Текст книги "Шеър сайёраси"

Шодмонқул Салом
Шеър сайёраси
Шеърлар

 
Шоир қанотига ўт кетган қушдир,
Унга дон кўрсатманг, беринг осмонни.
То ёниб бўлгунча ёришсин олам,
Токи куйдирмасин куйган жаҳонни.
 

БОБОЛАРНИНГ АЙТГАНИ

 
Мерганлар тонг чоғи қояга етгай,
Булоқли бир ажиб сояга етгай,
Ким ўз манзилига етгай қай маҳал,
Бир йигит қирқ йилда вояга етгай.
 
 
Унинг йўлларининг олқиши бордир,
Кимгадир зор бўлиб боқиши бордир.
Не-не илонларнинг чақиши бордир,
Барча чаққанларнинг заҳмати кетгай,
Бир йигит қирқ йилда вояга етгай.
 
 
Мард киши умидвор ҳар дам Худойдан,
Ҳикмат топмагайсан қуруқ дод-войдан.
Бир қултум сув ичса Оққапчиғайдан,
Карвонларнинг бари манзилга етгай,
Бир йигит қирқ йилда вояга етгай.
 
 
Гоҳ бошидан юлдуз ёғду сочгайдир,
Гоҳо шамсу қамар бирдан ўчгайдир,
Ҳар кимнинг либосин қисмат бичгайдир,
Қисмат бичган либос қай маҳал битгай,
Бир йигит қирқ йилда вояга етгай.
 
 
Кимни ҳоритмаган умр жафоси,
Сабрнинг ортида унинг шифоси,
Саксонга кираётган Ғани бобоси,
Улуғ давраларда бир ҳикмат айтгай:
Бир йигит қирқ йилда вояга етгай.
 

ШЕЪР ЙЎЛИ

 
Сенга роз айтмоқнинг йўли шу бўлди,
Фақат рост айтмоқнинг йўли шу бўлди.
Тингладинг, тушундинг, аммо жим турдинг,
Нетай, боз айтмоқнинг йўли шу бўлди.
 
 
Ўзига етганнинг йўли биттадир,
Узундир, улкандир аршдан каттадир.
Рўпарангдан ҳеч ким чиқмас бу йўлда,
Бир тақдир бир бора юриб ўтадир.
 
 
Дунёга келишнинг йўли шу бўлди,
Тақдирни билишнинг йўли шу бўлди.
Қувониб, ўксиниб, ўт бўлиб ёниб,
Рози бўп ўлишнинг йўли шу бўлди.
 

КИРИШ

 
Бир тирсак келарди камоннинг ўқи,
Бир бўғин келади ҳозирги ажал.
Узун шеърларимда узун дардлар бор,
Қисқа сатрларим кўзёшдай тугал.
 

БУ ДАШТЛАРГА…

Азиз Онажоним хотирасига!

 
Бизнинг даштга баҳор эрта келар эди,
Оқ турналар азиз қўшни бўлар эди.
 
 
Ёнбошлаган яшил чопон бобо қирлар,
Елкасига миндирарди айтиб сирлар.
 
 
Ёмғирларнинг энтикишин тинглардим мен,
Шамолларнинг ташвишини англардим мен.
 
 
Онажоним шамол каби кезар эди,
Тандирга нон ёпиб, офтоб узар эди.
 
 
Меҳрибоним булут билан диллашарди,
Ёмғир тинар, сўнг ғилминди қилишарди.
 
 
Қора саҳар оқ ниятлар элар эди,
Мактабхалтам орзу билан тўлар эди.
 
 
Олти болам – олти шаҳар дер эди-да,
Олти ёшда етим қолган ҳур эди-да…
 
 
Ёниб чироқ, туриб туёқ бўлсин, дерди,
Мен кам дедим, хирмонларинг тўлсин, дерди.
Ўқиш-ёзиш билмас эди – тақдир қисган,
Бу дунёнинг тошлоғида гулдай ўсган.
 
 
Шаҳид кетган оғасини қўмсар эди,
Чорижондан тирноқ йўқ, деб эслар эди.
 
 
Қиёматга уч кўза сув ғамлаганди,
Тақдир уч бор «болам»латиб алдаганди.
 
 
Отам эса сукунатнинг ўғли эди,
Етти яшар гўдак каби тўғри эди.
 
 
Уйимизга меҳмон эди қалдирғочлар,
Шомни ирим қилишарди симёғочлар.
 
 
Дилгир онам ун гардларди бойўғлига,
Кафтларидан сир оқарди тун бағрига.
 
 
Тушларимда камалаклар яшар эди,
Тилларимга ҳар кун бир сўз қўшар эди.
 
 
Оппоқ сутнинг қаймоғидай оқ тонгларда,
Гул кўнглимни чўмилтирган ул онларда…
 
 
Меҳр эмиб, менинг кўнглим катта бўлди,
«Алпомиш»лар, «Кунтуғмиш»лар ёдда бўлди.
 
 
Сўнг танишдим саволи кўп олам билан,
Ўзим билмай хайрлашдим онам билан.
 
 
Чиқиб кетдим мен меҳрнинг меҳваридан,
Жудо бўлдим коинотим гавҳаридан.
 
 
Тандирдаги нонқўйгичда қўлин изи,
Худойим-эй! Қани ўзи, қани ўзи?..
Қўзигулдай тоза кўнглим бор эди-я,
Полвон онам, султон онам бор эди-я…
 
 
Онагинам ёмғир каби ёғиб ўтди,
Азим дунё бир томонга оғиб кетди.
 
 
Билдим: умр охири йўқ соғинишдир
Ва ё онам эккан тутдан учган қушдир.
 
 
Юрган эдим ғам ҳақида шеърлар ёзиб,
Лек билмасдим қандай бўлар ғамнинг ўзи.
 
 
Она, сенинг борлигингдан шоир бўлдим,
Йўқлигингдан ғам селида тойир бўлдим.
 
 
Тол бешиклар кўкрагингга ботгани-чун,
Тол таёқлар кўкрагимга ботди бугун.
 
 
Қаро ерни қайириб босиб юрмадинг-а,
Сенсиз қувонч татимади, кўрмадинг-а…
 
 
Нени орзу қилиш керак, билмайдирман,
Ёлғончида энди орзу қилмайдирман.
 
 
Лопиллаган тобутингда кетди борим,
Куйиб-тутаб кетаётир ушбу шеърим.
 
 
Қизалоғим чеҳрасидан излагайман,
Тополмайман, кулиб туриб бўзлагайман.
 
 
Дейман: «Момонг кўкка учди – юлдуз бўлди»,
Тонгда дейди: «Момо, келинг, кундуз бўлди».
 
 
Тўн қависа, чирозлари шеър эди-я,
Шоир онам, чевар онам бор эди-я!
Онажоним шамолдайин елиб ўтди,
Мард келганди, мард яшади – ғолиб ўтди.
 
 
Эй, ёронлар, юрганимга ишонманглар,
Шеърлар айтсам, тирик, дея қувонманглар.
 
 
…Бу даштларга баҳор эрта келар эди,
Турна учса, дил ҳавасга тўлар эди.
 
 
Энди сира учгим келмай қолган менинг,
Орзуйимни замин ютиб олган менинг.
 
 
Энди кўзим кўкка ёниб боқолмайди,
Ерни суйган одам қанот қоқолмайди.
 
 
Бу ер бир пайт оддий тупроқ маскан эди,
Илдиз отдим – Она деган Ватан энди.
 

ЭВЕРЕСТ ЧЎҚҚИСИГА ТАЛПИНГАН АЛПИНИСТГА!

 
Тоғлар – Худо шерлари,
Хуриллашиб ётмишлар.
Унинг елкаларига
Товонларим ботмишлар.
 
 
Алплар алпонг-талпонглаб,
Тирмашади полвонлар.
Арслон уйғониб қолса
Не қиларкин нодонлар?..
 
 
«Сўнгги гапни барибир
Тоғнинг ўзи айтади!»
Хўрсиниб қўяр сардор
Ва илдамлаб кетади.
 
 
Ё, Раб! Асрагил Ўзинг!
Кафтингда тутгил, Эгам!
Арслоннинг тишин кўрдим,
Икки қўлим – бир ёқам!
Икки қўлим – бир ёқам!
 

«Кошки, тушунмасам, кошки, сезмасам…»

 
Кошки, тушунмасам, кошки, сезмасам,
Кўзлари тубида маккор бир севинч.
Истиғноларида, ёлғонларида
Соғинч, алам ҳамда туганмас ўкинч…
 
 
Кошки, нигоҳида кулгу шаклида
Қўрқув ва задалик бўлмаса эди.
Кошки, «Чин ошиқлар бор» деб ёлворган
Менинг юрагимни тингласа эди.
 
 
Кошки, кўзларининг туб-тубларида
Музлаб ётмасайди бахтсиз ошиқлар.
Кошки, лабларидан учган оҳларга
Қўшилиб чиқолса дилдан оғриқлар.
 
 
Кошки, чин бўлсайди унинг кўзёши,
Кошки, кўзёш таъмин билмасам эдим.
Йўлимиз кесишган маст оқшомларда
Мени мошин уриб – кўрмасам эдим.
 
 
Кошки, тушунмасам эди, унинг ҳам
Қалбининг бир чети қоронғу, яра.
Ахир, менинг додим етиб боргунча,
Қанча майхона бор йўлимда, қара…
 
 
Майли, кетаверсин… Ҳа, кетаверсин,
Тўзонлар чулғаган ҳаёт бағрида.
Мен эса қалбимни куйлаб ўтаман,
У йиғлаб туради дилнинг қаърида…
 
 
Шу ўзи етади… Кошки, шу етса…
Унинг-ку, овунчи бордир, шубҳасиз.
Лекин юпанчи йўқ, буни биламан,
Қолганини билиб нима қиласиз?!
 

«Тентак отга қўшилган…»

 
Тентак отга қўшилган
Бўш арава, бўш арава.
Тепаликдан пастга қараб
Гижинглайди, гижинглайди.
Отни суриб бораётир
Бўш арава, хўш арава.
Томошабин қарсак урар,
Кимдир кўксин ғижимлайди.
От ўйлайди: “Бу дунёнинг
Бор юкини тортгум ўзим!”
Нишабликда, лол турганча
Ёшга тўлиб борар кўзим.
 

ҲОЛИМ
туркумидан бир шеър

 
Силовсиндай силкиниб
Қор оралаб кетяпман.
Сездингми, ай, қиморбоз,
Ёнгинангдан ўтяпман.
 
 
Юрагимни жом қилдинг,
Устихонимни бир най.
Най чалар маст улфатлар,
Бағри қондир, ҳойнаҳой.
 
 
Бир гулнинг доғи билан
Нопармон бўлмиш сийнам.
Мени юпатолмасдан
Юпанмай ўтди онам.
 
 
Қор кўзимни олади,
Манзилдан йўқдир хабар.
Кафтимга ёши томиб
Фалакдан боқар Жаббор!
 
 
Соғиниб кетаяпман,
Ҳижронга ботаяпман.
Дилдаги оқ ниятни
Коса сутдек тутяпман.
 
 
Силовсиндай силкиниб
Ўтиб кетгум ёнингдан.
Руҳимга сингиб кетган
Аламларинг ёдимда.
 
 
Ойдан йўл сўраб кўрдим,
Қуёшдан кутдим имо.
Юлдузлар қиррасида
Фаришта бермас садо.
 
 
Ё, Раб! Кўзларимни арт,
Мушкулим этгин осон.
Манзилни топмоғим шарт,
Ўзинг қўлла, Художон!
Ўзинг йўл бер, Художон!
 

«Мен маст эдим, онагинам рўза эди…»

 
Мен маст эдим, онагинам рўза эди,
Ер ёнарди, саратон ё жавзо эди.
 
 
Қуёш тегиб ўтар эди қирларимга,
Тер ёмғирдай ёғар эди шўрларимга.
 
 
Жума куни, пешиндан сўнг, аср чоғи,
Липилларди ҳаётимнинг шамчироғи.
 
 
Акам келди, отдан тушди – даштда эди,
Лаби қотган, лек аламнок шаштда эди.
 
 
Ўрма қамчи елкам узра чизди йўллар,
Бу йўлларни ювиб кетди тентак селлар.
 
 
Қамчиларнинг оғриқларин сезмасдим мен,
Кўзларимни онажондан узмасдим мен.
 
 
«Сени кўриб, кулган кўзим тўлмасмиди,
Қайроқтошдай бир тош туғсам бўлмасмиди?!
 
 
Бундай одам бўлгунингча ўлгин, болам,
Ўлма, болам, ортгинамда қолгин, болам!»
 
 
«Бундай одам» дегани у қандай одам?»
Саволимни такрорлашга қўймас оғам.
 
 
«Одам нима? Қандай нарса, қаерда бор?»
Томоғимдан бўғар Дунё – кўп ичи тор.
 
 
Одам недир? Билмай ўтиб кетсин дейди,
Шу такаббур рафтор бир кун бошин ейди.
 
 
Одам – ният! Яратганнинг оқ нияти,
Одам – номус! Табиатнинг ҳамияти.
 
 
Одам – дуо! Гоҳ-гоҳида ижобатдир.
Одам баъзан таҳоратсиз ибодатдир!
 
 
Одам ҳали битмай турган иморатдир,
Одам гоҳо ибодатсиз таҳоратдир.
 
 
Бу туришда Одам уйи битмагайдир,
Ибодатлар ижобатга етмагайдир.
 
 
Одам йўлдир, ундан омон ўтиш керак!
Бошқа йўл йўқ, аждаҳо бор, нетиш керак?
 
 
Одам гўдак чоғларида учар эди,
Ўлгунича кир дунёни қучар энди.
 
 
Одам – тандир, Тангрим ўтин қалаб қўйган,
Одам нафсдир! Талх жаҳонни ялаб тўйган.
 
 
Бу тандирда қандай қилиб нон пишади?
Олов керак! Қачон ҳасрат етишади?
 
 
Одам олов излаб юрган мусофирдир,
Совуқ қотган, қорни очган, йўли тордир.
 
 
Бир кечага жой сўрайди, бера кўрма,
Уйингга ўт қўйиб кетса, йиғлаб юрма.
 
 
Одам – идиш! Ичи тўла хомашёдир!
Ул пишгунча ёлғон дунё – чин дунёдир!
 
 
Одам овоз, қоронғуда жаранглаган!
Кунботишдан кунчиқишга аланглаган.
 
 
Одам нима? Одам кимдир, қаердадир?
Масжид ёки майхонада, қабрдадир!
 
 
Одам – савол! Жавоби дил тубидадир!
Ул уммонни билмаган ранж хобидадир.
 
 
Одам қулфдир! Кимдир уни очиш керак!
Олмосдай қурч, олмосдай мўрт калит керак!
 
 
Ул калитни ютиб қўйган ўғрибоши,
Шундан кейин мохов бўлган юзу қоши.
 
 
Одам бунда жуда кўпдир, жуда камдир!
Ҳам қўрқувдир, ҳам умиддир, ҳам аламдир!
 
 
Мен одамлар оролида мусофирман,
Гоҳ ўғриман, гоҳ даллолман, гоҳ тожирман!»
 
 
Шул сўзларни айтиб бўлдим, шом етишди,
Акам, онам, ҳаммаси ҳовридан тушди.
 
 
…Кўп йил ўтди… инсоф эли мени кутди,
Мен азобни, сабр мени жим овутди.
 
 
Рўза эдим. Онагинам бемор эди.
Қуёш эса зўр ҳижронга хумор эди.
 
 
«Рамазонда омонатин олсин» дерди,
«Қозоқларда юрганларим келсин», дерди.
 
 
…Мана, бўлди. Биродарлар йиғлаб бўлдим!
Ишқсиз умр – кесак экан, шуни билдим!
 
 
Денгиз сари фақат сув деб бормоқ ҳайфдир,
Изтироб ва соғинч ҳаққи, яшаш кайфдир!
 

БЕДОР НАБИРАГА АЙТИЛГАН ЭРТАК

 
«Бир бор эмиш, бир йўқ эмиш» – йўқ замонда,
Бул гапларни айтгувчи ҳам йўқмиш анда,
Шул эртакни эшитгувчи ломаконда,
Чиним айтсам, бундай эртак йўқ давронда…
 
 
…«Одам» деган қопда ташлаб кетган эмиш,
Қимирламай аллазамон ётган эмиш,
 
 
Баъзилари қоп оғзидан чиққан эмиш,
Айримлари чиқмай ғазна йиққан эмиш.
 
 
Қопга сиғмай қолганлари ҳам бор эмиш,
Шуёғи ҳам бехаридор – абгор эмиш.
 
 
Аввал ерга тегар экан тўрт туёғи,
Сўнг заминдан узилибди жуфт оёғи.
 
 
Қанотларни туш кўрармиш беҳушлари,
Бино бўлмай парвоз этган сархушлари.
 
 
Букри бели милён йилда рост бўлганмиш,
Гоҳ бир дамда тупроқдан ҳам паст бўлганмиш.
 

I

 
Коинотнинг бир четида ўлтирармиш,
Бир-бирига қизиқсиниб мўлтирармиш,
Совуқларда ғор тубида қалтирармиш,
Кўкка боқса, қароғлари ялтирармиш.
 
 
Қорни очса, елкасига ёй илармиш,
Қорни тўйса, бир-бирини ов қилармиш.
 
 
Дарахтдан туш, деб ёлвормиш оналари,
Ғор оғзидан қайтаролмас оталари.
 
 
Дарахтдан то тушгунича минг-минг фасл,
Ғорга кириб чиқмай қолмиш неча насл.
 
 
Баъзиларин кўкрагида дил бўлармиш,
Бундайини қолгани тошбўрон қилармиш.
 
 
(Бехосият бўлса керак – ўздан кўрсин,
Эл қатори тошмунчоқни тақиб юрсин!)
 
 
Баъзиларин кўзларида йўл бўлармиш,
Баъзиларин нигоҳида тил бўлармиш.
 
 
Баъзилари сокин тунни тинглар эмиш,
Баъзилари шамоллардек йиғлар эмиш.
 
 
Эмиш-эмиш, шундай эмиш, қандай эмиш,
Бундайлари қолганига бўлмиш емиш.
 
 
Мен ҳам бир пайт сабий эдим – айтардилар,
Тонг отганда айтганидан қайтардилар.
 
 
Мен уларнинг сўзларини олиб қолдим,
Ўзларини бўшаб қолган қопга солдим.
 
 
Шунча юкни олиб ёлғиз кетаяпман,
Бу оламдан ровий бўлиб ўтаяпман.
 

II

 
Баъзилари танҳоликда тоқ ўтармиш,
Ғорга кириб, тунлари парвоз этармиш.
 
 
(Учганини ким кўрибди, жинми, шайтон?
Қўнган пайти қанотини юл, оломон!)
 
 
Баъзилари қиз бўлармиш, баъзиси ул,
Бир хилига ўзгасининг хасми маъқул.
 
 
Баъзилари ҳур қиз келиб, ҳур кетармиш,
Айримлари ҳурлигида ул кутармиш.
 
 
Баъзилари қўрқмайдиган бўлар эмиш,
Баъзилари чақмайдиган бўлар эмиш.
 
 
Баъзилари кечалари кўрмас эмиш,
Айримлари ит эмишу, ҳурмас эмиш.
 
 
Айримлари тунда олов ёқар эмиш,
Тонгда уни шу гулханда ёқар эмиш.
 
 
Қизиқ эмиш, шундай ишлар ёқар эмиш,
Гоҳи ёмғир, гоҳида қор ёғар эмиш.
 
 
Баъзиларин эркаклари бўлар эмиш,
Баъзиларин эрмаклари бўлар эмиш,
Ҳаммасининг эртаклари бўлар эмиш.
 
 
Айримларин аёллари бўлар эмиш,
Айримларин ҳаёлари бўлар эмиш,
Озми-кўпми хаёллари бўлар эмиш.
 
 
Баъзилари тириклайин туғар эмиш,
Баъзилари ўликлайин туғар эмиш.
 
 
Баъзилари уста эмиш, зўр маъбудкаш,
Баъзилари маъбудидай кўчирмакаш.
 
 
Бировлари омоч ҳайдаб, дон экармиш,
Омоч синса, у ҳам тўхтаб, нос чекармиш.
 
 
Баъзилари мингта қўйни боқар эмиш,
Гар санаса, бир минг битта чиқар эмиш.
 
 
Баъзилари ухлар эмиш, туш кўрармиш,
Бир қулоч бўз ё бир тишлам гўшт кўрармиш.
 
 
Тушларида олар эмиш, берар эмиш,
Тонг отганда безрайишиб турар эмиш.
 
 
Айримлари ёшин яшаб ўлар эмиш,
Айримлари ёшин ошаб ўлар эмиш.
 
 
«Уруш-уруш», «Яраш-яраш» ўйнар бари,
Араз қилиб келмас эмиш ўлганлари.
 
 
Кўкка чиқиб-тушиб турар пайғамбари,
Дарсни ташлаб, чиқиб-кирар малимлари…
 

III

 
– Мен билмасдим, савод чиқди аста-секин,
Ўриларкан ҳар қандайин беор экин.
 
 
Ўроқчининг қўли сира толмагайдир,
Бунинг сирин гумроҳ гиёҳ билмагайдир.
 
 
Уйғон, қўзим, бу эртагим бедор учун,
Йўқ жойлари оғрийдиган бемор учун!
 
 
– Бобо, сени ёмон кўриб бораяпман,
Недир бўлди, кўз юмсам ҳам кўраяпман!
 

ХХI АСРГА АЙТАРИМ

 
Замин бекор айланмас экан,
Вақт фазода фитна тугади.
Юлдузларнинг гоҳи-гоҳида
Ер шарига кўзи тегади.
 
 
Йўқ, шунчаки нур сочмас қуёш,
Тутқун сингил – Ой тўлмас бекор.
Товонимга кирган тиканнинг
Юпитерда ҳисоботи бор.
 
 
Тили бўлса айтсин денгизлар,
Эси бўлса тушунсин одам.
Юпанч учун келмас кундузлар,
Қўрқув учун туғилмас тун ҳам.
 
 
Йўқ, бекорга айланмайди Арз,
Ғам, шодликда мувозанат бор.
Фақат қайтиб қутилинар қарз,
Катта, жуда катта ҳисоб бор.
 
 
Жуда катта даргоҳ бор – бешак,
Жуда улуғ нигоҳни кўрдим.
Бобом отган она Мамонтнинг
Гуноҳига мен қўрқиб турдим.
 
 
Томирдаги қоним кўп қадим,
Гарчи кўп бор тиғ урди риё.
Бухорийнинг таҳоратидан
Қолган сувга юз чайгил, Дунё.
 
 
Эй, сен, кўкка бир бор боқмаган,
Руҳи – банди, мудраган юрак.
 
 
Боланг «нон» деб қўл чўзган пайти,
Сенга Қуддус нимага керак!?
 
 
Панамангни ечгин бошингдан,
Мен дўппимни олай қўлимга.
Маҳатмани отган қотил ҳам
Кимга ўхшар, сенгами, менга?
 
 
Бунда чекма – димиқди олам,
Руҳиятни тутунлар қучди.
Уйғонолмай чирпанар болам,
Оёқлари Озонни тешди.
 
 
Брунони ёқиб, сўнг унинг
Ёруғида ўқ йўнган, эй, кин,
Шарқ кўтарган машъала томон
Етсин дея айланар замин.
 
 
Бир карвонда кетаётирмиз,
Кетаяпмиз, йўлдошим, ишон.
Нечун совуқ зерикишингга
Пайғамбарлар бўлсинлар нишон?
 
 
Айтмай десам, айтмоқ – менга фарз,
Ёзмай десам, юрак тўла шеър.
Боққил, қандай кенгдир бу олам,
Қара қандай айланади ер,
Бешик каби чайқалади ер.
 

ТАВАЛЛО

 
Қувганин осон тутгувчи,
Қочгандан олисга кетгувчи,
Кутганни муҳтарам этгувчи,
Собирни мукаррам этгувчи,
Унутганни унутгувчи,
Охир нуқтани битгувчи,
Яратган Эгам, асрагил!
 
 
Игнанинг тешикларидан
Туянинг ўтганин кўргандим.
Оқ бошли бир илон экан,
Муллабобо деб боргандим,
Думи билан қамчи урди,
Шундан қўрқишни ўргандим,
Ё Раб, ўшал баҳорда мен
Энди олтига киргандим,
Охир лойим уқотгувчи,
Яратган Эгам, асрагил!
 
 
Онажон қўлимдан тутарди,
Калимамни ўргатарди,
Сўнг «Кунтуғмиш»ни айтарди,
Олов гуриллаб ётарди,
Аёз бўридай қотарди,
Отам юлдузни отарди,
Итлар қўрқувдай кетарди,
Уйқу инсофдай битарди,
Ўшал кечаларимни эслатган,
Яратган Эгам, асрагил!
«Алиф» деб саводим чиққанда,
Алифдек қад кериб боққанда,
 
 
Сулувлар кулгуси ёққанда,
Шамоли жонимни ёққанда,
Тепалар гуллола таққанда,
Ойсанам қўзисин боққанда,
Баҳодир говмишин соққанда,
Қўлимдан бир чаён чаққанда,
Уйгача етказиб келганим,
Яратган Эгам, асрагил!
 
 
Оғалар ҳарбийда юрганда,
Оламнинг ғарбида турганда,
Тушида ватанни кўрганда,
Оналар алаҳлаб турганда,
Ёшим китобга югурганда,
Ит калта-калта ҳурганда,
Арчани яшинлар урганда,
Оталар жим хаёл сурганда,
Ўйлаганларимни эслатган,
Яратган Эгам, асрагил!
 
 
Қувганин осон тутгувчи,
Қочгандан олисга кетгувчи,
Кутганни муҳтарам этгувчи,
Собирни мукаррам этгувчи,
Унутганни ҳам унутмовчи,
Охир нуқтани битгувчи,
Яратган Эгам, асрагил!
 

ИЗТИРОБ МАЙИГА!

 
…Одам унда бахтиёр эди,
(Ҳа, қачондир у бахтли бўлган,
Бу Тангримга сал малол келган.
Шошма, деган ва ўйлаб олган).
 
 
Одам жуда кўнгилчан эди,
Ишонувчан, саховатпеша,
Маймунларнинг думин ўрарди,
Илонга шеър айтиб берарди,
Ҳаммани ўзидай кўрарди.
 
 
Одам бир кун қуёшни топди,
Това тошга кулчалар ёпди,
Қувалашиб, қийқириб чопди,
Аёлининг кўзидан ўпди,
Аёли ҳам лўмбиллаб чопди.
(Бўйида бор эди-да унинг,
Бекор ўтмаган эди-да туни).
 
 
Тангрим бунга син солиб боқиб,
Коинотнинг мағзини чақиб,
Кечмишларни қайтадан ўқиб,
«Бахт ярашмас одам деганга,
У англамай қайтса қошимга,
У тушунмай қайтса, бу бекор,
У дард чекмай Одам бўлолмас!»
Дея наъра тортди Яратган!
Ер устини тутди бир туман,
Ер сатҳини қўпди зўр туман…
 
 
Одам шунда адашиб қолди,
Йўл тополмай суринди, толди,
Аёлидан хавотир бўлди,
Аёли ҳам хавотир олди.
 
 
Овозидан танимадилар,
Чалкаш йўлда олис кетдилар.
Овозлардан танимасдилар.
 
 
Одам туйди ҳижрон тотини,
Қамчилади довдир отини,
Йўқолганди унинг хотини,
(Алдаш осон одам зотини).
 
 
Одам турган жойида қотди,
Бир қашқирга отини сотди.
 
 
Пулин белга маҳкам боғлади,
Ўзин илк бор бахтсиз чоғлади.
 
 
Йўлга тушди майхона излаб,
Мавҳумотга дардини сўзлаб,
Қитъалардан ҳатлаб, кўп тезлаб,
Туман ичра юрагин тузлаб…
 
 
Шуйтиб, бир пайт келди шу ерга,
Мен ўтирган курсига чўкди,
Кўзларидан жолалар тўкди.
 
 
Бунда найранг қиларди биров,
Қалби қора, юзлари олов,
Кўп чиройли, моҳпора жонон,
Сўзларимга ишон, эй, ўғлон.
 
 
Шу сулувнинг зулфидан келган,
Бир бўй эди – руҳни маст қилган,
Қўлларида бир қадаҳ гулгун,
Паймонадай ул жоми тўлган,
 
 
Қадаҳида оғу бор эди,
Тилларида доғи эди,
Мудҳишона чоғи бор эди.
Одамга «бу – энг тотли» деди.
 
 
Оғу билан ғамин ўлдирди,
Одам бечорани кулдирди.
 
 
Одам қучди жонон белидан,
Чиқиб кетди инсоф элидан.
 
 
Жонон унинг бор ганжин олди,
Ўзин гуноҳ чоҳига солди.
 
 
Банди этди сархуш одамни,
Йўлин тўсди улуғ қадамнинг.
 
 
Одам кўзин очмади кейин,
(Кўзни очиш ҳамиша қийин.)
 
 
Одамни у яланғоч қилди,
Бу ҳолини коинот билди.
 
 
Тўнғизларни чорлади жонон:
«Мана, одам… буюк, покдомон.
 
 
Шу ҳолида қолмоқчи эмиш,
Тағин подшоҳ бўлмоқчи эмиш…»
 
 
Тўнғизларни галаси келди,
Тўнғиз одам устидан кулди.
 
 
Сўнг жазога этди мустаҳиқ:
«Мангу мастлик либоси тортиқ!»
 
 
Одам кўзин очмай жим ётди,
Оллоҳ… унинг қалбин уйғотди.
 
 
Кўзин очмай ётди шарманда,
Тўтиқушлар чалди чирманда.
Одам узоқ шундай ётибди,
Аммо қалби яшаётибди.
 
 
Кўзи юмуқ, очгилиги йўқ,
Шу ҳолдаям юрак-бағри чўғ.
 
 
Шу ҳолдаям бўлари бўлган,
Йиғлаб ётар, кўкраги тўлган.
 
 
Майхонада эса май сероб,
Бир кишига тугатиш азоб.
 
 
Дод! Қадаҳда жилмайиб турган,
Кўзим очсам, юзини бурган.
 
 
Кимлигимни энди билдингми,
Инсофга кел, тавба қилдингми?
 
 
Эй, фалакда хўрсинган Жаббор!
Мен тушундим, уйғотиб юбор!
 
 
Мен англадим нурни, рўёни,
Ўйин қилмам азиз дунёни.
 
 
Мен соғиндим, ёрим қаёнда?
Ҳаммаси ўзингга аён-да!
 
 
Кўтарилсин бу бадбахт туман,
Мен ичмайман тўнғизлар билан.
 
 
Ё Раб, кўнглим ғуссага тўлди,
Такаббурлик қилмайман – бўлди!
 
 
Шукр этаман шу итузумга,
Фақат шокир бўлгум ўзингга!
 
 
Мени уйғот, либосим қайда?
Ҳилпирайди бир нарса сойда!
У чакмоним – аёл тўқиган,
(У бир куни намоз ўқиган.)
Имон деган дарахт кўряпман,
Шохида чопоним – танияпман!
 
 
Ё Раб, чақалоқми йиғлаган,
Аёлимнинг кўзи ёриган!
 
 
Минг асрки, яланғоч ётдим,
Худойим, совқотдим, совқотдим!
 
 
Тангрим, олов ёқишни ўргат,
Мен одамга қайтмоқлигим шарт!
 
 
Омоч ҳайдаб донлар сепайин,
Аёлнинг кўзидан ўпайин!
 
 
Эй, жом, тешил, туга, эй, азоб,
Қўл чўзмасман, титрама, шароб.
 
 
…шул аҳд билан бу ердан кетдим,
Мен одамни зиёрат этдим.
 
 
Кўтарилди руҳимдан туман,
Дунё… мен йўғимда гуллаган.
 

«Дилни домуллога ўқишга бердим…»

 
Дилни домуллога ўқишга бердим,
Бир ҳарф ўрганмабди – ўттиз йилдан сўнг.
«Майнаси оч» деди, қайтариб берди,
Қайтариб келдим.
 
 
Бир полвон бобога олишга бердим,
Бир ҳадис билмабди ўттиз йил юриб.
«Илиги пуч» деди, қувиб юборди,
Овутиб келдим.
 
 
Ёвқур чавандозга қўшиб юбордим,
Ўттиз йил чангитди дала-қиримни.
Бир зот айирмабди ўттиз йил чопиб,
«Омади йўқ» деди, қўйиб юборди,
Етаклаб келдим.
 
 
Бир сулув қўлига бериб юбордим,
Гўдакдай опкетди эркалаб, суйиб.
Ўттиз йилдан кейин изладим, топдим,
Иккови ҳам куйган, иккита куюк.
«Бахтимиз йўқ» деди, йиғлаб юборди,
Йиғлаб юбордим.
 
 
Эшикдан сирғалиб кирар шарпадай,
Дарчамдан оламга боқар ўкиниб.
Кўзига боқишга кўзларим қўрқар,
У ҳам қаролмайди, сўзлаёлмайди,
«Эй, Дил, айтгулигинг қолдими?»
«Эй, Дил, айтгулигим қолдими?»
Дейман ичимда…
 

«Аста-аста оқаради тонг…»

 
Аста-аста оқаради тонг,
Аста-аста бўйлайди қуёш.
Аста-аста соч йиғар хаёл,
Аста-аста кўтарилар бош.
 
 
Аста-аста ташланар қадам,
Аста-аста бошланар кураш.
Аста-аста хўрсинар одам,
Аста-аста чарчайди яшаш.
 
 
Аста-аста силтанади қўл,
Аста-аста кемтилар юрак.
Аста-аста уйдан қочар йўл,
Аста-аста маст бўлар эркак.
 
 
Аста-аста зулфга оқ инар,
Аста-аста ёқалари ҳўл.
Аёл юзи тонгдай оқарар
Яноғида музлаб ётар сел.
 
 
Аста-аста эснайди юрак,
Аста-аста зўраяр шамол.
Изоҳлолмас, жим юрар эркак,
Изоҳ сўрмас, жим юрар аёл.
Аста-аста…
 

«Ойнинг телба бўлиб тўлишини кўр…»

 
Ойнинг телба бўлиб тўлишини кўр,
Кечанинг боримни олишини кўр.
Сенга таваллолар этмоқ истасам,
Жонимнинг бўғзимга келишини кўр.
 
 
Кўзинг узолмассан учган юлдуздан,
Ғарам-ғарам ғусса йиққан кундуздан,
Кутганим шулмиди, СЕНдан ва СИЗдан
Аста-аста кўнгил қолишини кўр.
 
 
Қуш бўлсанг, иссиқ юрт томон ўтгувчи,
Булутлар тўшига йиғлаб кетгувчи,
Қайтиб чиқмайдиган ойдек ботгувчи,
Юракнинг ҳам тили бўлишини кўр.
 
 
Бир боқса, оламнинг гуноҳин тўкиб,
Боқмаса, ҳажрига дунёлар чўкиб,
Қаноти ҳўл қушдай бағримни чўқиб,
Жонни томчи-томчи олишини кўр.
 
 
Товонлари ёниб, елкаси музлаб,
Исмин ўзи билмас, бир юпанч излаб,
Гапириниб, қайтариб, ўзига сўзлаб,
Бу сирни ҳамманинг билишини кўр.
 
 
Кулгуми, йиғими – бўғзин тўлдирган,
Қараб, чидаб бўлмас – дунё юз бурган.
Оғир ингроғидан ўзин сездирган,
Қорга ботган тошми – болишини кўр,
Ойнинг беҳудага тўлишини кўр.