Текст книги "Allah eşqinə! Şeirləri və Poemaları"

ÖMÜRDƏN YADDA QALAN SƏHİFƏLƏR

Bizim kənd Murovdağın ətəklərinə doğru axan iki çayın arasında bir təpənin üstə yerləşmişdi. Bu məncə arxasındakı ot tayasına bənzər boz dağdan, amma sonralar meşələr basmış boz dağdan sürüşmüşdü.

Kəndimizi araya alan çayların biri Göyçə mahalından İnək dağı kəndinin arxasından; o buri isə Zodun qızıl mədəninin arxasından başlanğıc mənbəni götürürdü. Kəndimizin qənşərində qırmızı rəngə çalan, ona görə də «Qızıl Qaya» adlanan bir əzəmətli qaya vardı. Qayadan alçağı və qayadan günbatan tərəfi balaca bir qəbrstanlıq idi. Hər iki çay bizim kəndin aşağı hissəsində birləşirdi. İnəkdağın arxasından gələn çay Cəmilli (kənd) çayı Zodun qızıl mədəni arxasından üzü bəri gələn Dəmirçudam (kənd) və ya Quzey dalan çayı adlanırdı.

Mən bu Seyidlər kəndində dünyaya göz açmışdım. 1932-ci ilin Bəhmən ayında, sonralar səhv olaraq doğum günüm dekabr ayının 31-nə yazılmışdı. Sovet dövründə Bəhmən ayının səhv olaraq kimsə dekabra aid etmişdir.

Xülasə səkkiz il bu kəndin məktəbində oxuduqdan sonra atam məni rayonun mərkəzinə – Kəlbəcərə aparmış, orada IX (doqquzuncu) sinfə qoymuşdur. Məndən savay heç kəs bizim kənddə öz təhsilini davam etdirmək istəməmiş, heç bir valideyn öz uşağını oxutmaq fikrində olmamışdır. Mən hər həftə 30-35 kilometr yolu tək gedib-gəlməli olurdum. Müharibə təzə qurtarmışdı. Vəziyyət çətin idi. Həftəlik çörəyimi hər bazar günü evdən gətirirdim. Yolda 5-6 kənd keçməli olurdum. Kəndin itləri, özüdə çox sərt itləri vardı, qorxurdum. Çox balaca idim, yalan olmasın 15-20 kilo çəkim, bir metrdən az artıq boyum vardı. Hər kəndə yaxınlaşanda kəndlərin kənarındakı dağların balası ilə, ya da meşə ilə gedirdim ki, itlər tökülüb məni yeməsin. Yadımdadır, ürəyim quş ürəyi kimi çırpınıb döyünürdü.

O zaman kəndimizə nə elektrik xətti, nə də maşın yolu çəkilməmişdi. Yollarla ya atla, ulaqla, ya da piyada gedilirdi. Yadımdadı, bir dəfə atam rayon mərkəzinə gəldi. Bir həftəlik çörəyimizi aldı. Çörək talon ilə verilirdi. Xalamın əri məsul işdə işlədiyinə görə onun köməyi ilə ala bilmişdi. Çörək şələsinin çox hissəsini atam, az hissəsini mən götürdüm. Dağlarla, daşlarla, piyada yollarla kəndləri keçə-keçə səhərə qədər yol gəldik. Kəndlərdə gecə yarı üstümüzə çoxlu itlər tökülürdü… atam itdən qorxmurdu… Mən bunlada fəxr edərdim… Sözün düzü atam ovçu idi, həmişə onu silahlı görmüşdüm. Lakin atam neyləsin zamanə çətin idi. Külfət ağır idi… Biz beş qardaş, iki bacı idik. Beləliklə doqquz nəfər ailəni dolandırmaq çətin idi…

Xülasə gecə səhərə qədər yol gəlib, Ələm ağacı deyilən bir dağın başından kəndimizin qənşərinə çıxdıq. Qənşərinə də deyəndə kəndlə o, dağın başı arasında hələ 10-12 kilometr yol vardı. Ayaqlarım yerimirdi… addımımı özümdən asılı olmayaraq atırdım… Gözlərimi yuxu tuturdu. Mənə qalsa yolun-harası gəldi yıxılıb yatardım… havada xoş idi… Görünür atam bunu hiss etmişdi. Yolun bir-iki addım kənarında rahat bir yerdə şələsini göy otun üstünə qoydu. Mən də şələni onun yanında yerə qoydum. Atam mənə dedi: -səhərə az qalmış olar. Otur qoy yorğunluğun çıxsın. Uzaqdan baxanda kənd zülmət içində görünürdü… 25-30 evdən ibarət bu kənddə yalnız iki evdən sönük lampa işığı görünürdü. Ara-sıra itlərin hürüşmə səsi gəlirdi… Necə, nə vaxt yuxuya getdiyimi bilmirəm… oyandım ki, dağların başına gün düşür… mən yuxuya gedəndə atam pencəyini üstümə atmışdı…

Atam çox pəjmürdə, pərişan, gözləri dolmuş halda üzümə baxırdı. Yaxındakı bulağı göstərdi.-get üzünə su vur, yuyun gəl. Adama bir tikə yavanda olsa çörək yeyək. Beləcə səhər naharımızı edib, sonrada yenə kəndə gəldik…

Amma inəklərimiz sağıldığından südümüz, qatığımız var idi.

Humanitar fənləri yaxşı, riyazi fənləri pis oxuyur, pis bilirdim… Doqquzuncu sinfi Kəlbəcərdə sona çatdırıb, onuncu sinfi Yanşaq kəndində oxumağa getdim. İndi yol yaxın idi. Qonşu çəpli kəndindən Mehdi adlı bir şəxsiyyətcə, həm də xasiyyətcə gözəl bir oğlanda mənimlə oxuyurdu. Mehdi bəy nəslindən idi. O, bizim eldə, mahalda adlı-sanlı bir nəslin övladı idi. Arığalı oğlu Həsənin, yüzbaşı Həsənin nəvəsi idi. Biz bir-birimizi o qədər çox sevir, çox istərdik ki, ikicə-üçcə gün bir-birimizi görməyəndə darıxırdıq. Mehdi dağları, təbiəti, vətəni çox sevərdi. Şer yazmasa da təbiəti şer yazanlardan çox duyurdu. Gözəl… Məlahətli səsi, rəvan oxumaq qabiliyyəti var idi. O zaman yazdığım kiçik şerləri hamıdan gizlədiyim üçün məni məzəmmət edərdi. Atası İmamqulu müharibəyə gedib, qayıtmamışdı. Atasının qardaşı aşıq Məmməd eldə tanınan aşıq idi. Aşıq Məmməd qoşmalar yazırdı. Onun qoşmalarından bu gündə yadımda da qalanları var:

Qəhrəman (Çingiz atası) əhvalatını əlavə et.

 
Məmmədin sözlərin saxla nəsihət,
Belə qərar qoyub Qadiri-qüdrət.
Kimiyə beş ərşin yaxasız xələt,
Köçhaköç, qaçhaqaç, talan dünyadı.
 

Axı dedim ki, mənim şagird yoldaşım olan Mehdi təbiəti, dağları çox sevirdi. Mehdi elə dağlarında qurbanı oldu… dağda gəzərkən qayadan uçmuş, al-qan içində çaya düşmüşdü. Mən görmədim, onda kənddə idim. Dedilər ki, çay qan-qırmızı qan gedirdi. Mehdi nişanlı idi. Sevməyə də, sevilməyədə layiq oğlan idi. Onun ölümü məni sarsıtmışdı. Sonrakı il Mehdisiz, lakin Mehdinin xəyalı ilə məktəbə gedib-gəldim…

Məni təbrik edən tapmadım… olmadı… orta məktəbi bitirdikdən sonra üç il Gəncəyə H.Zərdabi adına pedaqoji instituta getdim. Kəsilmədim, müsabiqəyə düşdüm. O zaman buna konqursa düşmək deyirdilər. Dördüncü il Bakıya, o zaman «C.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Univeristeti»nə getdim və qəbul oldum… amma nə heç kəs məni tanıdı nə heç kəs məni təbrik etdi… özüm-özümə sevindim. Özüm, özümü təbrik etdim. Halbuki, son imtahanda imtahan götürən müəllimə (deyəsən adı Zeynəb xanım idi) demişdir: -oğlum, indi sənin imtahanındır. List bizdə qalır. Özünə də bax,– «əla» yazdım. Get, ananı-atanı sevindir. Səni elə indidən təbrik etmək olar. Mən çox balaca boyumla devikə-devikə imtahan otağından çıxanda heç bayıra hansı pilləkənlə yenib çıxacağımı da bilmədim…

İndiki professor Ağamusa Axundov: oradan yox, oğlum oradan yox, bu tərəf ki, pilləkənlə düş demişdi. Kəndimizdə telefonda yox idi. Olsada nə deyəsi idim. Yazıq atam, anam heç bəlkə «təbrik» sözünün nə özünü nə mənasını bilmirdi. Olsa-olsa «allaha şükür»-deyərdilər.

Dəmir yol vağzalına gəlib, Yevlağa getmək üçün ümumi vaqona bilet aldım. Səhərə qədər taraq-taq; taraq-taqla Yevlağa qədər yol gəldim. Nə məni tanıyan oldu… nə mən tanıyan bir adam oldu… Bu bap-balaca oğlanı kim tanıyası idi. Kəlbəcərə bilet almış olsamda Tərtərə çatanda yerimi bir qocaya verməli oldum…

* * *

Dörd-beş gün qalıb Bakıya qayıtmalı idim. Atam pul tapıb məni göndərə bilmirdi… Malımızın birini satlığa qoymuşdu… Məni bu minvalla yola salmışdı. Birinci kursda iqtisadi çətinlik çəksəmdə sonra yaxşı dolandım. Artıq yazılarımdan qanarlar alırdım. Ara-sıra radiodan da alırdım.