Текст книги "Труды IV Республиканской научно-практической online-конференции «Образование XXI века: проблемы, тенденции и перспективы»"

Аманғажыева Г. А., Азанбекова Г. Т.

АУТИЗМГЕ ШАЛДЫҚҚАН БАЛАЛАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК БЕЛСЕНДІЛІГІН ДАМЫТУ ПРОЦЕСІ

(І. Жансүгіров атындағы Жетісу университеті, Талдықорған қ.)

Аннотация Мақалада балалық шақтағы аутизмнің пайда болуы мен дамуының тұжырымдамасы, белгілері және ықтимал себептері қарастырылады. Сондай-ақ мақалада аутист балалармен олардың әлеуметтік өзара әрекеттесу дағдыларын және коммуникативтік белсенділігін дамытуға, сондай-ақ отбасыдағы ана мен баланың қарым-қатынасына бағытталған жұмыстың негізгі түрлері мен формалары қарастырылған. Мақалада аутист баланың әлеуметтік ортаға бейімделуіне негізделетін кешенді жұмыстарға баса назар аударылады.

Тірек сөздер: аутизм, көріністер, белгілер, коммуникативтік белсенділік, әлеуметтік бейімдеу дағдылары, қолдау.

Аннотация В статье рассматриваются понятие, симптомы и возможные причины возникновения и развития аутизма в детском возрасте. Также в статье рассмотрены основные виды и формы работы с детьми-аутистами, направленные на развитие у них навыков социального взаимодействия и коммуникативной активности, а также взаимоотношения матери и ребенка в семье. В статье рассматриваются комплексные работы, основанные на адаптации аутичного ребенка к социальной среде.

Ключевые слова: аутизм, проявления, признаки, коммуникативная активность, навыки социальной адаптации, поддержка.

Annotation The article discusses the concept, symptoms and possible causes of the onset and development of autism in childhood. The article also discusses the main types and forms of work with autistic children aimed at developing their social interaction skills and communicative activity, as well as the relationship between mother and child in the family. The article deals with complex work based on the adaptation of an autistic child to the social environment.

Key words: autism, manifestations, signs, communicative activity, social adaptation skills, support.

Қазіргі уақытта эмоциялық-еріксіз бұзылыстары бар балалар, оның ішінде аутизмге шалдыққан балалар санының өсу үрдісі байқалады. Ерте балалық аутизм синдромы салыстырмалы түрде соңғы уақытта ерекше бұзылыс ретінде ерекшеленетіндіктен, жалпы аутизм проблемасы, аутистік спектрлік бұзылысы бар балаларда, атап айтқанда, ойнау іс-шараларының дамуы жеткілікті түрде зерттелмеген деп айтуға болады. Интеллект, сөйлеу, есту немесе көру қабілеті бұзылған балалар үшін оқыту бағдарламалары бұрыннан жасалып, арнайы әдістер мен жұмыс тәсілдері әзірленді, жоғары оқу орындары дефектологтар мен логопедтерді оқытады, республикада осындай балаларға арналған арнайы оқу орындарының желісі құрылды. Аутист балаларға көмек көрсету жүйесі енді ғана дами бастайды, ал мұндай балалармен жұмыс істеу кезінде ерекше тәсіл, арнайы жасалған жағдайлар қажет, түзеу және педагогикалық жұмыста эмоциялық және психикалық жай-күйдің тұрақты есебін жүргізу қажет.

Бұл проблема Қазақстан үшін де өзекті. Қазақстанда да аутистік спектрлік бұзылыстары бар балалар саны жылдан жылға күрт өсуде. Бұл балалық аутизмнің ең жарқын көрінісі – жалғыздыққа, оқшаулануға, кез келген әлеуметтік байланыстарға, қарым-қатынасқа қызығушылықтың болмауы. Көз байланысын орнатудағы қиындықтар, мимика мен ым-ишараның нашарлығы тән. Басқа адамдардың эмоционалдық күйлерін түсінуде және өз эмоциялары мен сезімдерін білдіруде қиындықтар бар. Мұндай бұзылыстары бар балаларға сөйлеудің кешігуі және барлық коммуникативті жақтарының бұрмалануы тән. Баланың сөйлеуі жақсы дамыған болса да, ол кешіктірілген немесе дереу эхолалиямен сипатталады (қайталау). Мұндай тұрақты сөйлеу формалары қарым-қатынас үшін пайдаланылмайды, бала әңгімелесушінің реакциясына назар аудармай, басқаларды таң қалдыра отырып пайдалана алады.

Аутизмдегі аффективті саланың ерте бұзылғанын көрсететін шетелдік және отандық зерттеушілер тапқан деректерді жүйелеуге тырысамыз.

1. Сенсорлық тітіркендіргіштерге сезімталдықтың артуы. Бір жасқа дейінгі аутист балалардың жағдайы, негізінен, тыныш және өте қолайлы болып саналады. Бұл ретте сенсорлық жайсыздық үрдісі (жауап ретінде, көбінесе, қарқынды тұрмыстық дыбыстар мен тактильді тітіркендіргіштерге ұшырайды), сондай-ақ жағымсыз әсерлерге тән назар оларда өмірінің алғашқы жылында байқалады.

2. Өзін-өзі сақтау сезімінің бұзылуы. Өзiн-өзi сақтау сезiмiнiң бұзылуы көп жағдайда бiр жасқа дейiн байқалады, ол гиперқауiптiлiкте де, қауiптiлiк сезiмi болмағанда да (атап айтқанда, «шет сезiмiнiң» жоқтығынан) көрiнедi, ал осы шеткi сезім қарама-қайшы сипатқа ие болуы мүмкін: шынымен де қауiптi жағдайларда қорқыныш сезімі мүлдем жоқ және зиянсыз объектiлерден қорқу сезімі аутист балада бірге жүруі мүмкiн.

3. Тікелей ортамен аффективті өзара әрекеттесудің бұзылуы. Аутизмнің негізгі белгісі адамдармен және ең алдымен жақындарымен аффективті қарым-қатынастың бұзылуының белгілерін аутистік дисонтогенездің алғашқы кезеңдерінде де байқауға болады. Нәрестенің алғашқы маңызды бейімделу реакцияларының бірі, белгілі болғандай, күту позасын қабылдау (бала оған қараған кезде қолдарын ересек адамға созу). Көптеген аутист балаларда мұндай дайын позасы жоқ.

4. Аффективті мінез-құлықтың ерекше нысандарын әзірлеу. Ерте балалық аутизм клиникасында стереотипті мінез-құлықтың көптеген түрлері сипатталған, сырттай мағынасыз, бірақ баланың өзі үшін аса маңызды аффективтік мәнге ие. Аутист балалардың ерекше әсерлі бағдары, белгілі бір әсер алуға деген ұмтылысы өте ерте көрінуі мүмкін. Ерте жаста басын тербелту және ширату, саусақпен ойнау, қолды шайқау неғұрлым жоғары сипатталады; белгілі бір көрнекі әсерлерге (жарқыраған, жылтыр заттарға) шамадан тыс назар аудару, музыкаға ерекше тәуелділік.

5. Баланың ересек адамға жүгіну формаларының даму ерекшеліктеріне байланысты басқа адамдармен қарым-қатынастағы қиындықтар. Аутизмге шалдыққан балалардың аналары көбінесе өз сәбилерінің эмоциялық жағдайын түсінуде қиындықтарға ұшырайды.

6. Баланы ерікті түрде ұйымдастырудағы қиындықтар.

Бұны келесі үрдістерден көруге болады:

– сәбидің өз атына, жақындарының берген нұсқаулығына жауабының болмауы немесе сәйкес келмеуі;

– ересек адамның көзқарасының бағытын қадағалайтын көздің болмауы, оның меңзейтін қимылы мен сөздерін елемеу;

– еліктеудің мәнерлі еместігі, көбінесе оның болмауы, кейде оның қалыптасуының өте ұзақ кешігуі;

– баланың қоршаған психикалық өрістің әсерлеріне тым көп тәуелділігі.

Осы деректерге байланысты аутизм спектрі бұзылған балаларды оқытудың заманауи жүйесін құру ең өткір мәселе болып табылады.

Мұндай балаларға білім беру жетекші қызметке айналмайды. Білімді игеру қабілетінің тұрақты немесе біршама әлсіреуімен балаларда ойлау бұзылыстарының белгілері байқалады. Зияткерлік белсенділік аутистік бағытқа ие. Ойындар мен қиялдар әдетте шындыққа сәйкес келмейді. Әдетте, олар монотонды. В.В.Лебединскийдің пікірінше, интеллектуалдық бұзылулар әлеуметтік құзыреттілікті қажет ететін тапсырмаларды орындау кезінде көбірек байқалады. AСБ бар балалар түйсігі мен тәжірибені қажет ететін қарапайым өмірлік жағдайларда қиындықтарға тап болады. Көбінесе балалар стереотиптік шешімдерді қажет ететін тапсырмаларды жақсы көреді.

Дер кезінде диагностикасыз және тиісті клиникалық-психологиялық-педагогикалық түзетусіз бұл балалардың көпшілігі бағдарламалық оқу материалын меңгеруде айтарлықтай қиындықтарға тап болып, болашақта олар қоғам өміріне жарамсыз болып шығады. Ал, керісінше, ерте кешенді диагностикамен, түзету жұмыстарын уақтылы бастағанда, аутист балалардың көпшілігі жалпы білім беретін немесе арнайы (түзету) мектепте оқуға сәтті дайындалып, көбінесе әртүрлі білім салаларындағы потенциалды дарындылығын дамыта алады.

Аутист баламен түзету жұмысы кешенді түрде жүргізілсе, онда психиатр, невропатолог, психолог, нейропсихолог, дефектолог, логопед, музыка қызметкері мамандар тобымен жүргізілсе, нәтижелі және нәтижелі болады. және, әрине, ата-аналар. Мамандар қалыптастыратын баланың дағдылары міндетті түрде ата-ананың үйде баламен жүргізетін күнделікті жүйелі жұмысында бекітілуі керек.

АСБ бар балаларға жан-жақты көмек көрсету кезінде тиісті түзету жағдайларын ұйымдастырған кезде келесі принциптерді ұстанған жөн:

– түзетуге кешенді психологиялық-педагогикалық және медициналық-әлеуметтік тәсілді жүзеге асыру;

– көрсетілетін көмектің мамандандырылған сипатымен үйлесетін түзеу процесінің интегративті бағыттылығы;

– барлық жас кезеңдеріндегі түзету жұмыстарының үздіксіздігі;

– маманның әдістемелік тәсілін таңдауда аутист баланың қызығушылығын ескеру;

– топтық жұмыс формаларына бірте-бірте көшу арқылы оның бастапқы кезеңдеріндегі түзетудің жеке сипаты;

– аутист баланың отбасымен жүйелі белсенді жұмыс.

Әрбір аутист баланы жалпы немесе арнайы (түзету) мектеп деңгейіне жеткізу мүмкін емес. Сондай-ақ, ол үйде оқытылатын және тәрбиеленетін жағдайларда болуы мүмкін. Мамандардың баламен жүргізетін көп жұмысы және ата-анасы баланың мінез-құлқында сабырлы, ұстамды бола түсетіндігімен сипатталады. Айта кету керек, аутист балалармен жұмыс істеу өте күрделі және ұзақ процесс, ол көптеген жылдарға созылады. Күндер, апталар және айлар бойы олар депрессияда болуы немесе жоқ болып көрінуі мүмкін. Бірақ олардың әрқайсысына, тіпті ең кішкентай ілгері қадам жасау өте маңызды, яғни кішкене болсын ілгері жасаған қадамымыз баланы тәуелсіз және сенімдірек өмір сүруіне көмектеседі.

Аутизмі бар балаларға арналған арнайы дамыту бағдарламасы Бағдарламаның мақсаты – аутизмі бар баламен байланыс орнату және өзара әрекеттесудің бастапқы формалары.

Бағдарламаның міндеттері:

– баланы психологқа және сабақ жағдайларына бейімдеу;

– эмоционалды-ойын байланысын, жеке формаларды, оның мінез– құлқына еліктеу және оның іс-әрекетіне қосылу арқылы өзара әрекеттесу тәсілдерін құру;

– ересек адамның еліктеуі мен іс-әрекетін ынталандыру, ересектермен

бірлескен іс-әрекеттің алғышарттарын қалыптастыру;

– сенсорлық және эмоционалды ыңғайсыздықты жұмсарту;

– психофизикалық тонустың жоғарылауы, психикалық сарқылу мен

қанықтылықтың төмендеуі;

– проблемалық мінез-құлықты азайту немесе жеңу.

Бағдарламаның мазмұны

Жұмыстың бірінші кезеңі. Бұл кезеңде модельдеу стратегиясы немесе әдісі қолданылады. Стратегияның мәні-баланың ересек мінез-құлқына тікелей еліктеу. Оның барлық қимылдарын, қалыптарын, заттармен әрекеттерін, бет-әлпетін, эмоционалды реакцияларын мүмкіндігінше дәл қайталау керек. Жұмыстың басында еліктеу тек баланың әрекеттері мен қимылдарына қолданылады, ал баланың дыбыстары мен сөздеріне еліктемейді. Бұл баламен жұмсақ қарым-қатынас режиміне байланысты, өйткені ересек адамның шағылысқан дыбыстары мен сөздері баланың мазасыздығын тудыруы мүмкін. Бұл жағдайда баланың көзіне тікелей қарамау өте маңызды; оның маңдайына немесе иегіне қарау керек. Алғашқы сабақтар кезінде еліктеудің ұзақтығы-10-15 минут және бала тыныш, белсенді және ересек адамның әрекеттері мен мінез-құлқына қызығушылықпен жауап берген жағдайда біртіндеп 20—30 минутқа дейін артады.

Екінші кезең. Оң реакциялар мен мінез-құлық. Бала өзінің мінез-құлқына еліктеуге сабырлы түрде жауап береді және еліктеуді немесе жұптасқан (қатар болса да) әрекеттерді жалғастыруға қызығушылық танытады: ол ересек адамға жақындайды, оның алдында тұрады және бетіне қарайды, дыбыстар шығарады немесе оған сүйенеді, қолын тартады. Осы балалармен 4—5 сабақта сіз дыбыстық және сөйлеу ым-шарасын мұқият қосуға болады: біз барлық дыбыстарды және басқа дауыстарды, сондай-ақ бала айтқан сөздерді қайталаймыз. Егер есту сезімталдығы жоғарылаған бала наразылық білдірсе (ересек адамның құлағын немесе аузын жабады), біз дыбыстарды қайталаймыз, бірақ тыныш, сыбырлап немесе дыбыстық-сөйлеу еліктеуін тоқтатамыз. Егер балада вокализация болмаса немесе сөйлеуді еліктеуге теріс реакция болмаса, сіз 6—7 сабақта баланың іс-әрекеттеріне ауызша түсініктеме бере бастай аласыз. Ауызша түсініктеме қысқа, қарапайым болуы керек және баланың іс-әрекетін көрсетуі керек. Мысалы, егер бала жүгірсе, онда психолог «мен жүгіремін» деп түсіндіреді. Сөйлеу түсініктемесі неғұрлым мәнерлі және жеткілікті эмоционалды болуы керек, ал психологтың сүйемелдеуімен сөйлеу, бет – әлпеті баланың назарын аудару үшін әр түрлі, жарқын болуы керек, бірақ сонымен бірге баланың мазасыздығы мен қорқынышын тудырмас үшін сырттан жалықтыратындай болмауы тиіс.

Үшінші кезең. Баланың немқұрайлы және жағымсыз реакциялары мен мінезқұлқы. Псих ологтың мінез-құлқы (баланың іс-әрекеттеріне еліктеу) ұзақ уақыт бойы балаға әсер етпеуі мүмкін, ол ересек адамның іс-әрекеттеріне бейжай қарамайды. Бұл жағдайда біз баланың мінез-құлқына еліктеу бойынша жұмысты жалғастырамыз.. Кейбір балалар үшін психологтың еліктеу мінез-құлқы ыңғайсыздықты, қорқынышты және қорғаныс мінез-құлқын (қамқорлық, озбырлық) тудыратын шамадан тыс сенсорлық және эмоционалды әсерге айналады. Содан кейін баланың психологтың әрекеттеріне төмендегідей реакциясы болуы мүмкін және күтіледі: – бала мазасыздықты, қорқынышты көрсетеді (жылайды, айқайлайды, бөлмеден шығуға тырысады, психомоторлы қозу күшейеді). Мұндай жағдайларда біз онымен жұмсақ қарым-қатынас режиміне көшеміз, оған әсер етуден ыңғайсыздықты жеңілдетеміз және еліктеудің ұзақтығын қысқартамыз. еліктеудің ұзақтығы баланың жеке төзімділігіне байланысты болады. Сіз бес минуттан бастай аласыз және оның ұзақтығын біртіндеп арттыра аласыз. Келесі алгоритм ұсынылады: баланың еркін әрекеті (5—10 минут), еліктеу (5—10 минут) және баланың қайтадан еркін әрекеті. Бұл режимде біз баламен бүкіл сабақ барысында жұмыс жасаймыз. Еркін әрекет кезінде, егер бала бірден тынышталса, ол өзінің сүйікті сенсорлық ойындарымен айналыса алады. Психолог оның не және қалай істейтінін бақылайды. Егер бала жыласа, айқайласа, кеңседен шығуға тырысса немесе озбырлық мен өзіне-өзі озбырлық көрсетсе, онда: – анасынан баласын әдеттегі тәсілдермен тыныштандыруды сұраймыз: құшақтау, өзіне жақындату, су, тәттілер беру. – біз балаға өзіне ұнайтын және сүйікті іс-әрекеттерді ұсынамыз.

Жұмыс басында баланың даму тарихын, анамнезін зерттеп, баланың еңбегімен, өнімді шығармашылығымен танысып, туған-туыстарымен әңгіме жүргіздік. Бала өмірінің алғашқы күндерінен бастап қалай дамығанын анықтау маңызды. Бұл ретте ата-анадан, ең алдымен анадан алынған ақпараттың маңызы зор. Маман баланың ерте балалық шақта режимге қалай үйренгенін, ол тым қозғыш болғанын немесе керісінше жағдайдың өзгеруіне жауап бермегенін білуі керек; анасын танып, күлімсіреп жауап бере бастағанда; өмірдің бірінші жылында «жаңғыру кешені» болды ма және ол қалай өтті.

АСБ бар балалардың коммуникативтік қызметін дамыту және түзету – педагогикалық жұмыс түрлері:

1. Сезімталдықтың негізгі негізгі түрлерін дамыту: есту, көру, тактильді, вестибулярлық, проприоцептивтік, иіс сезу қабілетін дамыту.

2. Қол-көз координациясын, қолдың ұсақ моторикасын және артикуляциялық моторикасын дамыту.

3. Сенсорлық-перцептивтік белсенділікті дамыту.

Міндеттері:

– сенсорлық және тактильді гнозды қалыптастыру;

– жазық және көлемді заттардың түсті және кеңістік ерекшеліктерін қабылдауды дамыту;

– ұқсас түс реңктері мен геометриялық пішіндерді ажырата білуге үйрету;

– кескіндерді кеңістіктік модельдеуді және конструктивті практиканы қалыптастыру.

4. Сезімдерді белсендіруге арналған тапсырмалар.

Коммуникативтік белсенділікті зерттеу нәтижесінде екі бала ауызша қарым-қатынасты жүзеге асыратыны анықталды. Бірақ толық көз контактісін орнату мүмкін болмады. Үш бала ым-ишарамен байланыс орнатты, үшеуі бір ым-ишараны, дауысты пайдаланды. Екі балада байланыс құралы болмады. Ауызша сөйлеуге қабілетті балалардың сөйлеуі эхолалиямен, сөйлеу штамптарымен толтырылды.

Бақылау нәтижелері бойынша аутизм формасын анықтау. 60% сыртқы әлемнен белсенді түрде бас тартуға ие болған (қозғалыс, сенсорлық және сөйлеу стереотиптері бар) балалар, ал 20% шамадан тыс тежелуі бар балалар және 20% сыртқы ортаны алмастыратын балалар.

Бұл бұзылысы бар баланың қоғамдағы белсенді позициясын жалғастыруы және оның әлеуметтік қызмет атқаруы үшін оның дамуын дәрігерлердің, психиатрлардың, мұғалімдердің және ата-аналардың көмегімен үнемі бақылау қажет. Баланы бейімдеуге бағытталған кешен ерте жастан жүргізілуі керек. Қоғамдық-гуманитарлық ғылымдар дамуының қазіргі кезеңінде бұл мәселе біршама кең көлемде зерттелуде. Бірақ коммуникацияны дамыту үшін тиімді болатын нақты әдіс жоқ. Қазіргі уақытта ғылым осы әдістерді зерттеу және іздеу сатысында.

Қорытынды. Бүгінгі таңда, аутизм – түзету және педагогикалық жұмысқа ерекше көзқарасты талап ететін күрделі даму бұзылысы болғандықтан, біз коммуникативтік қызметті дамыту үшін психокоррекциялық көмекті дамыту, осы санаттағы балаларды толық әлеуметтендіру және бейімдеу үшін қажет эмоциялық байланыс орнату арқылы және ерте диагностикалау жұмыстарын дер кезінде қолға ала алсақ қана, аутист балада қарапайым коммуникативтік белсенділіктің қалыптасуына арнайы ұйымдастырылған жағдайларды жасау мүмкін болады.

Әдебиеттер:

1. Лебединская К. С. ерте балалық аутизм / / балалар аутизмі. Оқырман: Оқулық. студенттерге арналған нұсқаулық. жоғары және орта мектептер, пед., психол. және бал. үш. мекемелер / құрам. Л. Шипицина М. – Эд. 2-ші, қайта өңделген. және қосымша-Санкт-Петербург: «Дидактика плюс» баспасы, 2011 ж. – 368 б.

2. Никольская О. С., Баенская Е. Р., Либлинг М. М. аутист бала. Көмек жолдары. – М., 2007.

2.Морозов С. А., Морозова Т. И. клиникалық полиморфизм және аутизмі бар балалардың білім алуының өзгергіштігі //аутизм және даму бұзылыстары, 2016, 14, №4.

3. Выготский л. с. ойын және оның баланың психикалық дамуындағы рөлі. / Л. с. Выготский / / психология мәселелері, 2006. №6. – Б. 62—76.

4. Веденина М. Ю. Аутист балаларда өмірге бейімделу дағдыларын қалыптастыру үшін мінез-құлық терапиясын қолдану Мәтін. / М. Ю. Веденина / / 1 – хабарлама Дефектология, 2007, – №2. 31—40

Ардабаева А. М.

Совершенствование планирования и организации медицинской помощи на уровне первичной медико– санитарной помощи

(Научный консультант: Хисметова З. А. к.м.н., ассоциированный профессор НАО «Медицинский университет Семей», город Семей)

Актуальность темы: Первичная медико-санитарная помощь (далее – ПМСП) является важной частью общей системы здравоохранения. Эффективная первичная медико-санитарная помощь обеспечивает улучшение здоровья населения, удовлетворенность пациентов и снижение общих расходов на здравоохранение. Амбулаторно-поликлинические медицинские организации – это «входные ворота» для получения какой-либо информации или медицинской помощи, где первыми пациентов встречают врачи ПМСП, то есть участковые врачи (педиатры, терапевты, семейные врачи).

Степень важности ПМСП в национальной системе здравоохранения и влияние финансирования «первички» на другие уровни системы здравоохранения, показатели здоровья граждан и считают, что «справедливое финансовое обеспечение и эффективное управление ресурсами является ключевым фактором в ожидаемой результативности в ПМСП».

Актуальность исследования продиктована необходимостью постоянного совершенствования услуг амбулаторной помощи, в частности центров ПМСП или поликлиник, преобразованием систем предоставления услуг здравоохранения, которые направлены на повышение качества предоставления услуг. Важной частью такого процесса является обучение медицинского персонала знаниям и технологиям оказания услуг, основанным на принципах доказательной медицины. Конечной целью преобразований является улучшение показателей здоровья населения.

Цели исследования: На основании анализа организации оказания первичной медико-санитарной помощи обосновать и разработать мероприятия, направленные на повышение доступности и совершенствование системы организации оказания первичной медико-санитарной помощи.

Задачи исследования: Провести изучение мнения медицинского персонала на выявление факторов, определяющих основные направления мероприятий по совершенствованию медицинских услуг для прикреплённого населения.

Методы исследования.

Информационно-аналитический; статистический; социологический: метод интервьюирования медицинского персонала

Практическая значимость: По результатам социологического исследования планируется разработка мероприятий, направленных на повышение доступности и совершенствование системы организации оказания первичной медико-санитарной помощи.

Ожидаемые результаты:

1. Будет дана оценка современному состоянию организации оказания первичной медико-санитарной помощи; выявлены факторы, определяющие основные направления мероприятий по совершенствованию медицинских услуг для прикреплённого населения и на основании их разработаны мероприятия, направленные на повышение доступности и совершенствование системы организации оказания первичной медико-санитарной помощи.