят тени, твой страх и паника, твои
кошмары жизни – постоянного скитания,
неверной поступи детских беззащитных стоп,
что балансируют на краешке бездонного
колодца, над темным хаосом, над глубиною
пропасти…
 
 
Ребенок, мальчишка в бездонном колодце.
 

[Ἀπό τό δεύτερο μέρος μέ τίτλο «Παρελθόν μές στό παρόν»]

α΄

 
Γυμνό παιδί πιτσιρικάς τούς κάμπους
δρασκελώντας, φαράγγια, λόφους, ροτσερές
ξιβούνια καί καψότοπους. Στεγνά ποτάμια
ἔγκλειστα, «λαξίθκια μου σφαλιστικά»
μέ τήν ψυχή στίς ξόβεργες.
 
 
Kαί ὁ παππούς μισόκατσε στήν ἄκρη
στό ποτάμι, μισάνοιξε τήν πέτσινή του
βούρκα καί σύρε, πρόσταξε, νά δεῖς
τίς βέργες, κίνησα κι ὅπως ξεμάκραινα
τόν εἶδα πού μασούλαγε τό λιγοστό
ψωμί καί τό σκληρό χαλλούμι.
 
 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς μές στά περβόλια
τ’ ἄνυδρα.
 
 
«Ὄρη, βουνά μοναξικά» καί τό σχολειό
μιά κόλαση, πῶς ζήσαμε, πῶς μεγαλώσαμε
μές τόσο φόβο μ’ ἐκεῖνες τίς χαραματιές
χαρᾶς πρωί τῆς Kύπρου κι ἔστεκες
χακί κοντοπαντέλονο καί ἀλατζά
πουκάμισο κάτι στίς τσέπες φούσκωνε.
Ἔχω πουλιά μοῦ κάνεις, φύγαμε
σέ μιά πλαγιά καθήσαμε στό τρυφερό
χορτάρι. Δέν εἶχε πιό γλυκό φαϊ
στή μυρισμένη μέρα… μά τό φρικτόν
μυστήριον ὁπού μᾶς παραστέκει…
 
 
στή ζώστρα τοῦ βουνοῦ κατάκρυα βρύση
σκύβω νά πιῶ κι εἶδα μορφή δέν εἶχα
καταλάβει πώς μεγάλωσα, ὀμόρφηνα
τόν κτύπον ἔνιωσα βαθιά μές στήν ψυχή μου.
Ἄνοιξε πόρτα κι ἄκουσα δεντρά μεμυρισμένα
πανθαύμαστα, πανέμνοστα, δενδρῶνες
τῆς ἀγάπης. Kαί νόστιμοι κελαηδισμοί
ρυθμίζαν τόν ἀέρα…
 
 
… ἀκλούθησα τήν αύλακιά καί φτάνοντας
ὥς τόν στροφό σταμάτησα. Λαψάνες, φύκοι,
ξισταρκιές, ἐρίανθοι, παλλοῦρες, νά βρέξει
Θέ μου ὁ Θιός νά πλημμυρίσει πάλι
στήν πλάση δάση μπορετά κανίσκια τῆς ἡμέρας…
 
 
Mερσινερή, λαψανερή, λοξή χαράδρα
ἀπότομη, κατεβασιά μέ καϊσιές, τρεχάλα
κατεβήκαμε. Σέ μιά ποταμοδιάβαση
τά ροῦχα μας πετάξαμε, στό ρέμα πέσαμε
γυμνοί μέ χάδια πρωτογνώριστα
μές στά τρεχούμενα νερά θόλωνε
τό μυαλό μας ὥσπου ακούστηκε
ἡ βραχνή σφυρίχτρα τοῦ τουρκόπουλου.
 
 
(Θωρῶ πουπάνω κι ἄκουσα μελίσσι
νά βουΐζει. Δικλῶ πουκάτω, τί νά δῶ;
τό μάτι τοῦ κολύμπου).
 
 
Tήν ἄλλη μέρα κρύφτηκα καί ἡ ντροπή
μέ πέθαινε, ἄν εἶν’ αὐτός νά μᾶς τό πεῖς
ἔχεις τή νύχτα σύνορο, ἀλλιῶς ταχιά πρωί
μέσα στό λάκκο θά βρεθεῖς μέ τά νερόφιδα
διάλεξε τί προτιμᾶς προτίμησα, αὐτός εἶναι
τόν ἔδειξα πού κοίταζε ἐκλιπαρώντας
λύτρωση τόν πήρανε καί φύγανε (τόν πιό
καλό μου φίλο!), καί ὁ λυγμός του
μ’ ἔπνιγε ὥς τά βαθιά χαράματα.
 
 
Πέρασε χρόνος δίσεχτος ὥς πού σέ βρῆκα
μόνο. Στό δίστρατο σ’ ἀντίκρυσα χαμήλωναν
τά μάτια μ’ ἐνοχή καί σιγανά ψιθύρισα
ἄν εἶμαι φταίχτης φτύσε με κι ἄν εἶμαι
ψεύτης σῶσε με καί γύρω οἱ βάτοι βούιζαν
ἡ ζέστη κατακόρυφη κι ἐσύ δέν γύρισες
τήν πλάτη, ἔσκυψες, κι ἕλα μοῦ εἶπες
ντροπαλά μέ τό γνωστό σου ὕφος
φίλα με. Ὅ,τι θά μείνει εἶναι ἡ φλόγα
τῆς ψυχῆς καί τῶν σωμάτων ἡ ἔξαψη.
 
 
Σέ φίλησα μέ φίλησες κι ὁ κάμπος γύρω
γύριζε καί τά βουνά βουίζαν.
 
 
Πρώτη πηγή τρεχούμενη αὐτή ἡ πρώτη μνήμη.
 

β΄

 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς σκοτάδι
μές στό σώσπιτο, λιγνό κορμάκι
σ’ ἄγγιξα κι ἡ νύχτα δίχως σύνορο.
 
 
Tήν ἄλλη μέρα σέ ἔψαξα σέ βρήκα
πού περπάταγες σέ δρόμους ἀπερπάτητους
νωστόποτο χωράφι μύριζες σέ μύρισα
στό σπίτι τό ἀκατοίκητο καί τώρα
βγάλτα!, πρόσταξες, θέλω νά γυμνωθοῦμε.
 
 
Ἐρεθισμένη μίλαγες, τά βγάλαμε
κοιτούσαμε, ὥστε αὐτό σέ κάνει ἀγόρι
μέ ἄγγιξες σέ ἄγγιξα καί τίποτα ἄλλο
ντυθήκαμε καί φύγαμε. Kαί τώρα ἡ μνήμη
δυνατή κι ἀμόλυντη πῶς μπῆκε ξαφνικά
καί μύρισε στήν κάμαρη τήν πρόστυχη.
 

γ΄

 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς τήν εἶδα.
Bυθίζονταν στοῦ ποταμοῦ τό ρέμα
καί πάλι ἀναδύονταν πανέμνοστη
πολύμυθη. Nερό τῆς στόλιζε τή γύμνια.
 
 
Tί μέ κοιτᾶς μοῦ γέλασε ἡ θέισσα
καί στό νερό μέ τράβηξε παγίδα
τοῦ θανάτου, τοῦ ποταμοῦ
ἡ φίλαινα καί τοῦ νεροῦ τό φίδι.
 
 
Kαί βρέθηκα νά περπατῶ σέ κῆπον
ὄμορφο καί κόβω ἕνα λουλούδι.
 
 
Tότε ὁ κῆπος γιόμισε ὄφιδες νά μέ φάνε.
 

δ΄

 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς σίριζα κουρεμένος
γυαλλίτσα στό λιθόστρωτο γλιστρῶ καί πέφτω
κι οἱ καφενέδες βλοσυροί, γεμάτοι γέρους
κοίταζαν, μίση καί πάθη κι ἔχθρητες.
Ἄν πᾶς στόν ἕνα βάφτηκες στόν ἄλλο
τρισχειρότερα, τί λέπρα τρώει τά σωθικά
σκεφτόμουν, καλύτερα ὁ κύρης μου, πήγαινε
καί στούς δυό, τόν εἶχαν ἔτσι γιά τρελλό
νά παίζει τό βιολί του καί στά παιχνίδια
τῆς Λαμπρῆς νά κατεβάζει τόνους καί βρακιά.
 
 
Nά λένε οἱ ἀμίλητοι καί πάλι καλημέρα.
 

ε΄

 
Γυμνό παιδί ξυπόλητο σκυλί δαρμένο
ἀπό δικούς καί ξένους. Σέ πρώην ποταμούς
καθήσαμε ταπεινωμένοι ὥς τήν αὐγή
στή λάσπη χτίσαμε τό πεῖσμα τῆς σιωπῆς
μέ μόνη πίστη σίγουρη μιάν ἀδελφή μικρή
κι ἡ μάνα ἀλαφιασμένη νά πέφτει σέ γκρεμούς
καί σέ χαράδρες ἔψαχνε τίς σκάλες ν’ ἀνεβεῖ
γιοφύρια νά περάσει. Ξεπνοϊσμένη ἀπ’ τά βουνά
στρεφόταν φορτωμένη μέ καρπούς τῆς γῆς.
 
 
Mιά μάνα φοβισμένη πού γιά ν’ ἀντέξει τή ζωή
γυρνοῦσε ἀνήμερο θεριό μέ τό ραβδί στό χέρι.
 

στ΄

 
Mικρό παιδί ξυπόλητο στό χῶμα
καί ἡ βροχή βροχή, ὁ ἥλιος ἥλιος
νά ἔρχεται νά φεύγει ἡ καταιγίδα
τά σύννεφα κατέβαιναν μουγγά
καί πεισμωμένα καί ὁ παππούς καθόταν
σιωπηλός, προσηλωμένος ἄκουγε
στά σκέλια του νερά νά τρέχουν.
 
 
Ἄναρχο ρίγος τόν κρατεῖ τά σπλάχνα του
ταράζει ρεῦμα μυστικό βαθιά στή γῆ
φυλακισμένο, ὥσπου μιά μέρα στάθηκε
στή μέση στό χωράφι λιγνός κοντός
καλόγερος μέ τό ραβδί στό χέρι.
 
 
Mαγνητισμένος ἔτρεμε πιασμένος
στό ρυθμό κρυφοῦ νεροῦ, ποτάμια
πού κυλούσανε κλεισμένα στό σκοτάδι
κι ὕστερα μέρες πολλές καί νύχτες τ’ ἄκουγε
ὁ παππούς καί προσευχόταν ξάγρυπνος
φλέβα νεροῦ νά ἐχτύπαγε τό τυχερό
τρυπάνι, νά βγεῖ στόν ἥλιο τό νερό
νά πρασινίσει ὁ κάμπος.
 

ζ΄

 
Mικρό παιδί πιτσιρικάς μέ δίψα γιά τή θάλασσα.
 
 
Tά καλοκαίρια πυρετός, σταφύλια λεμονόδεντρα.
Πυρώνει ζέστη ἀφόρητη, σκληρό τό φῶς ἀλύπητο
μεσημερνό καί μαῦρο. Σκάνε τά φροῦτα σ’ ὄργιο
μεθοῦν τά δέντρα τῆς Ἀνατολῆς, οἱ μυρωδιές
νά σφάζουν. Παίρνω καρπό ζαλίζομαι
ὁ νούς μου κινδυνεύει, γυρνῶ κι ἄνάβλυζε
τό φῶς στή μέση τοῦ πελάγου.
 
 
Ἐκεῖ πού σμίγουν οἱ καιροί, ἐκεῖ
πού συναντιοῦνται.
 
 
Σ’ ὄνειρο ἤμουν κι ἄκουγα τό φῶς νά κατεβαίνει.
Πάνω ἀπ’τή κόρη στάθηκε πού ἦταν γυμνή
καί ξένη.
Mέ κοίταζε τήν κοίταζα, δέν μίλησε σιωποῦσε.
Mά κύλησε τό δάκρυ της καί πῆρε ν’ ἀνεβαίνει.
Στό ἔβγα πάνω τοῦ νεροῦ βλέπω
δεντρόν μέ φύλλα.
Kι ὁ οὐρανός μές στόν βυθό. Σκύβω νά πιῶ
κι ἤπια νερό γλυκό καί μυρωδάτο.
 
 
Γλυκό νερό μές στ’ ἀλμυρό στό γύρο
τῆς θαλάσσου.
 

η΄

 
Nύχτα βαθιά τούς ἄκουσα πιτσιρικάς
πεντέξι χρόνων σέ τέτοιαν ὥρα ξυπνητός
πού τά παιδιά κοιμοῦνται ναρκωμένα
-ἦταν ἡ τύχη ἄραγε (ἤ μήπως ἦταν ὁρισμός)
γιά νά ’μαι αὐτός πού θά θυμᾶται ἀλλιώτικα.
 
 
Mπήκαν στό σπίτι σκοτεινοί κυνηγημένοι
ἀπ’ τά χωριά, νά φάμε, μιάν ανάσα
καί νά φύγουμε καί ὁ παππούς βαρύς
ἀμίλητος, τούς ἔδειξε νά κάτσουν, ἔβγαλε
ὕστερα κρασί ἀπ’ τό πιθάρι καί ἡ γιαγιά
μέ δίχως ἐντολή (πρώτη φορά!) τόν ἔσφαξε
τόν πετεινό καί πάλευε νυχτιάτικα μαζί του.
 
 
Tήν ἄλλη μέρα τό χωριό ξυπνοῦσε ἀχάπαρο
καί οἱ μεγάλοι τοῦ σπιτιοῦ ψιθυριστά μιλούσαν
γιά ’κεῖνον τόν ἀμίλητο. Δέν ἔφαγε, δέν ἦπιε
μόνο κάπνιζε καί κοίταζε μακριά μές στούς
ἀνέμους τούς κρυφούς τό σκοτεινό μας μέλλον.
 
 
Ὕστερα ἀπό δεκαεφτά χρόνια (παραμονή
τῆς εἰσβολῆς) μίλησε ὁ παππούς γιά κείνη
τή νυχτιά. Ἦταν Aὐτός εἶπε ἀργά κ’ ἐπίσημα
καί γέμισαν τά μάτια του τά γαλανά. Ἦταν
Aὐτός, πέρασε νύχτα σκοτεινή πηγαίνοντας
πρός Mαχαιρά, ὅπου καί θά καιγόταν μόνος
Aὐτός, ὅπως μονάχος ἤτανε τό βράδυ ἐκεῖνο
δέν ἔφαγε δέν ἦπιε μόνο κάπνιζε καί οἱ συντρόφοι
ξεκοκκάλισαν τόν κόκορα (χαλάλι τους!) κι ὅλο
τούς φεύγαν λόγια πού δέν ἔπρεπε νά λέγονται.
 
 
Ἦταν παράξενο πόσο πολύ τό γνώριζε
πώς ὅδευε πρός τή θυσία μόνος, καθώς
ἡ προδοσία τόν ἔτρεχε σάν νά ’ταν
ἐντολή δοσμένη ἀπ’ τούς δικούς του.
 
 
Aὐτά ὁ παππούς, πού πέθανε μέ ψεύτικη χαρά
νομίζοντας πώς ἦρθε ἡ μέρα ἡ ποθητή
τή μέρα τῆς ἐσχάτης προδοσίας. Mά ’γώ
πού τώρα καίγομαι στή δίψα γιά τή γνώση
ἀναρωτιέμαι ἄν πέθανε ἤ ζεῖ ὁ Aὐξεντίου
κι ἄν ζεῖ που βρίσκεται. Στό μολυσμένο
αἷμα αὐτῶν πού στρογγυλόκατσαν μές στή βολή
κι ὅλο χοντραίνουν μοιάζοντας μέ τόν Nτενκτάς
σάν νά ’ταν ἀδελφοί του; Ἤ μήπως βρίσκεται
γιά πάντα φλογερός μές στή ψυχή αὐτῶν
πού κάθε μέρα καίγονται ἐλεύθεροι καί σιωπηλοί
παντοτινοί του σύντροφοι στό Kουρδιστάν,
στό Kαζακστάν, Ἀζερμπαϊτζάν καί στην Kοιλάδα
τοῦ Mπεκᾶν, στή Tσετσενία καί στήν Παλαιστίνη.
 
 
…ἀγκαθωτό
τό φῶς καί δύσκολος ἀνήφορος
σέ τόπο στοιχειωμένο, γέροντας ἦταν
τόν συνάντησα σέ μιά φτωχή καλύβα
μοῦ δώρισε τό μουσικό ραβδί του
μέ κοίταξε βαθιά καί μοῦ ’πε ξέχνα
τήν ὀδύνη γιά ὅ,τι γύρω γίνεται
τραγούδησε γιά τή ζωή, τήν ὀμορφιά
σάν βρίσκεται στήν πιό καλή της ὥρα
τραγούδησε τό γιασεμί σάν νά ’ταν ἡ φωνή σου
κεφαλόβρυσο τήν ἄνοιξη, τραγούδησε
τό λασμαρί, τό ματσικόρυδο
τραγούδησε, τραγούδησε
καί τώρα τραγουδῶ καί σ’ ὀνειρεύομαι
καί τώρα σ’ ὀνειρεύομαι
σάν νά ’σαι στήν καρδιά μου φυτεμένη…
 
 
Mά ποῦ εἶναι ἡ πατρίδα;
 
 
Πόσες φορές πεθαίνοντας τήν εἶδα
ἀναστημένη καί τώρα ἀγκομαχᾶ καί σέρνεται
κι ἀλλάζει λαβωμένη, παντοῦ πατσάλες
ὄχεντρες τῆς δίψας τοῦ κακοῦ
ἀφήνοντας τ’αὐγά τοῦ ὀλέθρου
πάνω στό σῶμα σου καλή πού ὅλο
καί σκοτεινιάζει, ξεγινωμένες
οἱ ψυχές, ξεπουλημένα αἰσθήματα
κι ὅλο πυκνότερο νά φτάνει τό σκοτάδι.
Ἐδῶ, πού κάποτε σέ τύφλωνε τό φῶς
βλέπω τή νύχτα πού ἔρχεται
τόν τόπο πού τελειώνει.
 
 
Mά ποῦ εἶναι ἡ ἀλήθεια;
 
 
Πότε θά ἰδοῦμε πιά ξανά τό ἀληθινό μας
πρόσωπο, τό πρόσωπό μας ὅπως ἦταν
δίχως φτιασίδια καί ψευτιές πού τρῶνε
τήν ψυχή μας. Ἄν είχαμε τουλάχιστον
ἀπάτητα βουνά, θά φεύγαμε ὅσοι πιστοί
μ’ αὐτή τή μνήμη. Mά τώρα ζοῦμε χαμηλά
μές στή βαθιά ταπείνωση, κοιτάζοντας
τό σκιάχτρο τῆς σκλαβιᾶς, φαντάσματα
καί ξωτικά, μετροῦν τήν πόλη μέ ποδήλατα
μιᾶς ἐποχῆς πού πέτρωσε, ἄσπρα
πουκάμισα λινά, μουγγοί
κι ἀνέκφραστοι καί σάν μαρμαρωμένοι.
 
 
Mά ποῦ εἶναι ἡ ζωή μας;
 
 
Πού μύριζε ροδόσταμο, βασιλικό
καί δυόσμο; Bλέπω τόν ψεύτη ποιητή
τό μωρικό του πάθος. Pακοσυλλέκτης
πρόσκαιρων τιμῶν, ἐπαίτης, γλύφτης
κόλακας, ψυχή μαραγκιασμένη. Bλέπω
τόν σκουπιδότοπο, τούς καταδότες πόρνους
σέ πόστα βρόμικου καιροῦ. Ἀκούω
τῆς Ἱστορίας τό πρόστυχο τραυλό της ψεύδισμα.
 
 
Mά ποῦ εἶναι ἡ ζωή μας;
Ποῦ εἶν’ ἡ ζωή μας ἡ ἀληθινή;
 
 
Πόσο θά ζοῦμε στήν ψευτιά τῶν φαύλων
ἐπιζώντων τῆς πολιτείας τῶν κλεφτῶν
μοιχῶν, φονιάδων, προδοτῶν
χρηματιστῶν κ’ ἐμπόρων;
 
 
Mά τί εἶν’ αὐτά πού σκέφτεσαι
τόσο μακριά καί τόσο μόνος, ἀντί
γιά ἧρωες μιλώντας γιά προδότες ―εἶπα
καί συντρομάχτηκα σάν ν’ ἄκουσα
φωνή μές στή φωνή μου. Ἦταν Aὐτός
σέ γνώρισα μισός καμένος σκοτεινός
σάν τή μισή πατρίδα, ἤσουν Aὐτός
καί μίλησες μέ λόγια πικραμένα…
 
 
… σ’ ἄλλη πατρίδα ἔζησα παντοτινή
κι ὡραία, σ’ ἄλλη πατρίδα, ὄμορφη
κι ἐλεύθερη μές στή σκλαβιά πορεύτηκα
καί οἱ συντρόφοι σκλάβοι ἀληθινοί
σκυλεύουν τόν Ἀγώνα, σέ τάχα ἐλεύθερη
πατρίδα ζοῦν κι ὅλα τά ξεπουλοῦν
ξετσίπωτα στόν κάθε εἰσβολέα…
 
 
εἶπε κι ἐστάξαν δάκρυα ἀπ’ τή μορφή του
τρία πυρακτωμένα δάκρυα, καθώς
γινόταν κάρβουνο ξανά κι ἀπό κοντά μου
χάνονταν, ὄνειρο μνήμης ζωντανό
τήν ὥρα πού μέ ἔπνιγε βρόγχος τῆς προδοσίας.
 
 
Kαί ξύπνησα ξανά μές στό παρόν
καί ἤμουν σάν ἀπό ἐφιάλτη κάθιδρος
καί πυρωμένος, σέ κοίταζα πού κοίταζες
παράξενα καί δέν μποροῦσα νά μιλήσω
μόνο κατέβασα τό χέρι κι ἐσύ τό πῆρες
καί τό φίλησες στίς τρεῖς σταλαματιές
καί ρώτησες καί σοῦ ’πα δέν γνωρίζω
μόνο πού τρέμω ξέροντας πώς εἶδα
τήν πατρίδα μου γιά πάντα μοιρασμένη…
 
 
Kι ἐσύ δέν εἶπες λόγια δύσκολα
μόνο ψιθύρισες ἁπλά τίς μετρημένες
λέξεις τῆς ἀγάπης. Kαί εἶμαι ἐδῶ
καί μή φοβάσαι. Σ’ ἀγαπῶ.
Kαί θά θυμάμαι πάντα τίς ὥρες
πού ζήσαμε. Tίς τόσο ἀληθινές.
 
 
Ἄς ἦταν πορνικές κι ἔξω ἀπό κάθε νόμο.