Текст книги "Асылташ = Драгоценный камень"

Асия Юнысова
Асылташ. Шигырьләр

I

 
Татарымның борынгыдан килеп,
Киләчәккә узып барышы.
Йөрәгендә – иярләнгән тулпар,
Туграсында – кыргый барысы.
 

Орлыгың ни…

 
Әй татарым, орлыгың ни –
Тарымы син, бодаймы син?
Идел-Урал тарласына
Сипкән сине Ходаймы соң?
 
 
Алып килеп монда сине
Диңгезеңнән, тауларыңнан,
Иген сыман чәчкән сине,
Учлап-учлап тубалыннан.
 
 
Киң колачтан сипкән сине
Идел-Урал арасына.
Белгән Халикъ хөр рухыңны,
Тар урынга сыймасыңны!
 
 
Әй татарым, орлыгың ни?
Бик тересең – тарыдыр син!
Корылыкка бирешмәгән
Тары сыман катыдырсың.
 
 
Әй татарым, арыштыр син –
Сокланалар егәреңә.
Бирешмәгән орлык көче
Меңәр еллык җилгәрүгә.
 
 
Югалтмыйча орлык аслын
Меңәр елны кичкән бодай,
Тегермәннән исән чыккан,
Ак-пакь калган – ул син бугай!
 
 
Он иткәндә таш тәгәрмәч,
Әверелдең калачка син.
Кояшка тиң ипи тотып,
Ил каршына чыккан да син!
 
 
Әй татарым, орлыгың ни –
Тарымы син, бодаймы син?
Орлыгыңны яшәтергә
Балаларың калырмы соң?
 

Татар авылы

 
И татарның авыллары!
Тузгытса да
Замананың давыллары,
Сез исән бит!
Авылларда тәпи басып,
Дөнья буйлап атлап киткән –
Без икән бит!
 
 
И татарның авыллары!
Янган-көйгән, баскын күргән,
Әмма исән!
Хатирәләр актарыла,
Авыл дисәм:
«Йөз ел саен күчсен алар! –
Фәрман өстән! –
Дүңгәләктәй язмыш аңа,
Кубарылсын
Халык төптән!»
 
 
Авыллар соң, каһәр күреп,
Дөнья буйлап тәгәри киткән.
Урал тауны атлап үтеп,
Себер киткән!
Сагынуга бер дәвадыр –
Яңа авылга (искәргәнсең),
Ядкяр итеп атын кушкан
Искесенең.
 
 
Әй татарым, сабыр икән.
Нәрсә аңа җиңеш-оршыш?
Төшкән җирдә таштай менә
Яшәп ятыш.
Шөкер әле,
Нәсел төбен саклый булыр
Балтачлары, Аблайлары,
Кызылъяры, Шәлеләре…
 
 
Җиңалмады җилгәрелеш
Татар салган авылларны.
Хакыйкатьне тарих белә –
Бардыр аның анналлары11
  Анналлар – елъязмалар.


[Закрыть]…
Барын алсын, балта калсын –
Калкыр кабат яңа авыл –
Безнең авыл!
 

Мирас

 
«Кайда, – дисең, балам, – безнең эзләр?
Кайда соң ул Колизейлы калам?
Кайда, – дисең, – мәрмәр хан-сарайлар,
Таш диварлар анда, кальгам?»
 
 
Сорауларың, балам, җиңел түгел.
Нәрсә әйтим сиңа, ни диим?
Җавап табар иде һун бабаңнар,
Сөйләр иде кыпчак әбиең.
 
 
Алар сине белмәгән дә килеш
Далаларда курган корганнар.
Курганнардан танып табарсың дип,
Тын йокыга шунда талганнар.
 
 
Бай мирасың бар ул синең, балам,
Мирас калган сиңа таш-таулап.
Күл-елганы ике кыйтга буйлап
Һун бабаңнар куйган тамгалап.
 
 
Калалармы? Булган алары да.
Сүзләремә дәлил исемнәр.
Атамалар сиңа азимут ул,
Мирасыңны эзләп килсенгә.
 
 
Сиңа тагын бабаңнардан әле
Татар дигән мәгърур ат калган.
Синең телең белән – төрки телдә –
Далаларда җырлый ут-кылган.
 

Без тарихта эзлебез!

 
Без тарихта эзлебез!
Каш өстенә кулны куеп,
Бер-беребезне күзлибез.
Кайда Себер, кайда Кырым,
Кайда мишәр – бар да без.
 
 
Без тарихта эзлебез!
Ничә гасыр түздек без?
Мең – төмәнме, йөзме без?
Кайда ярыш, кайда орыш,
Кайда көрәш – яуда без.
 
 
Без тарихта эзлебез!
Дәрвиш тә без, яугир дә без,
Галим дә без – бар да без!
Кайда урман, кайда диңгез,
Кайда дала – шунда без.
 
 
Без тарихта эзлебез!
Кемгә килен, кемгә кияү –
Бүләк иттек ул да кыз!
Кода булдык бар милләткә,
Түрдәме соң урныбыз?
 
 
Без тарихта эзлебез!
Йолдызларга күзне текәп,
Тәкъдир фараз кылабыз.
Кайда иман, кайда Ватан,
Кайда безнең кыйблабыз?
 

Сагы барның сагы ятар

 
Кай төбәккә юлым төшсә, шунда
Каравыл тавы дигән топонимга юлыктым…
 

 
Әлмисактан, әллә-ә кайчаннан,
Татар татар түгел заманнан
Төркиләрнең йорты-авылын,
Алай сыман, таулар саклаган.
 
 
Каракорым, Урал, Алатавы
Һәм һәркайда… Каравыл тавы…
Кинәт яудан саклап юлга баскан
Форпост кебек тау-таш маңгае.
 
 
Сагы барның сагы ятар, диләр,
Авыл йоклый – сагы бар аның.
Күзен йоммый тауда кизүләре –
Уяу сагы гамьсез авылның.
 
 
Ыру башы карап-карап алыр –
Тынычмы соң Каравыл тавы,
Үрләмиме анда аксыл төтен,
Килә, диеп, дошманнар явы?
 
 
Таудан тауга утлар ягып шулай
Каравыллар илне кисәтә.
Ялкын яктысыннан тизрәк түгел,
Дошман угын җитез дисәк тә.
 
 
Тик шулай да янгын корымнары
Авыл-кала торган урында.
Һәлакәттә татар авыллары,
«Каравыллар» юкса урнында!
 
 
Таулар исән әле, учак ягып,
Хәбәр салсак төрки дөньяга.
Биләмәләр чиге куелган ла
«Каравыллар» белән тамгалап.
 

Татарларга

 
Ялгыз этеп, йөгең алга китмәс,
Башың күтәр инде эштән син.
Татар акылы уянырга вакыт –
Тарих сәгатендә төштән соң.
 
 
Түрәләрең кашыкларын ялый,
Сиңа калды колак кашырга.
Чүмәләмә тулгач, бер тиештер
Сабыр савытлары ташырга.
 
 
«Ә» дигәндә «җә» дип, күндәм генә,
Йә, татарым, кайчан ни оттың?
Тарих сәгатендә төштән соң ич,
Уян, татар, синең таң ата!
 
 
Тарих океанында гизгән чакта
Күтәрелгән дулкын гел булыр.
Капитаннар штиль ауламаса,
Безнең җилкәнгә дә җил тулыр!
 

Кем якласын?

 
Татарстан! Сабый республикам!
Өч яшь кенә сиңа нибары.
Хөрлек биреп бераз уйнаттылар,
Йоклатырлар сине аннары.
 
 
Тугра, әләм ише тәтиләрең
Бикләнерләр тимер сандыкка.
Сагынмакка, сакламакка түгел,
Сынык бәхетеңә сан юкка.
 
 
Әфсен укып йоклатырлар сине,
Уятуны көтмә өшкереп.
Тояк тавышлары, ирек җиле
Калыр бары татлы төш кебек.
 
 
Бишек элеп айсыз мәгарәдә,
Албастылар төнлә туй итәр.
Ил ятиме – сабый Татарстан –
Нәүмизләнеп якты көн көтәр.
 
 
Кем ишетер аның җан авазын?!
Кемгә тансык, кемгә ялварсын?
Аны син, мин – без дә якламасак,
Кайдан килеп, кемнәр якласын?!
 

Хәерле көн

 
Хәерле көн сиңа, Ватаным!
Хәерле көн сиңа, башкала!
Яңа көнгә изге ниятләр
Ак теләкләр белән башлана.
 
 
Юл-сәфәргә кемдер җыенамы?
Уңсын, димен, аның сәфәре.
Өйдәгенең күзе юлда була –
Килеп торсын сәлам-хәбәре.
 
 
Табын кора ана, ипекәйне
Уртасына куеп өстәлнең.
Ипи кадерен белгән баланың
Ризыгына ризык өстәлсен.
 
 
Үзе тукның күзе ачны күрсен,
Китекләрнең күрсен күз яшен.
Ярты бәхет тапсын яртысын,
Киметмичә бүтән өлешен.
 
 
Хәерле көн сиңа, Ватаным!
Имин йортта яшик килешеп.
Яңа көнгә ихлас куанышып,
Дус-кардәшнең хәлен белешеп.
 

Ипекәй

 
«Алла» сүзе кебек күп исемле:
Ашлык, иген, икмәк, ипекәй!
«Аш» сүзеннән күчкән «ант» сүзенә
Ант иткәннәр тотып ипекәй.
 
 
Урак урган татар хатыннары,
Бәбәй йөрткән килеш карында.
Иген урган урак кендек бавын
Ничә кискән арыш кырында!
 
 
«Солы урагында таптым сине,
Апаң туды борчак чапканда», –
Икмәк календаре белән көне,
Ашлык гены халкым канында.
 
 
Ә ул генда тук башаклар шавы,
Калач йөзле көләч таңнар бар.
Ил тамагын уйлап кырда куна
Арыш урагында туганнар.
 
 
Кемдер анда кылыч кайраганда –
Саллы корал, димәк, дәлилгә –
Татар хатыннары яңа оннан
Камыр изә икмәк-хәләлгә.
 
 
«Ипекәй!» – дип илдә ант иткәндә,
Йөзе якты, сүзе хикмәтле.
Башка дәлил аңа кирәк түгел,
Татарстан кулы икмәкле!
 

Минем җырым

 
Әниемнең бер газизе идем,
Әни исеме күңел түрендә.
Сагышымны җырларыма салдым,
Минем җырым ана турында.
 
 
Кайгыларның әчеләрен күрдем,
Шатлыкларның күрдем зурын да.
Кайгыларны җырга салмыйм әле,
Минем җырым шатлык турында.
 
 
Чәчәкләрнең агын сайлап сөйдем,
Эзләп йөрдем һаман болында.
Минем җырым чыңлап торыр әле,
Минем җырым аклык турында.
 
 
Бала сөйдем кайнар куенымда,
Иман белән туар оныклар.
Минем җырым сөю, гомер җыры –
Минем җырым үзем турында.
 

«Чын дусларым, рәхмәт сезгә –…»

 
Чын дусларым, рәхмәт сезгә –
Шатлыгыма сөендегез.
Дус түгелләр, рәхмәт сезгә –
Кара янып көендегез.
 
 
Саный торгач куласада
Ак-каралы кигиләрне,
Биеккәрәк менә алдым,
Күрә алдым киңлекләрне.
 
 
Менү, төшү, күтәрелү,
Булмастайга адарыну…
Офыкларым киң чакта да
Онытмамын тар урынны.
 

Авылда Сабантуй

 
Сирень чәчәк койган бакчаларда
Ак яулыгын япкан баланнар.
Соңгы буразнаны сызып, әнә
Игенчеләр кайткан сабаннан.
 
 
Табигатьнең хозур, садә чагы,
Яфраклардан татлы бал тама.
Сабантуйда бил алышка әзер –
Көрәшченең йөрәк талпына.
 
 
Бәйгеләрдә узышырга ярсып,
Авызлыгын чәйни аргамак.
Йөгерекләр әнә старт алып,
Финиш сызыгына ыргыла.
 
 
Мәйдан уртасында китә алыш,
Чүлмәк ватыш китә аннары.
Зәңгәр күктән тургай җырын түгә,
Мәйданнарда – татар моңнары.
 
 
Сабан туе бәйрәм була диме,
Кызармаса мичтә коймаклар?!
Бәйрәм түгел, әгәр сезнең йортта
Тугармаса атын кунаклар.
 
 
Елына бер килә Сабан туе,
Җыелышкан туган-тумача.
Сабан туе гына түгел икән,
Сагыну туе икән ләбаса.
 

Өемташ

 
Карлы түбәләргә менгәнем бар.
Таудан матур, диләр, тау гына.
Болытларны аяк аска ташлап,
Басып торганым бар тын гына.
 
 
Биек таудан иркен киңлек дисәм,
Таулар артында да тау гына.
Упкын якасында торганым бар,
Мәтәлүдән куркып куйнына.
 
 
Өемташ ул бүтән, һәйкәл кебек.
Урал тауларыннан бер сәлам.
Биектән дә биек күтәреләм,
Ак ташына әгәр меналсам.
 
 
Өемташ ул бүтән. Курыкмыймын,
Басып та мин тауның очына.
Егылсам да монда, харап булмам,
Тәгәрәрмен авылым учына.
 

Күршеләр

 
Күрше белән күрше – урам, кала!
Күршесез өй ялгыз йорт бит ул.
Күрше морҗасында тәмле төтен
Синең учагыңда ут бит ул.
 
 
Читән аша, ызан аша гына
Гомер сөрә безнең күршеләр.
Бер йомышсыз яки йомыш төшеп,
Хәл белешеп йөрер кешеләр.
 
 
Дошман угын күкрәгенә алып,
Калкан булып яши күршеләр.
Кунагыңны, үз кунагы күреп,
Өй түренә дәшәр кешеләр.
 
 
Күршең булсын үзеңнән дә әйбәт –
Иң шәп калкан бит ул бергәлек!
Чәлпәрәмә килә ямьсез гайбәт,
Күрше капкасына бәрелеп.
 
 
Күрше хакы Тәңре хакы бит ул!
Моннан әйбәт әйтү юк тагын.
Туй атлары гына таптасын ул
Ике күрше ызан-сукмагын.
 
 
Өең зурлап күршең сәлам бирсә,
Иң түреңнән аңа урын бир.
Тату күрше данын алдан йөртер
Ил кадерен белгән уңган ир.
 

Чаң

 
Новгороды, Ярославы,
Ростов, Тула һәм Рязань…
Шул чылбырда урын даулый,
Яхшатланамы Казан?
 
 
Алтын Боҗра калалары…
Чиркәүләр – алтын суган!
Динен саткан морзалардай,
Кенәз булмакчы Казан.
 
 
Биләр, Болгар, Җүкәтавы –
Мәрҗән-мәрҗән хәситә.
Кадерсезнең кадерсезе,
Исәпләсәң, хәл китә.
 
 
Зөядәге таш утрауның
Мыскыллы көлгән чагы.
Раифада – летургия!
Мәскәүгә китә чаңы.
 

Афәт

 
– Исемең ят, ни урысча түгел,
Ни хохолча түгел, – дидем мин
Поезддагы яңа танышыма,
Бу ханымның белгәч исемен.
 
 
– Үзем дә мин шушы ят туфракка
Төшеп калган Кырым йөземе.
Әникәем, исән калсын диеп,
Ят кулларга биргән үземне.
 
 
Исемемне минем сораганнар,
Бер генә сүз әйтә белгәнмен.
Колагыма сеңеп калган ул сүз:
«Афәт, афәт, афәт!» дигәнмен.
 
 
Хәзер белдем: афәт – бәла икән,
Шул исемне йөрттем мин – бала.
Әткәм-әнкәм телен мин җуйганмын,
Хәтер исән әле! Йә Алла!
 
 
Күзәнәктә калган хәтер исән –
Рәнҗетелгән халык канында.
Рәнҗеткәннең генә хәтер кыска –
Яңа кысу бара Кырымда.
 
 
– Кырымтатар дигән ул явызлар
Гел бозалар, имеш, канунны.
Бабалары дәүләт тоткан җирдә
Уйлый болар яшәп калуны! –
 
 
Тарих белмәгәннең сабагы юк –
Типкәлиләр ханнар оныгын.
Япан кырда заман салган өйләр!
Булдыксызның килә кытыгы:
 
 
– Эшләр болай барса, Кырым тагын
Төшмәгәе татар кулына!
«Архипелаг» диеп елауларның
Әҗере юк Кырым улына.
 
 
Әрем кисә һаман афәт җиле,
Җелекләргә төшә бинахак.
Бериянең күләгәсе тагын
Кырым егетләрен кыйнаган.
 

Балтачы

 
Татар турысында сүзләр төрле,
Яхшысыннан күбрәк яманы.
Минем бабам балта белән йөрде
Салыр өчен өйләр – яңаны.
 
 
Балта тотып барды урысына,
Мукшысына барды, арларга.
Бура бурап, өйләр салган оста –
Ашлы табын булды татарга.
 
 
Җәяү генә чыгып китәр иде,
Иңбашына элеп балтасын.
Киндер капчыгында – эш коралы,
Кирәкми дә аңа башкасы.
 
 
Ил буенча киткән татарларның
Берсе иде бабам – балтачы.
БМО илчесе дә түгел иде,
Тик нияте аның ап-ачык.
 
 
Бабам салган өйләр урам-урам,
Авыл-авыл торып калгандыр.
Татар салган өйдә гомер итеп,
Аны хурлау үзе ямандыр.
 
 
Балта астыннан очты йомычка,
Туракланган яман гайбәттәй.
Урыс, чуваш, мукшы, ар илен
Төзеп бирде Кара Түбәтәй.
 

Нигез сакчысы

 
Универмаг тора анда хәзер.
Биек шундый, әллә ун катлы.
Түр бакчалы, челтәр кашагалы
Агач өйләр иде ул чакны.
 
 
Агач өйле шәһәр бар иде шул.
Кемдер шуны үлеп сагына.
Мин авылдан. Анда кычытканнар
Гаскәр кеби нигез сагында.
 
 
Түр бакчалы өйләр каршысына
Таш гасыры баскач өрәктәй,
Нәфис гөлләр ничек чыдасын ла,
Әрекмәннәр хәтта өректе.
 
 
Күчеп киткән моннан хуҗалары.
Качып калган сыңар гөл-орлык.
Шытып чыгар әмәл тапкан ласа!
Матур үзе – карап торырлык.
 
 
Сабагыннан кыскан тимер-бетон.
Җиләс җилгә сузган ал башын.
Шундый тансык аңа иркен бер тын,
Шундый кирәк аңа ышану!
 
 
Кулъяулыктан күчкән бизәк кебек,
Таш астыннан чыккан ал чәчәк.
Япа-ялгыз калып нигез саклый!
Иң соңыннан өмет үләчәк.
 

Европада Сабантуйлар

 
Кояшлы көн иде кырык бердә,
Сабантуйлар иде илемдә.
Сабантуйны өзеп, яуга китте
Татар егетләре ил белән.
 
 
Сталинград! Каты булды орыш,
Канлы иде анда мәйданнар.
Идел буендагы бил алыштан
Европага үтте малайлар.
 
 
Танкларны бәреп танкларга,
Бил алышлар булды Дугада.
«Сабан туе»н ясап күрсәттеләр
Безнекеләр Дуга явында.
 
 
Бәйрәменнән алда сүзе барды,
Рухы гына түгел, дәһшәте!
Сабантуйны Европага илтте
Татар егетенең гайрәте.
 
 
Җитез генә менде Рейхстагка,
Үрмәләгән кебек колгага.
Сөйгәненең вәгъдә бүләген
Бәйләп куйды – менә шул гына!..
 
 
Җилфердәде шунда кызыл комач!
Күрде аны бөтен Европа –
Үкенечкә калган Сабантуйның
Ал сөлгесен – Җиңү байрагын!
 
 
Сабантуйдан киткән егетләрнең
Туган йортта калды уйлары.
Алар илткән иде бәйге-туйны –
Европада Сабантуйлары!
 
 
Европага Сабантуйдан китте,
Сабан туен илтте егетләр.
Бәйрәмнәре бүтән өзелмәсен,
Киселмәсен бүтән өметләр!
 

Озын көй

 
«Чын безнеңчә, матур, милли көй», – дип,
«Әллүки»не сузган заманнан:
«Җыр тирәли җыел, татарым!» – дип,
Моң агыла нурлы Казаннан.
 
 
Бар дөньядан җыйнап татар җырын,
Ул үзендә әүвәл туплаган.
Сагыш барда күңел буш түгел лә –
Мөлдерәмә тулы тустаган.
 
 
Иделләргә чумып исән калган,
«Озын көй»ләр белән юл алган,
Язмышының очын чуалтырга
«Карурман»га кереп югалган.
 
 
Татарлардан хәбәр килеп тора –
Киерелгән Татар бугазы.
Кыр казлары кебек моңлы җырлар!
Кайтып җитә илгә бик азы.
 
 
Ерак кыйтгалардан милләттәшем
Каурый саен тезеп моң сала!
Йә «Җиһанша» кайта, йә «Фатыйма»,
«Аһ, Ырымбур кала, аһ, дала!»
 
 
Ачы язмыш, олы сагыш көйдә.
Тыя аламыни иреннәр?
«Озын көй»дән ятып еладым мин –
Аермагыз мине илемнән.
 

«Туган тел» җыры

 
Татар тарала ул төрле якка,
Тик тарая бара юрганы.
Ешкынына чумып хәл җыярга
Урманы да хәзер юк аның.
 
 
Түгәрәктән атлап чыгу белән
Ана телен йота ят лөгать.
Чит гадәткә капка ачкан саен,
Өй түренә уза һәлакәт.
 
 
Адаштык та инде, саташтык та,
Каерылдык илдән читкә гел.
Шул чагында,
Бишек бавын тоткан ана кебек,
Урталыкка чыкты «Туган тел».
 
 
«Иң матур тел, – диде, – туган телең,
Әткәң-әнкәң теле, – диде ул. –
Кайт өеңә кире, татар улы,
Идел-Урал – илең», – диде ул.
 
 
Ишетелде сөрән бар дөньяга,
Барып җитте һәрбер өйгә дә.
«Таралгансыз, телсез балаларым!
Җыелыгыз минем тирәгә.
 
 
Ярлыкагыл сине – телсез кавем!
Ана телен җуйган – сулган гөл».
Уятучы бишек җыры булып,
Ил сагына басты «Туган тел».
 

Кое22
  Шәһри Болгар музей-тыюлыгында Мөхәммәд пәйгамбәр тарафыннан Болгар иленә ислам кануннарын өйрәтергә җибәрелгән сәхабәләрнең берсе – Габдрахман сәхабә коесы бар.


[Закрыть]

Әгәр белсәгез, эчә торган

суларыгыздан хәбәр бирегез.

Коръән. «Хәл» сүрәсе, 68 нче аять

 
Болгар җирләренә барасым бар,
Сулар аласым бар коедан.
Мин үзгәрәм анда, алмашынам
Болгар җилгә битем куюдан.
 
 
Кылган юртып искән әремле җил
Сыйпап йөри Шәһри каберен.
Идел-Чулман кашы – асылташның
Ник җуелган таҗлы кадере?
 
 
Чулпы җырын өзгән кылыч чыңы.
Кайсы көндә булган, кайчан бу?
Су хәтере тирән – шулай диләр –
Кое күзләрендә уйчан су.
 
 
Бабаларым эчкән судан хәбәр!
Ни беләсең, кое – меңьяшәр?
Мин болгарның татар оныгымын,
Уйчан күзгә карап эндәшәм.
 
 
Мең сорауга эзләп бер җавапны,
Һаман киләм монда, юл чыгам.
Шыгыр-шыгыр чыгыр, җырлы чылбыр:
Хәтерле су чыга юлчыга.
 
 
Кое суын эчкән сәхабәләр.
Иман иңгән җирдә тылсым бар.
Дым качырмый ун гасырлык кое,
Болгар илгә дога кайтсынга.
 
 
Уйлы күзгә өмет белән карап,
Күрдем анда дәвер күкрәвен.
Эчәр суы – мөлдерәмә кое!
Җирдән китмәс әле бу кавем.
 

Шагыйрьләр Юлы

 
«Күтәрелде кошлар иле белән…»
Әйткән иде шагыйрь бервакыт.
Күтәрелде кошлар югарыга,
Җил яралар, канат канатып.
 
 
Күтәрелде кошлар иле белән,
Күтәрелде берәм-берәм дә.
Сагыш төсе сеңгән болыннарда
Каурыйлары калды каләмгә.
 
 
Каләмендә кош хәтере булгач,
Шагыйрь күңеле дә алгысау.
Ашкын хисләр бимазалый аны,
Ирегенә туймас бер сусау.
 
 
Әй ул сусау! Азмы көйдергәндер
Иреннәрен Роберт, Рәшитнең,
Шигырь ягып, төнне яндыралган
Хөр йөрәкле олы шагыйрьнең?
 
 
Ирек белән сынау – авыр сынау!
Кош эзеннән
Күтәрелә иң-иң әгъләләр.
Нури, Туфан, Хәким артыннан
Юл алдылар Зөлфәт, Әгъләмнәр.
 
 
Иярттеләр алар Наисны да,
Юзәе дә күптән теземдә.
Әюп, Акмал шулар арасында33
  Рәшит һәм Роберт Әхмәтҗановлар, Нури Арслан, Хәсән Туфан, Сибгат Хәким, Илдар Юзеев, Зөлфәт, Мөдәррис Әгъләм, Наис Гамбәр, Харрас Әюп, Нияз Акмал исемнәре сагынып искә алынды.


[Закрыть] –
Шагыйрьләр күп хәзер тегендә.
 
 
Киек Казга яңа көндәш Күктә –
Шагыйрь Юлы дигән йолдызлык.
Шагыйрь яккан учак кузлары ул.
Шигырьләрдән якты йолдыз юк!
 

Кычкырасы килә яңгыратып
(Мәрсия)

 
Кычкырасы килә яңгыратып,
Кычкырасы килә шәр ярып:
Туфан абый, алай уйнамыйлар,
Әҗәл белән йөрмә шаярып!
 
 
Әйткән идең анысы, әйткән идең:
«Туфан абыең да гел булмас!
Сайрыйм гына дигән сандугачка,
Куныйм гына дисә, гөл булмас!»
 
 
Ник кайтмадым икән чакырганда?
Ник карадым җаем югына? –
Юбилейга түгел, бүтән вакыт –
Көз көнендә, балан җыйганда.
 
 
Ак чәчәккә күмеп киттең җирне,
Ул чәчәкләр хәзер җимештә.
Мөлдерәмә сагыш баланнарда,
Сагыш ачысы бар миләштә.
 
 
Балан-миләш белән бер халәттә,
Мөлдерәмә керәм көземә.
«Бәгырькәем» диеп кемнәр әйтер,
Кем эретер җылы сүзенә?
 
 
Кычкырасы килә яңгыратып,
Сискәнерлек итеп тал-тирәк:
«Җирдә язлар кабатлансын өчен,
Туфан абый, Җирдә син кирәк!»
 

Язда киттең

Саҗидә Сөләймановага

 
Язда киттең. Инде ничәнче кат
Синсез генә кердек көзләргә.
«Кошлар кавеменнән!» Ышандырдың,
Канат куеп киттең безләргә.
 
 
Шигырьләрең синең – чигешләрең,
Төнне таңга ялгап каюлар.
Йөрәгеңә энә кадалгандыр…
Өлгеләрдә кызыл каурыйлар.
 
 
Шатланганда шигырь язылмый ул,
Мең газаплар иҗат бизмәне.
Белә торып кердек шул тәмугка,
Бизмәнендә хәзер без менә.
 
 
Сагынабыз сине – бу җиһанның
Шигырь ибен белгән сеңлесен.
Үзем генә чигеп бирер идем
Әҗәлләрне җиңү сөлгесен.
 
 
Синең арттан мин дә кабатладым:
«Син икәнсең, тормыш, исәнме!»
Орлык чәчеп киттең – шигъри түтәл!
Шигырь барда син дә исән бит!
 

Таулар биек

 
Биеклекләр, таулар ымсындыра,
Тауга менсәң, офык киңәя.
Җәйрәп яткан киңлекләрне күреп,
Туя белмәс нәфес кинәнә.
 
 
«Мин биектә, – дисең, – дөнья аста. –
Булдым, – дисең, – хәзер ил күрке.
Таулар биек. Анда меңнәр түгел,
Менүчеләр булыр бер-ике.
 
 
Памир түгел, Урал тавы түгел,
Альпинист та түгел менүче.
Шөһрәт тавын, Байлык үрен кичәр
Гомер үткеленнән үтүче.
 
 
Таулар хәтәр, ялгыз менәм димә.
Менгән саен кими кислород.
Үткелләрне имин кичәр өчен,
Теземеңдә кирәк дусларың.
 
 
Хыялда бар – гомер пигын яулау;
Ачылыр күк шунда хозурлык.
Иң биектә, юкса, колач җәйгән
Чиксез бушлык, тиңсез ялгызлык.
 
 
Юк, кирәкми! Тауга чакырмагыз.
Ул бүтәннәр тауга соклансын.
Тауменәрнең ялгыз бәхетеннән
Язмыш мине берүк сакласын!
 

Кызылъярым

 
Ык суының кызыл яры
Буйдан-буйга сузылган.
Кызылъярым, Кызылъярым
Яр кашына сыенган.
 
 
Ык суының төбе ташлы,
Сагынам Өемташны.
Сагындыра, сагындыра
Нигезем, өем ташы.
 
 
Өемташка таш өелгән,
Ташка тамга уелган.
«Онытма авылыңны», – дип,
Анда язып куелган.
 
 
Ык буенда Сабан туе,
Ык буенда каз өне.
Сабантуйга кайталмадым,
Көт, авылым, көз көне.
 
 
Ык суында тал шәүләсе,
Ык өстендә ай йөзә.
Туган якның шул сурәте
Җанга уелган бизәк.
 

Учларында учак җылысы

Илкүләм танылган Балалар йорты директоры Имам Гәрәевкә

 
Спартаннар, гарип бала туса,
Ташлаганнар аны кыядан.
Мондагылар синең учка төшкән
«Егылганда» туган оядан.
 
 
Сөйкемлене кем дә сөя лә ул,
Акыллыны кем дә ярата.
Зәгыйфьләргә терәк булып кара,
Сай акылга бул син чын ата!
 
 
Сай акыллы, ягъни тулы түгел,
Бизмәннәрдә кем соң үлчәгән?
Туганда ук тигән язмыш-өлеш
Ияреп килә, баскан үкчәгә.
 
 
Чарасызлык күңел нечкәртә ул,
Күргәннәрнең килә елыйсы.
Еламадың, фәкать учың суздың –
Учларыңда учак җылысы.
 
 
Илле еллап сүнми бу учагың,
Көнләшерлек синең дәрманга.
«Ничек сүнсен, – дисең, – йөзләр алар,
Өмет итә минем ярдәмгә.
 
 
Миңа «әти» дигән бахыркайлар
Зәгыйфь бала инде үзләре.
Акылга сай, әмма яратуга
Мөлдерәмә тулы күзләре».
 
 
Алар – сине, син аларны шулай
Рәхмәт көтми генә яраттың.
Үргә каршы авыр йөгең тарттың,
Йөрәгеңне мең кат канаттың.
 
 
Инде менә «рәхмәт» сине тапты.
Хезмәтеңә тәңгәл микән ул?
Күзләреңә энҗе яшең кунса,
Яшьлек җиле генә дигән бул.
 
 
«Зая узды гомер» дия күрмә,
Сынган канат, канлы томшыклы
Ничә кош баласы үксез-ятим…
Оя итте синең ышыкны.
Җылың белән син капладың шулай
Җаннардагы шыксыз бушлыкны.
 

Авылым хатирәсе

 
Туган якка кайттым әле менә,
Сагындырган читтә гел йөреп.
Хатирәләр уяу, һәр тыкрыктан
Балачагым чыга йөгереп.
 
 
Эзләремне саклый Ык буйлары,
Бу сукмактан үрдәк-каз кудым.
Әрәмәдә бөрлегәннәр өздем,
Басмаларга басып кер юдым.
 
 
Өянкеләр һаман шул икән лә,
Кычытканнар һаман шук икән.
Күршеләргә сәлам бирим дисәм,
Кемгә дисәм, шулар юк икән!
 
 
Өй каршында мин утырткан сирень
Серен саклый башка берәүнең.
Якыннарым мине ятсыналар,
Киялеге читтә йөрүнең.
 
 
Кайтуымны беркем көтми кебек,
Урамнарны кат-кат урадым.
Балачагым йөрде арттан калмый,
Авыл хәтеренә уралып.
 

Баулы ягы тау гына

 
Алсу таңнарны сихәтли
Иманлы азан моңы.
Баулы кичен ямьләндерә
Илһамлы тальян моңы.
 
 
   Кушымта:
   Баулы ягы, Баулы ягы,
   Баулы ягы тау гына.
   Тау итәге тал гына.
   Хәзер кайтам Баулыга –
   Син чакырып ал гына.
 
 
Кояш нуры төшә микән
Каршы якның тавына?
Йомшак җилләр искән чакта
Сәлам юллыйм Баулыга.
 
 
Кушымта.
 
 
Тау битендә җир җиләге
Пешеп җиткәндер инде.
Безнең өйгә төшәр килен
Үсеп җиткәндер инде.
 
 
Кушымта.
 
 
Баулы киче зыңлап тора –
Күктә йолдыз яңгыры.
Ут сүндерми мине көтә
Әнкәм, рәхмәт яугыры.
 
 
Кушымта.
 

Казан каласы – таш кала

 
Казан каласы – таш кала,
Күз өстендә каш кала!
Киң дөньяга безнең юллар
Шул каладан башлана.
 
 
   Кушымта:
   Син дә татар баласы ла,
   Мин дә татар баласы.
   Казан – безнең мәркәзебез,
   Татарның башкаласы.
 
 
Әнә килә татар кызы –
Читекләре каюлы.
Читтә яшәгән татарны
Казанга илтә юлы.
 
 
Кушымта.
 
 
Әнә килә татар улы –
Билгә салган сөлгесен.
Бәйрәм-туйга чакыр, Казан,
Балаларың сөенсен.
 
 
Кушымта.
 
 
Әнә килә татар кызы –
Алтын-көмеш балдагы.
Казан кебек нурлы кала
Кай илләрдә бар тагы?
 
 
Кушымта.
 
 
Әнә килә татар улы –
Аргамагы җигүле.
Үткән юллар михнәтле дә,
Киләчәге җиңүле!
 
 
Кушымта.