Текст книги "Ни даулыйсың, йөрәк? / О чём тревожишься, сердце? (на татарском языке)"

Сөйлә әле, әти…

 
Сөйлә әле, әти, оныгыңа
Малай чакта күргәннәреңне.
Бөтерелеп шартлап торган озын
Чыбыркылар үргәннәреңне…
 
 
Сөйлә әле, әти, яшьлегеңне,
Кызык хәлләрне күп күргән сез.
Ничек итеп яшь-җилкенчәк килеш
Бергә колхоз төзеп йөргәнсез…
 
 
Сөйлә әле, ничек Чаллы аша
Казан каласына укырга
Киткәнеңне, тагын сөйләче бер,
Ничек итеп аны онытырга…
 
 
Сөйлә әле, әти, беренче кат
Балаларга дәрес биргәнең.
Ничек итеп беркөн ул дәресне
«Сугыш» дигән дәһшәт бүлгәнен…
 
 
Авыр булса әйтмәсәң дә ярый,
Җәһәннәмгә чыгып киткәнең…
Үзем сөйләрмен мин ул көннәрнең
Ахыры нәрсә булып беткәнен…
 
 
Үзем сөйләрмен мин кайтканыңны,
Яраланып аннан аягың…
Син класска аксап килеп кергәч
Төшеп киткән култык таягың.
 
 
Пырхылдашып кызлар көлешкәннәр —
Усаллыктан түгел, бала бит…
Син сөйләгән идең никтер шуны,
Әллә ниләр истә кала бит…
 
 
Сөйлә әле, икс, игрекларның
Ничек чыга идең очына.
«Галим абый» булып калганыңны
Һәрбер балаң, һәр укучыңа…
 
 
Сөйлә әле, әти, «бабай» булгач
Баштан бөтен үткәннәреңне.
Без үскәндә илдә ниләр булып,
Ничек дөнья көткәннәреңне…
 

Ике шинель

 
Ике шинель чөйдә, безнең өйдә.
Берсе иске, тетелеп беткән,
бик күптәнге.
Һичкем кими аны, гүя тып-тын гына
Сөйләп тора үзенең данлы юл үткәнен.
Сугыш исе сеңеп калган бу шинельгә,
Дару катыш дары исе, төтен исе.
Китергәнгә җиңү язын безнең илгә,
Тотабыз без аны тарих төсе итеп.
Икенчесе – энә-җептән чыккан яңа,
Күрше егете армиядән кайтты ялга.
Күрешергә кергән менә безнең янга.
Ике шинель чөйдә, безнең өйдә.
Берсе тузган, зур юл узган,
берсе – яңа…
Утны-суны кичеп кайткан карт шинельнең
Әйтәсе бер изге сүзе бар күк аңа…
 

Мамай курганы

 
Дастаннарга гына сыеп бетмәс
Җир-ананың бөтен күргәне.
Дастаннарга керми калган сүзне
Әйтте миңа Мамай курганы.
 
 
Мәңгелекнең керфек кагуында
Кешелекнең авыр бер чоры.
Ул көннәрдә кояш йөзенә дә
Чыккандыр, дим, дөнья борчуы…
 
 
Табынырга килдем бүген монда,
Изге кыя – изге һәйкәлгә.
Һәрбер тузан бөртегенә хәтле —
Үзе бер җыр, үзе хикәя…
 
 
Сакта тора Ватан-ана хәтере,
Йөри һаман сугыш өрәге.
Белмим, җиргә мондый һәйкәлләрнең
Булыр микән кабат кирәге?!
 
 
Идел буйлап илне карап йөрдем,
Иелеп суын эчтем Иделнең.
Үпкән кебек булдым күмелеп барган
Яраларын газиз илемнең.
 

Көтә ана

Сугышта хәбәрсез югалган улы Нәҗипне

зарыгып көтүче Марзия әбигә багышлыйм

 
Чыгып киткән чакта, Нәҗибенә
Тулыр-тулмас иде унҗиде.
Шул китүдән суга төшкән төсле
Хат-хәбәрсез булды Нәҗибе…
Ничә кояш алыштырды күкләр,
Күпме күлмәк үзе яңартты.
Бу чәчләрен еллар гына түгел,
Хәсрәт уты җем-җем агартты.
Кулларында – нечкә инә-җебе,
Уйларында – төпчек Нәҗибе.
Суга төшкән кебек юкка чыкты
Көрәшләргә киткән Нәҗибе…
Көтә ана. Тормасын, дип, каплап,
Күчереп куя тәрәз гөлләрен.
Мин үлгәнче кайтыр, бәлки, диеп,
Төшләр юрап көткән көннәре…
Ярылып чәчәк аткан яраннары —
Яралары кебек күңелнең.
Унҗидедә киткән оланнары
Ятып калган яуда Кименең.
Канат кагып, илгә язлар килә,
Чәчәк ата гөлләр җир тулып.
Үсмер генә килеш киткән уллар
Җиңү яулап кайта ир булып.
Көтә ана, төйнәп сабырлыгын,
Хәбәр китерер диеп яз ае.
Кайта Нәҗипләре аналарның
Ерак еллар аша яз саен.
 

Ышаныр идем

 
Кеше ышанмас сүзне
Хак булса да сөйләмә…
 

Халык әйтеме

 
Хак булса да ышанмыйлар
Кайчак кеше сүзенә.
Ялган, дип ягалар кара
Сөттән ару йөзенә…
 
 
Дөрес сүздән дә көләләр,
«Тузга язмаганны» дип.
Сөйлә чынга охшаганын,
Ичмасам, ялганның дип.
 
 
Ялварып телим эчемнән:
Бирмә шул бәлаңне, дим;
Тузга язылган ялганнан
Саклый күр бәндәңне, дим…
 
 
Ә үзем әкияткә дә
Ихлас ышаныр идем.
Дөп-дөрес кырыс чынлыктан
Бераз бушаныр идем…
 

ярый әле

 
Ярый әле җирдә шагыйрьләр күп,
Юкса аның бик күп серләре
Чишелмичә калган булыр иде,
Төзәлмичә – бик күп чирләре.
 
 
Ярый әле җирдә кешеләр күп,
Юкса һәрбер шигырь юлында
Укыр идең күпләр өчен күптән
Ачылып беткән серләр турында…
 

Ватан урамы

 
Кояшыңны сузып кочагыма,
Диңгезеңне җәеп юлыма
Каршы алган идең, Болгария,
Эреп киткән идем җылыңа.
 
 
Җимешеңдәй татлы икән сүзең,
Суларыңдай саф күз карашың.
Иркәләдең мине, әниләр күк
Назлагандай сабый баласын.
 
 
Күңелемә ятып, сеңеп калды
Күркәм гадәтләрең, көйләрең.
Хуш исләре белән һушны алды
Хушбуй ясый торган гөлләрең…
 
 
Поезд әле синең җирдән бара,
Тәгәрмәчләр бии болгарча.
Шигыремә килеп керерсең дип
Уйламаган идем моңарчы…
 
 
Болгария, гүзәл Болгария,
Күмелгәнче яулык болгармын.
Калдырдым күк синдә йөрәгемне,
Моңнарына төреп Болгарның…
 
 
Балкып озатып калды Балкан иле,
Әллә ничә телдә макталып.
Варна – Мәскәү юлы, ә мин аны
«Ватан урамы» дип атадым.
 

Варна – Мәскәү

Идел вальсы

 
Казан утларын,
Сабантуйларын,
Идел акчарлагын күрергә
Кил син, кил безгә —
Идел-диңгезгә,
Дуслар булып калыйк гомергә.
Казан яклары,
Идел ярлары
Онытылмый бер керсә күңелгә.
Бик күп илләрдә,
Төрле телләрдә
Сәлам, диләр, сәлам Иделгә.
Идел – сердәш ул,
Идел – иптәш ул,
Юл чыкканда Идел – җыр башы…
Туар таңнарга
Каршы барганда
Идел булсын, Идел юлдашың.
 

Уйлану

 
Тәпи йөрер чагы җиткән,
Идәнгә төшкән бала.
Тирбәтеп, назлап үстергән
Бишеге кемгә кала?..
 
 
Газиз әнкәмнең әнкәсе
Толымын үргән тарап,
Учымда – талир тәңкәсе, —
Бу төсе кемгә кала?..
 
 
Көрәген куеп бер читкә,
Ил карты уйга кала:
Чишмәсен казыды, суын
Эчәргә кемгә кала?..
 
 
Бер-бер артлы оланнарны
Үзенә тартты кала.
Ата-баба гомер иткән
Төп нигез кемгә кала?..
 
 
Тергезеп торганда гына,
Учаклар дөрли, яна.
Тукайлы, Такташлы иткән
Бу телем кемгә кала?..
 
 
Җайга искән җил көенә
Уйга талган киң дала:
Бу тынлык – кемнәр кулына,
Бу киңлек кемгә кала?..
 
 
Нурларга манчылган офык,
Төн ишеген таң кага.
Без китәрбез шәфәкъ байгач,
Ә кояш кемгә кала?..
 
 
Һәр мизгел көтә күк җавап,
Замана сорау ала:
Бу тормыш – кемнәр иңенә,
Бу дөнья кемгә кала?!
 

Соңарма!

 
Җиткән!
Күп язылды
«Алсу таңнар,
саф инешләр,
пешкән җимешләр»…
Төптән уйлар вакыт:
Барсыннан да
Мәхрүм калса кинәт,
Җир нишләр?..
Диңгезләр күп,
Әмма янгын чыкса,
Сүндерергә суы җитәрме?
Хак сүзләр күп,
Әмма тынлык басса
Бар дөньяны,
көче җитәрме,
Кыймылдатып телен,
Җир-ананың
Карт Кояштан гафу сорарга?!
«Саклый алмадың» дип батса кояш
Һәм онытса кабат чыгарга?..
Кемгә дога укып табыныр җир,
Кемнән шунда шәфкать сорарга?!
Җавап эзлә! Ашык!
Соңарма!
 

Идел улы

 
Ник дулкыннар шауламасын,
Идел ич ул, киң ич ул…
Идел буйларында туган
Якташыбыз Ильич ул.
 
 
Ник җилкәннәр җилкенмәсен,
Давыл ич ул, җил ич ул…
Иделдә җилкән киергән
Идел улы Ильич ул.
 
 
Хыяллары, эше белән
Мул Иделгә тиң ич ул…
Шул Иделне иңле иткән
Идел улы Ильич ул!..
 

Син җырлаган чакта

Илһам Шакировка

 
Син җырлаган чакта тынып калам,
Кузгалырга кыймыйм урынымнан.
Адашам мин кереп моңнарыңа,
Әйтерсең лә алар кара урман…
 
 
Һәммә нәрсә җырлый, бер мин җылыйм,
Бар дөньямны күмә синең моңың.
Мин әсирең шунда, мин – бер колың,
Аңлаталсаң аңлат серен моның…
 
 
Син җырлаган чакта, дөнья гүзәл,
Авырлыклар килсә, аңа түзәм.
Бер канатсыз киңлекләргә очам,
Бер корабсыз дәрьяларны гизәм…
 

Чормадагы кече сандыгым

 
Беркөн шулай чормабызда торган
Кече сандыгымны хәтерләп
Менеп киттем. Эзләп таптым үзен.
Тотмаганмын инде кадерләп…
Сөртеп ташладым да еллар буе
Өсләренә кунган тузанын,
Утырдым мин анда шактый озак,
Сизмәдем дә вакыт узганын…
Утырдым мин күрешеп үзем белән,
Яшьлек сәхифәсен актарып…
Искә төште япь-яшь чакларым,
Ниләр генә анда тапмадым…
Үсмерчакның иң саф хатларын,
Күңел дәфтәрләрен, шигырьләрем,
Онытылып беткән эч серләрем, —
Яшьлегемнең бөтен ядкярен.
Истәлекләр монда, «тарихлар»,
Кемнәргәдер үпкә сүзләре,
Иң беренче сагыш эзләре…
Яшерен генә гыйшык тотып йөргән,
Утлар йотып йөргән көннәрем,
Үзенә күрә тирән уйлар уйлап
Йоклый алмый яткан төннәрем…
Чормадагы кече сандыгым!..
Яшьлегемне шундый сагындым…
Берсенә дә тимим, изге сандык!
Ертып атып, утта яндырмыйм…
Хисләремне минем кузгатсаң да,
Шул урыныңда сине калдырдым…
 

Көзге хатирә

 
Көзнең матур бер вакытын сагынам,
Мөмкин түгел истә калмаска.
Арыш-бодай киптергән чак, җәеп
Өйдә суккан буй-буй паласка…
 
 
Җиргә төшеп кунган дәү кош сыман,
«Җимен» көтеп тора тегермән…
Кайберәүләр инде яңа оннан
Ипиен дә салып өлгергән.
 
 
Урамнарга чыккан тәмле исе,
Ил куана җирнең сыена…
Шул ипине манчып ашар идем
Түбән очның чишмә суына…
 

Заһид ага скрипкасы

 
Бертуктамый уйный һаман,
Тынмый һич тә, кышмы, язмы…
Әллә сезнең кулларда ул
Тукай биргән моңлы сазмы?..
 
 
Дәртләндерә, уйландыра,
Моңландыра ул, ни кылмый…
Әллә сезнең җырларда ул
Сәйдәшләрдән күчкән моңмы?..
 

Җәйге җыр

 
Тәүге җырым түгел, җәйге җырым,
Анда – сандугачлар сайравы.
Ишетелә печән чабучының
Көйгә салып чалгы кайравы.
 
 
Анда Ашыт буе камышлары
Җилгә кушылып нидер җырлый күк.
Болындагы күксел кыңгыраулар
Башын иеп шуны тыңлый күк.
 
 
Җәйге җырым – яшел нурлы аһәң.
Синдә – чишмәләрнең агышы.
Төпсез күңелләрдән тетрәп чыккан
Ашкынулы хисләр тавышы.
 
 
Тәүге җырым түгел, җәйге җырым,
Анда күзләремнең сагышы.
Шушы җырны җырлап, моңсу гына
Яшьлегемнең үтеп барышы…
 

«И Мәхәббәт! ничек…»

 
И Мәхәббәт! ничек
Сыясыңдыр җиргә?!
Акылым җитми бер дә
Шушы даһи сергә…
Тик бер йөрәк кенә
Чайпалса да кинәт, —
Бар дөньяны күмәр…
Ә бит алар күпләр…
Әллә җиргә сыймый
Ашкан Мәхәббәтнең
Йолдызлары белән
Бизәлгәнме күкләр?!
 

Ә без – икәү
(Җыр)

 
Су буенда ялгыз көймә,
Сыңар ишкәк көймәдә.
Дулкын агызып киткән ишен,
Ник аерган, нигә лә?..
 
 
Ялгыз иткән,
Ә без – икәү…
 
 
Юл читендә ялгыз нарат
Башын игән җилләргә…
Юк сердәше, моңая ул,
Зарын сөйләр кемнәргә?..
 
 
Ялгыз икән,
Ә без – икәү…
 
 
Сулган йөзле түгәрәк ай
Йөзеп йөри ялгызы.
Чиләгенә йолдыз җыя
Көянтәле ай кызы…
 
 
Ялгыз икән,
Ә без – икәү…
 

Бер мизгел

 
Диңгез шәмәхә —
Диңгездә шәфәкъ…
Дулкын дулкынны
назлаган чагы.
Җил булып җилнең
Диңгез тынлыгын
Бозарга кереп
базмаган чагы.
Күңел тулудан,
Әсир булудан
Шагыйрьнең бер юл
язмаган чагы.
 

Кем бәхетле дөньяда?

 
Кем бәхетле дөньяда? —
Игенче иген иксә,
Олаучы атын җиксә,
Юлаучы барган җиреннән
Исән-сау кайтып җитсә —
Шул бәхетле дөньяда.
Балыкчы балык тотса,
Балтасын тотса оста,
Мәңгелек сүз әйтсә шагыйрь,
Булса да җыры
кыска…
Кем бәхетле дөньяда? —
Җырчы җырлап туймаса,
Рәссам төсен җуймаса,
Көзе җитмәс борын адәм
Яфракларын коймаса…
Шул бәхетле дөньяда —
Кем Кешегә елмая,
Кайгы килсә, җиргә түгел,
Айга карап моңая…
Шул бәхетле дөньяда —
Кемгә газиз Ил-ана,
Кем тормышның кадерен белә
Һәм үзенә инана!..
 

«Ышанам йөрәгемә» китабыннан

Юлга чыктым

 
Юлга чыктым.
Йөгем нинди авыр,
Юкса
Җыймадым да вагын-төяген…
Хәер,
Кайчак дуслар күтәреште,
Тик күбесен үзем төядем.
 
 
Юлга чыктым…
Барыр җирем ерак.
Беләм:
Ак күперләр көтми алдымда.
Иңнәремә салдым бар йөгемне,
Ышанычым салдым —
Адымга…
 

җавап

 
– Син шигырьдә янасың да
Өзелеп-өзелеп сөясең.
Ә чынлыкта ничек менә? —
Арттырмыйча сөйлә син…
 
 
Гамьсезне дә уятырлык
Сүзләр сайлый беләсең.
Әллә инде болай гына
Оста сайрый беләсең…
 
 
– Шигыремә ни салынган,
Шул – серемнең изгесе.
Яшәвемнең рәвеше ул,
Тормышымның көзгесе!..
 

«Сез, шагыйрьләр, – дисең, – хыял капчыклары…»

 
«Сез, шагыйрьләр, – дисең, – хыял капчыклары,
Бер уйласаң, сездән нинди файда инде…»
Тик онытма: һәр җиңүне алгы сафта
Әйдәп барды җыр-пионер, җыр – иң башта,
Җырлар белән күптән үк бит айда идек…
 

Үзем белән үзем сөйләшәм мин

 
Үзем белән үзем сөйләшәм мин,
Әңгәмәдәшләрем юктан түгел.
Кайчагында шулай үз-үзенә
Сорау бирә, җавап эзли күңел.
 
 
Үзем белән үзем киңәшәм мин,
Теләктәшләр юктан түгел һич тә.
Кеше акыл бирә тора, ә син
Гел үзеңчә ниятлисең эчтән…
 
 
Сөйләшеп тә, киңәшеп тә була,
Тик серләшеп булмый үзең белән…
Кылган эшләреңне күрә бел син
Намус дигән шаһит күзе белән.
 
 
Шунда гына замандашларыңның
Туры карау мөмкин йөзләренә.
Һәм иркенләп гәпләшергә мөмкин,
Кушылырга дөнья сүзләренә…
 

Шагыйрь кызлар

 
Шагыйрь кызлар, дисез, нинди була? —
Шагыйрь кызлар алар төрле була.
Карашлары тирән, серле була —
Җидесендә җитмеш төрле уй…
 
 
Кошлар телен белеп сөйләшәләр,
Җилләр белән калып серләшәләр,
Йолдызларга җырлар өләшәләр —
Җидесендә җитмеш төрле көй…
 
 
Салават күперләрен кичәләр, ди,
Әкият иленә дә күчәләр, ди;
Сусаганда… шигырь эчәләр, ди, —
Җидесендә җитмеш төрле сер…
 
 
Эч серләрен җырга салалар да
Эчкерсез саф булып калалар, ди;
Мәхәббәттән илһам алалар, ди, —
Җидесендә җитмеш төрле җыр…
 

«Мин – ирексез…»

 
Мин – ирексез,
Язган чакта һәр сүз
Бәйләп тота мине газаплап.
Мин – хаким дә —
Буйсындырам әле
Шул сүзләрне үземә аз-азлап…
 

Тылсымлы кое

 
Сыйламага сыең булмаса,
Сыйпамага телең булсын.
 

Әйтем

 
Сыйпамага – телем түгел,
Сыйламага сыем бар.
Күңелемнең иң түрендә
Гаҗәеп бер коем бар…
 
 
Бер сәбәпсез көлдерә ул,
Бер шәрабсыз исертә.
Сусауларын җанның баса,
Алҗыганга – көч кертә.
 
 
Ул коеның хикмәте бар,
Могҗизалы бер көче:
Туганлашып аерылыша
Суын эчкән һәр кеше.
 
 
Көе юкны – көйле итә,
Моңы юкны – елата.
Моңы тулып, сагыш баскан
Күңелләрне юата…
 
 
Хуш киләсез, өем ачык,
Йөзем ачык, мул сыем.
Илһам бирсен әле дуска
Шул коемның тылсымы.
 
 
Бу табынга килеп чыккан
Һәр кешегә урын бар:
Берләштергән, серләштергән
Изге сыем – җырым бар.
 

Сәер «чир»

 
Төзәлмәслек бер «чир» йоккан миңа,
Мин авыру… Ләкин сызланмыйм.
Шул михнәттән бары ләззәт табам,
Дәваланулардан узган мин…
 
 
Мин авыру, ләкин хаста түгел,
Бу «чир» миндә – җирем-суымнан.
Кешеләргә сихәт бирсә сүзем,
Бик тиз генә әле суынмам…
 
 
Чирен сиздермәгән үлә, диләр.
Шуңа күрә тормыйм яшереп.
Ул – саулыгым минем, ул – сафлыгым,
Ул – давылым минем, яшенем.
 
 
Бу «чир» миңа кемнән кагылгандыр?
Ихтимал, ул йоккан халкымнан.
Шул авыру мине утка сала,
Тартып ала үзе ялкыннан.
 
 
Чир түгел ул, үзе дәрман-дәва,
Газаплы да, әмма зыянсыз.
Савыга да алмыйм, терелә дә,
Һәм яши дә алмыйм мин ансыз!
 

«Шыбыр-шыбыр ява яңгыр…»

 
Шыбыр-шыбыр ява яңгыр,
Ялтыр-йолтыр бии яшен.
Шашып-шашып көлә күкләр,
Шатлыгыннан коеп яшен…
 
 
Яз җиңде, яз, ярсу язлар!
Бу тавышлар гына аз ла…
Күкрәп җырлар заман бит бу,
Рәхәтләнеп бар авазга!
 

Үзе тапса…

 
Их, җәмәгать, шигырь ясап,
гомер уздырасы юк.
Үзеңдә булмаса, эзләп,
табан туздырасы юк…
Җыр табам дип, болыннарга,
чәчәкләр арасына
атылсаң да – ышан да тор
бернисез каласыңа.
Килсә килә ул кинәттән,
рөхсәтләр сорап түгел —
Дөньяның бөтен чүбеннән
бушый да кала күңел…
Шул бушлыкны тутырам дип,
илһам чишмәсе ташый…
Үзеңнән хәтта бизсәң дә,
яңадан итә гашыйк.
Юк, сокланып утырмыйсың,
көмеш көзгегә карап.
Дөньяга чыгасың, әле дә
булмадым диеп харап…
Кешеләргә омтыласың
иң изге хисләр белән.
Хозурланып онтыласың
иртәләр, кичләр белән…
Яшәрәсең. Үзеңә дә,
башкаларга да рәхәт.
Үзе эзләп килеп тапса,
шигыремә мең рәхмәт!
 

Һәрчак кеше булып кал!
(Көньяк Африка республикасы шагыйре Леонард Косадан)

 
Олы кеше булып кал!
Бу сабый, дип котыртырлар,
Нәселеңне корытырлар,
Олы кеше булып кал!
 
 
Горур кеше булып кал!
Баш кыйммәтме, намусыңмы,
Бергәләпме, ялгызыңмы —
Горур кеше булып кал!
 
 
Кыю кеше булып кал!
Яшәү өчен йөрәк кирәк,
Ирек өчен көрәш кирәк —
Кыю кеше булып кал!
 
 
Көчле кеше булып кал!
Юкка-барга түкмә көчең,
Хәлсезләрне яклау өчен,
Көчле кеше булып кал!
 
 
Батыр кеше булып кал!
Закон богау кидерсә дә,
Хаклык сүзгә тилмерсә дә,
Батыр кеше булып кал!
 
 
Гадел кеше булып кал!
Ялган хөкем сөргән заман,
Хакыйкатьне даула һаман —
Гадел кеше булып кал!
 
 
Киң күңелле булып кал!
Бу сүз күптән таушалса да —
Түз син, чыда, таш яуса да,
Киң күңелле булып кал!
 
 
Азат кеше булып кал!
Үзебезчә яшик, дисәң,
Җиргә бәхет чәчик, дисәң,
Азат кеше булып кал!
 

Яшь чак

 
Очам, шашам, көләм,
Әмма уйламагыз:
Гамьсез нинди, яшь шул әле, диеп, бу кыз.
Керфегемнән тамып торган моңнарым бар,
Былбыл кунып сайрый торган кылларым бар,
Такыялар итеп үрер җырларым бар.
Көләм шуңа:
Сәфәр чыксам, озатып калыр кырларым бар,
Тапталмаган сукмакларым, юлларым бар.
Йөрәгемнән ташып чыккан хисләремне
Эшкә җигә торган алтын кулларым бар.
Йолдызларга карый торган күзләрем бар,
Тик берәүгә саклап йөргән сүзләрем бар.
Яшьлегемнән алып үзенә сүрелмәс нур,
Ак киләчәк – бәхет табар елларым бар.
Уйныйм, көләм, шашам,
Әмма уйламагыз:
Гамьсез нинди, яшь шул әле, диеп, бу кыз.
Көләм шуңа:
Тормыш үзе яшьлек кебек.
Кирәк булса яшьнәрмен дә яшен кебек!
 

Анам!

 
Анам!
Син – туфрагым минем,
Ә мин —
Бер чәчәгең,
Җиткән җимешең…
Анам!
Көмеш елгам син,
Ә мин —
Бер тармагың,
Нәни инешең…
Җырлый-җырлый агам
Кояшларга табан.
Көйләре – синеке,
Сүзен
Үзем табам…
 

Рәхмәт!

 
Әй Җирем!
Миңа тормыш биргәнсең.
Кояш күр,
Һава сула, дигәнсең.
Сусавым басылсын өченгә,
Саф сулы
Салкын чишмә биргәнсең…
Аннары —
Бәхетле булсын дип,
Күзләре
Гел көлеп торсын дип,
Миңа син
Иң газиз бер бүләк —
Әти белән Әнине
Биргәнсең…
 

Әнигә кайту

 
Әни, әни, үсеп җитәр-җитмәс,
Берәм-берәм балаларыңны
Озата тордың, өлгерми дә калдык
Бүлешергә моңың-зарыңны…
Кош балаларыдай таралыштык,
Хатлар гына йөри арада.
Сизәм, әни, алар гына аздыр
Бала табып баккан анага…
Сүзләреңә кушып, йөрәгеңнең
Моңын җибәрәсең хат аша.
Һәрбер юлың истәлекләр ачып,
Балачакка барып тоташа…
Гел өйрәтә идең пөхтәлеккә,
Чигүләргә, токмач кисәргә…
Рәхмәт, әни, киңәшләрең белән
Булышкансың безгә үсәргә.
Әле улларыңны озатасың,
Әле кызларыңны көтәсең.
Сиңа кайтам, әни, сөенә-сөенә,
Син яңадан сабый итәсең…
 

Әни теккән күлмәкләр…

 
Сагындырып искә төшә
Сабантуй күлмәкләре.
Әни тегеп бирә иде,
Кушып саф теләкләрен…
 
 
Итәкләрен бөрмә итеп,
Билен нечкә, тар итеп.
Иптәш кызым белән бергә
Икебезне пар итеп.
 
 
Чыпчыклы да, чәчәкле дә,
Шакмаклы да, борчаклы…
Күргәнегез булды микән
Бездәй җанлы курчакны?
 
 
Якалы да, путалы да,
Төймәле дә, кесәле…
…Мәйдан уртасына чыгып
Биисе бар ич әле.
 
 
Йөгерәбез, әниләрдән
Алда барып җитәбез.
Кызлар белән җыелышып,
Бию көен көтәбез.
 
 
Менә җитә безнең чират.
Тору кая кыстатып:
Без – күбәләк, без – карлыгач,
Бездә бөтен осталык.
 
 
Сабантуйның ни кызыгы
Яңа күлмәк кимәгәч?
Сокланышып бер-береңә:
«Котлы булсын!» – димәгәч…
 
 
Әле дә булса сагындыра
Әни теккән күлмәкләр.
Ул да шулай куансын, дип
Алып кайтам бүләкләр.
 

Төшемдәге бишек җыры

 
Җирдән сорап, күктән сорап
Табасым килде сине.
Әнкәй мине баккан кебек
Багасым килде сине…
 
 
Тик эзләмә энеңне,
Тик сорама сеңлеңне…
Беренчем дә, уртанчым да,
Төпчегем дә син инде…
 
 
Алма итеп кабыйммы,
Чәчкә итеп үбимме,
Колын итеп сөйимме? —
«Әннә» иттең син мине.
 
 
Ирен бөреп елыйсың,
Каш җыерып көләсең.
Тагып куйыйм түшеңә
Елтыр-елтыр төймәсен:
Сүз тидертмәм берәүдән дә,
Тик күз генә тимәсен…
 
 
Күктән эзләп, җирдән эзләп
Табасым килде сине.
Әни мине баккан кебек
Багасым килде сине.
 
 
Алларымда уйнатам,
Тезләремдә биетәм —
Тирбәлә хыял бишегем
Күкләрдән дә биектә…
 
 
Җырлатасың да мине,
Биетәсең дә мине.
«Әннә» дигән бер сүзеңнән
Аңладым мин әнине…
 

Тагын язлар килде

Тукайга

 
Нәни Апуш, сине
Кулларыма алып,
Йолдызларга тикле
Чөясем килә.
Үз әниең кебек,
Битләреңнән үбеп,
Сабыйкаем, диеп,
Сөясем килә.
 
 
Башкалардан элек
Хәлләреңне белеп,
Шөбһә-шикләреңне
Таратыр идем.
Туганым күк күреп,
Йөрәгеңә кереп,
Абыйкаем, диеп
Яратыр идем.
 
 
Ялгыз чакларымда,
Ялгышканнарымда,
Киңәш сорап, сиңа
Киләсем килә.
«Замандашым, Тукай,
Мин адаштым бугай,
Чыгар туры юлга», —
Диясем килә.
 
 
Тагын язлар җитте,
Җыелып сиңа килдек,
Һәйкәлеңнең ташын
Үбәсем килә.
Җырларыңның көче
Җиргә күчкән өчен,
Тукаем, дип башым
Иясем килә…
 

«Мин Тукайның үзен күргәнем бар…»

 
Мин Тукайның үзен күргәнем бар —
Өнемме ул, белмим, бер төшме…
Очраттым мин аның бер ялгызын
Кырлай кырларыннан үтешли.
 
 
Мин Тукайны тыңлап торганым бар.
Җанга сихәт бирде ул, тәнгә —
Шүрәлесен укып чыкты миңа
Кырлай урманында йөргәндә.
 
 
Мин Тукайга кулым биргәнем бар,
Ышансагыз-ышанмасагыз.
Хаклыгына моның инанырсыз,
Шагыйрь якларына барсагыз.
 

Казанда – Тукай

 
Ник, дисәм, шулай зәвыклы,
Ник болай якты бу ай —
Казанда шигырь бәйрәме,
Кунакка кайткан Тукай.
 
 
Ул кайткан очып, талпынып,
Пар канат – аргамагы.
Омтылды аңа хисләрнең
Судан пакь, кардан агы.
 
 
И Тукай, дәртле Тукай, дип
Ачыла ишекләре.
И Тукай, моңлы Тукай, дип
Тирбәлә бишекләре…
 
 
Кайчандыр сусап Казанга,
Җан атып әйткән сүзен:
И Тукай, нурлы Тукай, дип
Кабатлый Казан үзе…
 
 
Ул тора карап сокланып,
Шул изге каласына.
Бар шагыйрьләр дә җыр язып
Җәйде аягы астына…
 

Ел башы

 
Яшибез —
шуңадыр
тоелмый, сизелми
вакытның, гомернең
узганы…
Һәркемнең – үз юлы.
Һәркемнең – үз елы.
Һәркемнең – үз гаме…
Яшибез…
Ашыгабыз, көтәбез:
Уза яз, җитә җәй,
үтә көз —
без гомер итәбез.
Кырыс та, көчле дә,
назлы да, иркә дә
икән без…
Якты да, нурлы да,
кайчакта болытлы
таңыбыз, иртәбез.
Яшибез —
иң кирәк кешеләр
Җирдә без…
Вакыт – ак аргамак,
тотабыз, җигәбез:
Ай-айлап, ел-еллап,
көн-көнләп
Ашкынган үрләргә
җитәбез.
Ә бүген —
ел башы.
Иминлек, тигезлек,
изгелек
булсын Җир юлдашы!
Җирнең – бер кояшы,
Синең – бер, минем – бер
кояшым:
Һәркемгә – уртак юл,
Һәркемгә – уртак ел,
Һәркемгә уртак тел
булсачы!..
Әниләр сөенсен,
Әтиләр куансын,
Сабыйлар елмайсын!
Кешеләр еласа – бары тик
Шатлыктан еласын…
Галәмдәй киң тормыш
елгасын
Армыйча кичәрлек,
дәрт-дәрман өстәрлек
таза, нык, көр булсын
ел башы!
Ел башы…
 

Онытмагыз җирне!

 
Кешеләргә беркөн
дәһшәтле төш керде,
Галәм бушлыгыннан
иңрәп кайткан кебек,
шомлы аваз килде:
«Югалттыгыз Җирне!
Югалттыгыз Җирне!..»
Байтак вакыт узган,
имеш, аннан бирле…
Күпме сулар аккан,
дияр идең – юк су!
Күпме көннәр үткән,
дияр идең – юк шул,
Җирнең битен Кояш
бүтән назлап үпми —
Җир юк! Бушлык! Моңсу!
. . . . . . . . .
Кот очарлык сүзләр! —
Укымасын күзләр,
Ишетмәсен колак,
әйләнмәсен телләр,
язалмасын куллар —
ташлар гына елар…
Тфү… тәүбә… төкер…
Төш кенә бу, шөкер!..
Инеш-сулар агар,
Кояш көн дә багар,
ә бу куллар бары,
якса, учак ягар,
якса, учак ягар…
Бу кулларның мәңге
кеше үтерткәнен,
капка, сарайларга
качып ут төрткәнен
Кояш күзе күрмәс.
Андый шаһит булмас!
Күрсә күрер аның
урман утыртканын,
бишек тирбәткәнен,
икмәк пешергәнен,
җирне сугарганын.
Көл итәргә түгел,
гөл итәргә җирне
яралган бу куллар —
онытмагыз аны!..
ычкынмасын кулдан,
Ныграк тотыйк Җирне!
Җитәр, җитәр инде —
Дәваларга вакыт
Җирдә яман чирне.
Кемгә таянырга?
Кемгә тотынырга? —
Башны алып Җирдән
качып котылырга
юк бит башка урын,
юк ич бүтән чара:
Яшәү өчен Җирдә
көрәшергә кала!
Көрәшергә кала!
«Миңа җир-су кирәк,
миңа һава кирәк,
миңа дәвам кирәк»
дип кан тибә йөрәк…
Ишетсеннәр күкләр,
укысыннар күзләр.
Кабатласын телләр —
нинди гади сүзләр:
Чишмә җырлап агар,
Кояш Җиргә багар.
Ә бу куллар бары,
якса, учак ягар,
якса, учак ягар…