Текст книги "Qutadğu bilig"

DİLİN FƏZİLƏTİ, FAYDASI VƏ ZƏRƏRİ ÜSTÜNƏ

 
158. Elmin, təfəkkürün dilmancıdır dil,
Kişini bəxtinə dil çatdırır, bil.
159. Kişini əzizlər, ucaldar da dil,
Yarar ər başını, qocaldar da dil.
160. Ağız qəfəsində dil bir ac arslan,
Özünü parçalar uçsan, buraxsan.
161. Dilindən dad çəkən görün və deyir:
Dilini qısmayan taparmı xeyir?
162. Çox bəlaya saldı öz dilim məni,
Başım kəsilməmiş kəsin dilimi.
163. Sözünə sərhəd qoy, batmasın başın,
Dilini dişlə ki, sınmasın dişin.
164. Sakin el dilindən… budur çətini,
Fitnəkar paxıllar çeynər ətini.
165. Tanrı cila verdi dilə, ağıla,
Mərd ol, dil yiyəsi, başını saxla.
166. Özünə rahatlıq, dinclik diləsən,
Dilindən silahsız söz çıxarma sən.
167. Elmli kişilər elmin güzgüsü,
Öz başını yeyər nadanın sözü.
168. Sözün çoxluğunda məna görmədim,
Gəvəzə natiqə xeyirsiz dedim.
169. Sözü çox çeynəmə… az çığır-bağır,
Yüz söz tilsimini bircə sözlə qır.
170. Söz deyənin başı göylərə dəyər,
İfrayt söz insanı alçaldar, əyər.
171. Eldə hörmətsizdi boş danışanlar,
Fəqət "lal" deyilən bir damğa da var.
172. İndi ki, böylədir… sözdə dürüst ol,
Nitqin yığcam olsun, zəka gücün bol.
173. Dilini saxlayan başını saxlar,
Qısa söz deyənin uzun ömrü var.
174. Dil nəfi başqadır, artıq üyütmə,
Məddah dili də var, arif dili də.
175. Çalış, bircə sözün min qəlbə girsin,
Qaranlıq qözlərə işıq gətirsin.
176. Biliksiz insanlar kordu şübhəsiz,
Elmdən qüvvət al, ey nadan, aciz.
177. Gələn bir gün gedir… parlaq yaşa sən,
Sözü öldürməsən, özün ölməzsən.
178. Kişini iki şey şux saxlar düzü:
Biri – ər xilqəti, biri – ər sözü.
179. İnsan gəldi-gedər… sözdü məbədi,
Ölməz söz insanı saxlar əbədi.
180. Özünə əbədi həyat istəsən,
Felindən, sözündən imdad istə sən.
181. Dili mədh elədim, yamanladım da,
Bunlar səninçindir, qalsın yadında.
182. Yüz-yüz, min-min kəlam idraka sığmaz,
Gərəkli sözlərin sayı azdır, az.
183. Böyükdür danışan, oğlum, səninlə,
Məndən aşaqıda əqlini dinlə.
184. Ən əziz sözümü sənə söylərəm,
Ata nəsihəti bütöv bir aləm.
185. Sənə qızıl qalsa miras, qulaq as:
Ata sözü qədər dəyəri olmaz.
186. Xərcləsən, tükənər xəznənin yüzü,
Xəzinə gətirər atalar sözü.
187. Atanın övlada ilk mirası – söz,
Dinləsə qazanar oğul birə yüz.
188. Söz deyə bildimmi? Oğlum çəkmə qəm,
Əgər peşman olub üzr istəsən.
 

KİTAB YAZARI ÜZR İSTƏYİR

 
189. Diləyim söz idi, ey ulu alim,
Gələcək nəsl üçün beş-üç söz dedim.
190. Ağlına gələni dərhal demə sən,
Sözün yanlış olsa bəla görərsən.
191. El dili yamandır, heç bilsən neynər?
Xəbislər, paxıllar əlini çeynər.
192. Dərd ağır gələndə dil sussun gərək,
Sözlə yox, mərdliklə dərdi əridək.
193. Sorğular soruşar qırpınan gözün,
Bütün sorğulara cavabsan özün.
194. İnsan olan yerdə yanılmaq da var,
Məgər yanılmayan bir insan olar?
195. Elm əhli seyrəkdir, elmsizlər çox,
Nadan tutub yeri, alimə yer yox.
196. Başsızlar başlıya düşmən kəsilib,
Ədavət ülfəti ortadan silib.
197. Kişinin kişidən xeyli fərqi var,
Yalnız elmdədir bu fərq, bu meyar.
198. Mən sözü deyirəm yalnız alimə,
Gözü bağlanmışa sən insan demə.
199. Hadana, nakəsə heç bir sözüm yox,
Ey alim, özüməm xidmətçin az-çox.
200. Sənə öz sözümü yavaş deyirəm,
Səndən utanıram, üzr istəyirəm.
201. Söz dey