Текст книги "Sehrbazın Şagirdi"

VIII
ZƏLZƏLƏNIN ILK TƏKANLARI

Yataq kisəmin içinə girən kimi tez bir zamanda qızınmağa başladım. Qapıdan gələn təzə peyin qoxusu ilə yuxuya gedirdim. Birdən Yoqananda dedi: "Biz səssizliyə qulaq asıb qaranlığı müşahidə edəcəyik".

Mən də ətrafımdakı qaranlığa baxaraq qulaq asdım.

"Nə eşidirsən, nə görürsən?"

Dedim ki, tamamilə səssizlik deyil, çünki çayın şırıltısını, dua çarxının cırıltısını və tövlədəki heyvanların hərəkətini eşidirdim. Qaranlıq da zülmət deyildi: pərdədəki boşluqlardan ay şüası parlayırdı və onun işığında divarın kiçik hissəsini və onun parladığı boşluğun formasını görürdüm. Mən sükuta deyil, onun içindəki güclə eşidiləcək səslərə qulaq asırdım; mən qaranlığı yox, onun içindəki incə işıq şüasını müşahidə edirdim.

"Düzdür, – dedi. – İndi səsləri uzaqlaşdır. Yalnız səslərin narahat etdiyi şeylərə diqqət yetir".

Bacarmadım. Qısa bir anlıq səsləri uzaqlaşdıranda onlar yenidən yadıma düşürdü, ya da onların qayıtmasını gözləyirdim. Bu nevrotik mübarizə düz on dəqiqə davam etdi. Sonra imtina etdim. Dedim ki, mənim anlayışım vəhşi heyvanların hücumuna məruz qalmış, parçalanıb hər tərəfə sürüklənən çarəsiz maral kimidir.

"Çünki sən həqiqətən diqqətcil deyilsən, – dedi. – Çünki ancaq mənfi psixi hallara nail ola bilirsən".

Qəzəb, qürur, boşboğazlıq, tənbəllik, qorxu, paxıllıq, şəhvət, narahatlıq, şübhələr, özünə yazığı gəlmək, inciklik, bezginlik, tərslik, ümidsizlik, əsəbilik, sentimentallıq, bədbinlik, inamsızlıq, depressiya, sinizm. Bunlardan hansı mənə məlum deyil?

Mən ondan soruşdum ki, bu psixi hallar normal insan şəxsiyyətinin tərkib hissələri deyilmi? Şübhəsiz ki, hər bir insanın həyatında depressiyanın təbii olduğu anlar olur; insan daimi xoşbəxtlik içində yaşaya bilməz.

"Niyə də yox? Xoşbəxtliyin əsl mahiyyətini bilirsənsə, edə bilərsən. Sənə elə gəlir ki, xoşbəxtlik lotereyada qalib gələndə və ya işinə görə mükafat alanda gələn eyforiya hissidir. Hansı tərəfin bundan zövq alır? Sənin eqon. Xoşbəxtlik palçıqda daş-qaş kimidir. O, sənin içindədir, amma sən bunu hiss edə bilmirsən. Müsbət hisslərdə yaşayır. Bilirsən heç?”

"Necə bilməyə bilərdim? – Mən cavabladım. – Sevgi. Şəfqət. Sevinc. Və bəlkə də hər şey qaydasında və öz yerində olanda, heç bir qorxu və gözlənti olmayanda sülh və sakitlik hissi”.

"Yaxşı, – dedi, – əgər bu, xoşbəxtlikdirsə, onu əldə etmək niyə bu qədər çətindir?"

“Çünki belə hissləri tutub saxlamaq mümkün deyil, – dedim. – Çünki onlar həmişə mənfi olanlarla əvəz olunur”.

"Onları eqo zəhərləyib, – dedi. – Hiss eqo şüuru səviyyəsinə düşəndə o, yalana, öz karikaturasına çevrilir. Sevgi qısqanclığa, şəhvətə, sahiblənməyə çevrilir. Şəfqət sentimentallığa, daxili rahatlıq süstlüyə çevrilir. Və sevinc kor-koranə həvəsə, özündən razı ekstaza çevrilir. Bu yüksək səviyyədən aşağı səviyyəyə sürüşmə prosesi davamlı olaraq davam edir”.

"Bunun qarşısını necə ala bilərəm?"

“Fikirlərimi müşahidə edərək”, – dedi. Onların necə əmələ gəldiyini, necə əlaqələndiyini, yaddaşın dərinliklərindən necə çıxdığını, səthə necə yüksəldiyini müşahidə etməliyəm. Qorxularımın, arzularımın yaranmasını müşahidə etməliyəm, onları izləməliyəm. Bütün hisslərimin və düşüncələrimin bütün mərhələlərini müşayiət etməliyəm. Gec-tez onların dağıldığını fərq edəcəyəm. Getdikcə azalacaqlar və nəhayət, heç biri olmayacaq. Bütün problemlərimin lokallaşdırıldığını görəndə onları hərflər kimi sıralayıb hər birini müvafiq fayla yerləşdirə biləcəyəm. Onlar bir yerə yığışıb məni boğmaqla hədələməkdən əl çəkəcəklər. Problem olmayan hər şeyə açıq olacağam. Və sonra bütün neqativliyim yox olacaq; palçıq əvəzinə başımın içində təmiz su olacaq.

"Sən kəşf edəcəksən ki, məlumat aldığın andan ona reaksiya verdiyin an arasındakı müddət o qədər qısadır ki, yalnız dinc zehin onu izləyə bilər. Bu müddət sənin fürsətindir. Bu zaman nə qədər qısa olsa da, vərdişlərindən yan keçə və tamamilə yeni bir şəkildə reaksiya verə biləcəksən. Sonra özünü əhəmiyyətsiz şeylərlə yükləməkdən vaz keçəcəksən və onları öz-özünə həll olmağa buraxacaqsan. Zehnin yenidən gənc və məsum olacaq. Pozulmamış olacaq. Pozulmamış zehin isə yalnız olanı qeyd edir. Nə realdır, nə baş verirsə, onu. Və baş verənlər həqiqətin gözəlliyidir”, – dedi.

“Sənə gizli bir söz deyim. Mənası olmayan sözdür. Sadəcə səsdir, ikihecalıdır. Gözlərini yum və bu sözü beyninin mərkəzinə qoy. Bunu beyninin içindəki bir tor, milçəkləri cəlb etmək və tutmaq üçün nəzərdə tutulmuş yapışqan parça kimi təsəvvür et. Fikirlərinin onun ətrafında fırlanmasına və ona yapışmasına icazə ver. Ortaya çıxan hər bir düşüncə ona tərəf çəkilsin. Bu sözü həm səs, həm də yapışqan parça kimi beynində saxlamağa çalış. İstədiyin zaman bunu et, amma gündə ən azı iki dəfə və on dəqiqə. Gec-tez bütün düşüncələrinin ilişib qalacağı bir məqama çatacaqsan. Sonra sadəcə parçanı yandırıb yox et. Şam kimi”.

Mənə gizli sözü dedi və mən “milçəkləri” tutmağa başladım.

Növbəti səhər o, mənə altı yoqa məşqi öyrətdi. Birincisi savasana və ya ölüm pozası idi. Arxası üstə uzanmalı, təbii və ritmik nəfəs almalı idim. Bədənimin beşqat daha ağır olduğunu və yerə batdığını təsəvvür etməyə çalışdım. Sonra qəsdən əzələlərimi rahatlamağa başladım. Əvvəlcə baş, sonra boyun, çiyinlər, sinə. Sonra ayaq barmaqlarıma çatana qədər qollar, əllər, barmaqlar və s. Mən özümün sökülən kəndir parçası, quru budaq, torpaq yığını olduğumu təsəvvür etməyə çalışdım. Göydəki buludlara baxdım. Gözlərimi yumub yaddaşımdakı buludlara baxdım. Başdan– ayağa və yenidən geriyə gedərək, ayrı-ayrı gərgin düyünləri açmağa çalışdım.

Təəccübləndim ki, bədənimdəki gərginlik daimi vəziyyətdədir. Fərdi əzələlərin necə avtomatik yığıldığını hiss edə bilirdim. Daimi hazırlıq vəziyyətində yaşadığımı dərk etdim: vurulmağa, geri çəkilməyə, qaçmağa. Davamlı müdafiə vəziyyətində yaşayıram. İçimdə elə bir qorxu hiss etdim ki, sanki onun keşiyində durmasam, həyatımın bütün quruluşu dağılacaq.

İkinci pozanın məqsədi rahatlama deyil, konsentrasiya idi. Bu, Budda və ya lotus pozası kimi də tanınan padmasana idi. Budda adətən oturmuş, ayaqlarını çarpaz qoymuş, əlləri dizlərində, ovucları yuxarı şəkildə təsvir edilir. Sadə görünsə də, padmasana, həqiqətən də, bütün yoqa pozalarının ən çətinidir. Ancaq Yoqananda məni əmin etdi ki, bu, həm də ən faydalısıdır.

Təəssüf ki, ilk bir neçə cəhddən sonra bunun mənə heç bir fayda verməyəcəyi qənaətinə gəldim. Nə dizlərim, nə də topuqlarım kifayət qədər elastik deyildi. Hələ ombaları demirəm.

Yoqananda yerə oturdu və ayaqlarını çarpaz qoydu. O, hər iki əli ilə sağ topuğunu tutdu və ayağının altı yuxarıya dönük, daban bədənin şaquli mərkəzinə yaxın və baş barmağının çıxıntısını üfüqi bir xətt üzrə budun yuxarı hissəsinə çatacaq şəkildə sağ ayağının barmaqlarını sol ayağının buduna qaldırdı. Sonra sol ayağını tutdu və eyni şəkildə sağ budunun üzərinə qaldırdı. Biləklərini dizlərinin üstünə qoydu, əllərini açıb ovuclarını yuxarı çevirdi, sonra baş barmağının və orta barmağının uclarını birləşdirərək dairə yaratdı.

Dizləri yerə dəyirdi. Amma mənimki inadla onunkundan beş barmaq yuxarıda qalırdı. Bütün səylərimə baxmayaraq, əllərimlə basmaqdan başqa, dizlərimi aşağı sala bilmədim, lakin təzyiq dayanan kimi dizlərim yenidən yuxarı qalxırdı.

"Dizlərini basmağa davam et, – dedi Yoqananda. – Onlarla top oyna. Beləliklə, oynaqlar boşalacaq və bağlar uzanacaq. Özünə beş-altı ay vaxt ver. Yalnız bu pozanı mənimsədiyin zaman konsentrasiya ola bilərsən. Elə bu dəqiqə yox".

Üçüncü poza ustrasana və ya dəvə pozası adlanır. Əbəs yerə onu düzgün yerinə yetirməyə çalışdım. Düzgün pozaya bənzəyən bir şeyə nail ola bildim, amma qoca bunun nəinki faydasız olduğunu, təhlükəli ola biləcəyini də dedi. Yalnız düzgün poza məqsədəuyğun faydalar verir. Yenidən cəhd etdim. Ayaqlarımı bir-birinə sıxdım, diz çökdüm və ombalarımı dabanıma qoydum. Əllərimi dabanlarımın yanına qoyaraq arxaya əyildim. Boynumu uzana biləcəyi qədər uzadıb başımı arxaya itələmişdim ki, boynumun arxa nahiyəsi ağrımağa başladı. Yavaş-yavaş və dərindən nəfəs aldım. Eyni zamanda, arxamı dabanımdan qaldırıb kürəyimi əydim. Sonra dondum və nəfəsimi saxladım. Bir müddət sonra başlanğıc pozaya qayıtdım, irəli əyilib nəfəs aldım.

Dördüncü poza bhucanqasana və ya kobra pozası idi. Qarnım üstə uzandım, alnımı yerə basdım. Dirsəklərimi əyib əllərimi çiynimin altına qoydum. Ayaqlarımı uzatdım. Sonra çox yavaş-yavaş qalxmağa başladım. Əllərimə söykənərək başımı və gövdəmi qaldırdım, eyni zamanda bel nahiyəm qırılma həddinə çatana qədər kürəyimi arxaya əydim.

Yoqananda dedi ki, mən kobranın acınacaqlı versiyasını göstərirəm. Göbəkdən aşağıya düz yerə basılmalı, göbəkdən yuxarı, demək olar ki, şaquli olmalıyam. Mənə göstərdi. O, bir anda düzgün pozanı əldə etdi. Onun heyrətamiz çevikliyi məni paxıllıq və ümidsizlik hisslərinə bürüdü.

Sonda o, mənə “kral asananı” göstərdi. Boynumdakı fəqərələri zədələməkdən qorxduğumu anlayanda addım-addım məqsədimə necə çata biləcəyimi izah etdi. Uşaq vaxtı başımın üstündə neçə dəfə dayandığımı xatırlayanda ürəyimdə inanılmaz ağrı hiss etdim. Yoqananda cavan deyildi, yaşı mənim yaşımdan iki dəfə çox, yetmişə yaxın idi, amma fiziki və ruhi sağlamlığımıza görə mən qoca, o isə gənc idi. Bu necə mümkün idi?

"Budur, – dedi, nəmli, parıldayan gözləri ilə mənə baxdı. – Başının üstə durmağı öyrənməlisən. Bu, artıq alınmayacağınıı düşündüyünüz şeyə aparan ən qısa yoldur. Gənclik. Beynini qanla doldurur və onu təmizləyir. Görmə və eşitmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır, hisslərini kəskinləşdirir, sinir sistemini tarazlaşdırır. Ürəyini adi yüklərdən azad edir və ömrünü uzadır. Hətta daha çoxu! Səni ayaqlarının yerə yapışmasından azad edir. Bu hiss yox olanda sən havada süzə biləcəksən”.

Nəinki süzmədim, hiss etdim ki, sürətlə batıram. Unudulmuş problemlərin və basdırılmış ağrıların uçurumları içimdə açılmağa davam edirdi. Hər gecə yuxularım getdikcə daha qorxulu olurdu. Mənə elə gəlirdi ki, dəli oluram. Dünyanın mənə tanış olan halının dağılmasından dəhşətə gəldiyimə inanırdım. Lakin müdafiə divarlarının boşluqlarından əvvəllər görmədiyim qəribə işıq parlamağa başlayand, Azadlıqda məni gözləyən boşluqdan qorxduğumu başa düşdüm: heç bir şeyin boşluğu, Boşluğun tənhalığı.

Dəhşət dözülməz hala gələndə “Özümü itirirəm, – dedim. – Özümü ölürəmmiş kimi hiss edirəm".

"Davam et, davam et, – deyə məni ruhlandırdı, üzü məmnunluqla parladı. – Özünü öldür. Özünü söndür. Mən indiki anda səni gözləyirəm. Mənə qoşul".

Qorxudan iflic olduğumu görüb mənə təsəlli verməyə başladı. Hər şeydən qurtulanda itirdiklərim hələ də qalacaq dedi. Yaddaşım hələ də qalacaq. Yeganə fərq o olacaq ki, yaddaşın qulu olmayacağam. Yaddaş faktların anbarıdır və bu, normaldır. Normal olmayan odur ki, beynim bu faktları həyatdakı hadisələrə reaksiyalarımı müəyyən edən ağır yük kimi yaşayır.

Yaddaşıma yerləşdirilmiş ən təhlükəli “faktlar” səhvən həyatım kimi təsəvvür etdiyim emosional vəziyyətlərdir. Bu və ya digər emosional çəlləkdə ətrafa sıçramasam, özümü həyatda deyiləmmiş kimi hiss edirəm. Hətta çox vaxt əzab və məyusluqdan da yapışıram – yalnız ona görə ki, həyatımın “mənasının” müəyyən oluna biləcək formada olmasını istəyirəm. Sadəcə boşluqdan qorxduğum üçün.

Dedim ki, mən təkcə yaddaşımı itirməkdən və böyük boşluqla üzləşməkdən qorxmuram, həm də gələcəyimi itirməkdən qorxuram, sabahın boş olmayacağına, zəngin imkanlarla dolu olacağına inanıram.

Yoqananda dedi: "Sən imkanlar haqqında sanki realmış kimi danışırsan. Onlar proqnozlardan başqa bir şey deyil. Onlar sadəcə yaddaşın formalarıdır. Gələcək dediyin boşluğa qarmaqlar ataraq, sabah dediyin şeyə qarmaqlı kəndirlə dırmaşaraq yaşayırsan. Qarmaqlar istəklərinin proqnozlarından başqa bir şey deyil".

“Bəs onda nə qalır? – Mən ondan soruşdum. – Elə şeylər və insanlar, həmçinin istək və məqsədlərim var ki, onlardan imtina edə bilmirəm və istəmirəm".

“İmtina etmək nələrisə rədd etmək demək deyil; onları saxlaya bilməyəcəyini anlamaqdır".

O dedi ki, mən düzgün şəkildə fikirləşməyə başlayanda hər şeyin vacib olmadığını anlayacağam. Əslində mən sağlamlıqdan, gəlirdən, kitablardan, reputasiyadan, sevgidən, biliklərdən, anlayışlardan, bunların hamısından asılıyam, yəni onlarsız həyatın heç bir faydası olmayacağı fikrindən asılıyam. Mən öz əqidələrimdən asılıyam. Dərk etdiyim dünya fikirlərimin quludur. Mən şüurlu olanda bu köləlik sona çatacaq və şüurluluq kortəbiiliyi doğuracaq.

Bu o demək deyil ki, diqqətimin bəhrəsi xoşbəxtlik olacaq və ya bir daha heç vaxt qəzəbli, məyus, soyuq olmayacağam və ya rədd edilməyəcəyəm. Təbii olacağam. Fərqli olacaq o hisslər mənim təcrübəm olacaq. Onlar daha mənə pəncə vurmayacaqlar. Mən yenə də hirslənəcəyəm, amma qəzəb it kimi mənə zəncirlənməyəcək. Məyusluq artıq məni öz zindanına bağlamayacaq. Problemlər uzaqlara gedəcək, mənim yolumda olmağı dayandıracaqlar.

"Daha sonra?" –Mən ondan soruşdum.

“O zaman dolanışığını itirməkdən, ya da insanların haqqında pis düşünəcəklərindən qorxmayacaqsan. Artıq ölümdən və ölümdən sonra səni gözləyənlərdən qorxmayacaqsan. Həyatında hələ də səni gözləyən heç nədən qorxmayacaqsan. Təsəvvür edə bilirsən ki, bütün bu qorxulardan uzaqlaşdıqda həyatın necə olacaq? Qartal olacaqsan!”

Mən bu Himalay tənhalığını tərk edib ölkəmə qayıdanda nə olacaq? Bəs burada olduğum müddətdə imtina etməli olduğum şeylərlə özünü yeniləyən cəmiyyətin içinə gedəndə? Cəmiyyət mənə deyir ki, həyatın mənası imtina etmək deyil, bacardığın qədər çox şey əldə etməkdir. Al, sahib ol, tut, bağlan – bunlar cəmiyyətin deyilməyən əmrləridir ki, onların içinə qayıtmalıyam.

“Hər bir cəmiyyət səni illüziyalarla doldurur, sonra onları gücləndirir. Heç kimin səni izləmədiyi tənha bir yerə çəkilməli olduğunun səbəbi budur. Yalnız belə bir yerdə paltarından əl çəkə bilərsən. Özünlə bağlı illüziyalarını kimin qarşısında müdafiə etmək istərdin? Himalay kəndliləri? Rahiblər, yaklar, keçilər? Mənim qarşımda? Mən sənin nə olduğunu bilirəm. Burada öz çılpaq mənliyinə qədər soyuna bilərsən. Ölkənə qayıdanda özdən xəbərdar olacaqsan”.

O, təkrar etdi ki, mənimçün təyin etdiyi psixofiziki məşqlərin yalnız bir məqsədi var: məni boşaltmaq və aydınlandırmaq. Lakin proses paradoksaldır; o, həmçinin özündə geriçəkilmələri və reqressiyaları ehtiva edir. Hərəkət etməzdən əvvəl bir-iki addım geri çəkilməli ola bilərəm. Çox vaxt geriyə addım atmaq artıq irəliyə doğru bir addım deməkdir. Geriyə addım çox vaxt uşaqlığa qayıdışdır. Lakin əksər hallarda qaranlıq, depressiya, ruhi xəstəlik dəhşətinə düşmək deməkdir. Həmçinin ruhi xəstəlik çox vaxt psixi sağlamlığın ilkin şərti olan daxili yenidənqurulmanın təzahürü olur. Yolda məni gözləyən şeylər arasında çox az şey təxmin edilə bilər. Qorxuramsa, yenə də fikrimi dəyişə bilərəm.

Və mən bunu etsəm o nə deyəcək?

O, mənə baxdı. "Bilirəm ki, yalnız çox gec olanda fikrini dəyişəcəksən".

IX
HÖRÜMÇƏK TORUNUN AÇILMASI

Ayağım yerdən nə qədər kəsilirdisə, bir o qədər də anlayırdım ki, özüm özümü hörümçək toruna dolamışam. Ayağımın altındakı torpağın sonsuz olduğuna və uçurumdan büdrəməyəcəyimə dair əminliyə ehtiyacım var idi. Hər dəfə sürüşməyə başladığımı hiss edəndə torpağı genişləndirirdim, bir uzantı əlavə edirdim, sonra isə həmin uzantıya daha bir uzantı əlavə edirdim və bu əbədi döngü davam edirdi.

Yoqananda mənə dedi ki, mənim özümü aldatmağım cahilliyimdən yaranıb. Heç nə yoxdur. Və ya başqa sözlə, hər şey heçdir. Bunu bilmədiyim üçün (yaxud bilsəm, sadəcə inanmazdım), boşluğu forma ilə doldurmağa çalışmışam. Dünyanın təbiətindən xəbərsiz olduğum üçün anlayışlar formalaşdırmağa və strukturlar yaratmağa başlamışam. Bununla belə, heçlik (sabit bir varlıq kimi mənim yoxluğum) boş məkan olduğundan mən yalnız məkan təcrübələrimi donduraraq formalar yarada bilərdim. Heçlikdən qorxaraq yapışa biləcəyim iplər yaratmağa davam etmişəm; gəmilərimə rəhbərlik edəcək mayaklar. Bu proqnozlar mənə mövcud olduğumu hiss etdirirdi və bu hiss yeni proqnozlar yaratmaqla özünü təsdiqləməyə davam edirdi.

Bu prosesdə meydana çıxan mənim “mən”im, eqom, buranın mütləq hökmdarı, təcrübəm idi. Bu hökmdar üç strateji hərəkətə keçmişdi: maraqsızlıq, acgözlük və aqressivlik. O, baş verənlərlə bağlı ona məlumat verən gizli məlumat xidməti yaradıb. Onda bütün hadisələrin və psixi vəziyyətlərimin tam icmalı var idi. Maraqsızlıq, laqeydlik strategiyası passiv idi: bu, xoşagəlməz faktlar qarşısında məni incidə biləcək, oyadacaq və ya səhv ola biləcək hər şeydən əvvəl gözlərimi yummaq qabiliyyətimdə özünü göstərirdi. Bu, yalançı gücün, yalançı mənliyin, qeyri-səmimi hakimiyyətin hadisələr üzərindəki strategiyası idi.

Acgözlük yoxsulluq qorxusundan, mənə özümü canlı, müstəqil və müvəffəqiyyətli olduğumu hiss etdirəcək şeylərin olmamasından doğmuşdu. O, təcrübələrin, faktların, hadisələrin və “anlayışların” kor-koranə mənimsənilməsi və toplanmasında özünü göstərirdi; hər şey üçün yanan arzuda. Bolluq olan vaxtlarda qıtlıq çəkəcəyim vaxtlar üçün ehtiyat yığmağa can atırdım. Depersonalizasiyadan qorxaraq çoxlu maddi və mənəvi (xüsusən də mənəvi) qida toplamışdım, bu mənim əminliyimin illüziya bazası idi. Lakin bu ehtiyatlar heç vaxt yetərli görünmürdü. Daha çoxunu istəyirdim. Mən heç vaxt çılpaq və ac qalmayacağıma tam əmin olmaq istəyirdim; çünki dünyanı optimal şəkildə “başa düşəcəyəm” və “təcrübə edəcəyəm”.

Məni idarə edən eqonun öz ərazisini müdafiə etmək üçün istifadə etdiyi strategiya instinktiv idi. Lakin o qədər geniş yayılmış və o qədər mürəkkəb idi ki, eqomun müdafiə qüvvələri üçün qərargah lazım idi. Adlarına görə əşyaları ayırd etmək bacarığı lazım idi. Yaranan şey intellekt idi. Hansı ki, bu, zalım fanatiklərin bir növ məxfi xidmətinə çevrildi, eqoya/hökmdarın vəzifə tələbindən kənara çıxmasına, dövlət daxilində, bir növ, dövlətə, eyni zamanda inkivizisiyaya və mənəvi elitaya çevrildi. Onun ruhi batalyonları həmişə hazırlıq vəziyyətində idi; bütün sui-qəsdlərin qarşısı alınmışdı.

Buna baxmayaraq, eqo hakimiyyəti nizamlı deyildi. Müdafiə sistemi xaotik, ziddiyyətli və israfçı idi. Eqo öz müdafiə elitasından sui-istifadə edərək onları tükənənə qədər işləməyə, o tərəf-bu tərəfə qaçmağa, bir-birinə qarşı casusluq etməyə, artıq yerinə yetirilən işləri təkrarlamağa, bir-birinə hesabat verməyə məcbur edirdi. Mənim "mən"imin sahəsi hadisələrə təsir edə biləcək generalların olmadığı xaotik döyüş meydanına bənzəyirdi: böyük səs-küy və nizamsızlıq, o ucdan bu uca qaçan maliyyə problemlərindən tutmuş seksual fantaziyalara, Allaha, dostların hörmətinə, qocalmağa qədər; hər yerdə təhlükə qorxusu var idi.

Hansı təhlükə? Bu yaranmış reallıq krallığında bir boşluq meydana çıxacaq və bu boşluq vasitəsilə eqomun varlığımla bağlı mənə dediyi hər şeyin illüziya olduğu həqiqəti ilə qarşılaşacaqdım? Boşluq həqiqəti ilə? Bir Heç olduğumu dərk etməklə?

Yoqananda içimdə nələrin baş verdiyini, düşündüyüm və hiss etdiyim şeyləri soruşmağa davam etdi. Başa düşdüm ki, ona real hadisələri çatdıra bilməyəcəyəm, yalnız hisslərimi, o hadisələrlə bağlı fikirlərimi deyə bilərəm. Mənəvi döyüş meydanımdakı vəziyyəti ona ancaq zəkamın informasiyası çatdıra bilərdi. Bunlar müstəqil şahidlərin hesabatları deyildi; intellektual senzura yolun bir hissəsində onları öz hakimiyyəti altına salmışdı.

"Mən həqiqəti ifadə edə bilmərəm, – dedim. – İntellektim mənim ifadə qabiliyyətimin mütləq sahibidir. Dediyim hər şey onun kanallarından keçməli, qəlibinə tökülməli, sözlərinə rast gəlməlidir. Bacarmıram, içimdə baş verənlərlə bağlı həqiqəti çatdırmağı, sadəcə olaraq, bacarmıram”.

"Sözləri burax. Göstər", – dedi.

Dilemmanı uşaq zarafatı ilə göstərməyə çalışdım. “Sanki yoldakı bütün çuxurları yığıb yük maşınına yükləmişəm. Ancaq biri qalıb. Hər dəfə onu götürmək üçün maşınla geri dönəndə həmin çuxura düşürəm!”

O dedi ki, sanki ayaqqabılarımın ipindən tutaraq özümü yuxarı çəkməyə çalışıram. Mən meditasiya ilə başımı qatıram. Özümü, varlığımı, eqomu; qaçmaq istədiyim hər şeyi təsdiqləmək üçün meditasiya edirəm. Zehni məşqlərimin başlatdığı prosesə münasibətim “hər şey və ya heç nə”dir. Uğur qazanacağıma dair şiddətli bir ümidlə dolur və bu ümidə gənə kimi yapışıram. Mən uğursuz olmaq qorxusuna bürünmüşəm və bu qorxu mənə gənə kimi yapışıb.

Ola bilər ki, bu yolla mən qeyri-adi, “daha yüksək”, daha mənəvi ruh halları qazanaram. Ola bilsin, bir növ, xoşbəxtliyə də nail olaram ki, eqom onu (onun həsrətimi qəsb edən) “nirvana” elan edər. Möhtəşəm bir plastik çiçək dükanı kimi də yekunlaşa bilərəm. Hər kəs onların real olmadığını görəcək. Məndən başqa hamı. Eqom bütün səylərimin saxtakarlıqdan başqa bir şey yaratmadığını qəbul etməyəcək. Mənim meditasiya üsulum sadəcə olaraq yeni zəncirlərin istehsalı prosesidir. Eqomun məni özünə bağlayacağı zəncirlər.

"Onda bilmirəm, – dedim ümidsiz halda. – Mən sadəcə bilmirəm. Bütün səylərim vaxt itkisidirsə, bəlkə də imtina etməliyəm".

"Sən bu ded