Текст книги "İtmiş müqavilə"

Artur Konan Doyl

İtmiş müqavilə

hekayələr

Mündəricat:

Mazarini almaz qaşı..........................................

Şoskom malikanəsində faciəli hadisə.......................

Çöhrəsi ağarmış adam..........................................

İtmiş müqavilə..........................................

Şerlok Holmsun yeni işi..........................................

Şerlok Holmsun qayıdışı..........................................

Mazarini almaz qaşı

Vatson yenidən saysız-hesabsız gözəl sərgüzəştlərin açılma məntəqəsi olan Beyker-stritdəki evin ikinci mərtəbəsində yerləşən sahmansız otaqda olmasına çox şad idi.

O, divar boyu asılmış cədvəl və sxemlərə, turşularla yan-yana qoyulmuş kimyəvi məmulatlarla dolu olan rəfə, küncə söykənmiş skripka futlyarına, nə vaxtsa içərisində tənbəki və tütün çubuqları olan kömür vedrəsinə nəzər saldıqdan sonra, nəhayət ki, baxışını əsrarəngiz məşhur xəfiyyəni əhatə edən tənhalığı və soyuqluq uçurumu arasında, elə bil, körpü yaratmağa nail olmuş sağlam gülüşlü, bacarıqlı qulluqçu olan Billi adlı bir gəncin üzərində saxladı.

– Burada hər bir şey yenə əvvəlki kimidir. Heç özünüz də dəyişilməmisiniz. Belə ümid edə bilərəm ki, onun haqqında da eyni şeyi söyləmək olar.

Billi bir qədər təşvişlə bağlı yataq otağına baxdı.

– Deyəsən, o yatıb, – dedi.

Çöldə aydın bir yay havası vardı, saat axşam yeddi olardı, amma Billinin belə bir düşüncəsi heç də Vatsonu şübhələndirmədi: o, köhnə dostunun qeyri-adi həyat tərzinə çoxdan öyrənmişdi.

– Bu o deməkdir ki, səhv etmirəmsə iş ona tapşırılmışdı, elə deyilmi?

– Bəli, elədir ki var, cənab. O, indi tamamilə bu işlə yüklənib. Hətta mən onun səhhətinə ziyan gələcəyindən də çox qorxuram. O, çox solğun görünməyə başlayıb, günbəgün arıqlayır və heç nə yemir. Xanım Hadson ondan nə vaxt nahar edəcəyini soruşanda, ”o birisi gün saat səkkizin yarısında” – deyə cavab vermişdi. Siz yaxşı başa düşürsünüz ki, işlə məşğul olarkən o, necə olur.

– Hə, Billi, bilirəm.

– O, kimisə güdməyə başlayıb. Dünən işaxtaran fəhlə cildinə girmişdi. Bu günsə onu özünü əməlli-başlı qarıya bənzətmiş gördüm. Elə bənzəyirdi ki, hətta mən belə onu tanıya bilmədim, ancaq onun bicliklərini bilməyim lazım idi.

Billi gülümsəyərək divana söykənmiş, qırıq-qırıq olmuş qeyri-adi bir çətiri göstərib dedi:

– Bax, bu qoca qarı geyiminin bir əşyasıdır.

– Billi, bəs bu dəfə onun nəzərində hansı iş var?

Sanki söhbət dövət sirrindən gedirmiş kimi, Billi səsini tamamilə yavaşıdaraq söylədi:

– Əlbəttə, cənab, mən sizə söyləcəyəm. Sizdən başqa heç kim bu haqda bilməməlidir. Bu, almazların tacı haqqında olan işdir.

– Siz yüz min funt qiymətində olan bir qaşın oğurlanmasından bəhs edən işi deyirsiniz?

– Bəli, cənab. Onlar həmin qaşı necə olursa-olsun tapmalıdırlar. Baş nazir və daxili işlər naziri burada olmuş, eləcə bu duvanda əyləşmişdilər. Cənab Holms onlara qarşı çox nəzakətlə davranırdı. O, heç də onların yanında özünü çəkmirdi və söz verdi ki, bacarığını əsirgəməyəcək. Bir də lord Kantlmir…

– Eləmi?

– Bəli, cənab, bilirsinizmi bu nə deməkdir? Deyərdim, o, həddindən çox lovğa və təkəbbürlü adamdır. Mən baş nazirlə, həm də daxili işlər naziri ilə iş görməyə hazıram, buna heç bir etirazım yoxdur, çünki onlar alicənab və mədəni adam təsiri bağışlayırlar. Amma lord heç xoşuma gəlmədi, onun lovğa hərəkətlərinə tab gətirə bilmirəm. Cənab Holms da həmçinin. Əsas məsələ ondadır ki, o, cənab Holmsa inanmır və təkidlə işin ona həvalə edilməsinə qarşı gəlir. Mənə elə gəlir ki, o, cənab Holmsun bu işin öhdəsindən gəlməməsinə daha çox sevinər.

– Və cənab Holms da bundan xəbərdardır?

– Cənab Holmsun bundan xəbərdar olmaması heç vaxt mümkün deyil.

– Ümidvaram ki, o, işin öhdəsindən gələcək və lord Kantlmir rüsvay olacaqdır. Qulaq asın, Billi, pəncərədəki pərdələr nəyə görə lazımdır?

– Cənab Holms bunları üç gün bundan əvvəl asdırıb. Orada gizlətdiyimiz çox maraqlı bir şey var.

Billi pəncərə taxçasını otaqdan ayıran pərdələri aralayarkən Vatson heyrətindən qeyri-ixtiyari olaraq qışqırdı. Onun qarşısında kresloda dostu ilə eyni sifətdə, geyimdə olan və digər şeylərində ona bənzəyən oxşarı oturmuşdu. Pəncərəyə sarı çevrilmiş üzünün dörddə üçü azacıq aşağıya doğru sanki görünməz bir kitabın üzərinə əyilmişdi. Billi baş hissəsini gövdədən ayırıb əlində tutdu.

– Biz onu müxtəlif vəziyyətlərdə saxlayırıq ki, daha çox canlı adama oxşasın. Əgər pərdələr aşağı salınmamış olsaydı, mən ona əl vurmağa cürət etməzdim. Pərdələr bağlı olmayanda o, küçənin digər tərəfindən görünür.

– Əvvəllər bizdə də belə bir şey olmuşdu.

– Mən o vaxtlar hələ buralarda deyildim, – Billi söylədi. O, pərdələri açaraq küçəyə boylandı. – Bizi o evdən güdürlər. Pəncərədə adam da var, baxmaq istəyirsinizmi?

Vatson irəli addım atdı, elə bu vaxt yataq otağının qapısı açıldı, orada Holmsun arıq və uzun qaməti göründü. Onun üzü avazımış və solğun görünürdü, buna baxmayaraq o, əvvəlki kimi gümrah idi. Bir sıçrayışla pəncərənin yanına gəldi və cəld pərdələri yenidən əvvəlki vəziyyətinə qaytardı.

– Billi, bəsdir, həyatınızı təhlükəyə atırsınız, indi siz mənə daha çox lazımsınız. Vatson, sizi əvvəlki evimizdə görməyə çox şadam. Siz təhlükəli anda bura gəlmisiniz.

– Mən bunu hiss etdim.

– Bili, gedə bilərsiniz. Axı mən bu oğlanla nə edim! Onu təhlükəyə atmaqda nə qədər düzgün iş görürəm, heç özüm də bilmirəm.

– Hansı təhlükəni deyirsiniz, Holms?

– Qəfil gələn ölüm təhlükəsini deyirəm. Əgər bu gün axşam nəsə baş versə, heç də təəccüblənmərəm.

– Hansı mənada ?

– Məsələn, məni öldürsələr.

– Ola bilməz, Holms, siz zarafat edirsiniz!

– Hətta yumor hissimin yoxluğunda belə mən bundan yaxşı bir zarafat fikirləşə bilərdim. Hələ ki, biz həyatımızdan həzz alaraq yaşamağa davam etməliyik, elə deyilmi? Spirtli içkilər sizə yasaq qoyulmayıb ki? Sifon və siqarlar da əvvəlki yerindədir. Sizin hələ də zavallı tənbəki və çubuğumudan zəhləniz getmədiyinə ümid bəsləyə bilərəmmi? Bu günlər onlar mənim qidamı əvəz edəcəklər.

– Nə üçün siz yeməkdən imtina etmisiniz?

– Aclıq ağlın fəaliyyətini gücləndirir. Əziz dostum, sizə məlumdur ki, həzm prosesində beyin mədənin işləməsi üçün tələb olunan miqdarda qan itirir. Mənsə indi hər bir şeyi bütöv beyinlə həll etmək imkanındayam. Qalanları əlavə təsirdən başqa bir şey deyil. Çünki mən hər şeydən əvvəl yalnız beynimlə hesablaşmalıyam.

– Holms, siz ancaq hansısa təhlükənin mövcudluğundan danışırsınız?

– Hə, istənilən halda cox güman ki, o, sizin yaddaşınızı qatilin adı və ünvanı ilə doldurmağa mane olmayacaq. Siz bu məlumatları sədaqətli Holmsdan vida salamı kimi Skotland-Yarda xəbər verə bilərsiniz. Onun adı Silviusdur, qraf Neqretto Silvius. Qeyd edin: Nord-Vest, Mursayd-Qardens, 136. Yazdınızmı?

Vatsonun səmimi üzü əsəbi halda dartılmağa başladı. O, Holmsun heç bir təhlükə qarşısında dayanmayacağını və yəqin ki, onun şişirtməkdən çox, qiymətləndirməməyə inandırılmış olduğunu lap yaxşı bilirdi. Vatson vaxtını hədər yerə itirməyə adət etməmişdi, buna görə də qərarla ayağa qalxdı.

– Holms, mənim köməyimdən istifadə edə bilərsiniz, bu günlərdə mən tamamilə boşam.

– Vatson, mənəvi cəhətdən siz heç də yaxşıya doğru dəyişilməmisiniz. Köhnə qüsurunuzun üstünə bir də yalan danışmaq əlavə olunub. Bütün görünüşünüz işlə daha çox yüklənmiş bir həkim olduğunuzu və xəstələrdən təngə gəldiyinizi göstərir.

– Onların içərisində az-maz ciddi olanı da yoxdur. Məgər siz həmin adamı həbs edə bilməzsiniz?

– Vatson, əlbəttə edə bilərəm, o, elə bu səbəbə görə belə narahatlıq keçirir.

– Bəs nə baş verib?

– İş orasındadır ki, mən almazın harda olduğunu bilmirəm.

– Hə, Billi almazların tacı olduğunu demişdi.

– Əlbəttə, iri, sarı Mazarini qaşıdır. O, deyəsən, qurduğum tələyə düşüb, lakin mən hələ də qaşı əldə etməmişəm. Mənim üçün onları həbs etməyin bir xeyri varmı? Əlbəttə ki, onlar tutulub barmaqlıqlar arasına atılsaydı, sözsüz ki, dünyanın gedişatı düzəlmiş olardı. Amma mənim məqsədim başqadır. Həmin qaşı necə olursa-olsun əldə etməliyəm.

– Deməli, qraf Silvius həmin tora düşmüş şikarlardan ən böyüyüdür?

– Hə, elədir ki var. Bu, yırtıcı balıq kimi hamını diri-diri udmağa hazırdır. O biri isə boksçu Sem Mertondur. Sem heç də pis adam deyil, lakin qraf ondan da öz məqsədi üçün istifadə edir. O, heç də yırtıcı deyil, qanmaz və ağılsızlıqdan əziyyət çəkən böyükbaşlı, kiçik bir çay balığına bənzəyir. O da qurduğum tələyə düşdüyündən çapalayır.

– Bəs qraf Silvius haradadır?

– Mən bütün günü onun düz burnunun ucunda olmuşam. Siz ki məni qarı cildində görmüsünüz. Bu dəfəki bənzətməm kimi uğurlusu heç olmamışdı. Hətta qraf “İcazənizlə xanım, yardım edim” sözləri ilə mənə iltifat göstərib çətirimi yerdən qaldırmışdı. O, yarı italyan və əsli cənublu oduğuna görə yaxşı əhval-ruhiyyəli vaxtlarında son dərəcə iltifatlı olmağı bacarır, əks təqdirdə, məlun olaraq qalır. Görürsünüzmü, Vatson, həyatda necə də maraqlı şeylər baş verir!

– Amma belə olsaydı o, faciə ilə nəticələnərdi.

– Dediklərinizlə razıyam. Mən onun ardınca Maynorisə qədər qədim Ştraubenz emalatxanalarına tərəf getdim. Orada onun üçün sıxılmış hava ilə işləyən tüfəng düzəldilmişdi, çox gözəl bir şeydir və səhv etmirəmsə, indi o, qarşıdakı pəncərədən bura tuşlanmış olmalıdır. Siz müqəvvanı görmüsünüzmü? Hə, Billi sizə göstərmişdi. İstənilən anda bu müqqəvvanın gözəl başı gülləyə tuş gələ bilər. Billi, nə olub?

Billi içində balaca bir kart olan sinni ilə içəri daxil oldu. Holms onu nəzərdən keçirdi: qaşlarını bir anlığa yuxarı qaldırdı, dodaqlarında istehzalı təbəssüm yarandı.

– O, şəxsən təşrif buyurmağı qərara alıb. Bax, burası heç ağlıma gəlməmişdi. Vatson, gərək onu əlimizdən buraxmayaq. Bu adam hər şeyə qadirdir. Siz yəqin ki, qrafın iri heyvanların məşhur ovçusu olduğunu eşitməmiş olmazsınız. Əgər məni qabaqcadan ovlamaq ona nəsib olarsa, bu, yəqin ki, qrafın idman karyerasının parlaq və dəyərli sonluğu olacaq. Şübhəsiz, o, elə bu saat ona çatıb tutacağımı hiss etməyə başlayıb.

– Polisin dalınca kimisə göndərin.

– Yəqin ki, mən elə də edəcəyəm, ancaq indi yox. Vatson, küçədə başqa adamın olub-olmadığına yaxşıca nəzər yetirin.

Vatson pərdənin arasından çölə baxdı.

– Bir yekəpər adam qapının yanında durub.

– Bu, elə Sem Mertondur, təslimiyyəti çox da uzaqda olmayan Sem. Billi, bəs bu cənab harda qaldı?

– Qəbul otağındadır, cənab.

– Mən zəng edəndə onu içəri buraxın.

– Oldu, cənab Holms.

– Əgər məni otaqda görməsəniz belə, onu otağa buraxın.

– Baş üstə, cənab.

Vatson qapının örtülməsini gözləyib həyəcanla həmsöhbətinə müraciət etdi:

– Qulaq asın, Holms, bu, mümkün olan şey deyil. O, yaramazın biridir və heç bir maneə qarşısında dayanmaz. Bəlkə, elə sizi öldürmək üçün bura gəlib?

– Əgər doğrudan da belədisə, burda təəccüblü bir şey görmürəm.

– Bu halda mən sizi yalnız qoymaq istəmirəm.

– Sizin burada olmağınız maneəçilik törədə bilər.

– Ona maneəçilik törədəcək?

– Yox, yo,x əzizim Vatson, mənə.

– Necə olur-olsun, mən sizi o adamla təkbətək qoymaq istəmirəm!

– Xeyr, Vaton, siz bunu edə bilərsiniz, hətta daha doğrusu, etməyə məcbursunuz. Siz heç vaxt oyundan kənarda qalmamısınız və ümidvaram, bu dəfə də onu sona çatdıracaqsınız. Bu adam bura öz məqsədinə görə gəlsə də, yəqin ki, mənim istəklərimə görə burda qalmalı olacaq. Skotland-Yarda gedib bu kiçik məktubumu cinayət axtarışı şöbəsindəki Yogelə verin və polislə birgə geri qayıdın, çünki həmin vaxtda qrafı həbs etmək lazım gələcək, – deyə Holms qeyd kitabçasını çıxarıb oraya nəsə yazdı.

– Mən məmnuniyyətlə sizə kömək edərəm.

– Ümidvaram, siz qayıdana qədər mən qaşın yerini öyrənə biləcəm.

Holms zəng etdi.

– Deyəsən, bizim yataq otağından keçməyimiz daha yaxşı olar. İkinci çıxışın olması son dərəcə əlverişli məsələdir. Böyük şikarıma nəzər yetirmək üçün məni görməməsinə üstünlük verərdim, çünki bu vəziyyətə uyğun olan bəzi şeyləri də əlavə olaraq fikrimdə tutmuşam.

Beləliklə, bir neçə dəqiqədən sonra Billi Silviusu otağa buraxdı – otaqda heç kim yox idi.

Məşhur nişançı, idmançı, qəşəng geyimli, cox iri gövdəli, qarabuğdayı insan idi. Uzun qarmaqşəkilli burnu nazik sərt ağzının üzərinə əyilmiş, yanlarını qara bığları tutmuşdu. Onun qəşəng geyimi, parlaq qalstuku, işıldayan sancağı və parıldayan üzüyü çox kəskin şəkildə nəzərə çarpırdı. Qapını ardınca örtərkən bir az sərtləşdi, eyni zamanda, hər bir addımında tələyə düşəcəyindən qorxaraq ətrafına nəzər salmağa başladı. Pəncərənin yanında rahat şəkildə başı aşağı salınmış, xələt yaxalığı kreslonun söykənəcəyində olan manekeni görəndə qəfildən diksindi. Əvvəlcə üzünü heyrət bürüdü. Otaqda kiminsə olmadığına inanmaqdan ötrü bir daha ətrafa diqqətlə göz gəzdirdi. Sonra ağır əl ağacını qaldırıb barmağının ucunda, dinməzcə kresloda oturmuş şəxsə yaxınlaşdı. Onun üzərinə atılıb son həmləni endirmək üçün çöməlmişdi ki, birdən yataq otağının aralanmış qapısından girən Holmsun sakit və istehzalı səsi onu dayandırdı:

– Qraf, ehtiyatlı olun, onu qırarsınız!

Qatil geri çəkildi, onun əyilmiş sifəti heyrət içindəydi. O, yenə də aşağı salınmış ağacını qaldıraraq qəzəbini sanki xəyaldan həqiqi olana yönəltmək arzusundaydı, lakin Holmsun sərt baxışı və istehzalı gülüşündə şübhəli bir şeyin olmasından çəkinib fikrindən vaz keçdi.

– Çox gözəldir! Tavernya fransız sənətkarlarının əl işidir. Tanışınız Ştraubenzenin düzəltdiyi sıxılmış hava ilə işləyən tüfəng kimi, o da böyük məharətlə mumdan fiqurlar düzəltməklə məşğuldur.

– Sıxılmış hava ilə işləyən tüfəng? Başa düşə bilmirəm, cənab, siz bununla nə demək istəyirsiniz?

– Şlyapanızı və əl ağacınızı masanın üstünə qoyun. Bax belə, təşəkkür edirəm. İndi də, zəhmət olmasa, oturun. Bəlkə, tapançanızı da çıxarasınız? Amma siz onun üzərində oturmağa üstünlük verirsinizsə, etiraz etmərəm. Düz vaxtında gəlmisiniz, elə mən də indi sizinlə söhbət etməyi ürəyimdən keçirirdim.

Qraf zəhmlə qaşqabağını salladı:

– Holms, mənim də sizə bir neçə kəlmə sözüm vardı. Elə ona görə də buradayam. İndicə sizin başınızı parçalamaq istədiyimi boynuma alıram.

Holms masanın lap uc hissəsində oturaraq söylədi:

– Mən elə də bilirdim, sizin fikrinizdə buna bənzər bir şey ola bilər. Öyrənə bilərəmmi, nə üçün sizin tərəfinizdən bu hörmətə layiq görülmüşəm?

– Ona görə ki, siz əsəblərimi pozan hərəkətlər etməyə başlamısınız. Özü də əlaltılarınızı göndərərək məni izlətməklə.

– And içə bilərəm ki, mən sizi güdməkdən ötrü heç bir kəsi göndərməmişəm.

– Səfeh-səfeh danışmayın. Ardımca düşüb məni güdənləri öz gözlərimlə görmüşəm. İndi sizə göstərərəm məni necə güdmək olar, cənab Holms.

– Əlbəttə, boş-boş danışırsınız, siz gərək mənə nəzakətlə müraciət edəydiniz. Razılaşın, bu məqsədə görə başqalarını yoldan çıxarıb günah işə soxmamaq üçün heç kimi istisna edə bilmərəm, çünki anlamalısınız ki, tərzimə uyğun olaraq öz fəaliyyətim boyunca cinayətkarların hörmətli hissəsinin böyük qismilə səmimi təmasda olmalıyam.

– Qoy siz deyən kimi olsun, cənab Holms.

– Çox gözəl! Amma siz mənim cəsus tutduğumu təsdiqləməkdə cox böyük səhvə yol vermiş olursunuz.

Qraf Silvius kinayə ilə gülümsədi.

– Elə bilməyin ki, sizdən acizəm və bu kimi şeylərin nəzərimdən qaçmağı mümkündür. Dünən hansısa bir idmançı, bu günsə bir qarı məni bir an belə gözlərindən kənar qoymayıblar.

– Siz məni utandırırsınız, cənab. Qoca baron Dauson asılmamışdan bir gün qabaq bu haqda belə bir şey söyləmişdi ki, teatr mənim şəxsimdə ədalət məhkəməsi zəfər çaldığı qədər itirib. Bu günsə siz məni təkcə başqa şəklə düşməyimə görə tərifləyirsiniz.

– Nə?.. Demək, bu siz idiniz?

Holms çiyinlərini çəkdi.

– Baxın, o küncdə dünən sizin mənə heç nədən şübhələnmədən iltifatla qaldırıb təqdim etdiyiniz bir çətir durur.

– Əgər bunu bilsəydim, siz artıq…

– Artıq bu sakit yaşayış yerimi heç vaxt görməzdim, elə deyilmi? Mən bunu çox yaxşı anlamışdım. Qulaq asın, hamımız sonradan peşmanlığını çəkdiyimiz səhvlər edə bilərik. Və hər nə olursa-olsun, bunun artıq heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki dediklərinizə görə, məni heç tanıya bilməmisiniz və indi sağ-salamat şəkildə qarşınızda oturmuşam.

Qaşqabağı sallanmış qrafın qaşları bir az da çatıldı və onların arasından baxan bir cüt zəhmli gözləri parlamağa başladı.

– Bu, daha pis. Deməli, bunları sizin cəsuslar deyil, özünüz etmisiniz, burnunuzu sizə aid olmayan işlərə soxub, oyunbazlıq etməklə məşğul olmusunuz. Özünüz də təsdiq edirsiniz ki, məni güdürdünüz. Bəs nəyə görə?

– Qraf, siz bir neçə il Əlcəzairdə şir ovlamaqla məşğul olmusunuz.

– Hə, nə olsun?

– Soruşmaq olarmı, bəs sizin ovçuluqla məşğul olmağınızın əsas səbəbi nədən ibarət idi?

– Nə üçün? Deyə bilərəm ki, idman etmək məqsədi ilə, güclü həvəsimə və riskə görə.

– Bundan başqa, siz ölkəni yırtıcı heyvanlardan təmizləmək istəyirdiniz, elə deyilmi?

– Tamamilə doğrudur.

– İndi sizə məqsədim məlumdurmu?

Qraf yerindən dik atıldı, onun əli yenə də qeyri-ixtiyri olaraq arxa cibinə doğru yönəldi.

– Oturun, oturun, qraf. Mənim bundan başqa daha konkret bir məqsədim var. Sarı almazın yerini öyrənmək istəyirəm!

Qraf Silvius uğursuzcasına gülümsədi, ayağa qalxsa da davam gətirməyib yenidən oturacağa çökdü.

– Deməli belə, hə, – deyə söylədi.

– Sizi elə ona görə güddüyümü çox gözəl bilirsiniz, bura da nə qədər bilgiyə sahib olduğumu və məni aradan götürməyinizin mümkünlüyünü öyrənmək üçün gəlmisiniz. İnanırsınız ki, sizin nöqteyi-nəzərinizdən bu, tamamilə lazımlı bir şeydir, amma mənə, demək olar, bir faktdan başqa hər şey məlumdur, ona görə də bunu öyrənməyə ehtiyacım var.

– Doğrudan? Çox maraqlıdır, əsas olan o fakt nədir ki, siz onu belə öyrənmək istəyinə düşmüsünüz?

– Bəs, almaz indi harda gizlədilib?

Qraf hiyləgərcəsinə həmsöhbətinə nəzər saldı.

– Elə bu? Axı onun saxlandığı yeri mən sizə neçə söyləyə bilərəm?

– Bilərsiniz, özü də bunu etmək məcburiyyətindəsiniz.

– Deməli, siz belə düşünürsünüz, hə?

– Qraf Silvius, siz mənə heç də hədə-qorxu gələ bilməzsiniz.

Holmsun Silviusa yönəlmiş gözləri qıyıldı və zəhmlə parlamağa başladı.

– Sanki şüşədənsiniz və mən indi sizi tamam aydın şəkildə görürəm.

– Bu halda almazın harda olduğunu da görməlisiniz.

Holms sevinərək əl çalmağa başladı, sonra mənalı şəkildə barmağını yuxarı qaldırdı:

– Demək, onun harada olduğu sizə məlumdur, çünki özünüz elə bu dəqiqə bunu etiraf etmiş oldunuz.

– Mən heç bir şeyi etiraf etməmişəm.

– Qraf, mənə yaxşıca qulaq asın, əgər sağlam düşüncəli olarsanızsa, biz sövdələşə bilərik, əks təqdirdə sizin üçün heç də yaxşı olmayacaq.

Qraf Silvius gözlərini tavana zillədi.

– Kim kimə hədə-qorxu gəlir? Siz mənə, yoxsa mən sizə?

Holms sanki həlledici gediş etmək istəyən şahmat ustası kimi bir an ona qərarsızlıqla baxdı. Sonra masanın siyirməsini çəkib, oradan qalın bir qeyd kitabçası çıxartdı.

– Bilirsinizmi bunun içində nə yazılıb?

– Heç bir fikrim yoxdur, cənab.

– Siz.

– Mən?

– Bəli, siz, cənab! Burda sizin bütün cinayətkar və qaranlıq həyatınızda etdiyiniz hər bir hərəkət öz əksini tapıb.

– Cəhənnəm olun, Holms! Məni hövsələdən çıxarmayın, – deyə yerindən dik atılan qraf Silviusun gözlərindən sanki qığılcım çıxdı.

– Burda hər şey yazılıb. Burda yaşlı xanım Haroldun ölümü ilə əlaqədar bütün təfsilatlar qeyd edilib. Məlum olduğuna görə, qumarda uduzduğunuz mülkü də Blimerdə məhz həmən xanım sizə buraxıb getmişdi.

– Bu nə cəfəngiyyatdır söyləyirsiniz?!

– Üstəlik, xanım Minni Uorrenderin başına gələn qəziyyə haqda da qeydlər var.

– Bunları bir kənara qoyun! Bundan onsuz da heç bir şey çıxara bilməzsiniz.

– Burda yenə xeyli qeyd var. 1892-ci ilin 13 fevralında Rivyerə gedən yolda ekspresin soyulması və elə həmin ildə Lion bankının qəbzinin saxtalaşdırılması.

– Amma bunları siz artıq səhv deyirsiniz.

– Deməli, başqa şeylərdə mən səhv etməmişəm. Qulaq asın, qraf, axı sizin kart oyunundan başınız çıxır. Oyunu davam etdirməyə lüzum yoxdur, cünki bütün əsas kartlar rəqibinizin əlindədir.

– Bu boş söhbətin qiymətli daşla nə əlaqəsi var?

– Səbiriniz olsun, qraf. Hər şeyi bilmək marağınızı bir qədər azaldın! İcazə verin, mən bunları təfsilatı ilə izah edim. Bundan əlavə, almazın oğurlanması hadisəsində sizə və cangüdəninizə qarşı təkzibolumaz dəlillərim var.

– Hansı dəlillərdir elə?

– Əvvəlcə sizi Uayt-hola aparan, sonrasa oradan geri qaytaran iki arabaçının ifadəsi. Sizi mağazanın vitrini qarşısında görən isveçrəli şəxsin ifadəsi. Və nəhayət, almazı xırda hissələrə ayırmaq istəməyən Ayki Sandersin ifadəsi. Ayki sizin qarşı bir oyun oynamış və bizə xəbər vermişdi.

Qrafın alnındakı damarlar şişməyə başladı. Öz həyəcanını gizlətməkdən ötrü təlaşla qarabuğdayı tüklü əllərini sıxdı. Nəsə demək istəsə də, dili söz tutmadı.

– Bu da kartlarım. Hamısını çıxarıb qarşınıza qoymuşam. Amma bir kart əskikdir. Bircə onların içərisində almazların şahı olan almaz çatışmır. Həmin qaşın harda olduğu da mənə məlum deyil.

– Siz heç vaxt onun yerini öyrənə bilməyəcəksiniz.

– Hə, deməli, belə? Düşünürsünüz ki, mən bu qaşı heç vaxt əldə edə bilməyəcəyəm, eləmi? Bir qədər sağlam düşüncəli olun, qraf. Bütün cəhətləri nəzərə alın. Sizi Sem Merton kimi iyirmi illik həbsə salarlar. Onda bu qaşın sizə nə faydası olacaq? Yox, əgər siz mənə qaşı qaytarsanız, söz verirəm, işin məhkəməyə qədər gedib çıxmasına yol verməyəcəm. Sem də, siz də bizə gərək deyilsiniz. Bizə yalnız bu qaş lazımdır. Onu bizə verin və zəmanət verərək söyləyə bilərəm ki, əgər özünüzü yaxşı aparsanız, sizi azadlıqda saxlayaram. Lakin yenidən tora düşmüş olsanız, onda bu, artıq sizin sonunuz olacaq. Ancaq mənə indi həvalə olunub ki, sizi deyil, qaşı əldə edim.

– Bəs mən razı olmasam, necə?

– Əgər qaşı əldə edə bilməsək, onda yalnız sizi həbs etməli olacağıq.

Holms zəng edib Billini çağırdı.

– Qraf, hesab edirəm ki, dostunuzun da bu müzakirədə iştirakı çox gözəl olar. Mənə elə gəlir, o da bu işin içindədir. Billi, binanın girəcəyində kobud bir centlmen durub, onun yuxarı qalxmasını rica edin.

– Bəs gəlmək istəməsə?

– Heç bir müdaxilə etmək lazım deyil. Onunla kobud rəftar etməyə ehtiyac yoxdur. Əgər onu qraf Silviusun çağırdığını söyləsəniz, mütləq gələcək.

Billi getdikdən sonra qraf soruşdu:

– İndi siz nə etmək fikrindəsiniz?

– Mən yalnız dostum Vatsona toruma böyük bir köpək və xırda çay balığının düşdüyünü söyləməyi tapşırdım. İndi də toru süzmək istərkən onlar suyun üzərində açıq-aydın çabalamağa başlayıblar.

Qraf əlini arxasına yönəldərək oturacaqdan qalxmağa çalışdı. Bunu görcək Holms da əlini xələtinin cibinə saldı.

– Holms, sizə öz yatağınızda ölmək nəsib olmayacaq.

– Bu barədə dəfələrlə düşünmüşəm. Məgər bu, belə vacibdir? Yəqin, siz də əcəlinizi ayaqüstə qarşılamaq istəyindəsiniz. Amma əvvəlcədən verilmiş bu nifrətdoğurucu xəbərlər əhval-ruhiyyəni korlayır. Yaşadığımız günlərdən ləzzət almağımız gözəl deyilmi?

Cinayət dünyasının hökmdarı olaraq qrafın kinli gözləri birdən-birə yırtıcı baxışı kimi parlamağa başladı. Holmsun bütün vücudu gərginlik və istənilən an həmlə yetirə biləcək vəziyyətdəydi; indi daha iri görünürdü.

– Silahınızı qurcalamağa heç də ehtiyac duymayın, əziz dostum, – deyə tamam sakit halda söylədi. – Sizə məlumdur ki, lap bu silahı çıxartmağa imkan versəm belə, ondan atəş açmaqda çətinliyiniz yaranacaq. Atəş etmək çox səs-küylüdür. Məncə, sıxılmış hava ilə işləyən silahdan istifadə etməyiniz daha doğru olardı. Deyəsən, artıq qiymətli şərikinizin addım səslərini eşidirəm. Salam, cənab Merton! Küçədə gözləmək çox darıxdırıcıdır, elə deyilmi?

Boks üzrə çempion olan iri gövdəli, sadəlövh, inadkar və üzü kobud şəkildə yontalanmış bir gənc çaşqın halda ətrafa nəzər salaraq, qapının yanında dayandı. Holmsun nəzakətli müraciəti onu daha da qayğılandırdı, amma bunu rəqib münasibət kimi qarışıq şəkildə duyduğu üçün özünü necə idarə edəcəyini bilmədi. O, özündən nisbətən arif olan dostuna tərəf çevrilərək soruşdu:

– Qraf, burada nə baş verir? Ona nə lazımdır? Bizlə nə işi var? – onun səsi çox xırıltılı və yoğun çıxırdı.

Qraf çiyinlərini çəkdi. Əvəzində Holms cavab verməli oldu:

– Qısa deyim, siz oyununuzu uduzmusunuz, cənab Merton.

Boksçu cinayət yoldaşına tərəf baxdı:

– O, zarafat edir? Mən indi heç zarafat ediləsi halda deyiləm.

– Bu, tamamilə aydındır, – deyə Holms söylədi. – Söz verirəm, bir azdan siz lap az zarafat ediləsi halda olacaqsınız. Qulaq asın, cənab Silvius. Mənim işim-gücüm var, vaxtımı hədər yerə keçirə bilmərəm. İndi mən yataq otağına keçəcəm. Yoxluğumda çəkinməməyinizi rica edirəm. Mən olmadan sizə işin nə yerdə olduğunu bir-birinizə anlatmaq daha rahat olacaq. Bu müddətdə skripkada Hofmanın nağıllarından “Barkarola”nı ifa etmiş olaram. Beş dəqiqə sonra yekun cavabınızı almaqdan ötrü bura qayıdacağam. Güman edirəm, sizə aydın şəkildə izah etmiş oldum ki, iki seçimdən biri ilə razılaşasınız: ya siz, ya da almaz qaş!

Holms bunu dedikdən sonra küncdəki skripkanı götürüb yataq otağına keçdi. Bir neçə dəqiqə sonra yan otağın örtülü qapısından ağır və iniltili səs kimi yadda qalan melodiya səslənməyə başladı.

– Hə, indi deyin görüm, nə baş verib? – deyə Merton çevrilərək soruşdu. – O, məgər qaş haqqında nəsə bilir?

– Lənətə gəlmiş, güman etdiyimizdən də artıq məlumata sahibdi, bəlkə də, elə hər şeydən xəbərdardı.

– Lənətə gələsən! – boksçunun sarıya çalan sifəti bir anlığa ağardı.

– Ayki Sanders bizə bir oyun oynayıb.

– Ayki? Eybi yoxdur, onun boynunu qırmaq mənə borc olsun.

– Bundan da bir şey çıxmayacaq, gərək yubanmadan işimizi həll edək.

– Dayanın, görüm, – deyə boksçu şübhəli nəzərlərlə yataq otağının qapısına tərəf boylandı. – O, tülkü qədər hiyləgər olduğu üçün bir az ehtiyatlı olmaq lazımdır. Görəsən bizi güdmür ki?

– Əgər əlində skripka çalırsa, bizi necə güdə bilər?

– Düzdü. Pərdələrin arxasında şübhəli kimsə yoxdur ki? Burda pərdələrin həddindən artıq olması məni narahat etməyə başlayıb.

Boksçu yenə də ətrafa göz gəzdirdi və qəfildən ilk dəfə olaraq pəncərənin yanındakı manekeni gördü; heç bir söz deyə bilmədiyindən səssiz-səmirsiz heyrət içərində gözlərini ona zillədi.

– Bu, mumdan hazırlanmış kukladır, çəkinəcək elə bir şey yoxdur, – qraf izah etdi.

– Düzəltmə şeydir, eləmi? Bəlkə də, xanım Tyusso heç yuxusunda beləsini görməyib. Həm xələti, həm də hər bir şeyi sanki canlıdır. Bu pərdələri də lənətə gəlsin, qraf!

– Pərdələri bir kənar atın, vaxtımız çox az qalıb, onu da əbəs yerə sərf etməyək. O, bizi bu qaşa görə həbs edə bilər.

– Elə ikisi də lənətə gəlsin!

– Əgər qiymətli qaşın yerini ona söyləyəriksə, bizi həbs etməz.

– Nə danışırsınız! Yüz min funt dəyərində olan qaşdan imtina etmək olar?

– Başqa çıxış yolumuz yoxdur.

Merton qısa vurulmuş başını qaşıyaraq söylədi:

– Mənə qulaq asın, burda tək olduğu üçün bəlkə onu elə öldürsək yaxşıdır. Ölsə, bizim də heç nədən qorxumuz qalmaz.

Qraf başını buladı.

– O, çox sayıqdır, özü də silahı həmişə hazır vəziyyətdədir. Əgər onu vursaq, bizim buradan çıxıb getməyimiz mümkün olmayacaq. O, çox güman ki, polisi də bu haqda məlumatlandırıb. Dayanın, görüm! Bu nədir?

Onlar pəncərə tərəfdən astadan gələn səs duydular. Hər ikisi yerindən sıçrayıb, ətrafa göz gəzdirdi – sakitlik idi. Kresloda əyləşmiş bu qəribə simanı nəzərə almasaydılar, otaqda onlardan başqa heç kəs yox idi.

– Səs küçədən gəlir, – deyə Merton söylədi. – İndi nə edəcəyik? Ağlınız hələ başınızdadır, mənim şefim. Nəsə fikirləşib etməliyik, axı! Əgər bu işi güclə həll etmək mümkün deyilsə, bunun altından necə çıxacağımız yenə də sizə bağlıdır.

– Mən bundan da betərlərin aldatmışam, – deyə qraf cavab verdi. – Qaş mənim yanımdadır, özü də gizli cibimdədir. Mən onu başqa yerə qoya bilməzdim. Bu gün axşam onu Amsterdama göndərmək lazım gələcək və yalnız istirahət gününə qədər onu dörd yerə bölməyə imkan tapa bilərlər. O, Van Seddar haqqında heç nə bilmir.

– Mən elə bilirdim ki, Van Seddar yeni həftə yola düşməlidir.

– Hə, gələn həftə getməliydi, amma indi gərək növbəti gəmilə yola düşsün. İkimizdən biri necə olursa-olsun, qaşla Laym-stritə gizlincə getməli, onu xəbərdar etməlidir. İkinci işimiz hələ hazır deyil, amma heç nə olmaz. Onu risk edib dolayı deyil, düzgün yolla aparmağa məcburuq. Vaxtı itirmək olmaz.

Bunu deyib ehtiyatı əldən verməyən ovçu kimi yenidən diqqətlə pəncərəyə tərəf baxdı. Bəli, şübhəsiz, bu zəif səs küçədən gəlirdi.

– Holmsusa aldatmaq asandır. Bu səfeh işinin asan olması üçün qiymətli qaşı aldıqdan sonra bizi buraxacağını söyləyib. Biz də vəd edərik ki, qaşı ona verəcəyik. O, səhv yola yönəltdiyimizi anlayana kimi qaş artıq Hollandiyaya gedib çıxacaq, bizsə o vaxt sərhəddən kənarda olacağıq.

– Bu, çox yaxşı olar! – Merton razı halda gülümsədi.

– Sən hollandlının yanına gedib ləngiməməsini söyləyəcəksən. Mənsə bu sadəlövhü dilə tutmağa calışacam və qaşın Liverpulda olduğunu deyəcəm. Lənətə gəlmiş musiqi mənim bütün əsəblərimə toxundu. Holms qaşın Liverpulda olmadığını aydınlaşdırana qədər qaş dörd hissəyə parcalanmış olacaq, biz də sizinlə açıq dənizdə üzərək gedəcəyik. Bir az yaxın gəlin, yoxsa hansısa yarıqdan-zaddan sizi görərlər. Qaş budur, məndədir.

– Bəs siz onu özünüzlə gəzdirməkdən qorxmursunuz?

– Bu, ən əlverişli yoldur, çünki biz onu Uayt-holdan oğurlamağı bacarmışıqsa, sözsüz, evimdən də istənilən şəxs götürüb apara bilər.

– Verin, bir baxım.

Qraf Silvius cinayət yoldaşının uzanmış əlinə heç də razılıqla nəzər yetirmədi.

– Doğrudanmı mənim sizi aldadacağımdan ehtiyat edirsiniz? Qraf, artıq sizin bu zarafatlarınız məni bezdirməyə başlayıb.

– Yaxşı, Sem, incimə, bizə indi dalaşmaq olmaz. Əgər almaza lap yaxından baxmaq istəyirsənsə pəncərəyə bir az da yaxınlaş və onu işığa tut.

– Təşəkkür edirəm.

Bu vaxt Holms bir göz qırpımında əvvəllər maneken əyləşdiyi kreslodan atılıb almazı cəld qapdı. Bir əlində almaz, digərində isə tapançanı tutaraq qrafın başını nişan aldı. Çaş-baş qalmış hər iki fırıldaqçı geri çəkilməyə məcbur oldu. Onlar hələ özlərinə gəlməmiş Holms elektrik zənginin düyməsini basdı.

– Heç də müqavimət göstərmək həvəsinə düşməyin! Sizə yalvarıram, mebellərimi qoruyun, cənablar! Yəqin, sizə vəziyyətinizin acınacaqlı olduğu aydındır. Polis çoxdan burdadır və sizi gözləyir.

Şoskom malikənəsində faciəli hadisə

Şerlok Holms əyilib xeyli mikroskopa baxandan sonra dikəldi, bu an onun gözlərində coşqunluq hiss etdim.

– Bu yapışqandır, Vatson! – deyə söylədi. – Heç bir şübhə ola bilməz ki, bu yapışqandır. Siz mikroskopun görmə fonunda dağınıq olan bu nöqtələrə bir nəzər salın.

Mən bir qədər mikroskopa doğru əyildim və obyektivdən diqqətlə baxmağa başladım.

– Bax, bu tellər pencəkdən qopmuş xovdan başqa bir şey deyil. Bu formasız boz kütləsə tozdur. Solda insan bədənindən qopmuş kiçik dəri pulcuqları görə bilərsiniz. Bu aralıqda olan qəhvəyi qabarcıqlarsa, şübhəsiz ki, yapışqandır.