Текст книги "Գրչի հանաքներ"

Ալեքսանդր Ծատուրյան
Գրչի հանաքներ

Մեղա՜ քեզ, աստված…

 
(Շատերից մեկի խոստովանանքը)
 
 
Կուշտ եմ և առողջ, կյանքից բավական,
Սեղանըս առատ, ճաշըս պատվական,
Բայց թե ի՞նչպես եմ այդ կյանքին հասած
Այդ մեր մեջ մընա… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Շատ կարճ միջոցում ես հարուստ դառա,
Հողեր, կալվածներ, կառք ու ձի առա,
Բայց ի՜նչ փողերով, ի՞նչպես վաստակած –
Այդ մեր մեջ մընա… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Տըներ շինեցի շքեղ, փառավոր,
Ապրում եմ մեջը, ինչպես թագավոր։
Բայց քանի՜ մարդու ես տուն եմ քանդած
Այդ մի՜ հարցնեք… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Խանութ բաց արի, գործ սկսեցի.
Կարճ ժամանակում մեծ գանձ դիզեցի,
Բայց քանի՜ անգամ ես կոտր եմ ընկած
Այդ մեր մեջ մընա… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Կյանքում ես գտա մի «ազնիվ ընկեր».
Գործիս մեջ դրեց տասնյակ հազարներ.
Բայց վե՞րջը… վերջը նա քաղցած մընաց.
Իսկ ես կշտացա… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Ես միշտ ասում եմ և միշտ քարոզում.
«Աղքատն էլ մարդ է, ուտել է ուզում».
Բայց քանի՜ մարդ եմ ես քաղցած թողած —
Այդ մի՛ հարցնեք… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Երբ տեղն է գալիս, սուրբ եմ ձևանում,
Ժամում ծնկաչոք աղոթք եմ անում.
Բայց հոգիս վաղուց սատանին ծախած,
Աշխարհք եմ խաբում… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Թե մեկը պատվիս դիպչի աշկարա,
Ես կրակ կըթափեմ այդ մարդու վերա.
Բայց ծածուկ ինչքա՜ն ես թուք եմ կերած —
Այդ մեր մեջ մընա… Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ։
 
 
Է՜հ, բավական է ձեր գլուխը տանեմ,
Ախար, «զո՛րն ասեմ, զո՛րն խոստովանեմ…»
Ի՜նչ մեղքեր ասեք, որ ես չեմ արած…
Մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ, մեղա՜ քեզ, աստվա՛ծ…
 

1896

Թուքը

 
Ասում են – թուքը ո՜ւժ է զորավոր,
Մարդուն կարող է իր պատվից գըցել.
Բայց տեսե՛ք, մեր մեջ… նա՛ է պատվավոր,
Ով միշտ երեսը թըքով է լվացել…
 

Ծիծաղս է գալիս…

 
Երբ ես տեսնում եմ աշկարա գողին
Կյանքին տիրացած՝ փարթամ ապրելիս…
Իսկ ինձ ասում են – շիտակ ապրողին
Կյանքը մեկի տեղ՝ հազա՜ր է տալիս —
Ծիծա՜ղս է գալիս…
 

Խենթը և խելոքը

 
Քամբախտ մի երկրում մե՜ծ սով էր ընկել…
Երկրի խելոքներ ժողով գումարած՝
Միտք էին անում, թե ի՞նչպես փըրկել
Խեղճ ժողովրդին, սովից չո՜փ դառած…
Ու խոսում էին, խոսո՜ւմ, հա խոսո՜ւմ,
Ասես մարգարտի աղբյուր էր հոսում…
Մեկ էլ՝ որտեղից, այդ մեծ կաճառում
Ելավ խենթի մեկն, այսպես բան ասաց.
«Էհ, կո՛ւշտ խելոքներ, ի՞նչ եք շատ ճառում,
Շտապե՞ք, քաղցածին տվե՛ք կըտոր հաց…»։
Խելոք կաճառը, տեսավ, որ իրան
Խըրատ է կարդում մի խենթ, բաց–բերան.
Քիթը վեր քաշած՝ քա՜հ, քա՜հ ծիծաղով,
Խենթի խոսքերը նա արհամարհեց…
Ընտրեց բազմամարդ մի հանձնաժողով
Եվ սովի հարցը փակված համարեց…
Սա՜ղ տարի խորհեց հանձնաժողովը
Ու ա՜յնքան բազում նիստեր ունեցավ,
Մինչև որ մարդկանց կոտորեց սովը
Ու վերջն էլ՝ անցավ…
Ընթերցո՛ղ, հիմա դու ինքըդ դատի՛ր,
Ու ի՛նքըդ խենթին խելոքից զատիր…
 

Մարդ ու կին

 
Կընկատեր, գիտեմ, ու չի՛ ամաչում,
Ինչ տեղ կին. փեշիցն է կըպչում —
Լինի դա տընում, փողոցի միջում,
Կաֆե-շանտանում, թե խոհանոցում…
Ու այդպես լըրբին մենք չենք քարկոծում…
 
 
Բայց, աստված չանի՜, կինը բա՛ն անի,
Մի շա՜տ թեթև բան – մեկին հավանի
Ու հետը թեթև սիրախաղ անի.
Կամ թողնի մարդուն, չուզենա խաբի…
Աշխարհը խեղճին սա՛ղ–սա՛ղ կըլափի…
 

Կաշառված մամուլ

 
Երբ հայոց թերթում
Ներբող են կարդում
Տըզրուկ աղայի անվան ու փողին,
Իսկույն իմ մըտքում
Մի հարց է ծագում —
«Թերթը ո՞րքան է ստանում տողին…»...
 

[1896]

Երկու երես

 
Թուքը երբեք չի բերիլ մեծ վընաս,
Թե որ կյանքում երկու երես ունենաս.
Մեկ երեսին ի՜նչքան ածեն թուք ու մուր,
Մյուսը կըմնա մի՜շտ մաքուր…
 

Կաշառք

 
Յուղ են քըսում կառքի անվին,
Որ ընթացքը թեթևանա,
Կառքը յուղած անիվներով
Ծանըր ճամփան հեշտ կընթանա։
 
 
Կյանքում կաշառքն, ո՛վ բարեկամ,
Շատ նըման է անվի յուղին.
Կաշառք տալով մենք շատ անգամ
Հեշտ անցնում ենք դըժվար ուղին…
 

[1896]

Ժամ շինող

 
Մարդու մեկը մեծ գանձ դիզեց
Հոգին ծախած սատանի,
Բայց մի օր էլ սիրտը ուզեց
Դըրախտ գընալ… Ի՞նչ անի. —
 
 
Նա միտք արավ մի ժամ շինել
Խեղճ, հետ ընկած հայ գեղում,
Եվ այղ ճամփով աթոռ գընել
Արքայության մե՜ջտեղում։
 
 
Գյուղացիք էլ ուրախացած
Հենց լըսեցին այդ համբավ,
Գյուղի բերքից հետներն առած
Եղ ու կարագ, ճուտ ու հավ,
 
 
Ժամ շինողին բերին ընծա
Եվ զո՛ռ տվին օրհնանքին.
«Աղա՛, աստված ջեբիդ ո՛ւժ տա,
Դըրա՛խտ երթա քո հոգին…»։
 
 
Բայց մի գիշեր աղեն քընած՝
Հանկարծ տեսավ երազում,
Ժամը պատրաստ, իսկ ինքն ընկած
Դըժոխքի սև կարասում11
  Հայկական ավանդություններում պատմվում է, որ դժոխքում կա կպրով լիքը, միշտ եռացող մի մեծ սև կաթսա, որի մեջ գցում են ամենաթունդ մեղավորներին։


[Закрыть]
 
 
Եվ սատանեն գըլխի վերև
Քըչփըչում էր ականջին.
«Ա՜, բարեկա՛մ, գալըդ բարև,
Ցանկալի՜ հյուր մեր միջին…»։
 
 
Աղեն սոսկաց… «Վա՛յ իմ փողեր,
Վա՜յ, խաբվեցի…» – նա գոռաց,
Եվ երբ զարթեց, շա՜տ ուրախ էր,
Որ դեռ ժամը չէր շինած…
 

Հեշտ ճամփա

 
Ի՞նչ ճամփով հեշտ է միշտ լըցնել գըրպան —
Հարուստն այդ ճամփեն լա՜վ է իմանում.
Մեկին բաշխում է նա իր հին գուլպան,
Իսկ հարյուր-մեկի շապիկն է հանում…
 

[1896]

Կյանքի խնջույքը

 
Թե կյանքի խընջույք հյուր գնաս ոտով,
Կասեն. «Տեղ չկա՛» – և կանցնես մոտով.
Իսկ թե շնորհ տանես սեփական կառքով,
Հիմա՜ր էլ լինես… կընդունեն փառքով։
 

[1896]

«Ջուխտը» և «կենտը»

 
Մարդը տըգեղ, կոշտ ու կոպիտ,
Հոգին՝ դատա՜րկ, ջեբը՝ լիք.
Կին է առել ծաղկափըթիթ,
Իբրև ձեռքի խաղալի՜ք…
 
 
Արշի՜ն, հաշի՜վ մարդու գլխում,
Ուշ ու միտքը փողի մեջ,
Սիրո ծարավ կընկա սըրտում,
Երազներին չըկա՜ վերջ…
 
 
Կյանք են անցնում մի հարկի տակ,
Բայց սըրտերով խորթ իրար.
Տարբե՜ր ձըգտում, տարբե՜ր ճաշակ,
Կինը – կըրա՜կ, մարդը – քա՜ր…
 
 
Եվ նայելով ես այդ զույգին
Միտք եմ անում – թե մի օր
«Ջուխտի» կողքին… «Կենտը» բըսնի…
Ո՞վ է արդյոք մեղավոր…
 

Թղթախաղ

 
Թո՜ւղթ ու կավի՜ճ, սեղա՜ն կանաչ,
Անքո՜ւն գիշեր, կռի՜վ ու վե՜ճ —
Ահա՛ նոր քայլ դեպի առաջ,
Նո՛ր գործի սեր ազգի մեջ…
 
 
Թուղթ են խաղում հարուստ, անփող,
Տերտեր, ուսյալ և անուս,
Նույնիսկ հայ կին, հայ ուսանող…
Ցնծա՜, հա՛յ ազգ, աչքըդ լո՜ւյս…
 

Գայլ-բարեպաշտ

 
Անթի՜վ են մեր մեջ գայլ–բարեպաշտներ.
(Մեկին, մանավանդ, լա՜վ եմ ճանաչում…)
Մութով նա պաշտում սատանի պատկեր,
Լուսով անդադար աստված է կանչում…
 
 
Արտասուք խըմել կամ արյուն ծըծել
Պատրաստ է նա միշտ – ամեն թըշվառից.
Բայց փորձի՛ր մի ճանճ ոտքի տակ գըցել,
Նա ահո՜վ, դողո՜վ կանցնի վերայից…
 
 
Նա ժամ կըմտնի, աստծու գառան պես,
Երեսին անվե՜րջ, անվե՜րջ խաչ կա՛նի,
Բայց թե կյանքի մեջ նըրա ճանկն ընկնես,
Մըսագործի պես, կաշի՜դ կըհանի…
 

Պատիվ

 
Ասում են, մարդըս պետք է իր անձից
Միշտ բարձըր դասի պատիվն անարատ,
Եվ ով զըրկված է այդ անգին գանձից,
Նա՛ է կյանքի մեջ ամենից աղքատ…
 
 
Բայց թե որ հարցնեք դուք հայ Կրեսոսին,
Կասե. «Պատիվն է՝ արծաթ-աբասին.
Եվ կյանքում անփող, դատարկ գըրպանը —
Դա՜ է ամենից անպատիվ բանը…»։
 

1896

Զո՛ւր վիշտ

 
Ո՛վ հայ աղջիկ, անդուր դեմքով,
Դարդ մի՛ արա ու մի լար.
Մեծ օժիտով, փոքր խելքով
Երբե՜ք տանը չես մընար։
 
 
Սերունդ ունենք ուսման տված,
Կանցնի չորս կամ հինգ տարի,
Եվ կըտեսնես շուրջդ խըմբված՝
Դիպլոմավո՜ր մուշտարի…
 

Հայ քահանա

 
Մանրավաճառի նա խանութ բացեց,
Ծախում էր կոճակ, ասեղ ու մաստակ,
Բայց առուտուրին խելքը չըպատեց.
Փակեց խանութը, չունեցավ վաստակ։
 
 
Նա շա՜տ թափառեց, դես ու դեն ընկավ,
Որ կյանքում իրան մի ապրուստ ճարի,
Բայց իզո՜ւր… ո՛չ մի բանի պետք չեկավ,
Ջուխտ էշին բաժնել չէր կարող գարի…
 
 
Վերջը ճարահատ, երբ տեսավ որ էլ
Մարդ չի դառնալու, հույսն էլ է կորել,
Հայոց «այբուբենն» նա անգիր արավ
Եվ ազգի գըլխին քահանա դառավ…
 

[1898]

Փրկության ուղի

 
Մեղքից փրկվելու կա հեշտ ճանապարհ.
Շատե՜րն են կանգնած այղ ճանապարհում –
Աջ ձեռքով նըրանք քանդում են աշխարհ,
Ձախ ձեռքով ժամում մոմեր են վառում…
 

Աղմուկ

 
Ուզում ես անուն, որ հասնի երկինք,
Խոսի՛ր բարձրաձայն, հանի՛ր մեծ աղմուկ,
Եվ երբ պահանջեն քեզնից գործ, քըրտինք
Կոկորդիլոսի՜ թափիր արտասուք…
 
 
Հայ արտում ո՛վ լուռ քրտինք է թափում,
Բախտը նըրան է չարաչա՜ր խաբում…
 

Մրջյուններ և խլուրդ

 
Գարնան ջերմ օրին մայր-երկրի երես
Ջերմ գործի ելան արի մըրջյուններ.
Վազեցին հա՛ դեն, վազեցին հա՛ դես,
Որպես ժըրաջան, անխոնջ մշակներ։
 
 
Եվ կարճ միջոցում, պարտիզի խորքում
Կանգնեցրին մի տուն – հողաշեն թըմբիկ,
Եվ ապրում էին ամենքն այդ շենքում,
Ասես, մի՛

...

конец ознакомительного фрагмента