Электронная библиотека » Гумберт Романский » » онлайн чтение - страница 4

Текст книги "О проповеди креста"


  • Текст добавлен: 20 ноября 2021, 07:40


Автор книги: Гумберт Романский


Жанр: Зарубежная эзотерическая и религиозная литература, Религия


Возрастные ограничения: +16

сообщить о неприемлемом содержимом

Текущая страница: 4 (всего у книги 17 страниц) [доступный отрывок для чтения: 5 страниц]

Шрифт:
- 100% +

F. 239r–248r Tractatus de hereticis.


Vacant: f. 249r–251v.

F. 254r–275r Liber synodalis, qui purum jus continet a domino Raimundo ecclesie Nemausensis episcopo, anno 1252.

F. 275v–280v Summa de penitentia, qualiter se debet habere confessor et confitens in confessione.

F. 280v–308r Summa de penitentia.

F. 308v–310r Hugh, of Saint – Cher, Cardinal, ca. 1200–1263. Summa super canon Misse.

F. 311r–320v Tractatus, quo datur sapienti occasio proponendi cum gratia oportuna negotia cum responsis dignis.

F. 321r–331r Liber de vitiis et de virtutibus.


Vacant: f. 331v–333r.

F. 335r–348v Nicolaus Vischel, Ord.Cist. Tractatus de sex operibus Abygail.

F. 348r–349v Sermones de Beata Maria Virgine.

F. 349v–367v et 368v–371r Iohannes Boleto. Summa de divinis officiis.

F. 368r Rithmi contra regentes in civitatem Wiennensen dum erat dissentio inter prelatum Georgium Hansmannstetteret veneratum conventum [Lingua: teutonica].

F. 371v–372v Bernardus. Epistola ad Raymundum castri Ambrenosii.

F. 373r–384r Thomas Harder. Sermo in dominica II post Epiphaniam.

F. 388r–401v Thomas Harder. Sermo in dominica post Epiphaniam de matrimonio.

F. 402r–413v Thomas Harder. Sermo de matrimonio.


Кроме вышеперечисленных кодексов, документы, касающиеся борьбы с гуситами, расположены во всех пяти кодексах, содержащих краткую редакцию трактата, однако этому посвящена отдельная статья, а в этой книге внимание все же будет сосредоточено на пространной редакции, перевод которой здесь представлен[79]79
  Portnykh V. An Unknown Short Version of the Treatise De predicatione sancte crucis by Humbert of Romans // Studi Medievali. 2 (2015). R 721–739.


[Закрыть]
.

Документы, касающиеся турок

Имеются два кодекса пространной редакции, богатые на предмет документов, связанных с борьбой с турками-османами в XV в. Именно в это время последние серьезно продвинулись по территории Европы. Проиграны крестовые походы против турок-османов 1396 и 1444 гг. Государства крестоносцев в Греции последовательно сдаются в руки турок. 29 мая 1453, захватив Константинополь, турки окончательно стирают с карты Европы Византию. Стоит напомнить, что войны против турок в XIV–XV вв. имели характер крестовых походов.

Первый из двух кодексов – манускрипт из Зайтенштеттена (St)[80]80
  Inventar der Mittelalterlichen Handschriften des Benediktinerstiftes Seintenstetten nach dem handschriftlichen Katalog bearbeitet von Christine Glassner. Wien, 2005 (URL: http://www. ksbm.oeaw.ac.at/seit/inv/).


[Закрыть]
. Все документы, расположенные на листах 93-103 этой рукописи относятся к сфере священных войн против турок-османов в годы, последовавшие за падением Константинополя. Среди прочего речь идет о буллах Каликста III. Кроме того, на листах 51v-89r расположен “Commentarius de passione Domini Iesu Christi”, в котором мы находим некоторые exempla про чудеса, связанные с историей крестовых походов (см. конкретные примеры на листах 78r, 80r, 84v-85v, 87 г). Присутствие трактата о страданиях Христа, в котором много говорится о знаке креста, между трактатом «О проповеди креста» и документами, связанными с крестовыми походами, уже вызывает подозрения. Кроме того, трактат «О проповеди креста» и трактат о страданиях Христа написан тем же почерком, тогда как документы, касающиеся турок, переписали другие два писца.

Ниже приведено существующее каталожное описание, доработанное мной в части документов, связанных с борьбой с турками:


F. 1r–51v Tractatus venerabilis patris fratris Humberti quondam magistri generalis de predicatione crucis.

F. 51v–89r Commentarius de passione Domini Iesu Christi.


Vacant: 89v–92v.

F. 93r–98r [Calixtus III papa. Bulla de movendo bello in Turcas de 1455, Ad summum pontificatus apicem].

Datum: 1455.

Incipit: Calixtus episcopus etc ad futuram rei memoriam. Ad summi pontificatus apicem disponente Deo nuper assumpti dum singulos propriosque multarum ac prope omnium orbis christiani…

Explicit:…se ad iter ponere volumus atque decernimus. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis dominice 1455 Idus Maii pontificatus nostri anno primo.

Издание: Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957.

Vol. II, n° 1251.


F. 98v–99r Huius bulle excerpta per reverendum patrem dominum Iohannem Aichelperger [de Novoforo] officialis in Wienna.

Datum: 1455.

Incipit: Item dominus papa Kalixtus hortatur et requitur universos principes christianos…

Explicit: …solemniter publicent ac exponant per alios ad hoc deputaverint publicari et exponi faciant ut melius et clarius interpretantur ab omnibus etiam in vulgari.


F. 99v–100r Mandatum domini nostri gloriosissimi domini Udalrici episcopi Pataviensis [Passau].

Datum: 1456.

Incipit: Urdalricus Dei gratia episcopus Pataviensis universis et singulis… salutem in Domino. Recepimus sepe iteratis vicibus litteras karissimi in Christo patris domini domini Iohannis miseratione divina sacrosancte Romane ecclesie dyaconi cardinalis per Germaniam Hungariam regna et terras Turcis subiectas et illis finitimas…

Explicit: …et vos indelgentiarum earundem participes sicut in uno suo puncto continetur. Aliter non factum etc. Datum Wienne die decima octava mensis Iulii anno etc. LVIto [1456].


F. 100r Scriptum domini Iohanni cardinalis tituli Sancti Angeli apostolice sedis legati.

Datum: 1456.

(1)Incipit: Tenore presentium monentur omnes Christi fideles. Qui ut animarum suarum saluti saluberius consulerent Christo se devoverunt contra Thurcos fidei nostre hostes…

Explicit: …pro executione voti sui debiti Christo cui se devoverunt ministrare valeant. Datum Bude sub nostro signeto ultima mensis maii anno Domini 1456.

(2) Incipit: Tenore presentium intimamur omnibus Christi fidelibus quod iam est tempus defendendi ad bellum…

Explicit: …excipitur votum religionis et peregrinationis ad sanctum sepulchrum Domini. Datum Bude octava iulii anno Domini MCCCCLVI etc.

(3) Incipit: Tenore presentium mandamus omnibus et singulis predicatoribus cuiuscumque ordinis et condicionis…

Explicit: Et quod quibus tenere de necessitate salutis tamen facere quantum potest in isto negotio contra Thurcum. Ex Buda xviii Iulii anno ut supra.


F. 100v–103r Bulla secunda sanctissimi domini pape Kalixti secundi [Cum hiis superioribus annis].

Datum: 1456.

Incipit: Calixtus episcopus servus servorum Dei… Cum hiis superioribus annis impius nominis Christiani persecutor Thurcorum tirranus post oppressam Constantinopolitanam civitatem…

Explicit:…et alios secte damnate machumetane in partibus orientalibus sectatores. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud Sanctum Petrum anno incarnationis dominice 1456 12 Kal. Iulii pontificatus nostri anno secundo etc.


Издание: Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 29. Bar-le-Duc, 1880. 1456, § 19–23.


F. 103v–104r Item notanda sunt aliqua ex parte malicie Turcorum.

Incipit: Item quod Deus permittat ecclesiam suam etiam populos suos propter peccata aliquando variis tribulationibus agitari… Totam Asiam et magnam partem Europe et ceperunt illam preclaram civitatem urbium reginam Constantinopolitanam.

Explicit: …quod omnes pecunie ibunt ad istum usum et non ad manus alterius etc.


F. 105–205 Sermones festivales <de s. Jacobo).

F. 206–222 Tractatus de indulgentiis.

F. 206–222 Tractatus de thesauro ecclesie et de indulgentiis.


Другим кодексом является манускрипт из Мелька. Наличие документов, связанных с борьбой с турками, было открытием, поскольку рукопись до сих пор не описана в каталоге. В описании, которое имеется на сайте Hill Museum and Manuscript Library листы 48–273 описаны как tractatus varii, bullae papales, epistolae, numero 44. К счастью, Т. Каппели был в курсе того, что в составе рукописи имеется трактат «О проповеди креста», и благодаря ему я знал, что этот манускрипт представляет интерес[81]81
  См.: Kaeppeli T. Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi. Roma, 1970–1993.


[Закрыть]
. Проверка показала, что помимо нашего трактата манускрипт содержит множество текстов, связанных с борьбой с турками в XV в.

За исключением описания процедуры отпущения грехов крестоносцам, отправляющимся против гуситов от 1421 г. (161r–162r), вероятно, приведенного здесь в силу своей универсальной применимости (текст не сконцентрирован на гуситах), все описанные ниже документы относятся к войнам с турками.

При отсутствии каталожного описания я ограничился характеристикой тех частей рукописи, которая касается непосредственно турецкой тематики (листы 78–233 из 272):


F. 78r–83v Sentimentum super infestationem Turcorum. Quidam doctorum ordinis Carthusiensis.

Datum: 1460 (?)

Incipit: Reverande ac predilecte patri ad satisfaciendum de infestatione infidelium Turcorum istorum qui ecclesiam Dei sanctam graviter impugnant.

Explicit:…tradere propter peccata ut animabus nostris saltem providerat de salute eterna. Scriptum Salisburgo (?) etc (?) LX anno 60.


F. 83v–153v Tractatus venerabilis Humberti ordinis predicatorum de predicatione crucis contra hereticos vel paganos.

Incipit: Ea que infra scripta sunt de pertinentibus ad crucis predicationem contra Saracenos…

Explicit:…nos extendemus cum Moyse manus indefessas orantes in celum, vos exite et vibrate intrepidi preliatores in Amalech gladium.


F. 154r–156v Copia cruciate domini pape Pii secundi [Ecclesiam Christi].

Datum: 1459.

Incipit: Pius episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Ecclesiam Dei variis mundi turbinibus ac persecutionibus agitatam ex divinis scripturis et veterum annalibus semper agnovimus…

Explicit:…et hostes catholice fidei ab universis Christi cultoribus habeantur. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare… se noverit incursurum. Datum Mantue anno incarnatione dominice millesimo quadringentesimo quinquagesimo nono decimo nono kalende februarii mensis pontificatus nostri anno secundo.

Издание: Theiner A. Vetera Monumenta Historica Hungariam Sacram Illustrantia, Roma, 1860. Vol. II. P. 366–369.

Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957. Vol. II, n°1295.


F. 157r–158v [Scriptum de indulgentiis crucesignatorum et de modo absolvendi crucesignatorum].

Incipit: Si quis proficisci desiderat in subsidium terre sancte vel nunc contra Teucros advertat quod habet primo facere votum…

Explicit: … legislationis id est domini apostolici bullam mittentis.


F. 159r–160r Emissio voti.

Incipit: Iturus ergo in subsidium terre sancte vel contra Turcum bene deliberatus et confessus in facto vel proposito veniat ad sacerdotem habentem dare crucem indutum stola plicata…

Explicit: …eorum iter custodiendo eos ab omni malo. Amen. Hortentur ut orent devotius Dominum Deum pro bono exitu et pro me sicut et ego paratus sum pro omnibus vel [incomplet].


F. 160r–160v Nota exhortando populum ad assumendum crucem contra Turcos possunt commemorari hec que secuntur et similia.

Datum: post 1453 (civitas Constantinopolitana capta)

Incipit: Quod Deus permittit ecclesiam suam et populos suos propter peccata aliquando variis temptationibus agitari, ideo videmus aliquando pestes, aliquando tempestates, aliquando bella inter christianos.


160r: … potentia ipsorum infidelium… totam Asiam, et magnam partem Europe et ceperunt illam preclaram civitatem urbium reginam Constantinopolim 1453. Item quod nunc parant se ad capiendam Ungariam.


160v: item maxima iam periculum imminet omnibus christianis, nisi cito provideatur et precipue ab Alamannis qui sunt vicini Ungarie per totum populum fidelem.

Explicit: Item de modo custodiendi pecuniam et quod omnes erunt certi quod omnes pecunie venient ad istum usum et non ad manus (?) alterius.


F. 161r–162r [Modus absolvendi crucesignatorum contra hussitos iturorum].

Datum: 1421, pontificatus Martini V

Incipit: Nota anno Domini M CCCC XXI fuit dispositus grandis exercitus contra hussitas et crux predicata et data. Et ibi omnes predicatores crucis etiam poterant audire confessiones crucesignatorum et eos absolvere ab omnibus peccatis… Formula absolutionis. Dominus noster Ihesus Christus qui pro salute humani generis crucifixus est te dignetur absolvere, et ego te auctoritate eiusdem Domini nostri Ihesu Christi… domini Martini pape quinti ac ipsius pape legati qua fungor, absolvo te…

Explicit: Oremus. Pretende, domine, quesumus famulis tuis dexteram celestis auxilii, quos pro gloria tui nominis signo sacratissime crucis insignitos pugnatores katholice veritatis populique fidelis contra perfidos et obstinatos esse voluisti pro Domino. Dominus vobiscum. Benedicamus Domino.

Издание: Urkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges/Hsg. von F. Palacky. Prague, 1873. Vol. I, n° 110. P. 113–115.


F. 162r–169v Exhortatio pro cruce assumenda contra infideles et paganos.

Incipit: Qui non tollit crucem suam et sequitur me non est me dignus. Mat X et Luce XIIII. Beatissima Dei genitrix Maria prima omnium fuit que crucem tollere nos docuit….

Explicit: …sic fecerunt qui tempore passagiorum sponte contra Turcos se morti exposuerunt.


F. 169v–170v [De votis crucesignatorum] Nota votum secundum Raymundum vide in folio sequenti ad signum K.

Incipit: De voto et voti redemptione in decretali 3o episcopi possunt dispensare in voto, id est commutare.

Explicit:…unde dominus papa et episcopi possunt dispensare in voto, i. e. commutare. Tunc sequitur ubi videndum est vide in folio presenti ad signum K.


F. 171r–173v Circa prefatam cruciatam et transitum contra Turcos orta et mota fuerunt aliqua dubia ad que a diversis est responsio data.

Incipit: An plenissima remissio de qua in bulla precedenti fit mentio sub se contineat…

Explicit:…consequentur si manutenerent unum ymmo plus placuit sibi ille modus quam dare ad capsam.


F. 174r–175r In tractatu magistri Nicolai Weyglensis de indulgentiis capitulo 20.

Incipit: Premissis sub brevitate deductis patet quam multiplicem fructum consecuntur fideles pro fide Christi fideliter et fiduciabiliter pugnantes… per indulgentiam plenarie remissionis…

Explicit: Si hec bene attenderent principes tam ecclesiastici quam seculares, non sinirent quandoque mala tam respiblice quam fidei noxia crescere, sed magis curarent ea in suis initiis supprimere et illis obviare.

Post textum dictum est: Consequenter idem magister Nicolaus movet et solvit aliqua pulchra dubia. Primo. An quandoque oporteat fidelem pro fide certare atque pugnare usque ad rerum spoliationem… 12°. Utrum si homo ad aliqua mala cogatur debeat sibi ipsi mortem inferre. Horum solutionem vide in tractatu predicto de indulgentiis capitulo XXI.


F. 175–179 documenta varia (Constitutio sinodi Aquilegiensis facte anno MCCCCXLVIII; De obitu domini Nicolai abbatis et reformatoris in Mellico).


F. 180r–181r Commissio predicationis crucis contra Turcos a legato sedis apostolice sancte fratri Gabrieli.

Incipit: Rudolphus Dei gratia episcopus Laventinus sanctissimi domini nostri pape referendarius et eiusdem ac sedis apostolice per inclitam nationem Alamanie nuncius orator et legatus… venerabili ac religioso fratri Gabrieli de Verona ordinis minorum… Cum sanctissimus in Christo pater et dominus noster dominus Pius divina providentia papa 2 ad publicandum bullam cruciatam per sanctitatem suam contra perfidissimos Theucros…

Explicit: …ut de eadem bulla cruciate eiusdem sanctissimi domini nostri pape plenior notitia habeatur, eam hic subicimus cuius tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis.


F. 181r–188v [Bulla cruciata domini Pii pape II, Ezechielis prophete].

Datum: 1463.

Incipit: Pius episcopus servus servorum Dei universis et singulis Christi fidelibus salutem et apostolicam benedictionem. Ezechielis prophete magni sententia est. Venientem gladium nisi annunciaverit speculator animarum que perierint sanguinem de manibus eius requirendum fore. Quod veriti sancte memorie predecessores nostri Nicolaus quintus et Calixtus tercius ab eo tempore, quo Turchorum efferata rabies Constantinopolim expugnavit venturum ad interiora christianitatis hostilem gladium elevare non cessarunt…

Explicit: Da nobis victoriam de tuis hostibus, ut tandem recuperata Gretia per totam Europam dignas tibi cantemus laudes, tibique perpetuo serviamus et omnis terra te adoret et nomini tuo psallat in seculo seculorum. Amen.

Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis Domini millesimo quadringentesimo sexagesimo tercio undecimo kalendas novembris pontificatus nostri anno sexto.

Издание: Theiner A. Vetera Monumenta Historica Hungariam Sacram Illustrantia, Roma, 1860. Vol. I. P. 474–481.


F. 189v Ordinata per constitutos a karissimo domino Rudolfo episcopo Lavantino legato sede apostolice, etc, que observari debent in et circa negotium sancte cruciate in civitate Wiennense.

Incipit: Primo quod constituti predicatores habeant unum libellum qui conservetur apud dominum officialem et in quo infra scripta scribantur. Item crucesignati per presens qui adhuc votum super se habent…

Explicit: Item quod si quis adeo pauper sit, ut cum novem contribuere sufficientur pro uno cruce signando non posset, consideret quantum consumat per septimanam cum familia sua, et in cista reponat tantum.


F. 190r–194r Planctus civitatis Constantinopolitane per Turcos obtente. Epistola magistri Bernhardi cancellarii Salzburgiensis ad dominum episcopum Chiemensi [Chiemsee].

Datum: 1453.

Incipit: Bernardus de Kreyburg obsecutor humilis ecclesie Salzburgiensis dulcissimo suo patri reverendissimoque domino domino Silvestro episcopo chyemensi viro maturo et prudenti salutem et sua novissima memorare…

Explicit: Si tibi ea nimis quam velis est prolixa doleo ipsa mihi brevior est quam affectus cupit. Vale. Ex Salzburga X kal. augusti, anno etc LIII [1453].

Издание (частично): Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476).

Bucarest, 1915. P. 54–56.


F. 194v–196v Copia de lamentabili obtente egregie civitate Constantinopolitane expugnatione per imperatorem teucrorum facta anno Domini 1453.

Datum: 1453.

Incipit: Ysidorus miseratione divina sacrosancte romane ecclesie episcopus Sabiniensis cardinalis Rutenus vulgariter appellatus universis et singulis Christi fidelibus has nostras litteras inspecturis salutem in Domino Ihesu Christo. Audite hoc omnes gentes, auribus percipite omnes qui habitatis terram, David ait propheta in sui prefatione psalmi…

Explicit:… et feliciter vivere et tale bravium et magnam hanc coronam a Deo dignemini suscipere. Datum Crete in domibus residentie nostre sub sigillo nostro quo utimur anno a nativitate Domini M CCC LIII die octavo iulii ponctificatus sanctissimi domini nostri Nicolai divina providentia pape quinti anno septimo.

Издание (сокращенная версия): Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 28. Bar-le-Duc, 1874. 1453, § 5–6.


F. 197r–197v [Epistola magistri Iohanni de Lastico (ordo hospitalis, magister ordinis in 1437–1454) de captione Constantinopoli].

Datum: 1453.

Incipit: Frater Iohannes de Lastico Dei gratia sacre domus hospitalis sancti Iohannis Iherosolimitami magister humilis pauperumque Ihesu Christi custos venerabili ac religioso in Christo nobis precarissimo sancti Iohanni Lösel prioratus nostre Alamannie… intimamus magnum Teucrum inimicissimum christianorum… ad urbem Constantinopolitanam habendam… sexcentis milibus pugnatorum obsedisse die XXIX mensis may…

Explicit: Et ideo non obstante prefato mandato volumus et sub eadem virtute sancte obedientie et penis premissis precipiendo mandamus, ut omnes preceptores et fratres dicti prioratus nostri apti armis personaliter ad conventum nostrum veniant salvis aliis clausulis premissis. Datum in nostro conventu Rhodi die XXIII mensis iuly anno prefate <1453>.

Издание отрывков: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Seconde série. Bucarest, 1899. P. 520–521.


F. 198r–201r Bulle cruciata domini Nikolai pape quinti [Etsi ecclesia Christi].

Datum: 1453.

Incipit: Bulla indulgentiarum proficisci volentium contra Turcorum principem per sanctissimum dominum nostrum Nicolaum papam quintum concessarum anno pontificatus sui septimo, anno vero Domini M CCCC 53 pridie kalendas octobris.

Nicolaus episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Et si ecclesia Christi ipsum unigenitum Dei filium Ihesum Christum Dominum nostrum et nunc…

Explicit:…communitates vero per interdictum observare cogantur. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnatione Domini M CCCC 53 pridie kalendas octobris pontificatus nostri anno septimo.

Издание: Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957.

Vol. II, n° 1243.


F. 201r–202r Epistola Turcorum missa pape Nicolao quinto.

Incipit: Morbasam Hebey Bessy cum fratribus suis Careby et Luserbach imperatores Organey collaterales pugiles ac in partibus Achaie domini etiam magno sacerdoti romanorum iuxta merita dilectionem…

Explicit:…pertransire ad orientalem plagam presertim circa Dalmaticam et cetera visitare. Datum anno Machameti septingentesimo quandragesimo quinto introitu Heldey.


F. 202r–202v Epistola missa a Rodis ad Iherusalem (!) domino marchioni Friderico de Brannburg [Wrannenberg] de salvo conductu et ex parte Thurcorum.

Datum: 1453.

Incipit: Illustris princeps ac potens et magnifice domine nobis honorande cordiali salutatione premissa per religiosum in Christo nobis carissimum fratrem Gotfridum de Heimbach ordinis nostri…

Explicit:…ubi humane vires non sufficiunt qui vos ad nota custodiat et vostra comitiva ad hanc nostram urbem Rodi feliciter conducat. Datum Rodi in nostro conventu die ultima mensis iunii M CCC 53.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476).

Bucarest, 1915. P. 63.


F. 202v–208r Oratio facta a quondam doctore de rege pagano nomine Machumetus Turchi (?) qui avidissime nititur exstirpare fidem christianam ut postea patebit in prosequendo.

Datum: 1453.

Incipit: Incipit primo epistola ad regem. Ad serenissimum principem et invictissimum regem Alfunsum Nicolai Sagudini oratio edita in urbe Neapoli ultimo ianuarii M CCC LIII.

Pro munere publica ad me delato serenissime princeps et invictissime rex…

Explicit:…expliciunt que facta sunt quia nuper transierunt. Quid sequitur specta quia non sunt adhuc perfecta.


F. 208r–210v Bulla cruciata contra Turcos domini Calixti pape 1456 [Cum hiis superioribus annis].

Datum: 1456.

Incipit: Calixtus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus patriarchis, archiepiscopis, episcopis, electis nec non, dilectis filiis eorum in spiritualibus vicariis ac abbatibus, ceterisque ecclesiasticis personis vbilibus <:venerabilibus> per orbem christianum constitutis salutem et apostolicam benedictionem.

Cum hiis superioribus annis impius nominis christiani persecutor Turcorum tirannus post oppressam Constantinopolim civitatem in qua omnem genus crudelitatis exercuit…

Explicit:…et alios damnate secte machometane in partibus orientalibus sectatores. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis dominice millesimo quadrigentesimo quinquagesimo sexto duodecimo kal. iulii pontificatus nostri anno secundo.

Издание: Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 29. Bar-le-Duc, 1880. 1456, § 19–23.


F. 211r–211v Responsio data Hungaris nomine imperatorie maiestatis per dominum Eneam [будущий папа Пий II] episcopum Senensem [Сиена] in nove civitate die XXIII aprilis anno 1455.

Datum: 1455.

Incipit: Optasset sacra maiestas imperatoria reverendissimi patres ac magnifici proceres incliti regni Ungarie legati, que Frankfordie conclusa et conscripta fuerunt executioni hoc in loco ut institutum erat potuisse mandari…

Oportet igitur si contra Turcos bellum gerere volumus…

Explicit:…et reliqua faciat que ad bellum contra Turcos gerendum sue serenitati incumbunt, hoc pacto si faverit, ut credibile est, divina pietas et regnum vestrum magnifice defendi, et honor christiani nominis salvari et ecclesie katholice status ad pristinum decus reduci poterit.


F. 212–229 documenta varia.


F. 230r–233r [Epistola domini Enee ad papam Nikolaum de hereticis in Bohemia et de bello Ungarorum cum Turcis],

Datum: 1448.

Incipit: Domino beatissimo et vere sancto domino Nikolao quinto pontifici maximo Eneas sacerdotum minimus in Christo salutem. Longa taciturnitas brevi nequit epistola compensari, dabit igitur veniam tua beatitudo, si ad te post diuturna silencia scribens pluribus utar, quam tue sinant occupaciones.


F. 230v: Ceciderunt in Hungaria fortissimi, prostrata est christianorum acies, sacratissime crucis vexillum a porcis conculcatur, ingens aperta est in nos porta malorum. Non ut doleas, sed ut scias, scribo… victores Turchos christianum exercitum prostravisse…

Explicit: Vale optime in Christo Ihesu Domino nostro, et que a nobis scribuntur, fidelibus servis, in meliorem (partem – cancell.) suscipito partem, Ex Novacivitate Austrie VII kal. decembris, anno Domini MCCCCXLVIII.

Издание: Der Briefwechsel des Aeneas Silvius Piccolomini / ed. R. Wolkman. Wien, 1912. P. 72–77, n°. 23 (1448).

Английский перевод: Reject Aeneas, Accept Pius. Selected letters of Aeneas Sylvius Piccolomini (Pope Pius II). Introd., transl. T. M. Izbcki, G. Christianson, P. Krey. Washington DC, 2006. P. 286–293.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476). Bucarest, 1915. P. 41–42.


Таким образом, мы имеем в распоряжении несколько случаев «подозрительного соседства» нашего трактата с документами, связанными с борьбой против турок и гуситов, которыми нельзя пренебречь. Разумеется, только их не хватит, чтобы доказать, что трактат действительно применялся в этих войнах, однако в нашем распоряжении имеется еще один аргумент, гораздо более серьезный.

Прямое свидетельство использования трактата в XV веке

В манускрипте из Мелька расположен документ, который называется “Exhortatio pro cruce assumenda contra infideles et paganos” (листы 162–169), в котором мы находим следы использования трактата. На настоящий момент сложно сказать, идет ли речь о прямом или опосредованном его использовании, однако точно ясно, что речь ни в коем случае не может идти о «независимом изобретении».

На листах 162v– 163 г говорится о трех способах помощи крестоносному предприятию, а именно личном участии, материальной помощи и помощи молитвами, более-менее в почти таких же выражениях, как в третьей главе трактата. Подобным же образом, в документе упоминается про «феодальный» аргумент для участия в крестовом походе (идея о том, что мы держим наше тело, как феод от Бога, и должны по необходимости выставлять его за Него), подкрепленный цитатами из 2-й Маккавейской книги и из святого Бернара.



Еще некоторые комментарии по поводу типов помощи крестовому походу, явно взятые у Гумберта расположены немного далее по тексту, на листе 163 г.

Там же, на листе 163 г, расположено своего рода «резюме» главы 19 и следующего за ней 22-го приглашения. Порядок перечисления причин, по которым нужно принести свое тело в жертву Христу полностью совпадает с порядком в трактате Гумберта.



Далее следует отрывок из главы 8 и следующего за ней 10-го приглашения:



На листе 167v расположены рассуждения о трех войсках Бога и о справедливых и несправедливых войнах, которые, вероятно, являются резюме рассуждений во второй главе трактата:




Внизу листа 163v имеется фрагмент 10-й главы со ссылками на «Трехчастную историю» Кассиодора. На листе 165 г расположены материалы, взятые из глав 5–7 и 18 о необходимости принятия креста и оставления грехов. В некотором смысле, неизвестный автор документа «поправляет» Гумберта, говоря, что крест можно носить не только на правом плече, на чем настаивает Гумберт, но и на левом, поскольку эта сторона расположена ближе к сердцу: “Etiam crux imponitur in sinistro latere> at dictum est, quia ibi cor situatur”. На листах 166v-167r расположен список милостей церкви, предназначенных для крестоносцев, в полном соответствии с главой 17. Далее, на листе 167 г, расположен список утешений крестоносцев, полностью соответствующий 26-й главе. На листах 167v– 168 г расположен список, соответствующий главе 42 (что необходимо для крестоносцев), и, наконец, на листе 168 г расположен список, соответствующий главе 43 (что необходимо, чтобы сражаться с сарацинами).

Таким образом, мы видим, что документ явно не мог возникнуть независимо от трактата.

Теперь необходимо постараться понять, к какому времени принадлежит сам документ. Несмотря на то, что почерк датируется XV в., это может быть поздняя копия какого-то более раннего документа. В документе упоминается о проблемах христиан с турками (лист 163r: “insuper quia fratres nostri undique per Turcum quassantur, pro eorum liberatione tenemur animas ponere”; 166r: “videamus igitur in quantis periculis sint proximi nostri, qui in propinquo sunt Turco”), однако это может указывать как на XV, так и на предшествующие века. Впрочем, некоторые доводы, позволяющие утверждать, что речь идет о позднем документе, в нашем распоряжении имеются.

Первым, пусть и не очень надежным, аргументом, является вокабуляр документа. Внизу листа 163v читаем: “quod patet ex forme bulle cruciate quia debent se prius vovere Deo, et quod vadant contra Turcum ad vindicandum Dei iniuriam”, а на листе 167r: “Nam recipientes tenentur se vovere Deo, ut dicit bulla cruciata”. Таким образом, автор называет крестовый поход “cruciata”, что говорит скорее в пользу наших предположений. Как пишет Б. Вебер, термин “cruciata” не использовался в папских документах до середины XV в., хотя и был известен[82]82
  Weber В. Nouveau mot ou nouvelle realite? Le terme cruciata et son utilisation dans les textes pontificaux // La Papaute et les croisades / The Papacy and the Crusades / Ed. M. Balard. Burlington, 2011. P. 14–15.


[Закрыть]
. Здесь, пусть и в третьем лице, речь идет о папском документе. Нельзя ислючать, впрочем, что такое наименование было характерно для непапских документов, в отношении встречаемости термина “cruciata” в которых специального исследования пока не проводилось, поэтому этот аргумент остается ненадежным.

Вторым аргументом является то, что турки и Святая земля четко разделены. На листе 164 г автор пишет: “Nam si in forma butte papatis indutgentia concedatur accipientibus crucem in subsidium terre sancte vet contra Turcum” (в помощь святой земле или против турок). Иначе говоря, турки, о которых говорится повсюду в документе, обитают далеко не в Святой земле и, вероятно, являются турками-османами из Малой Азии. Кроме того, нужно заметить, что в документе говорится исключительно о турках (кроме фрагментов, заимствованных у Гумберта, листы 163v, 165 г, 166v, и цитат других авторов, лист 166v), тогда как в трактате Гумберта говорится практически повсюду лишь о сарацинах. В главе 8 Гумберт рассказывает притчу из Мф. 22 о царе, который пригласил гостей на свадьбу своего сына, и сравнивает сарацинов с теми приглашенными, которые убили рабов, присланных царем. В свою очередь, анонимный автор “Exhortatio” расширяет это сравнение (лист 163v): “ut Saraceni, Turci et Agareni”. Б. Вебер показывает в своей монографии, что папы XV века хорошо различали «турок» Малой Азии и «сарацинов» Египта [83]83
  Weber В. Lutter contre les Turcs: les formes nouvelles de la croisade pontificale au XVe sie-cle. Rome, 2013. P. 45^19.


[Закрыть]
, вследствие чего исключительное употребление термина «турки» также может указывать на турок-османов.


Страницы книги >> Предыдущая | 1 2 3 4 5 | Следующая
  • 0 Оценок: 0

Правообладателям!

Данное произведение размещено по согласованию с ООО "ЛитРес" (20% исходного текста). Если размещение книги нарушает чьи-либо права, то сообщите об этом.

Читателям!

Оплатили, но не знаете что делать дальше?


Популярные книги за неделю


Рекомендации