Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Күзлут

 
Син – таңдагы күзлут чәчәгем...
Таҗ-керфегең истә ич әле!
Мең чәчәген күреп елларның,
Күзлут күзләренә карадым
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен.
 
 
Таҗ-керфегең истә ич әле...
Бүгенгеңме, әллә кичәгең
Сулыш булып җанда кабына?
Ярсу таңнар аткан чагында
Кил әле, кайт! Еллар кич әле! –
Таҗ-керфегең истә ич әле!
 
 
Мең чәчәген күреп елларның,
Күрдем – мәхәббәткә соңардым.
Ашыктымы шулай бу гомер?
Күрәсең, бу – серле билгедер...
Болыннарда ялгыз елармын,
Мең чәчәген күреп елларның...
 
 
Күзлут күзләренә карадым –
Ак болыттай җаным таралды
Һәм сарылды барып офыкка!
Җан түрендә генә – ышыкта
Сүнә белмәс бер ут яралды...
Күзлут күзләренә карадым.
 
 
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен!
Йолдызны гөл итеп иснәдем
Таң чыклары янып тамганда,
Төн җилләре арып талганда
Күрдем йолдыз очып төшкәнен
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен...
 
 
Син – таңдагы күзлут чәчәгем!
Синсез күпме еллар кичкәнмен...
Адаштырган дөнья юллары!
Сөйлә ерак таңның нурларын,
Анда нинди җилләр искәнен,
Син – таңдагы күзлут чәчәгем!
 

Кайнар оя

 
Йөрәгемне кайнар оя итте
Сандугачым –
Тома ятимем...
Нинди каргыш кара итте икән
Җиргә Ходай биргән ул көнне?
 
 
Моң дускаем!
Синдәй бер сандугач
Йөрәгемә корды оясын –
Елыйсы да, җырлыйсы да килә,
Килә сайрап чыклар коясы!..
 
 
Салкын кергән
Ятим сандугачның
Оясына –
Моңлы йортына...
Җырлыйм әле диеп, изү чишәм...
Күкрәгемдә килеш җыр тына.
 
 
Гел таманга килер,
Галәм үзе
Былбыл тын алганны сизгәндә,
Җырласаң да, үксеп еласаң да
Моң дигән бу кичке үзәндә...
 

Бездән калыр-калмас эзләр бар

 
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
Җанның гөлдәй тибрәр чагында,
Яраларга тозлар сибелер...
Без хак икәнлекне кем белер,
Упкын безне көткән чагында?
Йолдыз нуры тамсын җаныңа...
 
 
Җанның гөлдәй тибрәр чагында,
Дөньяның бер нәфис чагында...
Сафмы минем хыял, и җаным?
Йолдыз тулы төнен дөньяның
Күреп, Ходай Үзе табына,
Җанның гөлдәй тибрәр чагында.
 
 
Яраларга тозлар сибелер –
Шуңа бирелгән бит бу гомер,
Сөя бел син, Адәм баласы!
Яшәү белән үлем арасы
Җан өчен соң чик түгелдер!
Яраларга тозлар сибелер...
 
 
Без хак икәнлекне кем белер?
Яшел җилле каен иелер
Бездән калыр-калмас эзләргә,
Җан йолдыз күк әзер йөзәргә –
Елт итәр дә сүнәр бу гомер,
Без хак икәнлекне кем белер?
 
 
Упкын безне көткән чагында,
Нур күпере балкып кабына,
Узыгыз, уз, дигән шикелле,
Бу кичкесез шомлы үткелне,
Очкын атып өмет кабына,
Упкын безне көткән чагында.
 
 
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
Керфегеңә җилләр кагыла,
Һәр бөртеге саен – якты таң...
Сөю өстен икән Вакыттан
Куеныма сеңгән чагында...
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
 
 
Бездән калыр-калмас эзләр бар.
 

Караңгы җил

 
Кайда бу салкын җил – күңелдәме?
Җан җилкәнен капылт күтәрә!
...Эзләп килгән мине караңгы җил,
Кап-кара җил кара күкләрдән...
 
 
Китерә дә бәрә бозлы җилләр
Борынгыдан үчле шикелле,
Яктыдан да якты бу язмышлар
Шул караңгы җилдә сүтелде.
 
 
Авыр уйлар уйлар кешеме мин?
Тик
Кара җил төшә күкләрдән...
Ул өстери мине!
Серле сулыш –
Явыз сулыш өрә
Җилкәнгә...
 
 
Җандагы ут,
Җилләр искән килеш,
Балкып китә алмый тилмерә –
Чөнки
Явыз җилләр куенында
Калды бугай безнең гомерләр...
 

Шигырем – гомерем

 
Китсәм дә төп йортыма, мин
Үкенмәм бер дә,
Гашыйклар качып үбешсә
Минем шигырьгә.
 
 
Дошманга тик калкан булма,
Шигырем минем,
Шигырем генә түгел син –
Гомерем минем!
 
 
Ышыклама явызларны,
Шигырь дигәнем –
Яктырт күңеле сафларның
Яшәр көннәрен!
 
 
Тере утым, и гашыйклар,
Сездә кабынсын –
Шигырем былбыл сайраган
Талтирәк булсын...
 
 
Яшәмәдем юкка диеп,
Мин үләр идем –
Гашыйклар бер ышык тапса
Шигырьдә минем!..
 

II

 
Ага вакыт җиргә ак кар булып,
Бәгырьләрдә гүли бу вакыт.
Күзләренә кара,
Көчең җитсә,
Шул вакытны юлда туктатып.
 

Әллә кая китеп югалдың…

 
...Рафаэль дус Сибат! Бу гомердә,
Безнең яшьлек янган елларда,
Үзенчә бер ЖЗЛлык затлар
Аз очрадымы узган юлларда!
 
 
Мин бүгеннән –
Мәүлам мәдәт бирсен! –
Яд итәрмен гаҗәп чакларның
Куен дәфтәренә сыя торган
ЖЗЛлык кызык затларын!
 
 
...Ният кылып, каләм алуга ук,
Узмагандай һичбер чор-дәвер,
Кубарылып
Күз алдыма килде
Хирач агай – тере әзмәвер...
 
 
Сибат! Синең гармун моңнарыңны
Тигез кушып көчле хәмергә,
Сыкрады ул:
– Талстуй булалмагач,
Ник яшибез икән бу җирдә?!
 
 
Өйлән инде, диләр...
Әнкәй кыстый,
Бер кинәндер, диеп, киленгә!
Гашыйк булыр өчен кирәк миңа
Анна Каренина... кимендә!
 
 
Дояркалар бар ул...
Тотмаганы,
Кочмаганы инде калмады –
Безнең Карл Маркс колхозында
Каян тапмак кирәк
Аннаны?!
 
 
Ник соң миңа Каренина кирәк?
Ник шуны гел күрәм төшемдә?
Кирәк лә ул
Поезд асларыннан
Саклап алып калыр өченгә!
 
 
Рәнҗетелгән хатын-кызның җаны
Һаман әҗәл эзләп яскына...
Янында мин булсам,
Каренина
Төшмәс иде поезд астына!
 
 
...Исеңдәме, Сибат, шушы агай?
Сипкәч еллар төрле якларга,
Хат язгалый иде кайчак Хирач –
Ахры, бик сагынган чакларда...
 
 
Ә берсендә язган:
«Рафаэльнең
Кайсы якта гомер иткәнен
Беләсеңдер... Ә белмәсәң юлла! –
Гозерем шул, Дөлфәт үскәнем.
 
 
Бергә шаулашкан шәп вакытларны
Уйлап тилмердем дә... тилердем!..
Сәлам итеп, зинһар, юлла әле
Рафаэльгә шушы шигырьне:
 
 
«Кулларыңа гармун алдың да,
Йөрәгемне моңга салдың да
Әллә кая китеп югалдың...
Кайда соң син, Хуҗин Рафаэль?!»
 
 
Хирач абзый... Колхоз Дон Кихоты!
Гомумҗыелышта бүтәннәр
Кукуруз һәм силос мәсьәләсен,
Ящур хәлләрен хәл иткәндә,
 
 
Мәшһүр Хирач менә
Трибунага:
– Наданлыктан бетә бу калхуз! –
Талстуйны укымаган килеш
Ничек гомер итмәк буласыз?!
 
 
...Һәр кылганы аның гел үзенчә...
Килеп чыгар сыман
Әле дә,
Бу болгавыр чорның сәбәпләрен
Талстуе белән дәлилләп!
 
 
Артык аек, төгәл яшәешне
Күңеллерәк итәр өченме –
Ходай Үзе махсус бар итәдер
Әнә шундый
Сәер кешене...
 
 
Казанга ул кинәт килеп чыгып,
Шактый гына «иҗадиланып»
Бер шаулар да юкка чыгар иде,
Бер ел кыйланасын кыйланып.
 
 
Табын корган чакта,
Иҗадилар
Аны телгә алмый калмады –
Иҗадилар өчен үз иде ул!
Иҗадилар аны
Аңлады...
 
 
Ул да вафат булган икән, Сибат,
Дөнья шундый шаулы чагында...
Әйтерсең лә гел-гел укый торган
Китап янды кара янгында...
 
 
Килеп керер сыман ишек ачып,
Салкын көзнең юеш төнендә –
Алтмышлыдыр кирза итекләре,
Брезент кәжән – өч пот кимендә!
 
 
– Бусы торсын... Ач яңасын, Дөлфәт!
Мин килдем бит!
Давай ял итик!
Лиф Талстуй шәрәфенә берне
Җилпеп куйыйк әле
Ялт итеп!
 
 
...Без кызыклы булып калыйк, Сибат –
Берсен берсе җаннар сагынсын,
Тилмерүдән тилерердәй булып,
Сагынулы шигырь язылсын:
 
 
«Кулларыңа гармун алдың да,
Йөрәгемне моңга салдың да
Әллә кая китеп югалдың –
Кайда соң син, Хуҗин Рафаэль?»
 

Хак

Хаким һәм халык... Шул икәү арасындагы мөнәсәбәт гомер-гомергә шагыйрьләрне уйландырган. Бу нисбәттән безнең Президентыбыз Минтимер Шәрип улы Шәймиев чын мәгънәсендә милләт көткән шәхес булып чыкты. Җөмһүриятебез өстендә кара болытлар күпме генә куермасын, ул безне әлегә исән-имин саклап калуга иреште. Бу шигырь Президентыбызның шул көннәрдәге тимердәй ныклыгына, зирәклегенә сокланган көннәремдә язылды.

 
Халкы хакын хаклый
Чын ир
Күзгә-күз карап –
Кирәкми аңа салютлар,
Кирәкми парад!
 
 
Меңләгән гайбәт яуса да
Өстенә аның.
Сау чыкты яман яулардан,
Саклап иманын.
 
 
Милләт җаны күтәрәмгә
Калган чакларда,
Илбашның уйлысын Ходай
Бирде татарга!
 
 
Инде тәмам бу дөньяда
Беткән мәл иде! –
Хәтта аңгыра сарык та
Үлеп яткан арысланга
Типкән хәл иде!
 
 
Милләт бит бетеп, күшегеп
Өшәнгән иде,
Ахырзаманга туры юл
Түшәлгән иде,
 
 
Үз шәүләбезне күреп тә
Өреккән идек,
Ил-тел бетү генә түгел...
Гел беткән идек!
 
 
Юлларда тәмам егылып
Калыр чакларда,
Уйлы Илбашы килде лә
Безнең татарга...
 
 
Уян, милләт! Танавыңны
Ал инде җирдән,
Зинһар,
Яшәргә өйрән син,
Уйларга өйрән!
 
 
Мокыт бер кавем шикелле
Китә күрмә лә! –
Яктыга – якты биеккә,
Зинһар, үрмәлә!
 
 
Мондый мөмкинлекләр кабат
Булмаска мөмкин –
Үз хәлеңне уйла, зинһар,
Татарым минем!
 
 
Курыкма! Чык язмышыңа
Күзгә-күз карап! –
Кирәкми сиңа салютлар,
Кирәкми парад!
 
 
Сынадылар:
– Шушы татар
Әле дә ныкмы?! –
Күрсеннәр инде, ниһаять,
Чын татарлыкны!
 
 
...Уйласаң уйла, и милләт,
Уйларлык чагың –
Тезгене ныклы кулларда
Чакта чаптарның!
 
 
Яктыра барсын ла, татар,
Яшисе көнең,
Ул – синең күптән көткәнең,
Чын ханың синең!
 
 
Һәммә кешегә дә илдә
Бетмәс ул ярап...
Ә нигә аңа салютлар?
Ник аңа
Парад?
 
 
Соратты тарих
Шундыйны
Авыр хәлләрдә,
Ау башы түгел, яу башы
Кирәк көннәрдә.
 
 
Күпләр әзер иде безне
Салып таптарга! –
Ныклап уйланыр сәгатьләр
Җитте татарга...
 
 
Уйланыр, уйлар чакларың
Җитте, татарым,
...Тезгене затлы кулларда
Чакта чаптарның!..
 
 
Намуслы булыйк,
Тотмасын –
Каргышы каты –
Бер күрәсен мең кат күргән
Халыкның хакы!
 

Шаян пәйгамбәр

(Фаил Шәфигуллинны сагынып)

 
Фаҗигадән бераз тын алгач ук,
Яшь сурыга төшкәч күзләрдә,
Таң калабыз дәһшәт җилен тоеп
Хәтта уйнап әйткән сүзләрдә.
 
 
Бик ашыгып язган шаян язу
Өстәлендә калган Фаилнең:
«Бик көтмәгез. Булмам. Берничәләп
Космик елга киттем әле мин!»
 
 
Кызык өчен туган кешеләр бар,
Гомер итми алар каңгырып,
Шаян җилдәй исеп уза алар
Кызык яшәп, кызык калдырып.
 
 
Яши-яши, синең талантыңның
Хикмәтенә, Фаил, төшендем:
Син гүяки шаян бер пәйгамбәр –
Чын урынын тоеп кешенең –
 
 
Шул урыннан аны таба идең
Асыл сүзне тапкан төслерәк,
Әйткән кебек:
– Үзеңнән зур булма
Һәм үзеңнән булма кечерәк!
 
 
Аһ, синле ул дуамал, шәп еллар!
Фантазия безнең бер кызса,
Һәрбер ымны без вакыйга иттек,
Һәр вакыйга булды бер кыйсса!
 
 
Сиңа лаек затлар бер-бер артлы
Бакыйга бит инде күчтеләр –
Кыланышта – Хуҗа Насретдиннәр,
Уйда – Гомәр Хәйям төслеләр!
 
 
Гомерләре лаек легендага,
Үлемнәре лаек бәеткә! –
Кызык шәхесләрдән мәхрүм калган
Буыннарны алда ни көтә?
 
 
Ил картлары юкса бүгенгенең
Ниләр генә сөйләр яшьләргә?
Кайда, кайчан алар дан тоткан соң?
Кайда, кайчан алар яшьнәгән?
 
 
Болар – сәрхуш илнең ил картлары,
Сәрхуш заман кичкән өлкәннәр –
Гомер километр белән түгел,
Эчкән литр белән үлчәнгән...
 
 
Узганына – шыр бушлыкка карап,
Исе китеп әйтә ил карты:
– Сөйләр истәлек юк... Узган гомер –
Өч борынга салган бер ярты...
 
 
...Китеп барды, ахры, Фаил дускай,
Кызык итәр кызык беткәнгә,
Сискәнеп, чор
Иртәгәсе көннән
Кара давыл шавын көткәндә...
 
 
Җинаятьле, хыянәтле чордан
Табар иде микән ул кызык? –
Көтәр иде безнең бүгенгедә
Шаян пәйгамбәрне Ялгызлык.
 
 
Сагындыра кызык җанлы кеше,
Тагын шомлы таңнар кабынса:
– Ул бит болай итәр иде, – дибез, –
Болай әйтер иде ул, булса...
 
 
...Һаман аңлый алмыйм:
Уенымы,
Әллә чынымы бу Фаилнең:
«Бик көтмәгез. Булмам. Берничәләп
Космик елга киттем әле мин».
 

Сәер

 
Авылыма ялга кайткан идем...
Күрше апа кереп уятты.
– Нәрсә булды?!
Көтү калды мәллә?!
Әле генә бит, – дим, – таң атты!
 
 
Күрше апа тәмам каушап калган:
– Югарочта йөри әллә кем!
Элек язган язуларны эзли...
Телендә тик бер сүз:
– Милләтем!
 
 
Син бит хәзер Казанныкы инде...
Әнә кара!
Йөри... болгана!
Иске татар китаплары өчен
Төрмә көтә безне,
Дивана!
 
 
...Яланаяк
Чыклы саф чирәмгә
Капка алдына чыгып бастым да
Шаклар каттым! –
Әлбирт Фәтхи бит бу!
Олуг галим минем каршымда!
 
 
Ят күзләрдән качып кына серне
Укый торган
Серле мәгарә
Әле генә нур бөркисе итте
Яшьләр яшәр яңа көннәргә.
 
 
Ул чакларда исә,
Уңга-сулга
Карангалап, – әйе «опыт»лы! –
Шыр ялганын түгел,
Нәкъ асылын
Әлбирт Фәтхи миңа укытты.
 
 
Менә шушы кеше атлап килә.
Сукмагы бер – бәбкә үләне! –
Килә,
Бер ел тәмам айнымаган
Әлкәгүлик сыман сөйләнеп.
 
 
Чынлап та бит
Белмәгәннәр өчен
Кем түгел ул, әйе, әллә кем!
Һәм телендә
Бер генә сүз уйный,
Килешле сүз:
– Газиз милләтем!
 
 
– И апасы!.. – дидем күршемә мин, –
Беләсеңме, бу бит нинди зат?!
Әйдә, әткәй! Утын ярыйм әле!
Суны ташыйм!
Ә син мунча як...
 
 
Кирәктер бит галим кешегә дә
Бер җилләнеп алу, бушану –
Мичне үзеңчәләп кабыз, әткәй,
Син якканы тәмле мунчаның!
 
 
Тарихның да, әткәй,
Мунчасы бар –
Кара тир чыкканчы чапканы...
Әмма, әткәй,
Асыл тарих синдә,
Синдә
Мичнең чынлап якканы...
 
 
...Мунча алдында
Олы шул галимнең
Әткәм белән фикер беректе.
Кем соң яратмаган дөреслекне? –
Дөреслектән ялган өректе...
 
 
...Сөйли әткәй:
– Кара пәрдә япкан
Төн иде ул... кара яңгырлы!
Комсомоллар, муллабызны кыйнап,
Китапларын өеп яндырды...
 
 
Минем малай язган шигырьләрне
Гарәпчәләп кемдер төпләгән.
Син тапкансың аны, Әлбирт энем,
Зирәк сүзгә сусый шул адәм!
 
 
Фәтхи энем!
Бар икәнсез әле,
Бар икән бит ден дип йөргәннәр!..
Өем-өем китап янды, энем!
Гел яман бит безнең күргәннәр...
 
 
...Мәтрүшкәле мунча чабынганда
Эндәшә дә
Вакыт кайтара
Чормалардан чын тарихны эзләп
Әлбирт Фәтхи йөргән чакларга...
 

Татарның ак чаптары

Галим Равил Әмирханга

 
Өшәнсен дип чаптырганнар
Татарның ак чаптарын,
Кыйнаганнар, онытсын, дип,
Мәйдан тоткан чакларын!
 
 
– Сиңа талант лаек түгел! –
Дип, язмыш куа торган...
Җанында чаптар уйнатыр
Талантлар туа торган.
 
 
Газаплы, котсыз чорларны
Махсус сайлаган сыман,
Афәткә шаһит булып гел
Талантлы җаннар туган.
 
 
Татар шагыйрен дә көткән,
Көткән болгавыр язмыш;
Тик... каргышы – икеләтә!
Икеләтә – моң-сагыш!..
 
 
Каләм өчен яралса да
Бу татарның ак ире –
Көтеп торган Кол Галилек,
Кол Шәрифлек тәкъдире...
 
 
Йөрәктәге тирәгендә
Былбыл тибрәп торса да,
Сөю җырын өздерергә
Былбыл теләп торса да,
 
 
Тыңлар чакта наз-назымны
Тын гына, рәхәт кенә –
Шагыйрьле чагын татарның
Көткәндәй афәт килгән...
 
 
Ходайның әллә сайламыш
Бер кавеме микән без? –
Бүтәннәр бер сынау үтсә,
Без мең сынау үткәнбез!
 
 
...Бу татарның инде тәмам
Өшәнсә дә чаптары –
Булган бит Тукайлы чагы,
Әмирханлы чаклары!
 
 
Тетрәнеп халык уянган
Ул көн кабатланырмы?
Әллә соң шул чорны гына
Сагынырга калырмы?
 
 
...Татар җанын юатырга
Шагыйре килгән саен,
Халкының күрәчәкләрен
Кабатлаган тулаем...
 
 
Әҗәл генә дөресләгән
Язмыш кылган ялгышны –
Очкан дөнья читлегеннән
Тарсынып күңел кошы!
 
 
Әйткән Фатих соңгы мәлдә,
Котылган сыман бәйдән:
– Рәхәтләнсен бу күңелем...
Тәңремә киттек, әйдә!..
 
 
...Һаман кабатлана тарих...
Татарның шул чаптарын
Кыйныйлар һаман:
– Оныт, – дип, –
Мәйдан тоткан чакларың!
 
 
Без генә түгел, кешелек
Бетәр иде бу хәлдә!..
Чынлап, Тәңренең сайламыш
Халкымы соң без әллә?!
 

Бер такмак

 
Габделхак абзый такмагы
Уйный гел җанда һаман –
Заманына күрә таман,
Шундый булгандыр заман.
 
 
Алачыкның нәкъ алдында
Ыстан – ат дагаларлык,
Ат дуласа – ыстан чөя!
Һәм кешни дөнья ярып.
 
 
Кыйшайса дага кадагы,
Мең түзем бир син атка –
Бичара,
Түзә алмыйча,
Ыстанны чөеп ата!
 
 
Тимер малае булдым мин,
Тимергә баттым һаман –
Алачыкта һәр тимерне
Суккалап яттым һаман.
 
 
Имән күмере көйдергән
Алъяпкычын сөрткәли,
Ара-тирә безне җыеп,
Шаян такмак әйткәли...
 
 
Габделхак абзый әйткәннәр
Хәтердә тора һаман –
Ул бит без яшәгән чорлар,
Ул бит без торган заман...
 
 
Такмагы гадидән гади –
Без тыңлый белә идек,
Мен кызыклар табып шуннан,
Тәгәрәп көлә идек!
 
 
– Гыйльметдин,
Гыйльметдин!
Килдең-киттең,
Бер тин акча бирми киттең!
Бәдри! Кәшап! –
Менә сиңа башак!
 
 
...Ул алачык
Күптән юкка чыккан...
Кычытканлык күптән юк икән...
И Габделхак абзый,
Такмагыңны
Тагын әйткән чагың мин көтәм...
 
 
Килсен иде бер көн –
Безнең хакта
Әйтсә иде бары бер такмак...
Такмак бит ул
Буранлы бер кырда
Һәркем өчен яккан
Шау учак.
 
 
Такмакла бер,
И, Габделхак абзый,
Сәясәткә генә керешмә –
Синең такмак,
Билләһи бит, ихлас,
Ихлас булган өчен дөрес тә:
 
 
– Гыйльметдин,
Гыйльметдин,
Килдең-киттең,
Килдең-киттең!
Бер тин акча бирми киттең!
Бәдри! Кәшап!
Мин әйткәнне ошатмасаң,
Үзең сүз әйт башлап!
 
 
...Күмер чәчрәп
Көеп беткән
Алъяпкычлы агай,
Малай-шалай белән һаман
Сөйләштең гел шулай.
Без көлдек: шулай булырга
Һаман тиеш, имеш, –
Һәммәсе дә алтын чак бит,
Һәммәсе дә – көмеш...
 
 
Әткәмнең тимер сугучы
Шәкерте идең, абзый! –
Узган бу шактый елларның
Катламын казый-казый
 
 
Йөгерәм шул алачыкның
Яныннан яланаяк –
Юлларым гел кычытканлы,
Юлларым тайгак-тайгак...
 
 
...Өнемдә микән бу хәлләр,
Әллә соң инде төштә? –
Габделхак агай!
Такмагың
Һаман да минем истә!..
 
 
Гыйльметдин, диеп дәшәсем
Килә гомерләремә –
Кайтар, гомер, чык үләндә
Йөгергән җирләремә.
 
 
И гомерем! И Гыйльметдин!
Килдең... Китеп барасың...
Ямарга тиеш идем мин
Мәңгелекнең ярасын!
 
 
И гомерем! Килдең-киттең...
Белдем килеп китәсен...
Тик гомерне телим никтер
Ахыргача сүтәсем...
 

Мулланың чыны

 
Ул кагылган яшел чирәмнәр хак,
Чирәмнәрдән бөркер сулыш хак...
Шундый мулладан мин фатихалы!
Һәр догасы – тирән табышмак!
 
 
Чишмә таптым...
Тын-сулышын ачтым –
Саф карашың җиргә сирпесен!
Кемдер килә... Чишмә яралганда,
Имам булмый, тагын кем йөрсен?!
 
 
Әлбәттә, ул!.. Салих мулла – үзе!
Коръәнле чын имам иде ул –
Явыз закон тыйган чакларда да
Чын указлы мулла иде ул!
 
 
– Чишмә ачтың мәллә, Дөлфәт улым?
«Әссәлам»ең әйтче, оланым!
Чишмә бит ул Коръән агышыдай,
Кан тибеше сыман дөньяның!
 
 
Бисмилләһи... Чишмәң матур типкән!..
Саф мөэминнәр ирен тидерсен –
Иманлы бул, Госман улы Дөлфәт,
Бәхтең гомереңә өлгерсен!
 
 
...Кич җитүгә эндәште гел әткәй
Шул югары очка – муллага...
Тәрәзәләр томаланган килеш,
Качкан килеш дәһри дөньядан,
 
 
Салих мулла әткәемә минем
Өйрәткәндә дога серләрен –
Шул серләрнең бер табышмак булып
Җанда калачагын белмәдем...
 
 
Дастаннардан килеп чыккан мәллә
Яшел чапан, көяз чалмалы...
Ул кушканча пәке тамга салды,
Чын мөэминчә булдык тамгалы!
 
 
Коры чикләвектән юнып алган
Таягына кадәр килешле! –
Тапкан чишмәмнән ул авыз итте:
– Игелекле су бу... көмешле!
 
 
Мирас итте мулла әткәемә
Мәккәләрдән килгән яктыны:
– Син – Исмәгыйль улы мелла Госман,
Пәйгамбәрдән төшкән ак моңны
 
 
Изге сүздән мәхрүмнәргә җиткер!
Кара көннәр үтәр...
Бирешмә!
Миннән – сиңа, синнән Дөлфәтеңә
Ак догамны илтсен фәрештә...
 
 
Чишмәм юлы...
Әткәй белән икәү
Печән тартып кайттым – дүрт куллап,
Челлә кояшының һәрбер нуры
Өзелердәй булып тартылган!
 
 
Һай тилмергән идек салкын су дип!
Өздек юан кура сабагын,
Гел туктамастай йотылып без эчтек!
Эчтек... Эчтек – сусын канмады!
 
 
Көлтә суккан кайнар чак иде бу...
Ындыр табагыннан яшь килен
Кычкырды бит: «Эчмә аннан, абзый!
Шунда балам юып мин мендем!»
 
 
Чишмәкәйнең күзләре, һай, серле –
Карый алар төптән –
Тирәннән...
...Салих мулла, намазлыгын җәеп,
Намаз укый иде чирәмдә.
 
 
Дүрт ягына дүрт сәламен биреп
Әйтте:
– Хак юл язсын мәхдүмгә...
Мелла Госман!
Шушы якты чишмә
Типсен оныкларың бәхетенә!
 
 
...Ә бәхетнең серен әйтми генә
Керфек йомган чишмә күзләре;
Яңаларның юлын якты итсен
Салих мулланың шул сүзләре!
 
 
И яңалар! Томаланып яткан
Чишмәләрне читләп үтмәгез! –
Кайсыгызны минем шул чишмәдә
Юды икән
Газиз әнкәгез?
 
 
...Авыр чорда гел догада булды...
Чумды
Безгә тиеш сагышка.
Фатиханы чын мулладан алдык.
Ул фатиха –
Серле табышмак.
 

Эчем яна, тышым яна…

(Шагыйрь Әхмәтҗан ядкяре)

 
Шагыйрьләрчә моңсу да бу табын,
Шагыйрьләрчә шаулы, дуамал.
Өермәле буран дулый тышта –
Тынасы юк, тынмый, тынмаган...
 
 
Авызлыксыз һәм тыңлаусыз җаннар!
Шагыйрь безне тыеп туктата:
– Мәҗлес мондый булмый,
     багырләрем!
Җырсыз утырасыз төн ката!
 
 
...Богемалы безнең «мәгарәне»
Тутырып, ул үзе җыр суза –
Җыры да бит аның үзе сыман
Шук та, сагышлы да, моңсу да:
 
 
– Ак үрдәккә, күк үрдәккә
Җимнәр салдым түмгәккә...
Эчем яна, тышым яна –
Ут кабынмый күлмәккә!
Уф!..
 
 
Җыр әйтә дә безгә карап тына:
– Сезгә җыр җырлаган мин – дурак!
Беләсезме, нигә шагыйрь булып
Йөрибез бу җирдә каңгырап?
 
 
Бүтән юньле эшкә ярамыйбыз!
Тел бар – карга алып китмәскә...
Йә, далада яшәмисез! Тутыр!
Дөнья малы җирдә бетмәс лә!
 
 
Җырлатыгыз юмарт чакта!
Хәер,
Җыр үтәрлек түгел инде сез...
Әмма... тагын болай җырлашулар
Насыйп булыр микән – билгесез...
 
 
Ник чүмәштең анда, мәрткә китеп?
Касәләрне тутыр, яшь иптәш!
Менә җырның сезгә яраклысы –
Башкасына сезнең баш җитмәс!
 
 
– Һәй!
Базарда Маручкылар
Саталар саручкылар,
Маручкылар белән йөрсәң,
Тиз бетә палучкылар!
 
 
– Рәшит абый, үзең сөйлә әле
Баштан узган гыйшык-мыйшыкны!
Син күпләрне кыйшык иткән, диләр,
Һәм төзәткән, диләр, кыйшыкны...
 
 
– Син, яшь иптәш, багрем, күпне белмә!
Әйе, кызлар миңа күз атты –
Гомеремә кызлар озатмадым,
Кызлар үзләре гел озатты!
 
 
Элек заман кемдер җыр чыгарган –
Әллә мишәр, әллә керәшен –
Кызлар гыйшыгыннан минем сыман
Интеккәндер инде, күрәсең...
 
 
Чибәрләрдән туеп елагандыр,
Калмаганга күрә һич чара!
Үземнеке итеп җырлыйм шуны...
Өзелепләр әйткән бичара:
 
 
– Базарларга чыгып ике ат алдым,
Икесен дә йөз дә унарга;
Урамнарга чыгар хәлләрем юк –
Кызлар чакыра мине кунарга!..
 
 
...Табындашлар тәгәрәшеп көлә,
Рәшит сүккән булып кылана.
– Сезме аңлар чибәр егет хәлен?!
Җыен котсыз! Җыен дивана!
 
 
Ана – көзге! Карагыз бер!
Сезне
Агартканчы кирәк юарга!
Кыз-кыркынның иң беткәне хәтта
Кертмәс куенына кунарга!
 
 
Сез җавапсыз мәхәббәттән шигырь
Язар өчен генә яраклы!
Шигырь сөйлик! Шигырь сәгате бу!
Әнә буран тынды... Таң атты...
 
 
...Табындашлар таңда шигырь сөйли,
Дөньяларда ал таң яктысы,
Дөньядагы ал таң яктысының
Яртысы ла шигырь яктысы...
 
 
Таңга уралыплар искә төшә,
Сөйли, җырлый, елый, шаярта...
Моңсуланып кына кояш бата,
Сагындырып алсу таң ата...
 
 
И туганкай! Синең йомгак та бит
Ахырына кадәр сүтелде –
Киләбез дә китеп югалабыз
Өермәле буран шикелле...
 
 
Безне – сәер яшәп киткәннәрне –
Искә алмас, бәлки, беркем дә –
Җырлаган җыр, тере шигырь калыр
Дөньядагы җилләр иркендә...
 

Күрешә калсак

Остазыбыз Мөхәммәт Мәһди ядкяре

 
Томанлы таңда наз иңә җиргә,
Әйтерсең сыер бозавын ялый...
Ходайның изге сәгате иңде –
Уҗымнар шыта, Мөхәммәт абый...
 
 
Газаплы ләззәт, ләззәтле газап
Җылы туфрактан гарешкә аша.
Ходаем, берүк ярдәм ит җиргә –
Җир уҗымлаган мәлләр ләбаса...
 
 
Яшәүнең сере ачылган мәлләр...
Тик крестьян гына сизенә моны:
Сискәнә җирдә уҗымнар түгел –
Фани дөньяның мәңгелек моңы.
 
 
Безнең бетүләр шушы микәнни
Дигән шикелле, күңел ут йота –
Тынычлан, адәм баласы, диеп,
Мөхәммәт абый, уҗымнар шыта...
 
 
Йөргән җирендә, хәтта гүрендә
Уҗымнарга күз саласы килә,
Игенен чәчкән бер крестьян булып,
Басу түрендә каласы килә.
 
 
Шул басу түре – бар дөньяң синең,
Бар дөньяң шушы уҗым бит инде.
Тургайлар никтер оча эзләнеп,
Кайда соң үзе, диләр шикелле.
 
 
Исә дә исә уҗымнар җиле...
Вакыт алдында без һаман сабый.
Күрешсәк анда, сөйләрмен таңда
Уҗым шытканын, Мөхәммәт абый...