Текст книги "Бепарволикнинг нозик санъати"

Марк Мэнсон
Бепарволикнинг нозик санъати

1
УРИНМАНГ

Чарльз Буковски пиёниста, аёлларга суяги йўқ, ашаддий қиморбоз, дағал, бахил бўлган. Ҳаётининг энг ёмон кунларини бошдан кечирганда шоирга айланган. У ҳаётий маслаҳат сўраш ёки ўз-ўзини такомиллаштиришга мўлжалланган китобларда учратиш мумкин бўлган инсонлар рўйхатининг энг сўнггида турса ажаб эмас.

Шунинг учун, келинг, айнан ундан бошласак.

Буковски ёзувчи бўлишни хоҳларди. Аксига олиб унинг асарларини журнал, газета, нашриётлар йиллар давомида рад этиб келади. Уларга унинг асарлари ғализ, қўпол, жирканч кўринарди. Рад этилган китобларнинг сони кўпайган сари елкасидаги омадсизлик юкига чидолмаган Чарльз яна шишага ошно бўларди. У деярли бутун умрини шу алфозда ўтказди.

У почтахонада почтачи бўлиб ишларди ва оладиган мисқолча маошининг салмоқли қисмини ичкиликка сарфлаб юборарди. Чўнтагида қолган чақаларни эса от пойгасига тикарди. Кечаси ёлғиз қолиб ичар, баъзан алмисоқдан қолган машинкасида алланималарни қораларди. Муккасидан кетиб шароб ичгани учун эртаси куни ўз ўрнида эмас, полда уйғонарди.

Ҳаётининг қарийб ўттиз йили мана шундай сархуш, гиёҳванд дорилар, қимор ва фоҳишалар билан тўлган ҳолда ўтиб кетди. Ниҳоят, палапартиш ўтган нотавон умрнинг поёнида, Буковски эллик ёшларни қоралаб қолган кунларнинг бирида кичиккина мустақил нашриёт муҳаррири унинг ишларига кутилмаган қизиқиш билдиради. У катта адад ва даромад таклиф этмасада, бахти кулмаган бу инсонга раҳми келиб, имконият беришга қарор қилади. Буковски бу унга берилган ҳаётидаги биринчи… ва охирги имконият эканлигини англайди ва муҳаррирга шундай жавоб ёзади: “Қаршимда ҳозир иккита йўл бор: почтахонада қолиб ақлдан озиш ёки очликдан ўлиш хавфини бўйнимга олиб ёзувчи бўлишга ҳаракат қилиш. Мен иккинчи йўлни танладим!”

Дастлабки шартнома тузилгач уч ҳафта ичида Буковски биринчи романини ёзиб тугатади ҳамда узоқ ўйламасдан уни “Почта” деб номлаб қўя қолади. Романнинг илк саҳифасига “Ҳеч кимга бағишланмаган” дея ёзилган эди.

Буковски ҳам ёзувчи, ҳам шоир сифатида ижод қилган. Кейинроқ у олтита роман ва юзлаб шеърларни эълон қилади, ёзган китоблари эса икки миллион нусхада сотилади. Унинг бу қадар машҳур бўлиб кетиши ҳеч кимнинг, айниқса, ўзининг хаёлига келмаган эди.

Бу каби ҳикоялар бизнинг маданиятимизда жуда оммалашган. Буковскининг ҳаёти американча орзуни акс эттиради: Инсон ҳеч қачон таслим бўлмай курашади ва ўз орзуларининг рўёбига эришади. Фильм учун ажойиб сюжет, тўғрими? Биз бундай воқеаларга қараб: “Кўрдингизми? У ҳеч қачон орқага чекинмади. Таслим бўлмади. Доим ўзига ишонди. Барча тўсиқларни енгиб ўтиб, муваффақият қозонди,” – деймиз.

Ундай бўлса, Буковскининг қабртошига битилган қуйидаги жумла ғалати эмасми: “Уринманг?”

Кўп ададда сотилган асарлари ва машҳурлигига қарамай Буковски омадсиз инсон эди. Буни ўзи ҳам яхши биларди. У қандайдир ғолиблик кайфияти туфайли эмас, аксинча, омадсизлигини билиши, бу нарсани теран англаши ва бу ҳақида холис ёзиши сабабли муваффақиятга эришганди. Буковски ўзини асл ҳолича кўрсатишга уринган. Унинг даҳолиги мислсиз тўсиқларни енгиб ўтиш ёки забардаст ёзувчи бўлиш мақсадида тинмай ҳаракат қилиш эмас, балки бунинг тамоман акси бўлган. У ҳар қандай ҳолатда ҳам ўзини алдамади, аксинча, ўзидаги энг ёмон иллатларни очиқ тан олиб, бошидан кечирган мушкулотлар ҳақида таассуф ва шубҳаларсиз сўзларди.

Буковски муваффақиятининг ҳақиқий ҳикояси шундай: У омаднинг ортидан қувмади. Бу нарса унинг парвойига ҳам келмасди. Ҳатто омма ичида танилгандан кейин ҳам у мушоираларга сархуш ҳолда келар, шеърхонларга қўпол муомала қиларди. У одамлардан ўз табиатини яширмас, ҳурлиқо аёлларни кўрганда эсҳушини йўқотарди. Шуҳрат ва омад уни яхши инсонга айлантирмаганди. Худди шу каби, яхши ахлоққа эга бўлиш унга машҳурлик ва муваффақият олиб келмаганди.

Меҳнат ва омад одатда бирга қадам ташлашади. Бироқ бу улар бир хил мазмунга эга дегани эмас.

Ҳозирда одамлар хаёлий ва жуда ижобий оқибатларга қаттиқ кўз тикмоқда: Янада бахтли бўл. Янада соғлом бўл. Ҳаммадан зўр бўл. Ҳаммадан ақлли, тезкор, бой, келишган, таниқли, ишчан бўл, барча сенга ҳасад қиладиган ва қойил қоладиган инсон бўл! Мукаммал ва мафтункор бўл! Ҳар тонг нонуштадан аввал тилладан ясалган ваннахонада ювиниб, соҳибжамол рафиқанг ва фарзандларингни ўпиб қўй, сўнгра вертолётингга ўтириб, инсоният манфаати учун ақлбовар қилмас жасоратларни амалга ошириш учун ишга йўл ол.

Аммо бир зум тин олиб, чуқур мулоҳаза юритилса, биз эшитадиган ҳаётий маслаҳатлар – барча ижобий ва кишига гўёки рағбат берадиган нарсалар, аслида, камчиликларингизга эътибор қаратишга ундайди. Улар шахсий камчилик ва омадсизлик, деб ҳисоблайдиган жиҳатларингиз аллақачон мавжудлигини акс эттиради ва бўрттириб кўрсатади. Сиз пул топишнинг энг яхши усулларини ўрганасиз, чунки энди ўзингизда пул етишмаётгандек ҳис қиласиз. Ҳар куни кўзгу қаршисида туриб, чиройли эканингизни исботлашга ҳаракат қиласиз. Сабаби ортиқ ўзингизни чиройли деб билмайсиз. Сиз бундан буёғига ўзингизни шундай ҳолингизда севиб қолишларига ишонмаганингиз боис учрашув ва муносабатлар ҳақидаги турли маслаҳатларга риоя қиласиз. Ҳаётингизда омадни ортиқ илғамаганингиз туфайли муваффақият визуализациясига оид ҳар хил аҳмоқона машғулотлар билан шуғулланасиз.

Энг қизиғи, ушбу жараёндаги парадокс шундаки, фақат ижобий, яхши ва буюк нарсаларга диққатни йўналтириш бизга зарур бўлган, омадимиз чопмаган вазиятлар, хусусан, амалга ошмаган орзуларимиз ҳақида яна ва яна эслатаверади. Бинобарин, чиндан-да бахтли одам кўзгу қаршисига ўтириб олиб, ўзини ҳақиқатан ҳам бахтли эканлигини ўзига такрорламайди. Унга бундан нима наф? У шусиз ҳам бахтиёр.

Техасликлар орасида “Ҳаммадан кичкина кучук ҳаммадан баландроқ вовуллайди,” деган гап бор. Ўзига ишонган одам буни бошқаларга исботлашга уринмайди, бадавлат аёл эса ўз бойлигини атрофдагиларга кўз-кўз қилмайди. Ё аслинг каби кўрин, ё кўринганинг каби бўл. Агар бирор нарса ҳақида тўхтовсиз орзу қилсангиз, ўша нарса сизда йўқлигини онгингизга беихтиёр сингдириб бораверасиз.

Атрофингиздагилар ва телевизордаги рекламалар тўкин ҳаёт яхши иш, зўр улов, чиройли маъшуқа, дейлик, таги қизитиладиган ҳаволи бассейн билан ўлчанади, деб ўйлашингизни истайди. Дунё сизга яхши ҳаёт кечириш сирини “яна, яна, яна,” деган тушунча орқали идрокингизга сингдирмоқчи бўлади: у кўпроқ сотиб ол, кўпроғига эга бўл, кўпроқ бажар, кўпроқ маишатга шўнғи, мартабанг билан ҳурмат қозон, деб таъкидлайверади. Устингизга жуда кўп нарсага эътибор беришингиз зарурлиги ҳақидаги миллионлаб хабарлар тинмайдиган ёмғирдай ёғаверади. Янги телевизор сотиб ол. Таътилни ҳамкасбларингдан яхшироқ ўтказ. Газон учун янги макетни харид қил. Селфи учун яхши таёқча ҳақида ўйлаб кўр.

Нега? Чунки янада яхши ва кўпроғини исташ бизнес учун манфаатлидир.

Менинг ҳалол ва муваффақиятли бизнесга асло қаршилигим йўқ, бироқ хавотир ва ҳашам борасида кимўзарга мусобақалашиш инсон руҳияти учун хавфли. Бу жараёнда сохта ва қалбаки нарсаларга қаттиқ боғланиб, умрингизни бахт ва қаноат рўёси ортидан қувиб ўтказганингизни билмай қоласиз. Ваҳоланки, мазмунли ҳаёт кечириш сири ҳаргиз янги ва янги ташвишларда эмас, аксинча, у кам сонли ташвишларда, фақат чин, ҳақиқий ва муҳим нарсалар ҳақида қайғуришда яширинган.

Надомат ўраси

Инсон табиатида хавотир деб номланган шундай бир нуқсон борки, агар у вақти-вақти билан тиндирилиб, ҳовури босилиб турилмаса, одамни телба ҳолатга келтириб қўйиши мумкин. Қуйидаги ҳолатлар сизга танишдир:

Сиз бошқа инсонлар билан ўртангиздаги муносабатдан хавотир оласиз. Бундай хавотир ичингиздан кемиради-ю, унинг қаердан пайдо бўлганини билолмай хуноб бўласиз. Ва энди хавотирланаётганингиз учун хавотирланишни бошлайсиз. Жуда оғир! Бундай қўш хавотир билан курашиш осон эмас. Хавотир туфайли хавотирланиш кўнглингиздаги ёқимсиз ҳиссиётни бир неча карра оширади. Ва иродангиз ортга чекинишни бошлайди!

Ёки ғазабингиз жўшиб, оддий ва аҳамиятсиз нарсаларга ҳам жаҳлингиз чиқади, ўзингизни идора қилолмайсиз. Бундай осон ғазабланиш иллати эса ичингиздаги жаҳл гулханига ўтин қалайди. Алалоқибат, муттасил ғазабланиш сизни майдакаш ва бадбуруш инсонга айлантириб қўйганини англаб, тез қаҳрингиз келгани учун ўзингизни койишни бошлайсиз. Содда қилиб айтганда, сиз жаҳлингиз чиққани учун ўзингизга жаҳл қиласиз, ўзингизни еб битирасиз. Жин урсин! Аламимни кимдан олсам экан?!

Ёки бирор юмушни тўғри бажариш ҳақида шу қадар хавотирланасизки, натижада, айни мана шу хавотир зарпечагига ўралашиб қоласиз. Ёхуд ҳар бир хатойингиз туфайли ўзингизни айбдор ҳис қилавериб, сурункали айбдорлик ковагига тушиб кетгандай бўласиз. Ёки ўзингизни шунчалик маҳзун ва ёлғиз кўрасизки, шунчаки бу ҳақида ўйлашнинг ўзи ҳам дардингизни бир неча марта оширади.

Надомат ўрасига хуш келибсиз. Тўғрироғи, сиз унда бўлгансиз ва айни дамда ўзингизни ўша ердагидай ҳис этмоқдасиз: “Худойим, яна ўша хасратдан қоронғулашган ўра – наҳотки, мен шунчалик омадсиз ва ношудманки, ундан чиқиб кетиш чорасини тополмасам? Мен ўзимни омадсиз ҳисоблаганим туфайли омадсиз ҳис қиляпман. Бунга чек қўйишим керак. Жин урсин! Яна ўзимни омадсиз дедимми? Яна шу хатони такрорладим. Мен омадсизман! Жин урсин!!!

Ўзингни бос, ошна. Сен бунга ишонасанми ёки йўқми, айнан шу ҳолат инсон табиатига хос гўзаллик ҳисобланади. Бинобарин, Ер юзидаги камдан-кам жонзотлар мантиқан фикрлаш қобилиятига эгадир. Биз, инсонларга эса фикрларимиз ҳақида фикрлаш сингари ноёб хислат ато этилган. Масалан, мен: “YouTube’да Майли Сайрус иштирокидаги видеоларни кўрсамчи?” деб ўйлашим мумкин, бироқ шу заҳоти: “Бундай видеоларни кўриш учун ақлдан озган бўлишим керак,” деган хаёл билан миямга бир неча сония олдин келган фикрдан воз кеча оламан. Инсон онги нақадар мўжизакор!

Энди эътиборингизни бир муаммога тортсам. Бугунги жамиятларда ижтимоий тармоқлар истеъмолчилик маданияти ва дабдабага муккасидан кетиш, риё ва кўз-кўз қилиш (“қара, мен сендан яхшироқ яшаяпман”) иллатларини урчитиб, хавотир, қўрқув ва айбдорлик каби салбий жиҳатларни одатий ва табиий тарзда қабул қила олмайдиган бутун бир авлодни тарбиялади. Гапимга ишонмасангиз, Facebook ёки Instagram тармоғидаги лентага назар ташланг: ҳамма бахтиёр, зебу зийнат дарёсида сузмоқда. Қара, бу ҳафтанинг ўзида саккиз киши турмуш қурибди! Телевизорда эса туғилган кунига Ferrari совға қилинган ўн олти ёшли қиз ҳамда тугаган ҳожатхона қоғозини автоматик алмаштирадиган илова яратиб, нақ икки миллиард доллар ишлаб топган бола намойиш қилинмоқда.

Сен бўлса, бу орада уйда ўтириб, ҳеч нимани қойиллатолмаяпсан. Уларга қараб кутганингдан ҳам омадсиз инсон эканлигинг, ҳаётда ҳали ҳеч нимага эришмаганинг ҳақида ўйлай бошлайсан.

Надомат ўраси миллионлаб инсонлар ҳаётини ташвиш, ғазаб ва ўзига бўлган нафрат билан заҳарловчи том маънодаги вабога айланган.

Авваллари ота-боболаримиз ўйлаган ниятларига ета олмасалар, “Бугун кетмоним учмади. Ҳаёт шунақа. Яхшиси, бориб қўлимдан келган ишни қила қолай,” деб яшашда давом этган.

Ҳозир-чи? Ҳозир ўзингни нари борса, беш дақиқага омадсиз ҳис этсанг, мутлақо бахтли ва жаннатмонанд ҳаёт кечираётган инсонларнинг саноқсиз суратлари остида қолиб кетасан. Бундай вазиятда қандай қилиб ўзингни омадсиз эмасман, дея оласан?!

Ушбу жараёндаги охирги босқич, айниқса, ёқимсиз. Нохушлигимиз сабаб ўзимизни нохуш сезамиз. Айбдорлик ҳиссини туяётганимиз туфайли ўзимизни айбдор сезамиз. Ғазабланаётганимиз боис жаҳлимиз чиқади. Хавотирланаётганимиз сабабли ташвишга тушамиз. Хўш, менга ўзи нима бўляпти?

Буларнинг ҳаммасига бепарво бўлолмаслик сабабдир. Бепарволик дунёни қутқаради. Бу дунёнинг бир камлигини англаш ва бу ҳодисанинг одатий ҳол эканлигини тушуниш каби хислатлар, ҳа, айнан мана шундай хислатлар сайёрамизни қутқаради.

Ўзингизни борича қабул қилиш, атрофдаги ҳамма нарсага парво қилавермаслик орқали анча енгил тортасиз, энг асосийси, надомат ўрасидан чиқишга муваффақ бўласиз. Ўзингизга қараб: “Мен омадсизман, лекин бу билан кимни иши бор?” деб кўринг. Бу худди сеҳрли таёқча ҳаракатига ўхшайди. Сиз камчиликларингиз сабаб ўзингизни ёмон кўришдан тўхтайсиз.

Жорж Оруэллнинг айтишича, киши ўз бурни олдидаги нарсани кўриш учун тинимсиз курашиши лозим. Хуллас, тушкунлик ва хавотирдан халос бўлиш услуби шундоққина бурнимиз тагида, биз эса ҳар хил фильм ва рекламаларни томоша қилиб, мушакларини силкиллатаётган барзангининг келбатига, инсоннинг шаҳватини қўзғайдиган малласоч сатангларнинг қоматига сўлагимизни оқизиш билан оворамиз.

Биз “учинчи дунё муаммолари” ҳақида тармоқда ҳазиллашамиз-у, аммо ўз муваффақиятимиз қурбонига айланганимизни сезмаймиз ҳам. Ҳозир одамларнинг уйида барча замонавий техника ва шароитлар муҳайё бўлса-да, сўнгги ўттиз йил ичида стрессга алоқадор касалликлар, хавотирли невроз ва тушкунликка оид муаммолар мисли кўрилмаган даражада кўпайиб кетди. Бизнинг таназзулимиз бундан буён моддий нарсаларга боғлиқ эмас. Унинг асосий сабаби руҳиятдадир. Бизни шунчалик кўп буюмлар ва имкониятлар қуршаб олганки, кўп ҳолларда бепарволик нималигини, унинг қандай ҳиссиёт эканлигини унутиб қўйганмиз.

Сўнгги пайтда ахборотнинг ниҳоятда кўпайиб кетиши натижасида биз кўп нарса билишга (керакли ва кераксиз маълумотлар) ва кўришга улгурдик. Онгостида ўзимизни бошқалар билан солиштиришни, бошқалардаги мақом ва бойликка интилишни бошладик. Доимий ҳавас ва ҳасад туйғуси эса бизни ақлдан оздирмоқда.

Ўтган бир неча йил мобайнида “Қандай қилиб бахтли бўлиш мумкин?” деган чўпчак ижтимоий тармоқларда қарийб саккиз миллион марта улашилди. Бироқ ҳеч ким бундай сафсаталарнинг остида ётган асосий муаммони англолмайди:

Янада ижобий одатга интилиш, аслида, салбий одатнинг ўзгинасидир. Боз устига, қанчалик зиддиятли туюлмасин, салбий одатни қабул қила билиш чин маънода ижобий одат ҳисобланади.

Ҳа, жуда жумбоқли ҳолат. Дўппини бир чеккага қўйиб, такрор ўқиб чиқинг: Ижобий одатни исташ, аслида, салбий одатдир. Салбий одатни қабул қила билиш эса ижобий одатдир. Бундай ҳодисага файласуф Алан Уотс “тескари ҳаракат қонуни” деб ном берган. Яъни инсон қанчалик кўп нарсани истаса, ўша нарсага қаноат ҳосил қилолмайди. Бой бўлиш истаги қанчалик кучли бўлса (қанча пул ишлаб топишингиздан қатъи назар), шунчалик ўзингизни қамбағал ҳис қилаверасиз. Гўзал ва жозибали бўлиш хоҳиши қанчалик устун бўлса, ўз кўзингизга шунчалик хунук ва бесўнақай кўринаверасиз. Бахтли ва суюкли бўлиш орзусига қанча урғу берсангиз, атрофингиздаги инсонлар кимлигидан қатъи назар ўзингизни шунча ёлғиз ва хафаҳол туяверасиз. Руҳий баркамолликка эришишни қанчалик кўп истасангиз, унга эришиш йўлида шунчалик худбин ва арзон кимсага айланиб бораверасиз.

Бир пайтлар психосинтетик модда таъсирида уйга йўл олганман. Мен уйга қанча яқинлашсам, у мендан шунча узоқлашиб боравергандек туйилган. Юқоридаги қаноатсизлик ҳолати ҳам шунга ўхшайди. Мана кўряпсизми, бахт sҳақидаги фалсафий фикримни баён қилиш учун мен психосинтетик модда таъсиридаги ҳолатимни мисол келтирдим ва сизнинг бу ҳақида нима деб ўйлашингиз менга заррача қизиқ эмас.

Экзистенциал фалсафа намояндаси Альбер Камю айтганидек (у психосинтетик модда таъсирида бўлмаганига ишончим комил): “Бахтнинг моҳиятини билишни истасангиз, ҳеч қачон бахтли бўлолмайсиз. Ҳаётдан маъно нелигини изласангиз, унинг таъмини тотмайсиз.”

Содда қилиб айтганда: “Уринманг!”

Ҳозир миянгиздан қандай фикр ўтаётганини сезиб турибман: “Ҳа, гапларингиз жуда ҳақиқатга яқиндай. Лекин мен сотиб олмоқчи бўлиб пул йиққан қимматбаҳо улов, атайлаб оч юриб ростлаган қоматимга нима бўлади? Ҳартугул, машқ ускунасига озмунча пул сарфламаганман! Ёки орзумдаги кўл ёқасида жойлашган катта уй ҳақида нима дейсиз? Агар мен буларга парво қилмасам, унда ҳеч нарсага эриша олмайман-ку! Мен эса бундай бўлишини асло истамайман, шундай эмасми?”

Жуда яхши савол.

Бирор нарса ҳақида камроқ ўйлаб, совуққонлик билан диққатни бир ерга жамласангиз, ўша нарсани анча яхши бажарса бўлади. Шунга ҳеч эътибор берганмисиз? Одатда, омадга эришишни энг кам истаган инсон муваффақият қозонишини пайқаганмисиз? Баъзида ҳаммасига қўл силтаган пайтингизда кўнглингизга ҳаловат оралаб, ишларингиз ўз-ўзидан ўнглана бошлашини сезганмисиз?

Нега шунақа?

Тескари ҳаракат қонунида шу нарса қизиқки, бепарволик, аслида, тескари йўналишда ишлайди. Ижобийликка интилиш салбийликка етаклайди, ва аксинча, салбийлик ижобийлик томон тортади. Машқ ускунасидаги оғриқ соғлиқни яхшилайди, баданга қувват қўшади. Бизнесдаги инқирозлар эса муваффақият учун нималар муҳимлигини тушунишга, тўғри стратегияни англашга ёрдам беради. Ўз камчиликларингиз ва нуқсонларингизни очиқ тан олиш, аслида, ўзингизга бўлган ишончни кучайтиради, атрофдагилар олдида виқорингизни оширади. Самимий зиддият азоби муносабатлардаги ишончни рағбатлантиради ва ўзаро ҳурматга замин яратади. Қалбдаги қўрқув ва хавотирга тик қараш орқали инсон матонати ва тиришқоқлиги ортиб боради.

Очиғи, бундай мисолларни жуда кўп келтириш мумкин, лекин гапнинг мазмунини тушундингиз деган умиддаман. Ҳаётда интилишга арзийдиган барча нарсаларга салбий тажриба туфайли эришилади. Салбийликдан қочишга, уни четлаб ўтишга ёки йўқ қилишга қаратилган ҳар қандай уриниш акс таъсир беради. Қийинчиликни инкор этишнинг ўзи, аслида, қийинчиликдир. Курашдан қочиш аслида курашнинг бир шаклидир. Омадсизликни тан олмаслик, аслида, омадсизликдир. Уятни яширишнинг ўзи уятлидир.

Оғриқ – ҳаёт матосидаги ришта. Уни матодан ажратишга уриниш нафақат имконсиз, балки ёмон оқибатлидир. Риштани матодан чиқариш орқали матонинг ўзига зарар етказиш мумкин. Оғриқдан қочишга интилиш – моҳиятан унга жуда катта аҳамият берган билан баробар. Ўз-ўзидан, оғриққа эътиборсиз қараш орқали фақат олдинга интилиш мумкин.

Мен ҳаётимда жуда кўп нарса ҳақида қайғурганман, безовта бўлганман, жунбишга келганман. Аммо яна жуда кўп нарсага парво қилмаганман, қўлимни силтаганман. Оқибатда, мен бепарво бўлган ҳолатлар жон куйдирган вазиятларимдан кўра муҳимроқ бўлиб чиққан.

Ҳаётда бирор нарсага қўлини силтаб, охир-оқибатда ақлбовар қилмас марраларни забт этган инсонлар кўп бўлган. Балки, бундай ҳолат сиз билан ҳам юз бергандир. Масалан, мен асосий ихтисослигим (молиячи) бўйича олти ҳафтагина ишлаб, интернет бизнес билан шуғулланишга қарор қилганман ва ўз касбимни ташлаганман. Ҳаётим бундай эврилишларга бой. Бир куни мол-мулкимнинг каттагина қисмини сотиб, Жанубий Америкага кетгим келиб қолган. Ҳамма нарсани ташлаб кетиш осонмас, дейсизми? Жуда осон. Ўйлаган ишимни қилганман.

Мана шундай кутилмаган вазиятлар ҳаёт йўлларимизни белгилаб беради: Иш ва касбни бутунлай алмаштириш фикри, коллежни ташлаб мусиқа билан шуғулланиш ҳақидаги ногаҳоний қарор, ҳурмача қилиқлари ҳиқилдоғингга келган ошиғингнинг кетига тепиш ва ҳоказо.

Энг хавфли, оғир чақириқларга мардонавор жавоб қайтариш ва ҳаракат қилиш учун, аввало, унга бепарво қарашни ўрганиш лозим.

Бундай қилиш сиртдан қараганда осондай туюлсада, рўй бераётган воқеаларга бепарво бўлиш қиймали буррито тўла пакетга ўхшайди. (Бу гапнинг маъносини ўзим ҳам билмайман. Лекин бунинг аҳамияти йўқ. Қиймали буррито ҳамиша иштаҳаочар. Келинг, ундан баҳраманд бўлайлик.)

Аксарият инсонлар асабларини ҳеч вақога арзимас нарсаларга сарфлаб, ўзларини қийнаб юрадилар. Биз қайтимни майда чақалар билан қайтарган автобусдаги қўпол чиптачининг муомаласидан жиғибийрон бўлаверамиз. Севимли кўрсатувимизнинг вақти ўзгарса ҳам жаҳлимиз чиқади. Ҳамкасблар таътилни қандай ўтказганимизни сўрамагани учун ичимизни кемирамиз.

Бу орада кредит қарта муддати тугайди, уйдаги жонзотлар биздан нафратланади, ўсмир ўғлимизнинг тарбияси кундан-кунга бузилиб бораверади, биз эса майда чақалар ва телевизордаги кўрсатувимиз туфайли асабийлашишда давом этамиз.

Қаранг, бу қандай ишлайди. Бир куни барибир вафот этасиз. Буни билишингизни биламан, шунчаки унутиб қўйган бўлсангиз-чи, деган гумонда яна бир бор бу ҳақида эслатяпман. Сиз ва сиз билган барча инсонлар эртамикечми барибир оламдан ўтади. Бизга инъом этилган мана шу қисқа вақтда жуда оз нарса ҳақида қайғура оламиз. Ҳа, жуда ҳам оз. Агар атрофда рўй бераётган ҳамма нарсага эътибор қаратиб асабийлашаверсангиз, бир куни телба бўлиб қолишингиз ҳеч гап эмас.

Шунинг учун ҳаётда бепарволикнинг нозик санъати бағоят муҳимдир. Бу жуда ғалати эшитилар ёки мен тентакдай туюларман, лекин бу ерда гап диққатни бир ерга жамлаш ва энг муҳим ишларни саралашни ўрганиш ҳақида боряпти. Шахсий қадриятлар асосида ўзингиз учун энг аҳамиятли нарсаларни англашингиз ва ажратишингиз зарур. Бу иш ниҳоятда қийин. Бунинг учун кўп йиллик тажриба ва интизом талаб этилади. Вақти-вақти билан муваффақиятсизликка учрашингиз шубҳасиз. Бу чин маънода инсон ўз ҳаёти давомида курашадиган энг муносиб муҳораба. Балки, бу ҳаётимиздаги ягона жангу жадалдир.

Инсон атрофидаги ҳар бир кимса ва ҳар бир нарсага парво қилаверса, ўзини муттасил бахт ва роҳатга лойиқдай ҳис қила бошлайди. Ҳамма нарса у истагандай бўлишини истаб қолади. Бу эса соғларнинг иши эмас. Бундай сажия одамни тириклайин гўрга тиқади. Натижада, инсон ҳар қандай эълонни адолатсизлик, синовни омадсизлик, ноқулайликни ҳурматсизлик, норозиликни хиёнат деб қабул қилишга одатланади. Бундай одамлар ўзларини надоматнинг қайноққина тор ўрасига қамаб қўйиб, барчани ўзидан қарздор деб ҳисоблашда ва манманлик ўтида ёнишда давом этади. Надомат ўраси бўйлаб ўзини тинимсиз ҳар ёққа ураверади, бироқ чоҳдан чиқишни уддалай олмайди.