Текст книги "Армения как состояние любви"

Հայաստանը թե չես տեսել, անավարտ է կյանքդ, գիտցիր

 
Հայաստանը թե չես տեսել, անավարտ է կյանքդ, գիտցիր,
Խստապահանջ ժամանակի օրենքները խախտիր հաստատ,
Թող սպասի ժամանակը, անգամ եթե մատն էլ ցցի,
Ինքնաթիռի գիրկը մտիր ու թևածիր դեպ Հայաստան:
 
 
Ինքնաթիռում թող երկու ժամ թևեր առած սիրտդ հուզվի,
Իմացիր, որ Մասսի դիմաց սպասում են քեզ գրկաբաց,
Ուրախության զգացումը քեզ երազի մեջ կսուզի,
Սակայն շուտով քո կարոտը լույսի փոխված քեզ կժպտա:
 
 
Ինքնաթիռի պատուհանից փարվիր ամպի քուլաներին,
Սովորական քուլաներ չեն, շունչն են նրանք սեգ սարերի
Շքեղազարդ ՚Զվարթնոցը՚ ձեռքով կանի ներքևից քեզ,
՚Զվարթնոցը՚, որ արևի գունդն է առել հաղթ թևերին:
 
 
Դու վայրէջքի քաղցր պահին կզգաս շունչը Արարատի,
Ու լիաթոք դու կշնչես Հայաստանի օդը մաքուր,
Այդ օդի մեջ կզգաս նաև ջերմությունը բարեկամի,
Դու կլսես ողջույնները ու երգերը միշտ քաղցրալուր:
 
 
Հայացքների լույսը կզգաս, բարությունը ձեռքսեղմումի,
Ու կտեսնես յուրահատուկ, կարոտակեզ համակրանք,
Կզգաս ուժը հայոց հողի, որ դարերի տարիքն ունի,
Եվ ընդհանուր եռանդի մեջ դու քեզ կզգաս տիեզերանավ:
 
 
Տիեզերքից դու կտեսնես հազարամյա մի ճանապարհ,
Դու կտեսնես դարերի մեջ փառքով օծված ժառանգություն,
Որ կերտել է մի ժողովուրդ` և° աստղագետ, և° շինարար,
Չարերի դեմ ծնկի չեկող, հոգու խորքում` համբերություն:
 
 
Ժողովուրդն այդ հին է ու մեծ, դուռն է բացել անմահության,
Բյուր դարերի խաչմերուկում պարզել է միշտ սեր ու հավատ,
Գնա պատվով` մաքրամաքուր ու պատգամով` ծառայության,
Հայաստանը քեզ կընդունի, որպես որդուն իր հարազատ:
 

Карс

 
Я отдаю себе отчет, то не обман!
Я не ослеп, и не схожу с ума,
Я вижу в Карсе старый Ереван.
Похожие, как близнецы, дома.
 
 
Их единицы сохранились здесь,
Другое время и другой народ.
Гоняет ветер вековую спесь
Потомков тех, кто прекратил мой род.
 
 
Иду я к церкви, только там мечеть
Иду домой, но дом уже не мой!
Здесь, в старой крепости, застыла смерть –
Надсмотрщик над украденной страной.
 
 
Ищу, как раньше Пушкин, я постой,
Но не Артемий[1]1
  В своем «Путешествие в Арзрум во время похода 1829 года» А.С.Пушкин тепло отзывается об армянской семье, которая приютила его в Карсе и упоминает лишь одно имя младшего члена семьи Артемия.
  14.03.2012


[Закрыть] открывает дверь.
Армянский Карс покрылся мерзлотой,
Земля родная – в череде потерь.
 
 
Я прикасаюсь к храму без креста,
Отдать хочу энергию любви.
В земле, что кровью предков полита,
Господь, прошу, ты милость нам яви.
 

Ղարս

 
Շրջում եմ Ղարսում, ինչպես իմ տանը,
Եվ փառք Աստծո, ոչ կույր եմ, ոչ խենթ,
Ղարսում տեսնում եմ հին Երևանը,
Երկվորյակներ են` կերտել է մի ձեռք:
 
 
Քաղաքը նույնն է` հին ու գրավիչ,
Ուրիշ է դարը, մարդիկ են ուրիշ,
Ժառանգորդներն են այն գորշ գայլերի,
Ովքեր վերջ տվին երկրի տերերին:
 
 
Հին եկեղեցին դարձրել են մզկիթ,
Կեռ յաթաղանն է գմբեթի վրա,
Հնամյա բերդն է` կանգուն ու վերձիգ,
Սակայն նենգ գողն է պահակը նրա:
 
 
Պուշկինի նման որոնում եմ ես,
Բայց Արտեմը չի՞ դուռն իմ դեմ բացում,
Հայկական Ղարսին մշուշն է իջել, Գետն իր տերերի կորուստն է լացում:
 
 
Ու ես խաչազուրկ տաճարի առջև
Ծնկի եմ գալիս և աղոթում լուռ,
Արյամբ ողողված այս հողին, ով Տեր,
Հայկ նահապետի զորությունը տուր:
 
 
Իր ՚Ճանապարհորդություն դեպի Էրզրում՚ նոթերի մեջ Ա.Ս. Պուշկինը ջերմությամբ է խոսել հայկական այն ընտանիքի մասին, որը հյուրընկալել է իրեն, և հիշում է միայն մեկ անուն` ընտանիքի կրտսեր Արտեմի անունը:}
 

Абрикосовый поцелуй

 
Как сладок абрикоса сок,
что на губах любимой!
Блаженства ароматный ток
в душе неизлечимой.
 
 
Пои, любимая, пои
меня лечебным соком.
Мне губы нежные твои
как «аллилуйя» Богу.
 

4 июля 2011

Ծիրանե համբույր

 
Ծիրանի հյութը անուշ ու քաղցր է,
Սիրած էակի համբույրի նման,
Ծով երջանկության բուրող հոսանք է,
Սրտեր բուժող է ու հոգեհմա:
 
 
Սեր իմ, խնդրում եմ հյուրասիրիր ինձ,
Ծիրանի բուժիչ հյութով հայկական,
Ես ամեն անգամ հյութն այդ խմելիս
Օրհնում եմ Աստծո ուժը մոգական:
 

«Дождь тюлем занавесил Дилижан…»

Шушан Петросян

 
Дождь тюлем занавесил Дилижан,
Сокрыв от мира милый рай Размика,
А вместе с ним домашнюю Шушан.
 
 
Там, в том пейзаже, в тёплом море бликов
Её любви прекрасный островок
Был непосредственен, изыскан, нежен.
 
 
Увидел я, сев в легкий катерок,
Что океан души её безбрежен.
 
 
И в этом катерке (увы и ах!)
Мне не судьба доплыть до нужной цели,
Что утону в задумчивых глазах.
 
 
Из них мне в душу ангелы глядели.
 

20.03.2009

Անձրևն ինչպես վարագույր

Շուշան ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

 
Անձրևն ինչպես վարագույր` նուրբ թերթերից շուշանի,
Ռազմիկի Դիլիջան դրախտ երկիրն էր ծածկել,
Դրախտավայրի հետ նաև աստղաժպիտ Շուշանին:
 
 
Այնտեղ` չքնաղ բնության ջերմացնող գրկի մեջ,
Սիրո մի ծով տեսա ես, որ չեմ տեսել իմ կյանքում,
Ծովն այդ ծփում էր ասես շշունջներով սիրատենչ:
 
 
Այնտեղ տեսա, թե ոնց է սիրո նավակն օրորվում,
Նավակի մեջ մի աղջիկ երգով սիրտս էր տրորում:
 
 
Այդ հեքիաթված նավակին ախր ինչպե՞ս հասնեի,
Ինձ այդ բախտը չէր տրված, չգիտեի ինչ անել,
Աչքերի ծովն ինձ տանող ճամփան ումի՞ց հարցնեի:
 
 
Այդ աչքերից իմ հոգուն նայում էին հրեշտակներ…
Երազների գիրկն ընկած խեղճ պոետս ի¯նչ աներ:
 

Нур

Арману Давтяну (Нуру)

 
Рубиновое содержимое его души
соком своим не раскрашивало,
а делало ярче краски божьего мира.
И даже толстая прочная оболочка бытия
не могла умалить всю прелесть
изнутри лучезарных зерен,
они манили, притягивали магнитной силой.
Хотелось любоваться ими, не отрывая глаз,
гипнотизируя самого себя,
повторяя: еще…еще, смотри, не отрываясь,
проникай в эту сущность всем существом,
каждой клеточкой впитывая живительный сок,
маленькая капелька которого
целительнее миллионов километров пути.
С каждым мгновением сосуществования рядом
я понимал все больше и больше,
что сладким может быть
не только запретный плод.
 

20.08.2008

Նուր

ԱՐՄԱՆ ԴԱՎԹՅԱՆԻՆ (ՆՈՒՐԻՆ)

 
Նրա հոգին` սուտակե,
Մնաց ազնիվ ու մաքուր,
Հուզաշխարհը միշտ մնաց
Աստծո պարգև, Աստծո տուրք:
Ամենանեղ պահերին,
Մանրուքներում կենցաղի,
Մաքառման թեժ օրերին,
Մրրիկներում կատաղի,
Ինչ որ չար էր, ինչ որ մութ,
Ճանապարհից իր վանեց,
Վառ տենչերի աշխարհում
Առողջ հունդերն իր ցանեց:
Մագնիսական մեծ ուժով
Նա գրավեց բոլորին,
Կյանքը որքան ընթացավ,
Հասունացավ օր-օրի:
Նա կենարար ջրի պես
Ընկերներին իր բուժեց,
Չարերի դեմն առնելով,
Բարությունը միշտ հուշեց:
Ընկերական մեր սերը
Հա¯ քաղցրացավ ամեն օր,
Եվ իմ հոգու մատյանում
Գրվեց խոսքը իմ այս նոր.
Ընկերների սրտերում
Պետք է լինել Արման-Նուր…
Չարգելված լավ պտուղն էլ
Քաղցր է լինում ամենուր:
 

«Ты сплетаешь узор величаво и смело…»

 
Ты сплетаешь узор величаво и смело
из Маштоцевских букв, кареокая дева.
 
 
Оплетая меня, как лозой винограда,
Проникает до сердца девичья рулада.
 
 
Безупречно красива твоих губ огранка, –
чудный дар твоих предков, богиня-армянка.
 
 
Как Аракса поток, освежающий летом,
Твои речи – живая вода для поэта.
 
 
В ней нельзя утонуть, но и жить нереально…
О, армянка-краса, как же ты идеальна!
 

17.01.2012

Կյանքի հեքիաթն ես հյուսում

 
Կյանքի հեքիաթն ես հյուսում Մաշտոցի սուրբ տառերով,
Ինչպե՞ս գովեմ հմայքդ, ի՞նչ գրավիչ բառերով:
 
 
Դու գերում ես իմ հոգին ու խենթացնում քո տեսքով,
Ասես մաճառ եմ խմում քո մատուցած գավաթով:
Ասես Աստվածն է գծել շրթունքներդ քնքշանուրբ,
Նախնիներիդ պարգևն ես` Անահիտի նման սուրբ
 
 
Ամառային Արաքսի նման ջինջ է քո լեզուն,
Քո քաղցրաբառ խոսքերով պոետի սիրտն ես հուզում:
 
 
Սիրտդ սիրո խարույկ է, հոգիդ աստղոտ տիեզերք,
Ով գեղանի հայուհի, անհաս սիրո քաղցր երգ:
 

Продолженье сердца

 
«Я – сын сынов армянского народа
и больше всех люблю его и чту.
Но солнце русское мне светит с небосвода,
как продолженье сердца в высоту».
 

Ованес Шираз

 
Вскормленный в лоне русского народа,
Армению младенчески люблю.
Приёмный сын? Иль продолженье рода? –
Меж двух отчизн я сам себя делю.
 
 
Живем мы все под общей кровлей неба
В различных комнатах, семьей большой.
судьба была жестока и свирепа,
Но мы остались чистыми душой.
 
 
Душа народов наших – лучик солнца,
Несущий свет, дарующий тепло.
Мы – словно два знакомых незнакомца,
Нам узнавать друг друга повезло.
 
 
И я приемлю это узнаванье
Открытым сердцем, страждущей душой.
Так пополняет силу рек слиянье,
Так в тире дорог выстрел призовой.
 
 
Как к матери ребенка – тянет в горы,
Однажды в них я свой покой найду.
Через России дивные просторы
В Армении стремлюсь я высоту.
 

9.09.2011

Սրտի շարունակություն

 
Ես մի զավակն եմ հայ ժողովրդի,
Ու ամենից շատ նրան եմ սիրում,
Բայց ինձ թվում է, թե քո մեծ սրտի
Ծնունդն է բարի արևն աշխարհում:
՚Ռուս ժողովուրդ, դու կուրծքդ ճեղքել,
Հանել ես սիրտդ ու երկինք նետել,
Որ լուսավորես աշխարհ բովանդակ,
Ահա ինչու է արևն այսքան տաք:
Հ. ՇԻՐԱԶ
 
 
Ես հասակ առած ռուս մոր կաթով,
Հայոց աշխարհն եմ սիրում մանկան պես,
Հոգեորդի՞ եմ, ցեղի ժառանգո՞րդ,
Սիրտս արել եմ ուղիղ երկու կես…
 
 
Բոլորս ապրում ենք նույն երկնքի տակ,
Տարբեր տներում, մեծ ընտանիքով,
Ճակատագիրն է եղել դժնդակ,
Բայց միշտ մաքուր ենք մնացել հոգով:
 
 
Ժողովուրդները մեր` զույգ արևներ,
Միշտ առաքել են լույս ու ջերմություն,
Մենք ասես իրար գտած ծանոթներ,
Հյուսել ենք անխախտ համերաշխություն:
 
 
Ռուսաստանը և Հայաստանը հին
Դրոշ են դարձրել մտերմությունը,
Ու ես բաց սրտով ու հոգով ջերմին
Օրհներգում եմ մեր եղբայրությունը:
 

«Опять во сне я видел Арарат…»

 
Опять во сне я видел Арарат,
его вершины в одеянье снежном.
И понял я, что лишь тогда богат,
когда живу, неся в душе надежду,
что этот кладезь мудрости времен
откроет людям свою душу снова,
и в мире от невежества больном
появится надежная основа.
Ну а пока мы только валуны!
Лишенные отеческой опоры,
мы падаем к подножию страны,
которую у нас отняли воры.
И это большая из всех утрат,
которая мне не дает покоя.
Во сне я снова видел Арарат…
Жаль в жизни я пока не встретил Ноя.
 

17.10.2011

Երազում նորից Մասիսը տեսա

 
Երազում նորից Մասիսը տեսա,
Նրա գագաթը` ձյունե շորերում,
Ու երազիս մեջ լրիվ հասկացա`
Հարուստ ես, երբ քեզ հույսն է օրորում,
Երբ քո հույսերին գումարում ես քո
Զգացումները վրեժի, ցասման,
Երբ զենք ես վերցնում, որ չկորցնես
Ոչ օջախ ու սար ու ոչ էլ սահման:
Բայց հիմա կարոտ ունենք մի անանց,
Որ զրկվել ենք մեր նահապետ սարից,
Ծնկի ենք գալիս մեր երկրի դիմաց,
Որ նենգ գողերն են խլել մեզանից:
Կորուսյալ երկրի ցավը իմ սրտում,
Երազիս տեսա Արարատը սեգ,
Բայց հավատում եմ, որ մի օր կյանքում
Պետք է զրուցեմ Փրկիչ Նոյի հետ:
 

Скрипка Господа

 
Слышу музыку в небе лазурном
И туда устремляю глаза.
Вижу образ в сиянье ажурном,
Чистый, словно ребенка слеза.
Над Масисом лик Ангела света
Проявляет ко мне интерес.
Звуки в сердце, как строки Завета,
От звучания скрипки с небес.
 
 
Вместе с радостью скорбная нота,
С благодатью – печаль и тоска.
В этой музыке-вера народа,
Что хранит его душу века.
«Сколько раз рвали струны у скрипки,
Но она под охраной Христа.
– Знай, мой друг, – молвил Ангел с улыбкой, –
Скрипка Господа – наш Айастан…
_________
 
 
Играет Ангел златокудрый мой
На скрипке Господа мотив чудесный.
Останется Армения со мной,
Пока звучит в душе Господня песня.
Плач скрипки Господа у нас в крови,
Передаем его своим мы детям.
Дай, Господи, Армении любви,
Пока Ты с нами, мы живём на свете.
 

2009

Տիրոջ ջութակը

 
Երկնակամարի փեշերից աստղոտ
Մի նուրբ նվագ է գերում իմ հոգին,
Նայում եմ վերև… Մի հրաշք պատկեր.
Նվագն այդ ասես հնչում է կողքիս:
 
 
Մի պատկեր է դա Մասիսի վրա,
Որտեղ նվագն է հնչում ջութակի,
Նվագն ու սիրտս փարվելով իրար,
Գագաթն են հասցնում ինձ Արարատի:
 
 
Ուրախության հետ ցավ կա նվագում,
Իսկ ցավի շերտումª շունչը բերկրանքի,
Այդ նվագը իր շուրջն է առաքում
Հույսն ու հավատը հայ ժողովրդի:
 
 
Քանի¯ անգամ են զրկել լարերից,
Բայց պահպանողը Աստծո Որդին էր,
Հրեշտակն էլ ինձ ժպտաց վերևից.
«Տիրոջ ջութակը – Հայաստանն է մեր":
 
 
Եվ Տիրոջ նրբին ջութակի վրա
Հրեշտակը նոր երգ է կատարում…
Հայաստանը միշտ կմնա մեզ հետ,
Քանի որ Տերն է նրան սատարում:
 
 
Տարիների հետ լացը ջութակի
Մեր արյան կանչում չի լռում երբեք…
Ով Տեր, մեծ սերդ տուր Հայաստանին
Ու եղիր մեզ հետ, որ հարատևենք:
 

«Уж лучше быть карманным вором…»

 
Уж лучше быть карманным вором,
Чем стать источником раздоров
Между народами двух наших стран.
Я русский! Я люблю армян
Одной любовью, как своих сограждан.
И мне, поверьте, очень важно,
Продолжить эту линию добра.
Пускай идет политиков игра,
Пускай пытается посеять смуту
Отребье в трудную минуту,
Расставить нас, поссорить, разделить.
Мы будем продолжать дружить,
Своей любовью, наполняя души,
Вселять уверенность, и слыша слушать,
Как бьются в унисон сердца,
Как звонки наших деток голоса,
Когда они играют вместе,
Как плачет сердце от плохих известий,
Что где-то новоявленный дебил
Собрата зверски моего убил.
Делить нам нечего. Мы все под Богом.
Прокладывая по Земле дороги
Своих судеб, мы нашу жизнь творим.
Ведь каждый человек неповторим,
Будь армянин он или русский.
И только лишь умишко узкий
Способен создавать врагов из тех,
Кто делит слезы или смех,
Последнюю рубашку, кусок хлеба.
Взирая вместе с нами в небо,
У Бога просит мира и добра.
Поверьте, что давно пора,
Отбросив зависть и гордыню,
Принять нам дружбу, как святыню.
 

11.03.2009

Լավ է լինել գրպանահատ

 
Լավ է լինել գրպանահատ,
Քան թե դառնալ նենգ կռվարարª
Բորբոքելով կռիվ ու դատ,
Ձևանալով սուրբ հաշտարար:
Ռուս եմ ես, բայց հայերին
Սիրում եմ ոնց հայրենակցի,
Վկան երթն է հին դարերի
Եվ մեծերը մեր խելացի:
Քաղաքական խաղերը թող
Վանենք հեռու, նետենք մի կողմ,
Բռնենք ձեռքը այն չար մարդու,
Որ բարության ծառն է հատում:
Դժվար պահին լինենք մեկտեղ,
Դառնանք իրար դարման ու դեղ,
Շարունակենք ճամփան լուսե,
Սերմանելով հարգանք ու սեր:
Միշտ վստահենք, պաշտենք իրար,
Ապավինենք մեր սրտերին,
Լսենք երգը հոգեպարար
Մեր սիրասուն մանուկների:
Տգետների ուղին փակենք,
Վատ լուրերից զգոնանանք,
Եղբայրության ուղին հարթենք,
Մարդասպանին պատնեշ դառնանք:
Մենք կիսելու ոչինչ չունենք,
Զավակներն ենք մենք Աստծո,
Ճամփա բացենք, շենքեր հիմնենք,
Մեր ընթացքը օծենք լույսով:
Հայտնություն է ամեն մի մարդ,
Նա հայ լինի կամ թե ռուս,
Մենք միասին կլինենք անպարտ,
Միշտ բարեդեմ ու բարեհույս:
Ում ուղեղը բութ է ու նեղ,
Թշնամանք է նա սերմանում,
Բարի սրտով մարդն ամեն տեղ
Աստծո սիրով է ջերմանում:
Աստված թող մեզ պարգևի սեր,
Թող նվիրի լուսաբեր ջանք,
Իրար համար դառնանք թևեր
Ու վաստակենք սեր ու հարգանք: