Книга: Рыбін горад - Наталка Бабіна

Традыцыйная. Беларусы і вёска - гэта назаўжды. У прынцыпе лагічна апісваць асяроддзе бытавання. Хоць за апошнія гады на вяршыні харчовага літарацкага ланцуга пісьменнікі гарадскія, адпаведна і горад займае ўсё больш месца на кніжнай паліцы - усё адно вёска баліць няспынна, як нячыстае сумленне. Такім чынам, перад намі тыповая сучасная палеская вёска, з старымі бабцямі і іх маладзейшымі дзецьмі, што прыехалі на лета, абавязковым алкашом, стандартнай на вёску бажавольнай, харошым брыгадзірам, мясцовым паэтам, паспяховай ветэрынаркай, крутым бандзюганам, гарадскімі гасцяваннікамі... і іншымі, іншымі, іншымі...

Нефарматная. Дай пацалую! - хочацца сказаць аўтарцы. Дзіва, што кніга колісь нарабіла шуму ў беларускім пісьменстве. Парушаныя ўсе звыклыя стэрэатыпы. Цётка вакол пяцідзесяці, з алкагольнай, а ў мінулым наркатычнай залежнасцю ды крымінальнай справай - ці такую гераіню рамана вы чакалі?! Не добранадзейная міс Марпл, не даўганогая памочніца вабнага дэтэктыва. На першых жа старонках жаночым падкладам выганяе чорта (а заадно ўсіх занадта далікатных чытачоў), пацягвае віскі - такая моцная і такая бяссілая, такая прыўкрасная ў сваёй непрычасанасці.

Натуральная. Я не адчула ні драбочка змушанасці ці штучнасці. Лёгка чытаецца, ужываешся ў тэкст, чуеш унутраны голас апавядальніцы. Такі просты аповед, як простая цётка… Але ж не, насамрэч цётка ані не простая. Ейны муж - псеўдакандыдат у прэзідэнты, а сястра давераная асоба сапраўднага апазіцыйнага кандыдата. Гераіня не шукае прыгодаў, яна проста жыве ў бабулі (а на плячах бабулі - увесь цяжар сусвету), зноў і зноў перажывае прыватнае пекла мінулага, - а прыгоды самі яе знаходзяць.

Актуальная. Мы знутры бачым беларускую (і не толькі) выбарчую кухню: арышты, запалохванні, замахі, подкупы, мантажаваны на тб сюжэт, лятучыя акцыі апазіцыі (хачу майку "Ірмошынай - нізачот", цікава, як далёка я ў ёй сыду). Трэба сказаць, прэзідэнт у рыбіным горадзе - нехта Тарасенка, і ён кіруе пасля Лукашэнкі. "Прыдуманая аўтарам асоба" - даецца какетлівая зноска на кожнае рэальнае прозвішча, якіх багата... Ну, мы ж у рыбіным горадзе, хто скажа, што адлюстраванне на хвалях - рэальнае?!

Дынамічная. Дадамо таямнічае забойства бабулі, загадкавую чорную постаць у белым , пошукі скарбу на нейтральнай тэрыторыі ("Вы нiколi не ездзiлi праз мяжу ў вадавознай цыстэрне, прычэпленай да трактара? Рэкамендую"), выкрыццё суседзяў-здраднікаў і вяртанне школьнага кахання, процістаянне мясцоваму бандыту і прэзідэнцкаму спецназу, збіццё, зняволенне, вызваленне, улёткі, п'янкі, сваркі, прымірэнні...

Гратэскавая. Такі жыццёвы абсурд: разумееш, што гэта ўжо занадта: бумеранг як прылада забойства, свіння, якая шукае ліскі, выкапаная блазенкай з магілы суседка, збіццё бандыта жаночым падкладам, - і верыш, што ў нашым жыццёвым абсурдзе толькі так... толькі так!

Мазаічная. Спляценне падзей, пазнавальны і родны Вавілон, "вэлкам у нашу паліфанію" вылучае аўтарка курсівам рознамоўныя ўстаўкі: асноўная тканка беларуская, у ёй мігцяць паляшуцкія слоўцы, украінізмы, паланізмы, русізмы, англіцызмы… Не ўсё ідэальна, ёсць і "кантралюемыя", і занадта частае, упадабанае аўтаркай "курчова", і іншыя дробязі, што не псуюць агульнага ўражання.

Гістарычная. Не могуць беларусы не толькі без вёскі, але і без падглядвання ў мінулае. Вось гэта падалося хоць і прыгожым само па сабе, але ці не залішнім у агульным сюжэтным пляценні. Гераіня невытлумачальным чынам выпадае ў мінулае, у часавыя "норы", дзе падглядае за сваімі продкамі і землякамі (адлюстраваннямі цяперашніх вяскоўцаў), іх буднямі і вызначальнымі лёсавымі здарэннямі. А мо і не лішнія гэтыя ўстаўкі: альтэрнатыўная рэальнасць кнігі - адлюстраванне нашай сучаснасці, рыбін горад мінулага таксама адбітак гісторыі нашых дзён… а як то і мы дзе люструемся… Дый норы гэтыя такія натуральныя, непрычасаныя, праўдападобныя... Ну хай будуць норы. Без іх сюжэт не выруліў бы, на жаль.

Скандынаўская. Рыбін горад нагадвае традыцыйны скандынаўскі дэтэктыў: нефарматнай немаладой гераіняй-алкагалічкай, увагай да побытавых, часам непрыглядных дэталяў, псіхалагізмам, раскопкамі героя ва ўласным мінулым і высвятленнем адносінаў з былымі і актуальнымі... Ёсць і некалькі дэтэктыўных ліній.

Балканская. А пад канец з-за суседняй хаты нібыта вываліўся аркестр з трагікамедый Кустурыцы, так перапляліся гіпертрафаваныя, абсурдныя сітуацыі, мітусня і збег выпадкаў - патапленне, паводка-цунамі, скарб, выбары, на якія ніхто не прыйшоў, "божы тварыны таксамо" эмігранты-афрыканцы, урэшце цэпелін!..

Ай, што казаць, добрая кніга. Дай, Наталка, пацалую!

Читай между волн по-русски...

Здесь...

Отражение реальности - подводный Рыбий город, струящася явь-неявь, будто бы та же самая, но немного иная, коварная, виртуальная (исходя из первого забытого значения - полная возможностей), альтернативная. Беларусь узнаваемая и одновременно искаженная в отражении большой реки времени. Читай между строк волн.

Традиционная. Белорусы и деревня - это навсегда. В принципе логично описывать среду обитания. Хотя за последние годы на вершине пищевой литераторской пирамиды писатели городские, соответственно и город занимает все больше места на книжной полке, - все равно деревня болит постоянно, как нечистая совесть. Итак, перед нами типичная современная полесская деревня, с старыми бабками и их более молодыми детьми, приехавшими на лето, обязательным алкашом, стандартной на деревню юродивой, хорошим бригадиром, местным поэтом, успешной ветеринаркой, крутым бандюганом, дачниками... и другими, другими, другими...

Неформатная. Дай поцелую! - хочется сказать авторке. Неудивительно, что книга когда-то наделала шума в белорусской литературе. Нарушены все привычные стереотипы. Тетка около пятидесяти, с алкогольной, а в прошлом наркотической зависимостью и уголовным делом - такую ли ​​героиню романа вы ожидали?! Не добропристойная мисс Марпл, не длинноногая помощница симпатичного детектива. На первых же страницах женским подкладом изгоняет черта (а заодно всех слишком деликатных читателей), потягивает виски - такая сильная и такая беспомощная, такая прекрасная в своей непричесанности.

Естественная. Я не почувствовала ни капли неловкости или искусственности. Легко читается, вживаешься в текст, слышишь внутренний голос рассказчицы. Такое простое повествование, как простая тетка... Но нет, на самом деле тетка ничуть не проста. Ее муж - псевдокандидат в президенты, а сестра - доверенное лицо настоящего оппозиционного кандидата (тонка, тонка активная прослойка общества). Героиня не ищет приключений, она просто живет у бабушки (а на плечах бабушки - вся тяжесть вселенной), снова и снова переживает личный ад прошлого, - а приключения сами ее находят.

Актуальная. Мы изнутри видим белорусскую (и не только) избирательную кухню: аресты, запугивания, покушения, подкупы, смонтированный на тв сюжет, летучие акции оппозиции (хочу майку "Ирмошинай - низачот", интересно, как далеко я в ней уйду...). Надо сказать, президент в рыбьем городе - некто Тарасенко, и он правит после Лукашенко. "Придуманная автором личность" - дается кокетливая сноска на каждую реальную фамилию, которых немало... Ну, мы же в рыбьем городе, кто скажет, что отражение на волнах - реальное?!

Динамическая. Добавим таинственное убийство бабушки, загадочную черную фигуру в белом, поиски клада на нейтральной территории ("Вы никогда не ездили через границу в водовозной цистерне, прицепленной к трактору? Рекомендую"), разоблачение соседей-доносчиков и возвращение школьной любви, противостояние местному бандиту и президентскому спецназу, избиения, заключения, освобождения, листовки, пьянки, ссоры, примирения...

Гротескная. Такой жизненный абсурд: понимаешь, что это уже слишком - бумеранг как орудие убийства, свинья, которая ищет лисички, вырытый юродивой из могилы труп соседки, избиение бандита женским подкладом, - и веришь, что в нашем жизненном абсурде только так... только так!

Мозаичная. Сплетение событий, узнаваемый и родной Вавилон, "вэлкам в нашу полифонию" выделяет авторка курсивом разноязычные вставки: основная ткань беларусская, в ней подмигивают полесские словечки, украинизмы, полонизмы, русизмы, англицизмы... Не все идеально, есть и отвратительное "кантраліруемыя", и слишком частое, полюбившееся авторке "курчова", и другие мелочи, которые, впрочем, не портят общего впечатления.

Историческая. Не могут белорусы не только без деревни, но и без подглядывания в прошлое. Вот это показалось хоть и красивым само по себе, но всё-таки излишним в общем сюжетном плетении. Героиня необъяснимым образом выпадает в прошлое, во временные "норы", где подсматривает за своими предками и земляками (отражениями нынешних сельчан), их буднями и судьбоносными происшествиями. ...А может, и не лишние эти вставки: альтернативная реальность книги - отражение нашей современности, рыбий город прошлого - также отпечаток истории наших дней... а как-то и мы где отразимся... Да и норы эти такие натуральные, непричесанные, правдоподобные... Ну пусть будут норы. Без них сюжет не вырулил бы, к сожалению.

Скандинавская. Рыбий город можно сравнить с традиционным скандинавским детективом: неформатная немолодая героиня-алкоголичка, внимание к бытовым, иногда неприглядным деталям, психологизм, раскопки героя в собственном прошлом и выяснение отношений с бывшими и актуальными... Есть и несколько детективных линий.

Балканская. А под конец из-за соседнего дома будто высыпал оркестр из трагикомедий Кустурицы, так переплелись гипертрофированные, абсурдные ситуации, суета и сбег совпадений - утопление, наводнение-цунами, клад, выборы, на которые никто не пришел, "божы тварыны таксамо" эмигранты-африканцы, в конце концов цеппелин!..

Ай, что говорить, хорошая книга. Дай, Наталка, поцелую!

Дынамічны сюжэт, «смачная» мова і трапныя выбліскі гумару — тое, за што мне гэтая рэч спадабалася. Адзінае, чаго я не зразумела, дык гэта НАВОШТА, ну навошта першую главу трэба было рабіць такой? Прачытаўшы яе, чалавек яшчэ добра задумаецца, ці варта працягваць. Бо гэта проста суцэльная гідота. Але ж тое, што адбываецца далей, не мае ніякага дачынення да таго, што апісваецца (ну навошта?!) у першай главе. Я б і параіла пачаць адразу з другой, але ў тэксце, на жаль, будзе адна адсылка да главы №1. Трывайце, карацей кажучы :)

А твор варты, безумоўна.