Текст книги "Անբախտ Հռիփսիմե"

Րաֆֆի
Անբախտ Հռիփսիմեն

Ա

Գարնան թարմ և փափուկ առավոտ էր: Արևի շողքերը դեռ նոր խաղում էին վաղորդյան ցողի մարգարիտների հետ: Տ… գյուղի երդիկներից ծուխը օձանման պտտվում էր երկնքի կապուտակ տարածության մեջ:

Մարթան, ժիր տանտիկինը, նստած նոր վառած թոնրի շրթան մոտ, շերեփը ձեռքին, կերակուրներին էր նայում: Նրա հարսը՝ Ջավահիրը, թեթև թիթեռնիկի նման, պտտվում էր յուր սկեսուրի շուրջը և նրա հրամաններն էր կատարում: Իսկ գեղեցիկ Հռիփսիմեն, տանտիկնոջ տասն և յոթն տարեկան աղջիկը, ավելը ձեռքին` տախտն էր մաքրում:

Հանկարծ ներս մտավ մահտեսի Հակոն, Մարթայի ամուսինը: Հռիփսիմեն և Ջավահիրը, վերջացնելով իրանց գործը, առաջինը առեց յուր կարը և նստավ ծալքի ետքում, սկսավ գործել, իսկ վերջինը գնաց հավերին կուտ տալու:

Մահտեսի Հակոյի դեմքը արտահայտում էր խորին ուրախություն:

– Աչքդ լո՜ւյս, Մարթա, – ասաց նա՝ մոտենալով յուր կնոջը: – Կուզե՞ս խեր՜խաբար:

– Ի՞նչ խաբար, – հարցրուց կինը, նույնպես ուրախանալով:

– Մելիքը միտք ունի մեր Հռիփսիմեի վրա պսակվել: Մարթայի դեմքի վրա երևաց զարմանքի նման մի բան, և նա ասաց.

– Ես չեմ հավատում, որ ուղտը մեր նեղ դռնից ներս մտնի, կամ մելիքի պես մեծ մարդը մեզ փեսա դառնա:

Մահտեսի Հակոն ավելի սկսավ պնդել յուր խոսքը:

– Մեր տեր Կիրակոսին հավատում ե՞ս դու, – հարցրուց նա:

– Հավատում եմ, նա սուրբ մարդ է, ամեն գիշեր յոթն կանոն Սաղմոս է քաղում, – պատասխանեց կինը:

– Նա ինքը ասաց ինձ այդ խոսքը:

Մարթայի հրճվանքին չափ չկար:

– Հիմա գնա՜ ու քեփ արա՜, Մարթա, մելիքի պես փեսա ունիմք… Նա շատ մեծ մարդ է, Մարթա… Նրա փողերին չափ չկա… – խոսեց մահտեսի Հակոն հիացմունքով:

– Բայց մենք աղքատ ենք, – նրա խոսքը կտրեց կինը:

– Իրավ, մենք աղքատ ենք, բայց աստված մեզ տվել է գեղեցիկ Հռիփսիմեն, որի պատճառով հարուստ փեսա կունենանք… և մենք էլ գուցե կհարստանանք…:

Բ

Սույն միջոցին ներս մտավ մահտեսի Հակոյի որդին՝ Ստեփանը: Ծնողքը պատմեցին նրան: Իսկ նա, փոխանակ նրանք ուրախությանը բաժանորդ լինելու, սառն կերպով պատասխանեց.

– Ես գիտեմ, որ այդ գլուխ գալու գործ չէ, Հռիփսիմեն մելիքին չէ կարող սիրել, նա մի ուրիշին է սիրում…

– Ո՞ ւմ, – կատաղելով հարցրուց հայրը:

– Եղոյի տղա Ալեքսանին:

– Վա՛յ, ես սև հագնեմ… – ձայն տվեց Մարթան:

Բայց մահտեսի Հակոյի աչքերը վառվեցան վայրենի կրակով, և նա գոռաց.

– Եղոյի տղին… Ո՞վ է նա, մի լոթի տղա է… Տանումը ուտելու հաց չունի…: Ես Հռիփսիմեին կսպանեմ, եթե մի այդպիսի բան կա նրա սրտումը…

Հոր խոսքերը Ստեփանի վրա վատ տպավորություն ունեցան, որովհետև նա սիրում էր յուր քրոջը և սիրում էր Ալեքսանին և գիտեր, թե նրանք ո՜րքան սիրում էին միմյանց: Եվ նա շատ մեղմությամբ պատասխանեց.

– Ինչո՞ւ եք բարկանում, հայր իմ, «գովուլ սավան գորչակ օլուր» (սրտի սիրածը գեղեցիկ է լինում), – ասում է թուրքի առածը: Ալեքսանը ամենևին լոթի չէ, նա ժիր, բանվոր և ուրախ տղա է: Ճշմարիտ է, մելիքի չափ փող չունի, բայց ջահիլ է, աշխատավոր է, կարող է կին պահել:

– Նա մելիքի դռան շունը չէ կարող լինել, – բարկությամբ որդու խոսքը կտրեց մահտեսի Հակոն:

– Մելիքին ի՞նչպես փոխենք մի գյադայի (գռեհիկի) հետ, – մեջ մտավ Մարթան:

– Մելիքն ի՞նչ է, – փոքր-ինչ պինդ ձայնով հարցրուց Ստեփանը: – Դիցուք թե փող շատ ունի, ինքն մեծ մարդ է. բայց վաթսուն տարեկան ծերացած և փտած մարդ է… Հռիփսիմեն պիտի գնա նրա եթիմներին (որբերին) մայրություն անե՞…

– Այ տղա, ի՞նչ ես խելքդ կորցրել, – շարունակեց մահտեսի Հակոն, – ի՞նչ ես սարսաղ-սարսաղ գլխիցդ դուրս տալիս. մելիքն ինքը ինչ կուզի թող լինի: Մեզ բավական է միայն, որ նրա նման մի մարդ մեզ փեսա է դառնում… Շատ բաշլըղ կառնենք, նա կօգնե մեզ գյուղի գործերում, մեզ թև ու թիկունք կդառնա, գյուղացիքը մեզնից կվախենան, մեր ցանքի ջուրը չեն կտրի, մեր արտերը չեն փչացնի: Խանը մեզանից ավելի հարկ չի կարող առնել, մի խոսքով, նա մեզ ամեն չարից կպահպանե…

Ստեփանը էլ ավելի չխոսեց, գլուխը թափ տալով տանից դուրս գնաց, քթի տակից մրթմրթալով, – «Ես գիտեմ այդ բանի վերջն ի՜նչ կլինի»…:

Գ

Այդ խոսակցության ժամանակ Հռիփսիմեն, ծալքի ետնեն միայնակ նստած, լսում էր բոլորը: Հայրը տանից գնալեն հետո, նա դուրս եկավ այնտեղից:

– Այդ ի՞նչ է, աղջի, աչքերդ կարմրել են, – հարցրուց մայրը:

– Ոչինչ, մայրի՜կ, գլուխս մի քիչ ցավում է, – պատասխանեց օրիորդը ողորմելի ձայնով:

– Դու լաց ես եղել, Հռիփսիմե, արտասուքը թշերիցդ դեռ չէ չորացել:

– Չէ՜, մայրիկ, գլուխս ցավում է…

Աղջիկը էլ ոչինչ չխոսեց, սափորը առավ ուսին, գնաց աղբյուրից ջուր բերելու:

Մայրը մնաց միայնակ:

– Աղջի, Ջավահի՜ր, – ձայն տվեց նա հարսին:

Հայտնվեցավ հարսը, երեսը մինչև գոտին ծածկված կարմիր լեչակով:

Սկեսուրը ասաց նրան.

– Հարսի՜, մելիքը միտք ունի պսակվել Հռիփսիմեի հետ, այսօր ես նրան ուրիշ տեսակ տեսա, երևում է սրտումը բան ունի թաքցրած: Նա ամաչեց, ինձ ոչինչ չասաց, բայց քեզանից չի ծածկի յուր սիրտը: Դու նրան խոսացրու, միտքն իմացի՜ր և ինձ խաբար տո՜ւր:

Հարսը գլխով շարժեց ի նշան համաձայնության:

– Հիմա նա կդառնա աղբյուրից, – շարունակեց Մարթան, – ես գնում եմ քավորենց տունը, դու նրան խոսացրու:

Մարթան առեց յուր թեշին և ձեռքում մտնելով տանից դուրս գնաց:

Ճանապարհին նրան հանդիպեց սանամեր Շուշանը:

– Աչքդ լո՛ւյս, – ասաց նա ծիծաղելով, – ի՞նչպես աղջկադ բախտը բաց էլավ. սուրբ Կարապետը, Մարթա, աստված ձեզ ողորմություն արաց…

– Աստված քո Մարիամին էլ փոխ անե, – պատասխանեց Մարթան:

– Հիմա հավատում ե՞ս, Մարթա, որ իմ երազը կատարվեցավ: Քանի օր առաջ ասում էի քեզ, որ երազումս տեսա մի կանաչկարմիր լույս կամար էր կապել ձեր տան վրա: Այդ լույսն մելիքն էր…

– Փառք յուր ողորմությանը, – երեսը խաչակնքելով ավելացրեց Մարթան, – տեր ամենակալը խղճաց մեր թշվառության վրա…:

Այդպիսի կրոնական զգացմունքներով, նրանք շարունակելով իրանց խոսակցությունը, գնում էին քավորենց տունը: Մինչդեռ Հռիփսիմեն դարձավ աղբյուրեն:

Դ

– Լսե՞լ ե՜ս, Հռիփսիմե, – ասաց նրան Ջավահիրը. – մեր մելիքը միտք ունի քեզ վրա պսակվի:

– Չէ՜, Ջավահի՜ր, ես ջուրը կընկնեմ, ես ինձ կխեղդեմ, ես չեմ կարող նրան ուզել, – ասաց Հռիփսիմեն, արտասուքը սրբելով:

– Գժվել ես, աղջի, մելիքի նման մարդը քեզ վրա պսակվի, դու չե՞ս ուզի, այդ ի՞նչ խելք է:

Օրիորդի գունատված դեմքը ավելի տխրեց և նա պատասխանեց.

– Ես չեմ կարող, Ջավահի՜ր, ես չեմ կարող ուզել նրան:

– Հո՛ղը սարսաղ գլխիդ, – նրա խոսքը արհամարհանոք կտրեց հարսը: – Գիտե՞ս, ի՜նչ շորեր կհագցնի քեզ, գիտե՞ս, ի՜նչպես կպահե քեզ:

– Եթե ինձ ոսկու և արծաթի մեջ պահե, էլի չեմ կարող նրան սիրել:

– Հո՛ղը դատարկ գլխիդ, – դարձյալ կրկնեց Ջավահիրը: – Ես գիտեմ, դու էլ սրտումդ դարդ ունիս:

Օրիորդը կարմրեց:

– Ես ոչինչ դարդ չունեմ, – ասաց նա մեղմ ձայնով:

– Չէ՜, չունես… դու Ալեքսանին սիրում ես, – նրա խոսքը կտրեց հարսը:

Օրիորդը ավելի շփոթվեցավ:

– Այդպես չէ՞, դե ասա՜, դե ասա՜, – կրկնեց Ջավահիրը:

– Ես միտք չունեմ մարդու գնալու, – պատասխանեց համեստությամբ Հռիփսիմեն:

– Կո՞ւյս պիտի դառնաս, ինչ է:

– Ես գիտեմ…

– Գրո՛ղը տանի քեզ պես սարսաղը… հայրդ, մայրդ քեզ մելիքին տալեն հետո, դու ինչ կարող ես անել:

Օրիորդի աչքերում նկատվեցավ բարկության նման մի բան, և նա գոչեց.

– Ես ինձ կխեղդեմ…

– Գնամ մորդ ասեմ, – սպառնական կերպով ասաց հարսը:

Լսելով վերջին խոսքերը, օրիորդը դարձյալ մեղմացավ և, բռնելով Ջավահիրի ձեռքը, ասաց նրան ողորմելի ձայնով.

– Հարսի ջան, քո հոգուն մատաղ, աղաչում եմ քեզ, դու մորս ոչինչ մի՜ ասա, հայրս լսե, ինձ կսպանե… ասա՛ մորս, ես ուխտ եմ դրել ինձ վրա, մինչև քսան տարեկան չդառնամ, մարդի չպիտի գնամ… Ասա՜ մորս դեռ սպասեն… ինձ մելիքին չտան…:

Ջավահիրը, տեսնելով օրիորդի արտասուքը, զգաց նրա սրտի դառն վրդովմունքը և գրկեց

...

конец ознакомительного фрагмента