Текст книги "Soyuq cəhənnəm"

Həsənin telefonuna zəng gəldi. Cavab vermək üçün digər otağa keçdi. Zəng edən Züleyxa idi. Onunla bir neçə kəlmə danışdı, sonra atasının yanına qayıdıb soruşdu.

– Bacım nə vaxt gəlir?

– Yola çıxmalıdır. Hava qaralmadan burda olar. Demişdim taksi ilə gəlsin.

Həsən çıxıb havasını dəyişmək istəsə də, atasını tək qoymurdu. Əlli dörd yaşlı atasının qəfildən halının pisləşəcəyini düşünürdü. Hərçənd atası hələ cavan idi və bu vaxta qədər sağlamlığında, demək olar ki, problem olmamışdı.

Mətbəxə keçib çay hazırlamağa başladı. Bacısının halı, düşdüyü vəziyyət beynindən heç cür çıxmırdı. Ən qəribəsi də odur ki, bacısını düşünəndə uşaq kimi hönkürüb ağlamaq istəyirdi.

GƏNCƏ.

Günorta radələri.

Çantasını yığıb qurtarandan sonra gözlərini divanda fikirli halda oturmuş anasına zillədi. Anasının qara gözlərinin dərinliyindəki kədəri görəndə bunun səbəbinin cüzam və Umbakı olduğunu daha yaxşı dərk edirdi. Bir növ öz vəziyyətini də tam çılpaqlığı ilə başa düşürdü. Umbakı kimi xarabada məskən salmaq, oradakı palatada öləcəyi anı gözləmək onu dəhşətə gətirirdi. İndi-indi ordakı cüzamlıların, xalasının halını yaxşı başa düşürdü. Hərçənd bu vaxta kimi o xəstəlik və xəstələr barədə düşünməmişdi.

Xalası!.. Yəqin ki, onunla da üz-üzə gələcəkdi orda.

Xarici pasportunu da çantasına atıb anası ilə sağollaşmadan evi tərk etdi. Anası çırpılan dəmir qapının gurultulu səsini eşidəndə diksindi. Qızının getdiyini anladı. Və sanki Ümman bir daha qayıtmayacaqdı. Hər halda, belə düşünürdü. Sanki indi elədiklərindən peşman idi. Bircə xətlə iyirmi beş illik qızını, əziyyətini sildi.

Ümman blokdan çıxıb taksiyə mindi. Bir neçə dəqiqə sonra taksi körpünü keçib əvvəlcə GDU-nu, sonra Gəncə qapılarını geridə qoyub Bakıya sarı istiqamət aldı. Ümman geriyə çevrilib get-gedə uzaqlaşan doğma şəhərinə həsrətlə baxdı. Düşünürdü ki, bəlkə, bir daha bura qayıtmadı. Ona görə də ətrafa doyunca baxırdı. O qədər baxdı ki, axırda şəhər tamamilə gözdən itdi. Bəlkə də, bununla birlikdə anası, Loğman da tamamilə görünməz oldu.

Qazaxıstana isə böyük ümid bəsləyirdi. Allaha yalvarırdı ki, oradakı həkim diaqnozun tam əksini qoysun… Çönüb bir daha geriyə baxdı. Sanki şəhərin çoxdan görünməz olduğunu unutmuşdu.

Prokurorluq.

Ağır və çox ağır cinayətlərlə bağlı gərgin keçən iclas on dəqiqə əvvəl Loğmanın növbəti dəfə təriflənməsi ilə yekunlaşdı. İclasdan sonra gəlib kabinetində oturdu. Burada canı sıxılsa da, iş vaxtı qurtarana kimi oturmalı idi. Belə boş vaxtlarında gah kitab oxuyur, gah da filmlərə və ya siyasi xəbərlərə baxardı. Aradabir mərhum həyat yoldaşı ilə bağlı xatirələri yada salırdı.

Toy gecəsinin səhəri idi. İkisi də oyanmışdı. Gülnar başını Loğmanın sinəsinə qoyub uzanmışdı, söhbət edirdilər. Uşaqlıqda başına gələnləri danışır, Loğman isə gülürdü. Birdən onlar bir neçə saniyə sakit dayandılar və Gülnar dedi:

– Məni heç vaxt incitmə! – onun səsində yalvarış və xahiş vardı.

– Sən mənə Allahın bu dünyada bəxş etdiyi, demək olar ki, yeganə halal varlıqsan. Səni necə incidim axı?! – Loğman belə cavab vermişdi.

İndi həmin günləri kino lenti kimi gözlərinin önündən keçirirdi.

Telefonun zəng səsi kabinetdə hökm sürən sükutu pozdu. Telefonu əlinə alıb displeyə baxdı və qəribə tərzdə gülümsəyib cavab verdi:

– Eşidirəm.

– Loğman, salam! Necəsən? – Ümmanın kədərli səsi eşidildi.

– Salam. Babat. Sən?

– Qəribəyəm, Loğman. Atam da bildi cüzamlı olduğumu. Məni Bakıya çağırdı. Ordan da yenidən müayinə üçün məni Qazaxıstana dostunun yanına göndərəcək.

– Lap yaxşı! Gedib Qazaxıstanı da görərsən. Kim bilir, bəlkə, yeni müayinədən sonra cüzam diaqnozu üzərindən götürüldü. Ola bilər, bizim həkimlər səhvə yol versinlər.

– Ümid edirəm, sən deyən olar, – deyib susdu.

– İndi hardasan? – maraq üçün soruşdu.

– Yoldayam. Bakıya gedirəm.

– Uğurlar sənə!..

Ümman başını maşının şüşəsinə söykəyib düşüncələrə daldı. Arxada qalmış şəhərini düşünürdü; Orada qalmış doğmalarını. Düzü, onların sayı elə də çox deyildi. Özünə iki nəfəri lap doğma hesab edirdi. Biri, təbii ki, anası idi. Digəri isə yenicə tanış olduğu mayor Loğman Əliyev. Qısa müddətdə o da Ümmanın qəlbində özünə yer eləmişdi. Gəncədə qalan isə təkcə bu iki nəfər deyildi. Uşaqlıq illəri, xatirələr, gələcəklə bağlı qurulmuş xəyallar. Və indi o qurulmuş xəyallar belə xatirə olur.

SAXTA GÜLÜŞLƏR

Bakı. Avqust. Hadisələrdən bir müddət əvvəl.

Ümman bir saat olardı ki, Bakıya çatmışdı. İndi də atasının evinə gedirdi. Onunla qarşılaşarkən atasının verəcəyi reaksiyanı düşünürdü.

Taksi həyət evlərindən birinin qarşısında dayandı. Elə həmin dəqiqə Həsən darvazanın yanındakı qapını açıb çölə çıxdı, yaxınlaşıb maşından düşən bacısı ilə görüşdü. Sonra Həsən sürücünün pulunu ödəyib baqajdan çantanı götürdü və taksi uzaqlaşdı.

Ümman ürkək addımlarla ikimərtəbəli evlərinin həyətinə daxil oldu. Son dəfə yeddi ay əvvəl gördüyü evə maraqla baxırdı. Sanki ilk dəfədir bu evi görür… Ayağındakıları çıxarıb qonaq otağına keçdi. Atası onu görən kimi ağır-ağır stuldan durub baxışlarını qızına zillədi. Ümman da həyat eşqi sönmüş baxışlarını atasından çəkmirdi. Bir neçə saniyə baxışdıqdan sonra Həsən də gəlib çıxdı.

Ümman atasına dedi:

– Qorxma, ata, yaxın gəl! Məni bircə dəfə qucaqlamağınla xəstəliyim sənə keçməz.

Rizvanın hər iki gözündən eyni anda bir damla yaş gilələnib yanağından süzüldü. Bundan sonra yaxınlaşıb doğma balasını bağrına basdı. İndi, az əvvəl yaxınlaşmağa risk etmədiyi qızını öpüb oxşayırdı. Onu buraxmaq fikri yox idi, deyəsən. Həsən divara söykənib bu səhnəyə tamaşa edirdi.

Züleyxa iki saat əvvəl rəfiqəsi Mehribangilə gəlmişdi. Dərdini ona danışıb bir qədər rahatlaşdı. Həsənlə bir dəfə görüşsə də, ona dərdini deyə bilmədi. Heç evdəkilərə də demirdi, bilirdi ki, bu, pis nəticələnəcək. Amma deməli idi. Onsuz da gec-tez ata-anası bunu biləcəkdi. Bax əsl faciə onda başlayacaqdı.

Mehribanın anası da bir-iki dəfə qızından Züleyxanın halını xəbər aldı, lakin Mehriban ona heç nə demədi, yola verdi. Rəfiqəsinin halına acımaqdan başqa da əlindən bir şey gəlmirdi.

– Həsən bilsə, necə olacaq? – Züleyxa göz yaşlarını silib soruşdu.

Onlar Mehribanın otağında oturmuşdular. Mehriban cavab verdi:

– Bilmirəm, bacı. Özünü bu qədər üzmə. Hər şey yaxşı olacaq.

– Heç nə yaxşı olmayacaq! – o, sakitcə dedi.

– Bədbin olma, Züleyxa! Dərdi verən Allah dərmanı da verir.

– Bu dərdin dərmanı yoxdur, – deyib susdu.

Otağa bir neçə saniyəlik çökən səssizliyi yenə Züleyxanın özü pozdu:

– Hər şeyi Həsənə deyəcəm.

– Gəl çıxaq, bir az gəzişək, – Mehriban mövzunu dəyişdi.

Filarmoniya bağında qol-qola girib gəzirdilər. Mehriban elə hey təsəlli verir, Züleyxa isə ətrafa baxaraq Həsənli günlərini xatırlayırdı. Onların sevgisi çox qəribə başlamışdı…

Həsən isə indilərdə bağlarındakı yelləncəkdə oturub asta-asta yellənir, uşaqlıq anlarını düşünürdü. O vaxtlar bacısı ilə qətiyyən yola getmirdi. Hər gün dalaşardılar. Onların mehriban anları isə az çəkirdi; “Tom və Cerri” kimi. Lakin böyüdükcə daha da mehribanlaşdılar. Və sonra bir-birilərindən ayrı qaldılar. İndi də cüzam kimi bir faciə qara buludlar təki bu ailənin başının üstünü almışdı. Atasını gözlərinin önünə gətirdi. Ortaboylu, bir qədər kök və zaftalı siması olan atasını həyatı boyu ilk dəfə gözündən yaş gələn yerdə gördü.

Ata-bala divanda oturmuşdular. Ümman başını atasının enli sinəsinə qoymuşdu, Rizvan isə qızının saçlarını öpür, sığallayırdı. Ümmanla bağlı uşaqlıq xatirələri gözlərinin qarşısında canlandıqca kövrəlirdi. İlk canlanan kadrlardan biri Ümmanın doğum günləri idi; tortun üstündəki şamları üfürərək söndürürdü, bəzən isə hamısını birnəfəsə söndürə bilmirdi, onda atası köməyinə gəlirdi. Bir neçə doğum günündən sonra isə Ümman şamları özü söndürürdü. Növbəti kadrlarda artıq Ümman böyümüşdü. Və növbəti kadr qarlı vaxtlardakı xatirələrlə zəngin idi; Ümman nə qədər əlləşsə də, qartopu düzəldib atasına ata bilmirdi. Qar onun balaca əlləri arasında ovxalanıb tökülürdü. Növbəti kadr: anası çay gətirərkən Ümman çayı ondan alıb atasına özü aparmaq istəyirdi. Lakin anası vermirdi ki, balacasan, dağıdarsan. Növbəti kadrda isə artıq xeyli böyümüş Ümman bütün ailə üzvlərinə çayı özü gətirirdi. Görüntülərin köhnə kamera ilə çəkilməsi isə bir ayrı təsir bağışlayırdı.

Və indi Ümman “əldən çıxırdı”. Rizvan nə qədər soyuqqanlı görünsə də, qəhər onu boğurdu. Ümman isə heç nə düşünmürdü. Sadəcə ürəyinə dammışdı ki, ata köksündə son rahat anlarıdı.

Həmişə qızına çox ciddi nəsihətlər verirdi. Əksəri oxumaq və oxumaqdan da çox gələcək ailə həyatı ilə bağlı idi. Bunun yükünü, çətinliyini və xoş tərəflərini ona pərdə daxilində izah edirdi, lakin hamısı hədər imiş. Qızı üçün bu vaxta kimi çəkdiyi əziyyətlər, məşəqqətlər hədər imiş. Ən azı, Rizvan belə düşünürdü.

Sentyabrın əvvəli.

Hadisədən bir müddət əvvəl.

Züleyxa danışığını bitirdikdən bəri Həsən özünə gələ bilmirdi. Qışqırmaq istəsə də, səsini içində boğur, özü də boğulurdu. Hərdən isə gülmək istəyirdi. Allahın ondan üz çevirdiyini zənn edirdi.

– Bunu sənə iki ay əvvəl demək istəyirdim. Amma sən Gəncəyə getdin. Sonrası da məlumdur, – Züleyxa dedi.

Həsən isə heç bir reaksiya vermədi. Demək olar ki, gözlərini də qırpmamışdı.

– Həsən, bir söz de, susma! – Züleyxa yalvardı. – Nə oldu sənə, niyə susursan?

Həsən ağzına su alıb oturmuşdu. Danışmırdı. Əslində isə, şokda idi. “Bu da son”, – deyə düşünürdü.

– Özüm sənə zəng edəcəm, – nəhayət, Həsən, heç olmasa, bunu deyib ayağa durdu. Getmək istəyirdi ki, Züleyxanın səsini eşitdi:

– Həsən, məni atırsan?

– Bizi ancaq ölüm ayıracaq, – Həsən bunu deyib, sürətli addımlarla oradan uzaqlaşdı.

İnsanların arasından onlara dəyərək keçir, heç kimə və heç nəyə fikir vermirdi.

GƏNCƏ. Sentyabrın ortaları.

O, ağır addımlarla qəbirlərin arası ilə irəliləyirdi. Bura gələndə addım atmaq onun üçün çətin olurdu. Sanki burada insanı arxaya çəkən cazibə qüvvəsi vardı. Özü də onu bura gətirən qəbrə çatmağa can atmırdı. Orada imtahan verəcəkdi və bu imtahana hazırlaşmamışdı.

Bura, demək olar ki, hər ay gəlirdi. Burada, ziyarət edəcəyi qəbirdə bir rahatlıq tapırdı. Ölülər də insana rahatlıq verərmiş. Əslində, ölülər, bu və bu tip qəbirlər bütün həyatının sonunda qoyulan sadə bir nidadır. Güclü və ya bəxti olanlar üçün bu tip nidalar bir və ya bir neçə dəfə vergülə çevrilib.

Hərdənbir ətrafa diqqətlə baxırdı; ondan başqa canlı yox idi, bəzi qəbirlərin üstünü basmış otlardan başqa… Nəhayət, gəlib axtardığı qəbrin qarşısında dayandı. Əlindəki gülü Gülnarın qəbrinin sinə daşının üstünə qoydu və başdaşıdakı şəkli öpdü. Şəkildəki gözəl çöhrənin sahibinin torpağın altında yatması onun xoşbəxtliyini, qəlbindəki sevgisini əlindən almış, yerinə isə qəzəb və nifrət əkmişdi. Yaxşı ki qızı vardı.

Hər bir ailə bir tarixdir. Hətta oxuya bilənlər üçün bir dastandır, onların dastanı isə tez bitdi.

Şəklə baxdı və həmişəki kimi gözləri doldu. Lakin ağlamadı. Əllərini sinəsi bərabərinə qaldırıb dua etməyə başladı. Duanı bitirdikdən sonra bir neçə saniyə başdaşıdakı şəklə baxıb qəbirdən uzaqlaşdı. Maşınına minəndə telefonuna zəng gəldi:

– Bəli, Sadıxov! – zəngə cavab verdi.

– Cənab mayor, təcili surətdə prokurorluğa gəlin, bəzi sənədlərlə bağlı problemimiz var.

– Bazar günü də istirahət yoxdur, – deyə öz-özünə donquldandı.

Loğman maşını işə salıb qəbiristanlıqdan uzaqlaşdı.

Bakı.

Sentyabrın ortaları.

Həsən hava limanının çıxışında dayanıb bacısının gəlməyini gözləyirdi. Qazaxıstandakı həkim Ümmana qoyulan cüzam diaqnozunu təsdiqlədi. Lakin Ümmana sağlam olduğunu, diaqnozun yanlış olduğunu dedi. Bunu ona görə dedi ki, Ümman Bakıya rahat qayıtsın. Dostu Rizvana isə zəng edib həqiqəti olduğu kimi dedi. Və onu da əlavə etdi ki, Ümman təqribən əlli il yaşayacaq. Bu müddətdə onun dərisi sifətindən başlayaraq, bütün bədəni boyunca çürüyəcək. Sonra onda halsızlaşma, görmə zəifliyi başlayacaq və o, yataq xəstəsi kimi gününü yataqda keçirəcək. Daha sonra isə bədənində dözülməz ağrılar olacaq və yekunda Ümman min bir əzabla bu dünyanı tərk edəcək.

Bədbəxt Ümmanın sevinci yerə-göyə sığmırdı. Biləndə ki, cüzam diaqnozu tam düz çıxmadı, çox sevindi. Sanki yenidən dünyaya gəlmişdi. Belə daha yaxşı oldu. Özünü dünyanın ən xoşbəxt insanı hiss etməyə haqqı çatırdı.

Ümman gəlirdi, Həsən bunu görüb qəribə hisslər keçirdi. Bacısının faciəsindən xəbərdar idi. Onu xoşbəxt görəndə qəhərləndi. Ümman həqiqəti bilmirdi… Gəlib Həsənin boynunu qucaqladı.

Qırx dəqiqədən sonra evdə idilər. Bu dəfə anası da evdə idi. Gəncədən gəlmişdi və o da olanlardan xəbərdar idi. Amma bunu hələ ki Ümmana deyən yox idi…

Ümmanın istəyilə axşam yaxşı yemək süfrəsi hazırlanacaqdı. Onun halını görən Həsən isə güclə dözürdü. Ayaqyoluna girib için-için ağlamağa başladı. O özü də tək bacısının deyil, Züleyxanın da halına ağlayırdı. Hansı günahına görə Allahın bu cəzaları verdiyini düşünürdü. Yəni belə dəhşətli cəzaya layiq olmaq üçün, görəsən, hansı günahın sahibi olmaq lazım gəlirdi? İnsanlar sevdiklərinin başına pis bir şey gələn kimi bunu “Allahın cəzası” adlandırırlar. Bunun nə dərəcədə həqiqət olması isə vəziyyətə görə dəyişir.

Axşama az qalmış Ümman Loğmana zəng etdi:

– Çox xoşbəxtəm, Loğman! Tam sağlamam. Cüzam diaqnozu düz çıxmadı.

– İnan ki buna çox sevindim. Həmişə belə xoşbəxt olmağı arzu edirəm.

– Çox sağ ol! Gəncəyə gələndə görüşsək olar, cənab mayor? – qız gülərək soruşdu.

– Sən hələ gəl, sonrasına baxarıq, – Loğman xanımlarla bağlı hansısa məsələdə tez razılıq vermir.

– Yaxşı. Bir-iki günə gələcəm. Naz eləməsən, görüşərik. Hələlik, özünə yaxşı bax, cənab mayor.

Bu danışıqları qapı arxasından eşidən Həsən elə düşündü ki, bacısı həmin mayora vurulub. “Yazıq bacım” deyərək beynindən keçirdi.

Axşamkı xudmani məclis yaxşı keçdi. Ümmanın səmimi, ata-anası və qardaşının isə saxta gülüşləri bu qonaqlıqda qəribə bir ab-hava yaradırdı. Onlar sadəcə bu rolu oynamağa məcbur idilər.

İndi Ümman, həqiqətən də, dünyanın ən xoşbəxti idi. Acı həqiqətlərdən xəbərsiz bu gözəl qız şirin yalanlarla hələ ki yaşayır və xoşbəxt görünürdü. Belə görünür ki, bəzən şirin yalan acı həqiqətdən daha yaxşıdır. Əgər bir insan ömrü boyu şirin yalanların əhatəsində yaşasa və ömrünü belə başa vursa, deməli, o, xoşbəxtdir. Öləndən sonra isə fərq eləmir, ona danışılan şirin yalan idi, ya acı həqiqət. Əsas odur ki, onu aldadanlardan fərqli olaraq, həmin adam şirin yalanlarla həyatını xoşbəxtcəsinə başa vurur.

Amma Ümman şirin yalanla sadəcə bir neçə gün yaşayacaqdı. Sonra isə acı həqiqət və onun fəsadları ilə mübarizə dolu bir həyat başlayacaqdı. Bəs Ümman bu mübarizədən qalib çıxacaqdımı?

YÜZ İLİN KƏDƏRİ

Gəncə. Sentyabrın son on günlüyü.

O, kabinetdəki kreslosunda sağa-sola fırlanırdı. Bu gün otuz üç yaşı tamam olurdu. Qəribə hisslər keçirirdi. “Görəsən, kim təbrik edəcək məni?” – deyə düşünürdü. Əvvəllər həyat yoldaşı ilə qızı təbrik edərdi. Amma indi… İş yoldaşlarının da hərəsi bir işlə məşğuldur. Heç Loğmanın ad günü onların yadına düşmür, yəqin. Nə qəribədir: hər ad günündə öz ölümünə bir addım da yaxınlaşmaq məqsədilə insanlar qonaqlıq verir, bunu təmtəraqla qeyd edirlər. Onun ad günü isə yay fəslinin və qız bürcünün son günü, payız fəslinin isə ilk gününə təsadüf edirdi. Bütün revmatizmalı adamlar kimi Loğman da payıza nifrət edirdi.

Birdən telefonuna zəng gəldi. Dilxor halda telefonu əlinə aldı, ekranına baxıb zəngə cavab verdi:

– Eşidirəm, cənab polkovnik.

– Otuz üç yaşın mübarək! Yüz yaşa! – zəng edən polkovnik Şahin Zamanov idi. Zamanov Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğunun baş ədliyyə müşaviri, ədliyyə polkovniki, Loğmanın dostu və keçmiş boks müəllimi idi. Həm də Əliyevin ən böyük sirrini bilən şəxs.

– Çox sağ olun, cənab polkovnik! Minnətdaram, məni yad elədiyiniz üçün! – mayor səmimi dedi.

– Dəyməz! De görüm, özün necəsən? İşlərin necə gedir?

– Hələlik, hər şey qaydasındadır. Sizdə nə var, nə yox?

– Yaxşılıqdır. Leytenant Quliyev yanımdadır. Salamı var. O da səni təbrik edir.

– Sağ olsun. Məndən də salam deyin…

Danışığı yekunlaşdırıb yenidən kresloda yırğalanmağa başladı. Polkovnikin zəngindən sonra əhvalı bir xeyli müsbətə doğru dəyişdi. Az sonra Sadıxovdan zəng gəldi:

– Hə, Sadıxov…

– Cənab mayor, dərhal böyük iclas otağına gəl! Prokuror təcili müşavirə keçirir.

Loğman ləng addımlarla iclas otağına tərəf gedirdi. O, ümumiyyətlə, heç bir rəhbər şəxsin çağırışına tələsərək getmirdi. Halbuki bu, tabeçilik münasibətlərinə zidd idi. Xüsusilə şəhərin icra başçısını həqiqi mənada saymır, heç bir tapşırığını yerinə yetirmirdi. Çünki düşünürdü ki, şəhərin icra başçısı öz işlərinin icrası ilə məşğul olmalı və prokurorluğa göstəriş verməməlidir. Çünki onun belə bir səlahiyyəti yoxdur. Onun da digər bir sıra məmurlar kimi güllələnəcəyi günü səbirsizliklə gözləyirdi… Qapını taqqıldatdı, sonra isə açıb içəri daxil oldu. Elə həmin anda şən qışqırıq səsləri eşidildi: “Təbriklər… Ad günün mübarək… Yüz yaşa… Eşq olsun sənin kimi prokurorluq işçilərinə. Sən prokurorluğun fəxrisən… Təkcə Gəncə yox, bütün ölkə üzrə səndən yaxşı prokuror yoxdur… Allah sənə ömür versin. Yaxşı ki varsan, Loğman…”

Belə tərifləri çox eşitmişdi. İş yoldaşlarına baxıb gülümsəyib zarafatla dodaqaltı dedi:

– Köpək uşaqları…

O sevinirdi. Deməli, iş yoldaşları onun doğum gününü unutmamışdılar.

Şampanın qapağı tavana dəyib otağın harasınasa düşdü. Loğman şampan içməyəcəyini bildirib, təbii meyvə şirəsi dolu badəni əlinə götürdü.

O, torta diqqətlə baxdı. Tortun üzərində “Gəncəli prokuror üçün” sözləri yazılmışdı. Dodaqaltı gülümsədi. O, gəncəli deyildi, bakılı idi. Orada dünyaya göz açıb, orada yaşayıb, oranın mədəniyyətini mənimsəyib. Amma ona ünvanlanan müraciətin əvvəlində bəzən eşitdiyi “gəncəli” sözü ona pis təsir etmirdi. Uzun illərdir ki, burada yaşayır və artıq özünü gəncəli sayırdı. Bu şəhəri sevirdi. Doğma Bakısına isə qayıtmaq fikri və həvəsi yox idi. Orada ata-anası, bacısı ilə bağlı çox kədərli xatirələri vardı… Bakının hər küçəsində Həmayillə bağlı da xatirələri dolaşırdı… Heç bir halda Bakıya qayıtmaq istəmirdi.

– Uşaqlar!.. – Loğman albalı şirəsi ilə dolu badəni başına çəkib dedi. – Mən, əslində, sizdən bunu gözləmirdim. Elə düşünürdüm ki, doğum günümü unutmusunuz. Unudulmaq isə ən nifrət etdiyim şeydir. Və bu nifrəti yaşatmadığınız, təşkil etdiyiniz belə bir həngamə üçün sizlərə dərin təşəkkürümü bildirirəm. Dünyada hər kəs özünə bir dost, bir yoldaş axtarar, daşın qəlbi yoxdur, onu da yosun sarar. Mən çox sevinirəm ki, sizin kimi diqqətli və nəzakətli, qədirbilən kollektivdə işləyirəm. Sizin kimi kollektivlə istənilən rejimdə işləmək xoş olar. Ən çox üç dəfə keçirilən doğum günümü bəyənmişəm. Biri həyat yoldaşımın sağlığında olan idi. Biri… – azacıq pauza verərək gülümsədi. – Biri on birinci sinifdə oxuyanda olmuşdu. Elə sinifdəcə öz sinif yoldaşlarımla xudmani qeyd etdik. Üçüncü də indi. Sizin sayənizdə…

Saat beşə qalırdı. İşdən tez çıxdı və özünü evə çatdırdı. Qonaq otağına daxil olan kimi diqqətini çəkən şey masa oldu: Mədinə ilə Nəzrin də xüsusi günə hazırlıq görmüşdülər.

Qızı əlindəki kiçik qutu ilə atasına yaxınlaşaraq:

– Bunu sənə Nəzrinlə mən aldım. Ətirlər içərisində bunun qoxusu lap xoşuma gəldi, – deyib onu atasına doğru uzatdı.

Loğman əyilib qutunu aldı və qızının yumru yanaqlarını ehmalca dişləyib öpdü. Sonra ayağa durub yanaqları həmişə qırmızı olan Nəzrinə baxdı, təşəkkürünü bildirib süfrə arxasında oturdular. Nəzrin Loğmana xüsusi hörmət bəsləyirdi. Loğman onu çarəsizlikdən, ehtiyac içində yaşamaqdan xilas etməklə yanaşı, həm özünə köməkçi etmiş, həm də Mədinə üçün ideal sayıla biləcək dost tapmışdı. Və ən ümdəsi o idi ki, Nəzrin hər yeməyi ləzzətli bişirirdi. Loğman üçün qidalanmaq ən mühüm məsələlərdən biri idi.

Axşam saat onun yarısı telefonun səsi eşidildi. Loğman ekrana baxıb zəngə cavab verdi:

– Eşidirəm, Leyla!

– Loğman, halım pisdir. Yanıma gələ bilərsən? – onun səsi, həqiqətən də, pis gəlirdi.

– Nə olub ki?!

– Bilmirəm, başım fırlanır, üşüyürəm. Dörd dəfə də qaytarmışam.

– Yaxşı, gəlirəm.

– Qapı açıqdır, girərsən. Durmağa halım yoxdur.

Loğman qısaqol köynəyinin üstündən qırmızı nazik kapyuşonunu geyinib evdən çıxdı. Bir neçə il əvvəl ərindən ayrılan Leylanın tək yaşadığını bilirdi. İndi ona, həqiqətən də, kömək etmək lazım idi.

Qısa vaxt ərzində binanın qarşısına çatdı. Maşından düşüb tələsik addımlarla bloka daxil oldu. Nə qədər rəhbər şəxslərin çağırışına tələsməsə də, dəyər verdiklərinin belə çağırışlarını fövqəladə vəziyyət kimi dəyərləndirirdi.

Evin qapısını açıb içəri keçdi, ayaqqabılarını soyunub dəhliz boyunca irəlilədi və qonaq otağına daxil oldu. Qaranlıq otaq elə həmin andaca işıqlandı və Loğman arxadan xəfif addım səsləri eşitdi.

– Deməli, “başım fırlanır, üşüyürəm, dörd dəfə qaytarmışam”ın nəticəsi budur, – Loğman barmaq basmağa yer olmayan masaya işarə etdi. Əla süfrə açılmışdı, Leyla isə hələ dəhlizlə addımlayır, çox ləng hərəkət edirdi. Loğman hələ arxaya çevrilməmişdi.

– Afərin, altı dəqiqəyə bura çatdın! Deməli, sənin üçün belə qiymətli imişəm, – Leyla dedi.

– Sadəcə axşam vaxtı yollar boş idi, – o, zarafata keçdi. – Burda həmişə maşınlar az olur.

– Ölərdin də desəydin ki, hə, qiymət verirəm, – qız Loğmanın arxasında dayandı. – Bunu etiraf etmək qüruruna toxunmazdı.

Loğman arxaya çevrildi. Nəsə demək istəyirdi ki, susdu. Etiraf etmək istəməsə də, onu susduran Leylanın gözəlliyi idi. Leyla bədənini tam büruzə verən, az qala, yerlə sürünən qırmızı don geyinmişdi. Donun sağ tərəfdən isə uzun yarığı vardı. Və bu yarıq onun uzun, cazibədar ayağını qabarıq formada nəzərə çarpdırırdı.

Leyla bir addım da atıb Loğmana yaxınlaşdı. Bu addım zamanı bir anlıq Loğman gözlərini qeyri-ixtiyari olaraq Leylanın çılpaq ayağına dikdi. Bu, saniyənin yarısı qədər ancaq çəkdi, buna rəğmən, Leyla baxışları tutdu. Bilirdi ki, Loğman adətən qadınlara məğlub olmağı sevmir. Lakin indi məğlub oldu.

Leyla saçlarını yığmışdı, üzündə isə qətiyyən makiyaj yox idi. Əlindəki kiçik bağlamanı Loğmana uzatdı. Loğman bağlamanı əlinə alan kimi onun yumşaq şey olduğunu anladı.

– Kitabdır, – Leyla onun bağlamaya qəribə baxdığını görüb dedi. – Düşündüm ki, istənilən oxucu kimi sənin üçün də ən yaxşı hədiyyə kitab olar.

– Doğru düşünmüsən. Təşəkkür edirəm! – o, səmimiyyətlə dedi. – Kitablar xəyanət eləmir, quyu qazmır, paxıl olmurlar. Ən əsası da, insana zövq verməyi bacarırlar.

– Dəyməz, – deyib masaya yaxınlaşdı. – Bəlkə, oturaq?

– Yaxşı.

Loğman hədiyyəni yaxınlıqdakı dolabın üzərinə qoyub Leyla ilə üzbəüz oturdu. Daxilən etiraf edirdi ki, Leylanı belə gözəl görməmişdi. Əslində isə, onda qeyri-adi heç nə yox idi.

– Bilirəm ki, inanclı oğlansan. Ona görə də spirtli içki almadım. Spirtsiz şampan almaq fikrindəydim amma.

– Dindar olanda nə olur ki? – o, diqqətlə Leylaya baxdı.

– Necə yəni nə olur? Namaz qılan adamlara spirtli içki olmaz axı.

– Cahillik eləmə, – deyib gülümsədi. – Dini cəhətdən baxsaq, spirtli içki heç kimə olmaz! Təkcə namaz qılanlara yox, hamı üçün haramdı. Əslini desəm, dinləri elə də qəbul etmirəm. Sual verə bilərsən ki, niyə ibadət üçün məhz namazı seçmisən, uşaqlıqdan qalma adətdir deyərəm.

Başlarını yeməyə qataraq mövzunu dəyişdilər. Loğman tox olsa da, onun bişirdiklərinin hər birinin dadına baxdı. Süfrə yığışdırılandan sonra rəqs etmək həvəsinə düşən Leyla durub musiqi mərkəzinə yaxınlaşdı. Sensorun üzərində barmağını sürüşdürdü və həzin musiqi eşidilməyə başladı. Leyla işıqları da söndürdü və bir neçə saniyə sonra işıqlar yenidən yandı, lakin çox zəif.

– Gəl rəqs edək, – qız asta səslə təklif etdi.

Loğman ayağa durub Leylaya yaxınlaşdı… İkisi də bir-birilərinə sarılıb həzin musiqi sədaları altında sakitcə yırğalanırdılar… Hər ikisi də mentalitetə zidd hərəkətlər edirdilər. Bəs mentalitet ucbatından istəklərdən məhrum qalmaq doğrudurmu? Yoxsul da olsan, varlı da olsan, arzularına çatmaq üçün fədakarlıq göstərməlisən və unutmaq olmaz ki, insan etdiklərindən daha çox etmədikləri üçün peşman ola bilər.

Səhər gözlərini açanda əvvəlcə harada olduğunu anlamadı. Sonradan bildi ki, sən demə, gecəni Leylanın evində qalıb. Hələ ki yerindən qalxmırdı. Gözü açıq uzanmışdı, deyəsən, nəsə düşünürdü. Bu vaxt Leyla asta addımlarla içəri daxil oldu:

– Axır ki oyandın…

– Necə xəbərim olmayıb, burda qalmışam?! – Loğman onun sözlərini kəsərək, kefsiz halda donquldandı.

– Rahat ol, aramızda heç nə olmadı, – bunu deyib gülümsədi.

– Gəl bir onu da bilməyim! – O, yerində dikələrək məzəmmətedici tərzdə dilləndi. – Bəlkə, sərxoş-filan olmuşam, xəbərim olmayıb.

– Bəlkə, eybəcərəm, – qız sınayıcı nəzərlərlə ona baxdı.

– Əksinə. Çox gözəl olduğunu etiraf etməliyəm. Amma mən qadınlara, ələlxüsus da öz hisslərimə məğlub olmağı sevmirəm.

– Heç məğlub olmamısan?

– Bircə dəfə olub. Xanımıma məğlub olmuşam. Elə ona görə də o, həyat yoldaşım olmağa layiq idi.

– Deməli, mən səni məğlub etsəm, həyat yoldaşın ola bilərəm?

– Əgər məğlub edə bilsən… – o, gözlərini qıyaraq, bic-bic gülümsədi və yenidən təkrar etdi. – Əgər məğlub edə bilsən…

Mənasız dialoqun uzanacağını və nəticəsiz qalacağını yaxşı bilən mayor mübahisəyə son verdi. Cəld qalxıb hazırlaşmağa başladı. Prokurorluğa elə yenicə gəlib çatmışdı ki, Ümman zəng elədi və onunla görüşmək istədiyini bildirdi. Yarım saatdan sonra Loğman görüşəcəkləri kafedə oturub Ümmanın gəlişini gözləyirdi.

Ətrafa diqqətlə baxırdı. Birdən acı-acı gülümsədi. Amma gülüşündə sanki yüz ilin kədəri yatmışdı. O, əlində kitabla gedən iki gənc gördü. Elə də uzaq olmayan keçmişini düşündü. Əvvəllər rejissor olmaq eşqinə düşmüşdü. Sonra bu istək və həvəsini yazıçılıqla əvəzlədi. Rejissor ola bilməyəcəyini anlayıb meylini yazıçılığa salmışdı. Lakin hələ on səkkiz yaşı olarkən həyatı birdən-birə dəyişdi. Ailəsi maşınla dəmiryolundan keçərkən qatarla toqquşdu. Və onun ailə faciəsi belə başladı. Ana və bacısının ölümünün üzərindən illər keçmişdi və indi bu faciəyəyə görə bir o qədər də kədərlənmirdi. Amma atasının ölümünü heç bir zaman unuda bilməyəcəkdi. Atası xəstəxanada bir qədər gec canını tapşırdı. Və Loğman son dəfə yalnız atasını ölümündən sonra qucaqlaya bildi. O, xəstəxanada gecə yarısı dünyasını dəyişdi. Onda Loğman atasının üstündəki örtüyü qaldırıb onun yanında uzandı və onun ruhsuz bədənini qucaqlayanda həyatda tamamilə tək-tənha qaldığını anladı…

AĞ ATLI ŞAHZADƏ

Gəncə. 24 sentyabr.

Hadisələrdən bir müddət əvvəl.

Ümmanın danışdıqlarını ürək ağrısı ilə dinləyən Loğman ona necə təsəlli verəcəyini bilmirdi. Bacardığı şey yalnız onu dinləmək idi. Ümman kimi cəlbedici qızın cüzam xəstəsi olması Əliyevə lap pis təsir edirdi.

…Nəhayət ki, valideynləri Ümmana həqiqəti demişdi. Ümman onda bütün gücü ilə çığıraraq ağlamışdı. Artıq Rizvan Umbakıdakı klinika ilə danışmışdı. Bir-iki günə Ümman cəmiyyətdən təcrid olunaraq Umbakıya – “soyuq cəhənnəm”ə – “tənha ürəklərin evi”nə yollanacaqdı. O da həmin xarabada ölümlə çarpışanlara qoşulub mübarizə aparacaq, oranın növbəti bədbəxt bir sakini olacaqdı. Cüzam klinikası – ümidlərin qırıldığı yer, arzuların puç olduğu, xəyalların göyə sovrulduğu məkan, tənha ürəkləri üşüdən cəhənnəm…

İndi Ümman Loğmandan kömək istəyirdi. Bilirdi ki, Loğman ona kömək edə bilməz. Amma o, suda boğulmamaq üçün saman çöpündən yapışanlardan idi. Nəyəsə görə yeganə xilaskarını, ağ atlı şahzadəsini Loğmanda axtarırdı.

Onlar hava qaralana qədər birlikdə söhbət etdilər. Sonra Loğman onu gətirib bloklarının qarşısında düşürtdü. Ümman maşının qapısını bağlamadan soruşdu:

– Loğman, səni nə vaxt narahat edə bilərəm?

– İstədiyin vaxt.

Ümman gülümsəyərək qapını bağladı, bloka doğru addımladı və gözdən itdi. Evə daxil olarkən anasının çantaları hazırladığını gördü:

– Bunları neynirsən? – o, məsələni təxmini başa düşsə də, soruşdu.

– Sənin “cehiz”lərindir. Sabah Qaradağa yollanırsan. Atan danışıb, palatan hazırdı, – qadın yad biri ilə danışırmış kimi soyuqqanlılıqla dedi.

– Doğma balanızı o cəhənnəmə göndərmək belə rahatdır, hə?

Anası cavab əvəzində başını qaldırıb gözlərini qızına dikdi. Ümman yalnız indi fikir verdi ki, anasının bu bir neçə gündə saçları tamamilə çallaşıb, gözləri çuxura düşmüşdü.

Dözə bilməyib öz otağına keçdi. Qapını arxadan bağlayaraq çarpayısına uzanıb dizlərini sinəsinə sıxdı. Qolları ilə dizlərini qucaqlayıb sakitcə ağlayırdı. Açıq qalmış televizordan isə Flora Kərimovanın səsi eşidilirdi:

Bilinmir heç uzaq, yaxın

Çoxum yoxdur aza baxım.

Damarımda nalə axır,

Öldürər bu damar məni.

Mahnı sanki onun dərdinə şərik çıxırdı. O, iliyədək işləyən sözlərin təsiri altında daha çox ağlayırdı. Umbakıdakı cüzam klinikasını görməsə də, göz yaşları ilə onu orada nələr gözlədiyini təsəvvür edirdi; sifətləri məna ifadə etməyən həkimlər, dəriləri çürüyərək ölümlərini gözləyən, arzuları məhv olmuş insanlar… Əvvəllər yaşamaq, indi isə ölüm eşqiylə qəlbləri döyünən insanlar.

Hərdən Qazaxıstandakı həkimə nifrət edirdi: ona verdiyi yalan xoş xəbərə görə. Hərdən də daxilən təşəkkür edirdi. Heç olmaya, yalan xəbərə görə bir neçə gün xoşbəxt yaşadı, son dəfə xoşbəxtliyin dadına baxa bildi.

Bakı. 24 Sentyabr. Hadisələrdən bir müddət əvvəl.

Onlar “Səməd Vurğun” bağındakı skamyalardan birində yanaşı oturmuşdular. Elxan key kimi oturan Həsənə daha nə deyəcəyini, ona daha necə təsəlli verəcəyini bilmirdi. Züleyxanın başına gələnlər Həsən qədər olmasa da, Elxana da çox pis təsir etmişdi:

– İndi neyləyəcəksən? – Elxan dilxor halda soruşdu.

– Bilmirəm, Elxan. Heç nə bilmirəm, – çarəsiz dilləndi.

– Yaxşı, dur gedək bizə! Onsuz da tək yaşayıram, evdə heç kim yoxdur. Gedək evə, başımız qarışar.

Elxanın valideynləri Zaqatalada yaşayır. Özü isə Bakıda Həsənlə birlikdə iki il əvvəl açdıqları idman klubuna rəhbərlik edir. Elxanın atası Zaqatalada hərbi hissələrdən birində işləyir, polkovnikdir…

Onlar Elxanın maşınından düşüb liftə yaxınlaşdılar… İndi mətbəxdəki masa arxasında oturmuşdular. Heç biri danışmırdı. Elxan başa düşürdü ki, Həsənə faydası yoxdur. Həsən gözlərini məchul bir nöqtəyə zilləyib susmuşdu. Onu özünə qaytaran şey isə telefon zəngi oldu. Kefsiz olsa da, telefonu çıxarıb ekrana baxdı: Züleyxa yazılmışdı. Zəngə cavab vermək üçün mətbəxdən çıxdı. Təqribən iki dəqiqədən sonra Elxan dostunun ağladığını eşidib ayağa qalxaraq qonaq otağına keçdi. Həsən divanın yanında yerə çöküb ağlayırdı, telefonsa əlində qalmışdı. Xəttin digər tərəfindən isə Züleyxanın kövrək səsi eşidilirdi:

– Həsən? Nolub? Niyə ağlayırsan?

Bu səslər Elxana da təsirini göstərdi. Yaxınlaşaraq telefonu Həsənin əlindən alıb söndürdü. Qəzəbli baxışlarını Həsənə zillədi. Həsən bu baxışları görəndə qeyri-ixtiyari ağlamağını kəsdi.