Текст книги "Лаглайбыт күөх харыйачаан"

Кыһын ойуурга

Оруоллар:

Ыытааччы 1 дьуос

Кэпсээнньит 2 дьуос

Харыйа Куобахчааннар

1 куобах Эһэчээннэр

2 куобах Тымныы оҕонньор

1 эһэ Хаарчаана

2 эһэ Белоснежка

Тииҥнэр Хаар киһи

(Бырааһынньыктыы киэргэтиллибит саала. Саала ортотугар харыйа турар. Саҥа дьыллааҕы муусука тыаһыыр.)

Ыытааччы.

 
Үөрүү-көтүү аргыстаах,
Кэрэ дьикти оонньуурдаах,
Күлүмүрдэс сулустаах
Тиийэн кэллэ Саҥа дьыл!
 

Саҥа дьылынан! Саҥа дьолунан, биһиги кырачаан оҕолорбут, күндү төрөппүттэрбит, ыалдьыттар! Бүгүҥҥү бырааһынньык эһиэхэ элбэх үөрүүнү-көтүүнү аҕаллын диэн туран утренникпытын саҕалыыбыт. Оҕолоор, бүгүҥҥү бырааһынньыкка туох барыта киэргэнэн-симэнэн турар. Оттон биһиги Тымныы оҕонньор ыыппыт харыйатын көмүс оонньуурдарынан симээн кэбистибит. Көрүөххэйиҥ эрэ, туох оонньуурдар баалларый?

(Харыйа оонньурдарын көрүү)

Ыытааччы. Оҕолоор, көрүҥ эрэ, бу биир харыйабыт тоҕо эрэ киэргэммэккэ турар дии. Тоҕо буолуой? Харыйачаан тоҕо санаарҕаабытын истиэҕиҥ-көрүөҕүҥ!

(Оҕолор олоппосторго кэлэн олороллор.)

Кэпсээнньит. Арай биирдэ кыһыҥҥы чуумпу киэһэ ойуурга турбута эбитэ үһү кырачаан харыйа. Кини бу курдук ырыалаах эбит.

Харыйа.

 
Бүгүн доҕотторум
Бары баран хааллылар.
Арай мин соҕотоҕун
Ойуурга турабын.
 

Кэпсээнньит. Харыйачаан соҕотун санаарҕыы турдаҕына кини аттыгар куобахчааннар баар буола түспүттэр.

(Куобахчааннар киирэллэр.)

Куобахчааннар.

 
Куруҥ тыаҕа мустаммыт,
Куобахчааннар элбэхпит.
Иллээх кэргэн буоламмыт,
Иирсээн диэни билбэппит.
 

1 куобах. Уой, кырачаан да харыйа турар.

2 куобах. Харыйачаан, туохтан санаарҕаатыҥ?

Харыйа. Мин доҕотторбун бырааһынньыкка илдьэ бардылар, миигин соҕотохтуу хааллардылар, онтон санаарҕаатым.

1 куобах. Оо, дьэ хайдах гынан көмөлөһүөхпүтүн сөбүй?

2 куобах. Куобахчаан, мин тугу эрэ толкуйдаатым. Барыахха.

(Куобахтар тахсан бараллар.)

Кэпсээнньит. Ити курдук куобахчааннар сүүрэ турбуттар, харыйачаан эмиэ соҕотун туран хаалбыт. Арай мутук тостор тыаһа иһиллибит, харыйа аттыгар эһэчээннэр баар буола түспүттэр.

(Эһэлэр киирэллэр.)

1 эһэ. Харыйачаан, туохтан санаарҕаатыҥ?

Харыйа. Мин доҕотторбун бырааһынньыкка илдьэ бардылар, миигин соҕотохтуу хааллардылар, онтон санаарҕаатым.

2 эһэ. Мишутка, харыйачааҥҥа көмөлөһүөххэ наада. Мин тугу гынарбын билэбин, барыахха.

(Эһэлэр тахсан бараллар.)

Кэпсээнньит. Эһэчээннэр сүүрэ турбуттар, харыйачаан эмиэ соҕотоҕун туран хаалбыт. Арай мастар лабаалара хамсаабыттар, эмискэ тииҥҥэр баар буола түспүттэр.

(Тииҥчээннэр киирэллэр.)

Тииҥнэр.

 
Тиит дьиэлээх
Тииҥчээннэрбит.
Тииттэн тииккэ ыстанан,
Тииттэринэн айанныыбыт.
 

1 тииҥ. Харыйачаан, туохтан санаарҕаатыҥ?

Харыйа. Мин доҕотторбун бырааһынньыкка илдьэ бардылар, миигин соҕотохтуу хааллардылар, онтон санаарҕаатым.

2 тииҥ. Санаарҕаама, харыйачаан, биһиги эйиэхэ көмөлөһүөхпүт, тугу эрэ толкуйдуохпут.

(Тииҥчээннэр тахсан бараллар.)

Кэпсээнньит. Тииҥчээннэр ыстаҥалаан ааспыттарын кэннэ хаар анныттан икки дьуос тахсан кэлэллэр.

(Дьуостар киирэллэр.)

1 дьуос. Харыйачаан, туохтан санаарҕаатыҥ, сотору Саҥа дьыл буолуо дии?

Харыйа. Мин доҕотторбун бырааһынньыкка илдьэ бардылар, миигин соҕотохтуу хааллардылар, онтон санаарҕаатым.

2 дьуос. Санаарҕаама, харыйачаан, эйиэхэ да Саҥа дьыл кэлиэҕэ, биһиги сотору кэлиэхпит.

(Дьуостар тахсан бараллар.)

Кэпсээнньит. Харыйачаан онтон наһаа үөрбүт, лаглайбыт лабааларын көннөрбүт. Ити бириэмэҕэ куобахчааннар киирэн кэлбиттэр.

(Куобахчааннар киирэллэр.)

Куобахчааннар. Харыйачаан, биһиги эйиэхэ кэһиибитин моркуоп аҕаллыбыт.

(Харыйаҕа моркуоп оонньууру иилэллэр. Эһэчээннэр киирэллэр.)

Эһэчээннэр. Харыйачаан, биһиги эйиэхэ кэһиибитин дьэп-дьэҥкир муус аҕаллыбыт.

(Харыйаҕа муус чопчу оонньууру иилэллэр. Тииҥчээннэр киирэллэр.)

Тииҥчээннэр. Харыйачаан, биһиги эйиэхэ кэһиибитин эриэхэ аҕаллыбыт.

(Харыйаҕа эриэхэ оонньууру иилэллэр. Дьуостар киирэллэр.)

Дьуостар. Харыйачаан, биһиги эйиэхэ кэһиибитин кып-кыһыл дьаабылыка уонна тэллэй аҕаллыбыт.

(Харыйаҕа дьаабылыка уонна тэллэй оонньууру иилэллэр.)

Кэпсээнньит. Ити курдук тыа кыыллара кырачаан харыйаны киэргэтэн кэбистилэр.

Харыйа. Баһыыбаларыҥ, доҕоттоор, бэлэххит иһин олус үөрдүм. Мин эмиэ Саҥа дьылы үөрэ-көтө көрсөр буоллум.

Ыытааччы. Оҕолоор, харыйа туһунан остуоруйаны сөбүлээтигит дуо? Бу бырааһынньыкка ким да санаарҕыа суохтаах. Оттон билигин бары Тымныы оҕонньору көрсөргө бэлэмҥит дуо?

Оҕолор. Бэлэммит.

(Муусука тыаһыыр Хаарчаана киирэр.)

Хаарчаана. Үтүө күнүнэн, күндү оҕолоор! Мин эһэм Тымныы оҕонньор манна кэлбэтэ дуо? Эһэбин кытта манна кэлиэхтээх этибит да мунан хаалбыт быһыылаах. Оҕолоор, миигин кытта Тымныы оҕонньору көрдүү барабыт дуо?

Оҕолор. Бардыбыт.

(Оҕолор паровозтаан группаҕа тиийэллэр. Муостаҕа хаар бөҕө ыһылла сытар.)

Хаарчаана. Оҕолоор, айаннаан сылайдыгыт дуо? Сынньана таарыйа хаарынан бырахса оонньуоххайыҥ эрэ.

(«Хаарынан бырахсыы» хамсаныылаах оонньуу. Хаар киһи киирэн кэлэр.)

Хаар киһи. Дьэ, дьикти! Ойуур иһэ айдаан бөҕөтө. Оттон тыал ытыйар да ытыйар, хаар түһэр да түһэр.

(Оҕолору көрөн соһуйар.)

Хаар киһи. Бай! Бу кимнээхтэрий? Мин эһигини билбэппин ээ, эһиги кимнээхтэргитий?

Хаарчаана. Үтүө күнүнэн, Хаар киһи! Биһиги оҕолору кытта Тымныы оҕонньору көрдүү сылдьабыт. Суолбутун хаар түһэн, көстүбэт гына бүрүйэн кэбиспит дии, көмөлөһүөҥ буолаарай?

Хаар киһи. Санаарҕаамаҥ, мин Тымныы оҕонньору көрдүүргэ көмөлөһүөм. Бу күрдьэҕинэн суолгутун ыраастаан биэриэм. Тымныы оҕонньору булуохпут.

Хаарчаана. Чэ, оҕолоор, бары Хаар киһини батыһыаххайыҥ!

(Салгыы баран иһэллэр. Белоснежканы көрсөллөр.)

Белоснежка. Дорооболоруҥ, оҕолоор! Эһиги миэхэ күүлэйдии кэллигит дуо?

Хаарчаана. Үтүө күнүнэн, Белоснежка! Биһиги оҕолору кытта Тымныы оҕонньору көрдүү сылдьабыт, көмөлөһүөҥ буолаарай?

Белоснежка. Мин доҕотторбун гномиктары кытта Тымныы оҕонньору көрдүүргэ көмөлөһүөм. Чэйиҥ эрэ, гномиктар, Тымныы оҕонньору буларга оҕолорго көмөлөһүөҕүҥ. Банаарбытынан суолларын сырдатан биэриэҕиҥ!

(«Фонариктар» гномиктар үҥкүүлэрэ)

Ыытааччы. Чэ, оҕолоор, суолбут олус сырдаата, салгыы баран иһиэҕиҥ.

(Саалаҕа тиийэллэр. Тымныы оҕонньор кэлэн олорор.)

Тымныы оҕонньор. Үтүө күнүнэн, оҕолоор! Мин эһигини кэтэһэн олоробун. Сиэммин Хаарчаананы сүтэрэн кэбистим, эһигини кытта сылдьар эбит дии.

Хаарчаана. Тымныы эһэкээм, эйигин мунан хаалбыт диэн оҕолору кытары көрдөөн кэллибит. Хата, эн суолгун бэйэҥ булан кэлбит эбиккин.

Тымныы оҕонньор. Кэлэн, кэлэн. Мин ыыппыт харыйабын олус үчүгэйдик киэргэппиккит. Чэйиҥ, харыйабытын тула туран хоробуоттуоххайыҥ.

Ыытааччы. Чэйиҥ эрэ, оҕолоор, бары хоробуокка туруоххайыҥ!

(«Саҥа дьыл» хоробуот)

Тымныы оҕонньор. Оҕолоор, мин бүгүн эһиэхэ кэһиибин аптаах сундуук аҕаллым. Сундуукпут хатанан турар, манна эҥин араас дьиктилэр бааллар. Сундуугу аһарга миэхэ көмөлөһөҕүт дуо? Тарбахтарбытынан күлүүһү аһыаҕыҥ.

(Тарбахтарга оонньуу)

Бары. Аптаах сундук, аһылын. Биир, икки, үс! Биһиэхэ сюрпризта көрдөр. (Сундуук иһиттэн хаар кыырпахтардаах иһит тахсан кэлэр.)

Ыытааччы. Хаар кыырпахтара көтөн таҕыстылар.

Хаарчаана. Балтыларыам, хаар кыргыттара, кэлиҥ, миигин кытта үҥкүүлэһиҥ.

(Хаар кыырпахтарын үҥкүүтэ)

Ыытааччы. Наһаа үчүгэй үҥкүүнү көрдүбүт. Эһэкээ, эн ыраах сиринэн айаннаан сылайбытыҥ буолуо, манна олорон биһиги оҕолорбут эйиэхэ бэлэмнээбит ырыаларын, хоһооннорун иһит.

(Хоһооннор)

Тымныы оҕонньор. Маладьыастар.

Ыытааччы. Билигин биһиги оҕолорбут «Маҥан хаар» диэн ырыаны бэлэхтиэхтэрэ.

(«Маҥан хаар» ырыа)

Тымныы оҕонньор. Оҕолоор, сундуукка өссө туох баарын көрөбүт дуо? Аптаах сундук, аһылын. Биир, икки, үс! Биһиэхэ сюрпризта көрдөр.

(Сундуук иһиттэн погремушкалаах иһит тахсан кэлэр.)

Ыытааччы. Билигин, оҕолоор, биһиги погремушкаларынан оонньуохпут.

(«Погремушкалар» хамсаныылаах оонньуу)

Ыытааччы. Тымныы оҕонньорго анаан биһиги кырачааннарбыт «Куобахчаан» диэн ырыаны бэлэх уунуохтара.

(«Куобахчаан» ырыа)

Тымныы оҕонньор. Оҕолоор, эһиги өссө ханнык ырыа кэһиилээххитий? Миэхэ ыллаан иһитиннэрэҕит дуо?

Ыытааччы. Билигин биһиги оҕолорбут «Суунабын» диэн ырыаны ыллыахтара.

(«Суунабын» ырыа)

Ыытааччы. Тымныы оҕонньор, биһиги оҕолорбут өссө эйиэхэ анаан Саҥа дьыл туһунан хоһоон аҕыахтарын баҕараллар. Чэ, эрэ, оҕолоор, бука бары турдубут.

(«Саҥа дьыл» монтаж)

Тымныы оҕонньор. Наһаа үчүгэй хоһооннору бэлэмнээбиккит. Миигин үөртүгүт. Оҕолоор, сундуукка өссө туох баарын көрөбүт дуо? Аптаах сундук, аһылын. Биир, икки, үс! Биһиэхэ сюрпризта көрдөр.

(Сундуук иһиттэн Саҥа дьыллааҕы бэлэх тахсан кэлэр.)

Тымныы оҕонньор. Бары наһаа үчүгэйдик ырыа, хоһоон, үҥкүү арааһын толордугут. Этэҥҥэ туһалаах дьон буола улаатыҥ! Мин эһиэхэ барыгытыгар бэлэхтээх кэллим. Саҥа дьылынан! Саҥа дьолунан!

Ыытааччы. Күндү кырачааннарбыт, төрөппүттэрбит, манан биһиги Саҥа дьыллааҕы утренникпыт түмүктэнэр. Болҕомтоҕут иһин махтанабыт!

Вероника Сысолятина

Саҥа дьыллааҕы дьикти киэһэ

Оруоллар:

Кыыс Хотун

Туйаара

Тымныы оҕонньор

12 ый хорсун-хоодуот уолаттара

Туттуллар тэрил:

Слайдалар: 1– дыбарыас, 2 – кыһыҥҥы ойуур иһэ, 3 – сааскы ньургуһуннаах хонуу, 4 – сайын, 5 – күһүн

Корзина

Ньургуһун сибэккилэр

(Саҥа дьыллааҕы киэргэммит саалаҕа бастакы слайд көстөр – дыбарыас.)

Ыытааччы. Оҕолоор, бүгүн кыһыҥҥы ойуурга Сана дьыл чугаһыгар дьикти түгэннэр буолалларын көрүөхпүт. Олорбута эбитэ үһү дыбарыаска кыра кыысчаан. Кини кыратын көрүмэҥ, кини – Кыыс Хотун. Наһаа атаах, хаппырыыс кыыс буолан, Саҥа дьылга ньургуһун сибэккитин ылыан баҕарбыт.

Кыыс Хотун.

 
Ньургуһун сибэккитэ аҕалыҥ,
Ньургуһунна, ньургуһунна!
Ньургуһуну аҕала иликкитинэ
Саҥа дьыл буолуо суоҕа.
 

Ыытааччы. Кыыс Хотун хаппырыыһын толороору биир киҥнээх маачаха кыыһы ньургуһуннары үргээн кэл диэн ойуурга үүрбүт. Туйаара, ытыы-ытыы илбиркэй былаатын баанан, корзинатын ылан таһырдьа тахсан барбыт.

(2 слайд – кыһыҥҥы ойуур – көстөр.)

Ыытааччы. Кыысчаан хараҕын тыал хаарынан саба ыһар, былаатын эһитэ охсуолуур. Кыыс эрэйдээх хомурахха батары түһэ-түһэ хаамар. Тула өттө улам-улам хараҥаран барар. Ойуур иһигэр хабыс-хараҥа буолар. Кыыс сылайан, тоҥон, ханна да барар сирэ суох буолан, хаарынан бүрүллүбүт төҥүргэс үрдүгэр олорунан кэбиһэр. Ол олордоҕуна мастар лабааларын быыһынан уот чаҕылыс гынна. Туйаара ол уоту көрөн үөрдэ уонна халыҥ хаарга батары түһэ-түһэ уот диэки барда.

Туйаара. Бай, ол туох уота көстөрүй? Кимнээх эбиттэрэ буоллар? Хойутаабыт масчыттар дуу, булчуттар эбитэ дуу? Түргэнник барыахха, уот эрэ умуллубатын.

Ыытааччы. Кыыс хаамыытын түргэтэтэн кыра хонууга киирдэ уонна соһуйан туран хаалла. Күн уота тыкпытын курдук хонуу иһэ сып-сырдык. Онтон эмискэ ойуур иһэ сырдыы түстэ. Уот сырдыга буолбатах, ойууру үрдүнэн тахсыбыт төгүрүк ый сырдыга эбит.

(Ый туһунан хоһоон)

Ыытааччы. Халлааҥҥа сулустар тыган кыламныыллар.

(«Сулустар» үҥкүү)

Ыытааччы. Хонуу ортотугар улахан кутаа умайан күлүмнүүр. Ол кутаа тулатыгар 12 ый уолаттар аргыый кэпсэтэ олороллор.

Туйаара. Бу кимнээх эбиттэрэ буоллар? Булчуттарга маарыннаабаттар, мас кэрдээччилэргэ эмиэ. Эчи маанылара да бэрт. 12-лэр эбит.

Тымныы оҕонньор.

 
Сиэннэрим, чэ, бары тулалыы туруҥ!
Умай, умай кутаа уотум!
Сайынын итии,
Күһүнүн күндэлэс,
Кыһынын сылаас,
Саас сайаҕас буоларын иһин.
 

Бары. Умай, умай, кутаа уоппут!

Туйаара. Үтүө киэһэнэн, күндү доҕоттоор! Баһаалыста, көҥүллээҥ кутаа уокка иттэрбэр.

Тымныы оҕонньор. Дорообо, кыысчаан. Хантан кэлбит кыыскыный? Туох буолан бу тымныы, хараҥа ойуурга соҕотоҕун сылдьаҕын?

Туйаара. Мин Туйаара диэммин, ньургуһун сибэккини көрдүү сылдьабын.

Тымныы оҕонньор. Хайдах буолбут кыыскыный? Кыһын туох ньургуһуна үүнүөҕэй, оонньоон этэҕиҥ дуу? Көр эрэ бу оҕо баҕатын.

Туйаара. Мин баҕам буолбатах. Ньургуһун үргэтэ миигин маачахам ыыппыта уонна сибэккитэ суох дьиэҕэр төннүмээр диэбитэ.

Тымныы оҕонньор. Ньургуһуннар ыам ыйыгар биирдэ үүнэллэр.

Туйаара. Билэбин, ол гынан баран ханна да барар сирим суох. (Ытыыр.)

Тымныы оҕонньор. Туйаара, ытаама. Сиэнчээннэрим, кыысчааҥҥа көмөлөһөбүт дуо?

Бары. Көмөлөһүөххэ.

Тымныы оҕонньор.

 
Тыаларга, тымныылар,
Тырытта тыаһаамаҥ!
Хатыҥнар, бэс мастар
Хатырыктарын кирсимэҥ!
Түксү, уурайыҥ!
Суордары үлүтүмэҥ,
Ыаллар дьиэлэрин
Тымнытан кэбиһимэҥ!
 

Тымныы оҕонньор (тайаҕынан тоҥсуйа-тоҥсуйа). Биир чаас саас буоларын көҥүллүөххэ!

(3 слайд – сааскы ньургуһуннаах хонуу – көстөр. Саас туһунан хоһоон ааҕаллар. «Ньургуһуннар» үҥкүү.)

Ыытааччы. Сир-дойду көстүбэт гына ньургуһунунан бүрүллүбүт. Талах быыһа, мутук үрдэ – барыта ньургуһун. Туйаара корзинатыгар ньургуһуннары үргээн барда.

(Кыыс ньургуһуннары хомуйар, ыйдарга баһыыбалыыр.)

Ыытааччы. Саас кэнниттэн кыһын буолбат, ол иһин ойуур иһигэр сайын куйааһа түстэ.

(4 слайд – сайын – көстөр. Сайын туһунан хоһоон ааҕаллар. «Сайын» ырыа.)

Ыытааччы. Сайын бүтэн, күһүммүт күлүмнээн кэллэ!

(5 слайд – күһүҥҥү ойуур – көстөр. Күһүн туһунан хоһоон ааҕаллар.)

Ыытааччы.

 
Кыһыҥҥы чымаан чысхааҥҥа
От-мас хараарда, хагдарыйда,
Тымныы күүһүрдэ, тыйыһырда,
Тыаҕа, алааска дьаралыйда.
 

(2 слайд – кыһын – көстөр. «Кыһын» ырыа.)

Тымныы оҕонньор. Туйаара, эн наһаа аламаҕай майгылаах, туохтан да куттаммат, үлэһит, кэрэчээн кыыс эбиккин. Мин эйигин сиэн кыыс Хаарчаана оҥоруом! (Торуосканан охсор, кыыска Хаарчаана таҥаһын аҕалан кэтэрдэллэр.)

Туйаара. Баһыыбаларыҥ, күндү Ыйдар, эһиги баар буолаҥҥыт мин ньургуһуннары буллум, үргээтим. Тымныы оҕонньор, эйигин мин дыбарыаска Кыыс Хотуҥҥа Саҥа дьыллыы барыахха диэн ыҥырабын.

Тымныы оҕонньор. Чэ, үчүгэй эбит. (Тахсан бараллар. Харыйаны арыйаллар.)

Ыытааччы.

 
Тымныы оҕонньор
Тырымнас сиэнин кытта
Сиэттиһэн киирдилэр,
Эҕэрдэ эттилэр!
 

Тымныы оҕонньор.

 
Көрсүө, сэмэй оҕолоор!
Үтүө-мааны ыалдьыттар!
Саҥа дьылы көрсөр
Үөрэр-көтөр кэммит
Субу тиийэн кэллэ.
Мичилийэ үөрүҥ,
Күлэ-оонньуу сылдьыҥ!
Кэлэр үтүө сылбыт
Үөрүүнү, элбэх кэрэни
Аҕалыахтын эһиэхэ!
Уруй, уруй, уруй!
 

(Туйаара ньургуһуннары Кыыс Хотуҥҥа биэрэр.)

Туйаара. Бу кэрэ сибэккилэри мин эйиэхэ үргээн аҕаллым.

Кыыс Хотун. Баһыыба, Туйаара! Мин сыыһа быһыыламмыппын өйдөөтүм. Аны хаһан да хаппырыыстыам суоҕа. Саҥа дьылы саҕалыаҕыҥ!

 
Ылыҥ даа, оҕолоор,
Ылсыаҕыҥ илииттэн
Ырыаны, оонньууну
Көҕүлээн иһиэҕиҥ!
 

Ыытааччы.

 
Саҥа дьылбыт көрүҥ,
Саҕаланна, кэллэ!
Саҥа кыайыы, үөрүү
Сандаар күнэ үүннэ!
 

(«Саргылаах Саҥа дьыл» ырыа)

Ыытааччы.

 
Күндү күөх харыйа
Көр-оонньуу аргыстаах,
Күндү күөх харыйа
Күлүмнэс айгырдаах.
 

(Оҕолор хоһоон ааҕаллар. Тымныы оҕонньор таабырын таайтарар.)

Ыытааччы.

 
Оо, үчүгэй да харыйа!
Уот арааһа умайбыт,
Харыйабытын тула
Ойон-тэбэн биэриэҕиҥ!
Үүнэр сылы көрсүһэ
Үөрэ-көтө ыллыаҕыҥ!
 

Тымныы оҕонньор.

Устубут уон икки ыйдарга

 
Утуйан турбакка уһанным,
Ол онтон бу манна хоппобор
Угаттаан кэһиибин аҕаллым.
Чэ, бары тулалыы турунуҥ!
Түргэнник ытыһы тоһуйуҥ!
Кэмпиэттээх мөһөөччүкпун аһабын —
Кэмпиэппин эһиэхэ ыһабын!
 

(Бэлэхтэри түҥэтии)

Тымныы оҕонньор.

 
Дьэ уонна, оҕолоор, сылайдым,
Дьиэбэр, муус байҕалбар барабын,
Эһиилгэ баччааҥҥа диэритин
Эйэлээх, өлүөрдүк олоруҥ!
Элбэх диэн билиитэ иҥэриҥ!
 

(Тахсар.)

Агафья Рожина

Саҥа дьыллааҕы алыптаах түгэн

Оруоллар:

Ыытааччы

Туйаара

Куобахтар

Тииҥ

Эһэ

Тымныы оҕонньор

Дьэгэ-Бааба

(Муусука тыаһынан маскарааттаах оҕолор киирэн харыйа иннигэр тураллар.)

Ыытааччы.

 
Түүлбүт көтөр сириттэн, таайтарыылаах дойдуттан,
Түүҥҥү суолу сырдатан, тиийэн кэлэр Саҥа дьыл.
Араас уоту оонньотон, ааны киэҥник арыйан,
Саҥа дьылы көрсүөҕүҥ, сырдык ыра туолуоҕун.
 

(«Дед Мороз» ырыа)

Ыытааччы.

 
Чээлэй күөх харыйа,
Көрүүй үөһэ хантайан.
Киирбит кини киэркэйэн,
Саҥа дьылга симэнэн.
 

Харыйа кэрэтин, кырасыабайын биһиги оҕолорбут хоһоонунан хоһуйуохтара.

(«Харыйа» хоһоон)

(Оҕолор олороллор. Биир кыыс туран хаалар.)

Ыытааччы. Туйаара, тоҕо олорбоккун?

Туйаара. Мин тыаҕа Хаарчаананы көрдүү барыам.

Ыытааччы. Бачча тымныыга хайдах барыаххыный?

Туйаара. Хаатыҥкабын, соммун, үтүлүкпүн кэттим, былааппын баанным. Чэ, мин бардым.

(Харыйаны эргийэн кэлэр, тыаҕа киирэр.)

Туйаара. Тыаҕа кэллим, тула өттүм хаар. Харыйа бөҕө үүммүт. Уой, харыйа кэннигэр куобахтар көстөн аастылар.

(Куобахтар ойуоккалаан киирэллэр.)

Туйаара. Куобахчааннар, ханна ыксаатыгыт?

Куобахтар. Биһиги тымныыттан куотабыт. Илиилэрбит тоҥнулар.

(Туйаара куобахтары имэрийэр.)

Туйаара. Куобахчааннар барахсаттар, ытаамаҥ, мин үтүлүкпүн кэтиҥ, илиигит сылыйыа.

Куобахтар. Баһыыба, Туйаара!

(«Куобахчааннар» үҥкүү)

(Туйаара салгыы барар.)

Туйаара. Хаарчаана дьиэтэ ханна баара буолуой? Хантан булабын?

(Тииҥ киирэр, тоҥмут. Харыйа анныгар олорор.)

Туйаара. Туох буоллуҥ, тииҥчээн, туохтан састыҥ?

Тииҥ. Тымныыттан састым, көхсүм тоҥно.

Туйаара. Ытаама, тииҥчээн, мин соммун бүрүн.

Тииҥ. Баһыыба, Туйаара, көхсүм сылыйда. Хата, ыллыахпын баҕардым.

(«Тииҥчээн» ырыа)

(Туйаара салгыы барар.)

Туйаара. Хаарчаана дьиэтэ ханна баара буолуой? Хаарчаана-аа! Хаарчаана-аа!

(Эһэ киирэр, кулгаахтарын имэринэр.)

Туйаара. Эһэчээн, туох буоллуҥ?

Эһэ. Кулгаахтарым тоҥнулар, ой, ой, ой!

Туйаара. Эһэчээн барахсан, ытаама. Мэ, мин былааппынан бүрүн.

Эһэ. Баһыыба, Туйаара, кулгаахтарым ирдилэр.

(Эһэ Туйааралыын үҥкүүлүүллэр.)

Туйаара. Хаарчаананы түргэнник көрсөрүм буоллар. Ыччу-уу, тоҥнум.

(Хаар кыырпахтара киирэллэр.)

Хаар кыырпаҕа. Туйаара, биһигини кытта үнкүүлээ, тоҥуоҥ суоҕа.

(«Хаар кыырпахтара» үҥкүү)

(Ыраах Тымныы оҕонньор ырыата иһиллэр. Киирэр.)

Тымныы оҕонньор. Дорооболоруҥ, оҕолоор. Кыысчаан, дорообо! Эн Хаарчаананы көрдүүгүн дуо? Кыһыҥҥы тымныыга тоҕо чараас таҥастаах сылдьаҕын? Тымныыттан куттаммаккын дуо?

Туйаара. Суох, эһээ, үҥкүүлээммин сылыйдым. Куобахтар, тииҥ, эһэ тоҥмуттарыгар таҥаспын кинилэргэ биэрбитим.

Тымныы оҕонньор. Аһыныгас сүрэхтээх кыыс эбиккин, маладьыас. Миэхэ сиэн кыыс буол. (Сундууктан Хаарчаана таҥаһын таһааран таҥыннарар). Бу сонуҥ, бэргэһэҥ, үтүлүгүҥ. Аны эн Хаарчаана буолаҕын.

Туйаара. Уой, үчүгэйиэн!

Ыытааччы. Тымныы оҕонньор, манна олор, сынньан. Оҕолор эйиэхэ элбэх хоһоон, ырыа бэлэмнээбиттэрэ.

Тымныы оҕонньор. Кырдьаҕас киһи кулгааҕым үчүгэйдик истибэт. Дьэ онон, оҕолоор, улаханнык саҥараарыҥ.

(Оҕолор хоһоон ааҕаллар.)

Тымныы оҕонньор. Маладьыастар, улааппыккыт, элбэх хоһоон үөрэппиккит.

Ыытааччы. Тымныы оҕонньор, эн аптааххын дуо?

Тымныы оҕонньор. Аптаах торуоскабынан тугу барытын аптыыбын.

Ыытааччы. Чэ, тугу эрэ аптаан көрдөр эрэ.

Тымныы оҕонньор. Бу туох оонньууруй, оҕолоор? Көрүҥ, аптаах торуоскабынан таарыйдым да, бу оонньуур тиллэн кэлиэ. (Биир-биир оонньуурдары мөһөөччүктэн хостоон таарыйар. Ол ахсын үҥкүүлэр саҕаланаллар.)

(«Человек-паук» үҥкүү)

(«Черепашки-ниндзя» үҥкүү)

(«Бэтмэн» үҥкүү)

(«Тачки Маквин» үҥкүү)

(Леопард, пират, кутуйах үҥкүүлэрэ)

Тымныы оҕонньор. Чэйиҥ эрэ, оҕолоор, хоробуокка туруоҕуҥ.

(Хоробуот)

Тымныы оҕонньор. Аны оонньуоҕуҥ.

(«Тымныы оҕонньор үтүлүгэ» оонньуу)

(«Тымныы оҕонньор хаатыҥкатын кэтэн сүүрүү» оонньуу)

(«Тэһэҕэс мөһөөччүк» оонньуу)

Тымныы оҕонньор. Хайа, (соһуйар) оттон бэлэхтэрдээх мөһөөччүгүм ханна сүттэ? (Тула өттүн көрүнэр, харыйаны эргийэр. Харыйа кэннигэр айах тыаһа иһиллэр.)

Тымныы оҕонньор. Оҕолоор, бэлэхтэрдээх мөһөөччүгүм суох. Ол оннугар манна биир «кырасаабысса» олорор, киһи көрөн куттаныах.

(Айаҕын сотто-сотто Дьэгэ-Бааба тахсан кэлэр.)

Дьэгэ-Бааба. Ол тоҕо куттанныҥ, мин өссө да кырасаабыссабын дии.

Тымныы оҕонньор. Оҕолор бэлэхтэрин барытын сиэтиҥ дуо?

Дьэгэ-Бааба. Ордубут да буоллаҕына биэрбэппин.

Тымныы оҕонньор. Хаарчаана, оҕолорго чуораанчыктары биэр эрэ. Аптаах чуораанчыктары күүскэ тыаһатыҥ. Дьэгэ-Бааба үҥкүүлээн атаҕа сылайыа.

Дьэгэ-Бааба. Үнкүүлээн да бэрт. (Быар куустар.)

(Чуораанчыктар тыаһыыллар. «Чарльстон» муусука тыаһыыр. Дьэгэ-Бааба үҥкүлээн барар.)

Дьэгэ-Бааба. Мин үҥкүүлүөхпүн баҕарбаппын да, бу атахтарым бэйэлэрэ үҥкүүлүүллэр. Ай-ай, оҕолоор, миигин аһыныҥ, чуораанчыктары тыаһатымаҥ. Һуу, сылайдым… (Охтон түһэр.)

Тымныы оҕонньор. Биэрэҕин дуо бэлэхтэри?

Дьэгэ-Бааба. Биэрэбин, биэрэбин, билигин аҕалыам. Ити чуораанчыктары тыаһатымаҥ, баһаалыста. (Мөһөөччүгү киллэрэр.)

Дьэгэ-Бааба. Тымныы оҕонньор, оҕолоор, миигин бырастыы гыныҥ, аны хаһан да куһаҕаны оҥоруом суоҕа.

(Тымныы оҕонньор тарбаҕынан сэрэтэр.)

Тымныы оҕонньор. Бэлэхтэрбин дьэ түҥэтэбин.

(Бэлэхтэри түҥэтии)

Тымныы оҕонньор. Маладьыастар, эһиил кэлэрбэр өссө улаатаарыҥ, көрсүөххэ диэри, оҕолоор! (Тахсан барар.)

Александра Неустроева