Текст книги "Шалом"

Потым бойфрэнд выцягнуў з кішэні элеганцкую табакерку і прапанаваў пыхнуць. Андрэ ветліва адмовіўся, сказаўшы, што не па гэтых справах. На што Макс утаропіў на яго такія зьдзіўленыя вочы, як быццам упершыню ў жыцьці сустрэў адзінага ў сьвеце ўнікальнага чалавека, які адмаўляецца ад марыхуаны. Каб не выглядаць поўным лохам, госьцю давялося патлумачыць: колькі ён ні спрабаваў прызвычаіць свой арганізм да марыхуаны, ніводнага разу нічога добрага з гэтага не выходзіла. Магчыма, ён сапраўды ёсьць той самы ўнікальны чалавек, якога трава не бярэ, але, наадварот, прыбівае. Таму няма сэнсу пераводзіць каштоўны прадукт, а лепш ён вып’е віна.

Не да канца паверыўшы, што такі цуд, калі трава не бярэ, існуе ў прыродзе, Макс забіў касячок, і яны зь Інгрыд пыхнулі. Андрэ ж выпіў яшчэ віна ды паабяцаў, што, калі прыйдзе да ўлады, адправіць Максу ў падарунак марскім транспартам з Уладзівастоку вялікі кантэйнэр «Беламору», каб яны надалей ня мучыліся з рознымі там самакруткамі. У дадатак ён вышле ім у Гановэр цэлую скрыню «Крыжачка», праўдзівага, круцейшага за абсэнт дурману, настоенага не на нейкіх траўках, а на сапраўдных балотных грыбках-галюцынагенах.

Усё складалася някепска, і другі дзень новага жыцьця, у адрозьненьне ад першага, схіліўся б да хэпі-энду, калі б не падаў голас гэты чортавы вакзал. На жаль, кватэра Інгрыд месьцілася ў небясьпечнай да яго блізкасьці, усю непрыемнасьць якой Андрэ адчуў пасьля першай гадзіны ночы, калі да іх на агеньчык пачалі наведвацца ўсялякія асобы, што засумавалі ўначы й пасьпелі да гэтага часу знудзіцца і ад нуды вакзалу.

Спачатку намаляваліся два панкі. Яны былі ўжо ладна абдзяўбаныя, але галоўнае, калі яны зьявіліся на кухні, там адразу стала шумна, цесна й няўтульна. Андрэ зразумеў, што вечар для яго скончыўся, і папрасіў паказаць месца, дзе можна прылегчы. Інгрыд адвяла яго ў вялікую залю, прынесла ватовую коўдру і сказала, што спаць ён можа тут, на канапе, а яны з Максам звычайна сьпяць у суседнім маленькім пакоі.

З кухні зноў даносілася музыка ў выкананьні Макса й яго бязьлітаснага бэнду.

– Ну што, едзеш са мной у Магілёў на сьвята піва? – Андрэ прыціснуў Інгрыд да сябе гэтак блізка, каб адчуць усе пірсынгі на яе целе.

– Ты псых… – яна дакранулася маленькім пярсьцёнкам на ніжняй губе да яго вуснаў. – Трэба ісьці! Абудзі мяне раніцай…

Як і варта было чакаць, спакойна паспаць у гэтай кватэры не далі. Празь нейкі час пасьля першых двух панкаў зьявіўся яшчэ хтосьці, потым яшчэ. Потым нехта сыходзіў, нехта прыходзіў. На кухні раўла музыка, грымеў рогат, зьвінелі бутэлькі. Потым Андрэ быццам забыўся ў неглыбокім крохкім сьне…

Ён прачнуўся ад пачуцьця, што шалом спаўзае з галавы. Андрэ расплюшчыў вока й убачыў у цемры над сабой незнаёмага тыпа, які, працягнуўшы рукі, асьцярожна спрабаваў зьняць зь яго шалом. Сон умомант зьнік.

– Ах ты, падла, казёл!!!

Ён учапіўся ў твар невядомага і з усяе сілы адштурхнуў ад сябе. Той, зваліўшыся з канапы, ускочыў і кінуўся да дзьвярэй. Андрэ схапіў першае, што трапілася пад руку, і запусьціў у невядомага сваім чаравікам.

Андрэ ўзьняўся і, уключыўшы сьвятло, пачаў нэрвова хадзіць па пакоі.

– Ах ты, чортава багадзельня! Трахнутыя на галаву лузэры! Фак! Фак! Фак! – ён ніяк ня мог супакоіцца.

З кухні па-ранейшаму чуліся галасы й грала музыка. Відаць, там гэтае здарэньне прайшло незаўважаным. Андрэ зазірнуў у маленькі пакой – у ім спакойна спала Інгрыд. Ён расштурхаў яе і, калі тая расплюшчыла сонныя вочы, запытаў:

– У цябе ёсьць скотч?

– Які яшчэ скотч, віскі?

– Не, стужка такая клейкая!

– Ідыёт! Ідзі спаць! – яна павярнулася тварам да сьцяны.

Вярнуўшыся ў пакой, Андрэ пачаў рыцца па розных шуфлядах у пошуках скотчу. Нарэшце ён знайшоў маток клейкай стужкі і, прыгаворваючы як закляцьце: «Чортава багадзельня! Чортавы лузэры!» – пачаў намертва прыкручваць скотчам шалом да сваёй галавы. Скончыўшы гэтую працу, ён узяў нейкі шалік і для надзейнасьці павязаў яго зьверху.

– Наце, курвы, выкусіце! Чорта з два цяпер вы яго здымеце!

Андрэ выключыў сьвятло, забраўся назад на канапу і перакананы, што да раніцы можа спаць спакойна, заснуў.

Прачнуўся ён позна. Расплюшчыў вочы і адразу адчуў, што ягоная галава зрабілася драўлянай. Скотч сьціскаў вены, таму яна распухла й пачырванела. Андрэ ўзьняўся з канапы й заўважыў у пакоі яшчэ нейкага чалавека: якісьці хрэн ляжаў ды пахропваў на матрацы ў далёкім куце. На кухні ўжо было ціха.

Ён скіраваўся ў ванную й, разьбінтаваўшы галаву, засунуў яе пад кран з халоднай вадою. Потым набраў яе ў тазік і, распрануўшыся, абліў усяго сябе цалкам. Зірнуўшы ў люстэрка, ён заўважыў, што адзін леў на шаломе паранейшаму бадзёра зіхацеў пазалотай, але другога шчыльна пакрывалі рэшткі жоўтага скотчу. Быццам ён, як кляшар, правёў ноч у кардоннай скрыні і цяпер сядзеў у ёй, рыкаў, незадаволена скаліў зубы, усім выглядам даючы зразумець, што такі кшталт начлегу ніяк не адпавядае яго цэсарскай пэрсоне. Андрэ ўзяў вяхотку і прыняўся выдаляць з шалома рэшткі кардоннага зьняволеньня, ціхутка мармычучы сабе пад нос:

– Прабач, прабач, Лёва, ня думаў, што такі паскудны скотч трапіцца. Лёва зьлева… Лёва з Магілёва… Трэба вас неяк назваць… Вася. Бася, Базыль. Не. Нейкае кашэчае імя. Уладзімір, Фіяклест, Сьвятаслаў, Сьвятагор, Сьвятадыр, Майдадыр, Варфаламей, Авакум, Грыміслаў, Сьвятаполк. Так! Няблага. Сьвятаполк! Сьвятаполк і Зыгфрыд. Не, Зыгфрыд не падыходзіць. Леапольд. Бальтасар. Грацыян, Гільдэнстэрн, Гільшэрзон, Бэўвульф, Валенрод… Хай будзе Валенрод. Добрае імя. Сьвятаполк і Валенрод!

Закончыўшы шчыраваць вяхоткай, Андрэ зноў наблізіўся да люстэрка. Валенрод, як і раней, зіхацеў пазалотай, але Сьвятаполк між тым выгляд меў крыху патрэпаны – на ім заставаліся дробныя парэшткі скотчу. Зь лёгкім пачуцьцём незадаволенасьці Андрэ апрануўся і выйшаў на кухню.

Галава крыху пабольвала – ці то ад скотчу, ці то ад віна, што далі «тавагішчы» на дарожку, ці ад піва ды «Егермайстра», а можа, ад усяго адразу. На кухні панаваў маўклівы бардак мінулай ночы. Валяліся пустыя бляшанкі, сьмярдзела недапалкамі.

«Час вастрыць лыжы на трасу», – падумаў Андрэ і паціху прабраўся ў маленькі пакойчык. Макс, расьцягнуўшы сваё даўжэзнае цела, спаў тварам да сьценкі. Інгрыд, на шчасьце, ляжала на краі ложка.

Андрэ запусьціў руку пад коўдру й, як скульптар па матэрыяле, прайшоўся далоньню па выгібах яе цела.

– Уставай, нам пара! – прашаптаў ён на вушка.

Інгрыд расплюшчыла вочы й нейкі час моўчкі глядзела на Андрэ.

– Нам пара! – паўтарыў ён.

– Куды пара?

– Як куды? У Бэрлін!

– Ты ненармальны! – яна заплюшчыла вочы, потым ізноў зірнула на Андрэ й дадала: – Пачакай мяне на кухні.

Калі Інгрыд зьявілася на кухні, Андрэ пераканаўся ў сваёй учорашняй здагадцы, што чорная касмэтыка яе толькі псуе, надае выгляд вульгарнейшы, чым ёсьць у жыцьці. Насамрэч вочы фасбіндэраўскага анёлка аказаліся настолькі выразныя, што ў прынцыпе не патрабавалі ніякай касмэтыкі, ну хіба самую дробязь.

– Шайзэ! Галава баліць, – Інгрыд прысела каля стала, заваленага пустымі пляшкамі з-пад піва. Паглядзела на іх з надзеяй знайсьці хоць адну неадкаркаваную. – Што за шайзэ ты пытаў мяне ўначы?

– А так, глупства! Праехалі!

– Чортавы прыдуркі, хоць бы адну на раніцу пакінулі!

Вытрымаўшы паўзу, Андрэ палез у заплечнік і выцягнуў бляшанку піва, якую прадбачліва заныкаў зь вечару.

– М-да… Хведар Міхайлавіч мяне ня ўхваліць! – ён уявіў, як бровы Міхалыча на партрэце пэндзля Крамскога нахмурыліся, а ўказальны пальчык зрабіў некалькі амаль заўважных дакорлівых рухаў. Затое вочы Інгрыд, наадварот, акрыялі – у іх зазіхацеў лёгкі агеньчык:

– Хто такі Фьедор Міхайловіц? – адкаркоўваючы бляшанку, спытала яна.

– Ды так, знаёмы адзін. Дастаеўскі. Дастае мяне па раніцах! Прыйдзе, сядзе ля ложку й пазірае сумнымі вачыма!

– Будзеш?

– Буду! Але пазьней! Дабярэмся да Тахелесу – тады яшчэ як буду! «Трэба пазнаёміць яе з Хведарам Міхайлавічам!» – падумаў Андрэ, заўважыўшы, зь якім задавальненьнем Інгрыд перакуліла шклянку піва. Запаліўшы цыгарэту, яна запытала:

– Што такое Тахелес?

– Гэта калёнія мастакоў у Бэрліне. Табе там спадабаецца! Паехалі!

– Ты ненармальны!

– Ня хочаш? Ну й заставайся на гэтай смуроднай кухні сярод бычкоў і пустых пляшак! А мне трэба на трасу! – Андрэ ўзьняўся й дэманстратыўна накіраваўся да выхаду.

– Стой! – Інгрыд пільна, ва ўпор паглядзела яму ў вочы. Некалькі імгненьняў, не міргаючы, узіралася ў іх, нібы счытваючы нейкую радыёграму, што перадавалася адтуль. Потым яшчэ некалькі імгненьняў расшыфроўвала, аналізавала, думала, вырашала й нарэшце прамовіла:

– Добра! Пакіну Максу запіску, што некалькі дзён буду ў Бэрліне! Паехалі!

Далей падзеі разгортваліся імкліва. Інгрыд хутка сабралася. Андрэ папрасіў яе ў сувязі зь недахопам часу абысьціся сёньня без гатычнага грыму. Ужо ля дзьвярэй Інгрыд зьняла зь вешалкі доўгае чорнае скураное паліто й працягнула яму.

– Апрані гэта! Да шалому яно больш пасуе!

– А як жа Макс?

– У яго ёсьць іншае. Потым вышлеш яму як-небудзь марскім транспартам з Уладзівастоку.

Бразнуўшы дзьвярыма, яны вышлі на вуліцу й рушылі на ўсход, у бок узыходу сонца.

Фінляндыя

Андрэ любіў вяртацца ў гэты горад. Упершыню ён прыехаў у Бэрлін праз пару гадоў пасьля таго, як зьнікла сьцяна. Золкай сакавіцкай раніцай ён выйшаў зь цягніка на пэрон Бэрлін-Цоо і ўдыхнуў першы глыток яго паветра – дзіўнага паветра, настоенага на пахах позьняга сьнегу, паравознага гару, водару кавы зь імбісаў. Сустракаў яго стары прыяцель, таксама мастак, які ўжо некалькі гадоў як пераехаў сюды і ў той час здымаў невялічкую двухпакаёўку на Араніенбургер штрасэ ва Ўсходнім Бэрліне.

Першае, што ўразіла Андрэ, калі з вакзалу яны пешшу выправіліся на кватэру, была калёна з залатым анёлам, тым самым анёлам зь «Неба над Бэрлінам» Віма Вэндэрса. Гэта падалося так незвычайна – яна стаіць сярод парку існая і зямная, і ў той жа час быццам ставіць пад сумнеў рэальнасьць тваёй прысутнасьці тут. Бо гэтая прысутнасьць – адно дзіўны сон, ілюзія, працяг фільму, у які ты выпадкова патрапіў нязьведаным шляхам.

Андрэ зьдзівіла незвычайнае падабенства гэтага гораду зь Піцерам. Калі ён убачыў яго пашарпаныя аблезлыя сьцены, парадныя з каціным смуродам, кватэры са старымі шпалерамі, кавярні, што нагадвалі піцерскі «Сайгон», і нават прусакоў, якіх нідзе больш у Нямеччыне ён не сустракаў, яму адразу стала тут неяк добра і ўтульна, быццам у мілым сэрцу горадзе сваёй маладосьці.

Пасьля, калі Андрэ ў самоце адправіўся шпацыраваць па Бэрліне, горад уразіў яго размахам. Ён здаваўся ашаламляльна вялізным, бясконцым – такім, якім у яго ўяўленьні і павінен быць сапраўдны горад. Каб выйсьці з цэнтру апоўдні й ісьці, ісьці, ісьці кудысьці ўсё новымі вуліцамі, але ўсё роўна не дасягнуць ускраінаў да заходу сонца.

Увечары яго чакала яшчэ адно адкрыцьцё. Сакавік толькі пачынаўся, таму горад даволі рана сышоў у сутоньне прыцемкаў, а затым хутка накрыўся цёмным вэлюмам яшчэ ня позьняга, а таму мітусьлівага вечара. Стомлены, Андрэ вяртаўся бясконцымі вуліцамі назад да цэнтру.

Для бадзёрасьці ён купіў штоф моцнага напою і, зрэдку адпіваючы з пляшкі, цягнуўся да месца прызначанай зь сябрам сустрэчы, на стрэлку між двума мастамі ля ўваходу ў Бодэ-Музэум.

Дабраўшыся да Музэйнай выспы, Андрэ акамянеў ад убачанай прыгажосьці. Уражвала нават не архітэктура, што прамянела магутнасьцю і размахам, а тая атмасфэра, якая ахутвала велічныя палацы. Гэта здавалася квінтэсэнцыяй прускага духу, тым, што несла ў сабе вобраз Нямеччыны, намаляваны ў яго ўяўленьні яшчэ ў юнацтве, калі ён узахлёб чытаў Гётэ, Кляйста, Гофмана, іншых нямецкіх рамантыкаў ды спрабаваў пранікнуць у «Крытыку чыстага розуму» Канта.

Андрэ быў няблага знаёмы зь нямецкай літаратурай. Калісьці ў маладосьці ён вырашыў самаадукаваць сябе, прачытаўшы ў храналягічным парадку ўсе галоўныя творы чалавечай думкі. Пачаўшы ад старажытных грэкаў, ён упарта, часам праз нуду і пакуту, адольваў стагодзьдзі. Дайшоўшы да новага часу і без асаблівай цікаўнасьці праглынуўшы Пэтрарку і Дантэ, ён узяўся за немцаў. Тут Андрэ чакала адкрыцьцё, якое нешта перакуліла ў яго сьвядомасьці. Прыхапіўшы ў бібліятэцы шматтомны збор твораў Імануіла Канта, ён пачаў вывучаць «Крытыку чыстага розуму». Пранікнуць у заблытаныя лябірынты кантаўскай думкі было няпроста. Нядужа чаго зразумеўшы, Андрэ усё ж дачытаў да апошняй старонкі, сьцяміўшы галоўнае: напэўна, існуе толькі ён, а наўкола ёсьць пустэча, ці рэчы ў сабе, пранікнуць у якія ён ня можа.

Ён ўявіў, што любы прадмет – кніга, стол на якім яна ляжыць, шклянка з гарбатай – усяго толькі чорныя замкнёныя скрыні, шафы, што лётаюць у такой жа чорнай бяздоннай прасторы. Уяўленьне чамусьці малявала яму рэч у сабе менавіта чорнай шафай, завіслай у бясконцай пустэчы. Зазірнуць за дзьверы шафаў было немагчыма. Але калі ўявіць, што яны раптам адкрыліся, то ўнутры зьзяла б усё тая ж чорная бяздонная пустэча.

Па сутнасьці, сьвет наўкола рабіўся адным вялікім таямнічым аб’ектам. Як бы мы ні намагаліся спасьцігнуць яго, памацаць, лізнуць языком, адкусіць кавалачак, паспрабаваць на смак, ён усё адно заставаўся толькі адлюстраваньнем у нашай сьвядомасьці, а таму прывідным, няпэўным, ілюзорным. Дастаткова заплюшчыць вочы, прыбраць рукі са стала, выключыць розум, нарэшце, памерці – і ўсё зьнікае разам з табою… у пустэчу – загадкавую, неспасьцігальную пустэчу. Гэтая думка так уразіла Андрэ, што ён нават упаў у дэпрэсію, а калі выйшаў зь яе, то ўзяўся за Ніцшэ, які, на шчасьце, крыху паправіў кантаваную Імануілам нэрвовую сыстэму.

Тады ж, у першы бэрлінскі вечар, з муроў Пэргамону, што нісходзіў сваёй веліччу ў чорныя воды Шпрэе, на Андрэ глядзеў сам геній нямецкага духу, яе філязофіі, уяўлены ў каменьні архітэктуры. З таго дня ён палюбіў гэты горад бясконца і незваротна. І вяртаючыся сюды, ён раз за разам рабіў гэта з радасьцю і лёгкім трапятаньнем у сэрцы.

Да гораду дабраліся надзіва хутка – сонца стаяла яшчэ высока, калі яны ўжо былі непадалёк ад Патсдаму. Даехаўшы эсбанам да цэнтру, яны выйшлі на станцыі «Хакішэмаркет» і рушылі ў кірунку Араніенбургер штрасэ.

З усіх бэрлінскіх вуліцаў Араніенбургер была бясспрэчна самай любімай для Андрэ. У кожны з прыездаў ягонае жыцьцё ў Бэрліне круцілася альбо на ёй, альбо ў аддаленьні, якое ніколі не перавышала адлегласьці ў некалькі кварталаў.

Тут, у суседнім з сынагогай двары, калісьці знаходзілася тая самая кватэра прыяцеля. Тутака ж на Араніенбургер пасьля заходу сонца разгортвалася начное жыцьцё гораду – бары, індыйскія рэстараны, кнайпы запаўнялі турысты, бэрлінскія мастакі і паэты, на ходніках зьяўляліся путаны. Але ня проста путаны, а путаны-творы мастацтва, прыгажуні з вокладак глянцавых часопісаў, якіх, прыхапіўшы ў кішэню бутэлечку віскі, можна было, шпацыруючы, разглядаць як прыўкрасную экспазыцыю ў добрым музэі.

На гэтай самай вуліцы месьціўся Тахелес – прытулак маленькай калёніі хобітаў, якая ўжо шмат гадоў была цэнтрам прыцягненьня як для хобітаў, што аселі ў Бэрліне, так і для тых, што бывалі тут праездам. Кожны раз, трапіўшы ў горад, Андрэ перш за ўсё накіроўваўся сюды зь ведай, што апроч цёплага прыёму і немудрагелістага прытулку сустрэне тут людзей, якіх гадамі ня бачыў на радзіме.

Што праўда, Тахелес меў у горадзе не найлепшую славу. Паўстаўшы як сквот яшчэ да падзеньня сьцяны, ён, па сутнасьці, і заставаўся сквотам, які засялялі беспрытульныя мастакі з усіх магчымых ускрайкаў матухны Эўропы. З часам, каб крыху цывілізаваць гэтае месца, тут пачалі праводзіць выставы, чытаньні, невялікія канцэрты ды іншыя тусоўкі, што вабілі да сябе альтэрнатыўную публіку з усяго гораду.

Аднак мастакі парэспэктабельней у Тахелесе не выстаўляліся, бо лічылі яго занадта трэшавым і непрыстойным для вялікага мастацтва. Арт-генэралы яго прынцыпова не заўважалі. Шараговыя жаўнеры – пазьбягалі, каб не псаваць паслужны сьпіс, калі жадалі некалі выбіцца ў генэралы. Толькі арт-партызаны анархісцкага разьліву лічылі яго сваім месцам і, паклаўшы вялікі Х на меркаваньні генэралаў, маёраў, прапаршчыкаў, куратараў і іншай малапрыемнай для іх публікі, дзейсьнілі тут сапраўдны разгул першабытнага крэатыву.

Многія ў горадзе даўно зачынілі б Тахелес як рассаднік п’янства, блядзтва і ўсялякага бязладзьдзя. Але ён ужо стаўся такім культавым месцам, што турысты шыхтом ішлі паглядзець на гэтую выспу хаосу сярод зіхоткіх сьвежым рамонтам фасадаў Усходняга Бэрліну. Таму, каб не ўздымаць лішняга шуму, яго пакінулі на нейкі час у спакоі як адзін з бэрлінскіх атракцыёнаў для шарэнгаў дапытлівых маленькіх чалавечкаў з вузкімі вачыма ды фотаапаратамі «Соні» ў руках.

Тахелес узвышаўся на самым канцы Араніенбургер вялікім цёмным гмахам, падобным да гіганцкага бохана чорнага заплесьнелага хлеба. Сваім выглядам ён нагадваў бэрлінскі дом, які пасьля вайны зь нейкіх прычынаў ня сталі парадкаваць, а пакінулі як ёсьць – з разводамі на фасадах, сьлядамі куляў, адбітай тынкоўкай ды надпісамі на сьценах.

Сэрца Андрэ радасна затрымцела, калі ён пабачыў у далечыні вуліцы змрочны абрыс Тахелеса. Увайшоўшы з параднага ганку, яны падняліся па размаляванай лесьвіцы на чацьвёрты паверх. Тут ужо шмат гадоў месьцілася атэлье, у якім цяпер жыў Хведар, – яго даўні прыяцель зь Менску.

Спыніўшыся перад дзьвярыма з прылепленай скотчам паперкай, дзе ад рукі артыстычна-каравым почыркам было напісана «атэлье Хведара», ён пастукаў. За дзьвярыма нейкі час панавала маўчаньне, аднак, калі Андрэ пагрукаў мацней, нешта з таго боку заварушылася, ды пачуўся ціхі шоргат нясьпешных крокаў.

– Оооооо… Якія людзі! – на парозе ў ніжняй бялізьне стаяў Хведар. Галава яго была ўскалмачаная, твар выглядаў заспаным і крыху пакамечаным, але шырокая ўсьмешка, што завяршала гэтую канструкцыю, надавала Хведару выгляд цалкам абаяльны і нават мілы.

– Якім ветрам? – Хведар, па хобіцкай завядзёнцы, палез быў абдымацца, але, заўважыўшы Інгрыд, што стаяла за сьпінай Андрэ, засаромеўся і прыняўся нацягваць нагавіцы.

– Гэта Інгрыд!

– Хведар! А ў нас тут учора… Ну, адным словам… разумееш, мы толькі нядаўна леглі спаць! – працягнуўшы руку Інгрыд, ён зь цікаўнасьцю акінуў яе поглядам.

Хведар лічыўся адным з старажылаў бэрлінскай калёніі. Але, галоўнае, ён уяўляў зь сябе вобраз стоадсоткавага, без староньніх дамешкаў і дабавак, сапраўднага жаўнера мастацтва, для якога паходы, нягоды неўладкаванага жыцьця ў акопах, плямы бэрлінскага лязурку на вопратцы, смурод ацэтонаў ля падушкі, арт-абстрэлы, бамбёжкі, налёты на галерэі былі справай штодзённай і ў той жа час любімай. Ён ня ведаў, не ўяўляў, ды й не хацеў сабе іншага лёсу. Хведар аддаваўся творчасьці цалкам, быў гатовы несьці гэты крыж самазабыўна, не патрабуючы ўзамен ані ўзнагарод, ані званьняў, ані пасьмяротнай славы.

Яго нават цяжка было назваць шарагоўцам мастацкага войска, ён быў хутчэй старшыной, есаулам, малодшым афіцэрам. Калі б ён служыў у іншай арміі – францускай альбо нямецкай, то напэўна насіў бы ўжо пагоны калі не генэрала, то палкоўніка ці маёра. Але ў Мордары генэралаў у мастацтве не існавала, дакладней, мелася пару, якіх прызначалі зьверху. Але войска, хоць гэта было нават ня войска, а хутчэй апалчэньне – разрозьненыя і расьсеяныя па лясох ды балотах партызанскія атрады, іх не прызнавала.

Маладыя салабоны глядзелі на Хведара з павагай. Для іх ягоны аўтарытэт быў бясспрэчным, і папраўдзе сказаць, прускі шалом павінен бы насіць ён – Хведар. Менавіта яго галава як мага больш падыходзіла пад гэты пазалочаны знак воінскай пашаны, доблесьці і ўлады. Але шалом красаваўся на галаве Андрэ, і Хведар нарэшце заўважыў яго:

– Ух, якая рэч! Ты дзе яго здабыў?

– Ды так! Потым распавяду! Хведар, мы пажывем у цябе пару дзён. Акей?

– Ясна! Не пытаньне! Знайдзіце сабе матрац на сьметніку ў калідоры і начуйце колькі заўгодна. Ну, праходзьце, праходзьце! – скінушы нейкае рызьзё з крэсла, Хведар паставіў крэсла перад Інгрыд. – Вельмі рады! Даўно ня бачыліся! Жадаеце віна? – сымбалічна спытаў ён і, не чакаючы адказу, выцягнуў зь нейкага завалу літровы пакет белага.

Трэба сказаць, Хведар не прызнаваў лёгкіх напояў у шкляной тары і купляў заўсёды толькі кардоны. На маршы зь імі было значна зручней: важылі яны меней, каштавалі яшчэ меней, а ўмяшчалі на чвэрць болей.

– Ну, распавядай! Як ты тут апынуўся?

– Мы зь Інгрыд выпраўляемся ў вясельнае падарожжа! Вось, пачалі з Бэрліну, потым едзем у Прагу, адтуль у Вену, ненадоўга ў Вэнэцыю, а затым на Лязурны бераг. Дарэчы, хачу ў цябе пазычыць крыху грошай на дарогу, а то ў мяне на кішэні ўсяго паўтара эўра.

– Ты ж ведаеш, я не трымаю буйных грошай у хаце! У мяне ўсёй наяўнасьці – нейкая дваццатка!

– Што ён кажа? – запытала Інгрыд, якая не разумела мовы хобітаў, але слухала іх пявучую тарабарскую гутарку зь вялікай цікаўнасьцю.

– Ён кажа, што праставіць нам квіткі да Сан-Трапэ і гатовы быць нашым сьведкам на вясельлі. А цяпер жадае пачаставаць нас віскі.

– Дарэчы, Хведар, ты ведаеш, да закрыцьця «Плюсу» сорак хвілінаў! Ці не пара нам пасьпяшацца, а то застанемся сёньня бязь віскі!

У гэты момант у далёкім куце майстэрні нешта зашамацела, заварушылася і з-пад ватнай коўдры на гук галасоў паказаўся заспаны лыч, у якім госьць адразу пазнаў свайго даўняга прыяцеля зь Менску – паэта Буяна. Дакладней, так называў яго толькі Андрэ, знаходзячы ў гэтым найменьні вельмі дакладнае вызначэньне неардынарнай постаці, што сумяшчала ў сабе такое мноства разнастайных талентаў.

Па-першае, Буян быў сапраўдным паэтам і калі, крыху выпіўшы, пачынаў дэклямаваць свае вершы, то гучалі яны чароўна, як гук прыбою ўночы перад штормам, як мэлёдыя баяна ў ніжніх актавах, як крык шамана, што заклікае да пачарнелага перад навальніцай неба. Выпіўшы болей, Буян рабіўся сапраўдным буянам. Ён пачынаў чапляцца да дзяўчатаў, гучна мацюгацца, хаміў усім, хто падвернецца пад руку, магчыма, ён нават хацеў бы пабіцца, але паколькі целаскладу быў далікатнага, далей за пагрозы справа не даходзіла.

Супакоіць яго ў такім стане было няпроста, але меўся адзін спосаб, пра які ведалі толькі найбліжэйшыя сябры. Трэба было даць яму шклянку вэрмуту, менавіта вэрмуту – не гарэлкі, не сухога віна альбо піва, а чагосьці моцнага і салодкага. Вэрмут дзейнічаў на Буяна, як удар матадора быку між вачэй. Ён тут жа адкідваў капыты і валіўся, задраўшы лапы проста на тым месцы, дзе выпіваў. І спаў у такой паставе Буян досыць доўга – пакуль, калі яго ня зносілі сябры, не знаходзіла раніцай прыбіральніца ці яшчэ раней дзяжурны міліцэйскі патруль.

Па-другое, Буян быў мастаком і ўжо шмат гадоў распрацоўваў у жывапісе тэму насякомых, пераважна мандавошак. Ён маляваў вялікія батальныя сцэны, сямейныя партрэты, спартовыя сьвяты, сэксуальныя акты, але дзейнымі асобамі ў іх нязьменна былі тлусьценькія круглыя мандавошкі на танюткіх ножках. Часам, праўда, для разнастайнасьці Буян уводзіў у свае творы даўгіх выцягнутых казюлек, падобных да сухотнай палачкі, але абавязкова зь вялікімі вытарашчанымі вачышчамі. Адпаведна свайму іміджу маляваў ён іх у буйнай, вельмі экспрэсыўнай манеры, не шкадуючы палатна і фарбаў, асабліва самых яркіх, крыклівых адценьняў.

Высунуўшы галаву з-пад коўдры, Буян нейкі час наводзіў рэзкасьць на стол, потым на тых, хто за ім сядзеў, і нарэшце прамовіў:

– Андрэй? А ты што робіш у маім офісе? А ну, пайшоў прэч адсюль! – потым расплыўся ва ўсьмешцы і дадаў:

– Жарт! Ха-Ха!

Ён вылез у адзеньні й чаравіках з свайго бярлогу, прысеў на зэдлік ля стала і задаволены, па-дурацку ўхмыляючыся, утаропіўся ў Інгрыд.

– Пазнаём зь дзяўчынай!

– Гэта Інгрыд, мая нявеста.

– Ааа, віншую! Даўно знаёмыя?

– Так, амаль суткі.

– Ха-ха! А што жонка?

– На храна мне былая жонка ў новым жыцьці? У яго трэба выпраўляцца з маладой нявестай.

– Правільна, каб пыл з рогаў вільготнай анучкай працірала, калі зусім старым хрэнам станеш. Ха-ха-ха! Між іншым, а што гэта за рог на тваёй галаве? – Буян нарэшце заўважыў шалом.

– Гэта шалом мэдыюма – субліматар!

– Ды ну!

– Так! Бачыш гэтую антэнку зьверху? Яна настройваецца на астральныя хвалі і наўпрост трансьлюе музыку з касьмічных сфэраў. Найноўшая распрацоўка японскіх навукоўцаў! Табе як паэту таксама раю такую купіць. Уяві, трэба табе напісаць геніяльны верш – надзяваеш шалом, настройваесься, да прыкладу, на Юпітэр – і сьціхі самі пасыпаліся на паперу, невядомая рука безь цябе тваёй рукой водзіць!

– Дай памераць! – буркнуў Буян, пацягнуўшы да шалома свае караўкі.

– Ідзі ў дупу! Рукамі не чапаць! А то саб’еш мне ўсе наладкі!

– Што ён кажа? – перапытала Інгрыд, якая ізноў нічога не разумела на мове хобітаў.

– Ён кажа, што яму таксама патрэбны такі прускі шалом, каб напісаць паэму пра мандавошак.

– Пра каго?

– Пра мандавошак. Ну, гэта гісторыя такая вялікая, як мандавошкі выпраўляюцца захапіць Парыж, адным словам, батальнае палатно!

– Ну добра! Генух пізьдзець! – перапыніў дыскусію Хведар, – праз дваццаць хвілін.

«Плюс» зачыняецца. Калі зараз жа ня выйдзем, давядзецца перціся на Фрыдрых штрасэ альбо купляць у арабаў!

Купляць у арабаў, у два разы даражэй, чым у «Плюсе», нікому не хацелася, таму ўсе адразу замітусіліся – Андрэ з Хведарам, накінуўшы паліто, панесьліся ўніз па сходах, а Буян з Інгрыд тым часам выправіліся на пошукі матраца да вялікай кучы сьмецьця, што грувасьцілася на гэтым самым паверсе ў канцы калідора.

Забегшы хвілінаў за сем да закрыцьця ў супэрмаркет, Хведар купіў дзьве па нуль сем пляшкі віскі па пяць трыццаць за штуку, для дамаў – чатыры літровыя кардоны віна па семдзесят дзевяць капеек, і на ўсялякі выпадак восем бляшанак піва. Крыху параіўшыся, адмыслова для Буяна яны знайшлі бутэльку самага таннага вэрмуту і таксама кінулі яе ў кошык. Ужо каля касы Андрэ ўзгадаў, што нічога ня еў амаль двое сутак. Яму зноў явіўся вобраз галоднага Шыкельгрубэра. – «Тры дні для Эўропы будзе зусім небясьпечна», – падумаў ён і папрасіў Хведара купіць яшчэ бохан хлеба, пару слоікаў бабоў, кавалак шынкі ды цюбік маянэзу.

Апынуўшыся на вуліцы, яны зайшлі ў найбліжэйшую падваротню і, адкаркаваўшы віскі, адпілі з рыльца за сустрэчу. Наўкол даўно гарэлі ліхтары. Дажджу не было, але вільготная зябкасьць прасьлізгвала скрозь адзежу, як бы нагадваючы, што ўжо восень, што дні будуць рабіцца карацейшымі, а ночы халаднейшымі. І быць можа, празь месяц у той самы час, на гэтым самым месцы, калі Хведар з Андрэ выйдуць з крамы ды адкаркуюць бутэлечку віскі, на іх галаву прысядуць першыя бязважкія белыя мухі, каб засьведчыць, што яшчэ адзін год іх жыцьця ўжо мінуў.

Пацягваючы душэўны напой, Андрэ распавёў есаулу ўсё, што здарылася зь ім за апошнія дні. Пра выставу ў Боне, цешчыны боты, пра тое, як купіў шалом, пра сапсаваны дах аўто па дарозе ў Гановэр, начлег у саломе, пра тое, як пазнаёміўся зь Інгрыд учора на вакзале, пра сірочы прытулак і спробу скрасьці яго шалом. Хведар слухаў расповед амаль з захапленьнем, час ад часу выбухаючы прыступамі сапраўднага гамэрычнага рогату. Нарэшце, калі Андрэ скончыў, твар есаула стаўся раптам сур’ёзным, і ён сувора спытаў:

– Ты што, сапраўды вырашыў ніколі ў жыцьці яго не здымаць?

– Разумееш… Напачатку мяне мучылі сумненьні, але чым даўжэй шалом на мне, тым больш я ў гэтым упэўнены. Гэта можа падацца вар’яцтвам, але ўнутраны голас падказвае: я мушу так зрабіць. Уяві – нехта абвесьціць сусьвету: я адпілую сабе ногі! Усе скажуць: прыдурак, ідыёт! А калі ён мастак, то ўжо ня проста прыдурак, а пэрформэр, і гэта яго маніфэст! Лічы, што гэта мой маніфэст! Так! Я не зьніму шалома! Да таго ж, шалом – гэта мір! Я надзеў на галаву мір!

– Па-нашаму шалом – гэта вайна! Ты надзеў на галаву вайну.

– Вайна наўкола. Мір унутры нас.

– Кожны мір сканчаецца вайною.

– Кожная вайна сканчаецца шаломам.

– А ты ўпэўнены, што ўтрымаеш яго на галаве?

Андрэ прамаўчаў. Хведар неяк журботна, з тугою, быццам выпраўляючы сябра туды, адкуль той ужо ня вернецца, паглядзеў на яго, моўчкі зрабіў вялікі глыток віскі й вымавіў:

– Дзевяць вечару. Пара вяртацца. Наконт грошай трэба нешта прыдумаць. У мяне іх, сам ведаеш, няма, у Буяна тым больш. Дай час, я памяркую, што можна зрабіць.

Вярнуўшыся ў Тахелес, яны засьпелі амаль пастаральную сцэну: Інгрыд, у спакусьлівай позе, з выклікам закінуўшы ногі на стол, піла віно, а Буян у нейкім дзіўным хваляваньні мітусіўся вакол. Ён выцягваў з закуткоў свае найноўшыя жывапісныя нактурны, прэлюдыі, фугі, расстаўляў перад ёй і пры дапамозе найпрасьцейшай камбінацыі з дваццаці ангельскіх словаў распавядаў нешта пра сэнс, закладзены ў гэтыя творы.

За час, пакуль Андрэ зь есаулам адсутнічалі, яны адшукалі матрац, і Інгрыд нават пасьпела зьвіць цалкам утульнае гнязьдзечка для начлегу. Затым Буян прыняўся забаўляць маладую нявесту. А паколькі замежных моваў ён ведаў багата, але ня больш за пяць – дваццаць словаў на кожнай, яго расповеды былі падобныя на добры нядзельны дэсэрт для гурмана, дзе выразы з францускай, нямецкай, ангельскай, польскай купажаваліся ў вытанчаныя і крыху дзіўныя кактэйлі.

Скарыстаўшы ўсю колькасьць вядомых яму словазлучэньняў, Буян дастаў маленькую кніжку і прыняўся чытаць Інгрыд свае вершы. Напісаныя яны былі па-беларуску, але для разуменьня гэта ня мела значэньня. Паэтам ён быў далёка не бясталентным, але, галоўнае, пры дэклямацыі ўголас умеў ствараць такую камбінацыю гукаў, такую гаму тэмбраў, шэптаў, віскатаў, крыкаў, стогнаў, што сэнс вершу рабіўся зразумелы бяз словаў. Аддаваўся Буян чытаньню сваіх «сьціхоў» самазабыўна, і, трэба сказаць, гэта амаль заўсёды рабіла ўражаньне на маладзенькіх дзяўчатак.

Інгрыд, якой кудлатае чмо, што вылезла з-пад коўдры, спачатку зусім не спадабалася, пачала паціху мяняць сваё меркаваньне. Буян, аддаючы сябе ў рукі экстазу, крывіўся, буркатаў нешта касматае, узьлятаў воем, падаў у цішыню, затым ізноў угрызаўся ў слова, набіраў абароты – і шрубы прапэлераў круціліся ўсё хутчэй, хутчэй, хутчэй. Уключалася турбіна, ён зноў нёсься па ўзьлётнай паласе, адрываўся ад зямлі і ляцеў, ляцеў, ляцеў… і БАБАХ!!! – валіўся перад ёй на калені, уторкнуўшы зрэнкі сваіх баламутных вачэй проста ў яе вочы! «А ён нішто сабе», – думала Інгрыд і з усё большай сымпатыяй узіралася ў пышную кудлатую шавялюру, густыя бровы, пухлыя сэксуальныя вусны.

Адчуваючы, што яго выступ мае належны эфэкт, Буян учапіўся ў тонкія рукі Інгрыд і прыняўся пакрываць іх пацалункамі, пасьля раптам ускочыў, пабег кудысьці ў кут і, пакорпаўшыся, паставіў перад ёй нейкую яркаружовую карціну. Потым прынёс яшчэ адну і яшчэ.

Гэта былі творы з «ружовага пэрыяду» – новага цыклю, які ён распачаў зусім нядаўна. Усе абразы гэтай сэрыі мелі чырвона-пастэльныя, крыху мэнструальныя адценьні і выяўлялі групу мандавошак у колькасьці сямі-васьмі асобаў, якія ў спартовых трусах радасна, упрыскок беглі кудысьці па сьцежках сярод ружовых палёў на фоне чысьцюткага блакітнага неба.