Текст книги "Пастэга"

Пастэга
Яўген Аснарэўскі

© Яўген Аснарэўскі, 2023

ISBN 978-5-0060-2788-6

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Пастэга

Глава 1

Цёплая, залатая восень… Мужчына і дзяўчына стаялі побач з высокім, шэрым мастом, ля берага даволі шырокай ракі. Злева ад іх, на некаторай адлегласці, хаваўся ў пералівістай, блакітнаватай смузе, горад, у панараме якога вылучаліся два замкі на высокіх пагорках, хупавыя званіцы хрысціянскіх цэркваў, і сумныя, нязграбныя прамавугольнікі бетонных гмахаў. Перад іх тварамі, пасярод хвалістага воднага шоўку, знаходзіўся невялікі, зялёны астравок, здольны цалкам пакрывацца вадой у дні разводдзяў. Двое назіральнікаў былі апрануты ва ўмерана цёплыя курткі, сімпатычныя шапкі і пальчаткі, цёмныя штаны. Адным з гэтых назіральнікаў быў я – Магістра Тэт (Magistro Tet). Спадарожніцу маю звалі Альфа Саванта (Alfa Savanto). Мы глядзелі на астравок, а там з'яўляліся хуткія, як маланка, выдры.

– Пойдзем, Тэт, – сказала яна, гледзячы на мяне выразнымі і трохі смяшлівымі вачыма, у якіх амаль кожны мог бы прачытаць толькі злёгку затоеную пяшчоту. – Прыйшла пара для нашых урокаў.

«Што можа быць лепш за ўрокі, – падумалася мне, – калі ты настаўнік, а не вучань».

Аднак Альфа любiла быць вучаніцай. І вось мы ўжо сядзелі ў маёй хаце. Інтэр'ер у стылі лофт і ашаламляльны сад за старымі вокнамі… Тут у мяне былі яблыні, і бэз, і грушы, і таполі, і вішні, і агрэст, і зялёная траўка з кветкамі. На самых высокіх дрэвах – цэлая куча амелы. Часам яе вечна зялёныя шчупальцы падалі на дарожкі саду… Вырваныя ветрам яны былі асуджаны на смерць, але яшчэ неверагодна доўга супраціўляліся ёй, нават калі зямлю пакрываў белы, хрумсткі снег.

Аказваецца, у амелы ёсць ягады. Пакуль яна вісіць на дрэве разгледзець іх вельмі складана.

– Люблю тваю самаробную мэблю, – шапнула Аля і засмяялася.

Мілка зручна ўладкавалася на канапе. Побач красаваліся самыя розныя падушкі: некаторыя з даволі складаным гафтам, а іншыя з гладкай, прыгожай тканіны. Усе гэтыя мяккія штуковіны стварылі гаспадары кватэры.

– Згуляем у шахматы, Аля? – спытаў я і ўсміхнуўся.

– Вядома! – хутка пагадзілася яна і рэзка нахіліла галаву на бок, пры гэтым яе валасы саслізнулі на грудзі.

Я – вельмі пасрэдны шахматыст. Вельмі нават маламайстэрскі. Але ўсё ж змог навучыць Алю. Яна выдатна разумела гульню і адгражвалася ўжо ў хуткім часе перасягнуць настаўніка. Думаю, усе шанцы ў яе сапраўды былі. Вучыць яе – неверагоднае шчасце. Што можа быць больш пацягальным, чым задуменная жанчына, якая сядзіць на тваім ложку, схіліўшыся над дошкай з маленькімі, бліскучымі фігуркамі, гладкімі, такімі прыемнымі навобмацак… Гладкія фігуркі, шурпатая дошка са старым, сцертым лакам, маладая дзяўчына… Іх так і хочацца пагладзіць!

Хэй, што вы там гаворыце? Ніколі не думаючая, голая жанчына, без усялякіх фігур, акрамя яе ўласнай, значна панадлівей за тую, што я цяпер апісаў? Хм… Так сапраўды скажуць многія мужчыны, калі, зразумела, раптам вырашаць разрадзіцца шчырасцю. «Я верны табе, дарагая, таму што кахаю» – стандартны варыянт псеўдапраўды. Падаюць, як высакароднае і ўзвышанае прызнанне. Аднак калі б казачнік быў шчыры, то сказаў наступнае: «Я верны табе, супружнiца, бо галівудская акторка мне не дастанецца. Нават твая больш сэксуальная сяброўка Дана мяне бартанула, і вось мы ў шлюбе, чмок-чмок, але варта нечаму значна лепшаму стаць для мяне даступным, і ты атрымаеш адстаўку».

Амаль усе хоць раз думалі, што не вытрымаюць нейкай суровай праўды, але амаль усе яе вытрымлівалі, і лепш за ўсiх, звычайна, тыя, хто прывык да непазбежных выпрабаванняў з дзяцінства. Што наогул значыць ходкая фраза: «Я гэтага не вытрымаю». Наўрад цi ў цябе спыніцца сэрца ад інфармацыі аб тым, што муж уварваўся ў арганізм іншай жанчыны, нават калі ты ўсё яшчэ кахаеш здрадніка. Ты напэўна вытрымаеш тое, што нібы не вытрымаеш – не хлусі сабе, каб пацешыць неўроз. Выпрабаванне, звычайна, страшней перад яго пачаткам, чым у самім працэсе, хоць, пасадка на паль, па-за ўсякім сумневам, складае адно з выключэнняў для дадзенага правіла.

Пасля гэтага выдатнага, кропельку хаатычнага, адступлення, вернемся, нарэшце, да маіх слоў і густаў. Я заўсёды быў перверсіўным: жанчыны з магутным мозгам уяўляюцца мне гарачымі. Асабліва ў тым выпадку, калі пры магутным інтэлекце ў іх яшчэ і анёльская знешнасць. Хто, зрэшты, скажа, што ёсць анёльская знешнасць? Гэта калі дама падобная на адну са скульптур у нашым галоўным касцёле? Ці на ляльку? У яе модныя сёння вусны, якія як быццам доўга білі ракеткай для пінг-понга, пакуль тыя не набылі патрэбную форму? Пам-пам-пам. Але хто такі гэты Магістра Тэт, каб судзіць. Ён, гэта значыць я, якраз ніколі не забывае: густы бываюць рознымі. Можна не казаць: фільм глупства, кніжыца тупая, дзяўчына страшная, а замест гэтага карэктна паведамляць: «не ў маім гусце».

Зрэшты, вернемся да гульні!

– Дзіцячы мат ужо не пройдзе, так? – спытаў я і рэзка прыўзняў бровы.

– Гэта факт! – упэўнена заявіла Аля, кусаючы губкі і паціраючы свае далонькі.

– Ну што ж, – адказаў я дзяўчыне. – Паспрабую паказаць іспанскую партыю, хоць я, шчыра кажучы, трымаю ў памяці толькі назву, што вось, маўляў, нешта там іспанскае ў гэтых шахматных дэбютах навостранае.

– Я магла б быць іспанкай, – прамовіла мая вясёлая партнёрка па шахматах.

– Іспанкі часцяком нейкія занадта шумныя, па меншай меры на мой густ, я хутчэй аматар цішыні, чым ляманту без прычыны. Ёсць час для шумных спраў, калі можна паслухаць метал, пастукаць ложкам, ці пакрычаць у лесе мянушку дадзеную шэфу, але цішыня, абсалютна дакладна, адна з выдатных рэчаў, дадзеных насельнікам гэтага дурнога мірка, – заявіў я, здымаючы з дошкі слана, якога прамаргала Альфа.

– М-м-м-м, ну-у-у-у вось, – жаласна прамычала дзяўчына і зрабіла сумную грымаску.

– Я не магу вяртаць фігуры, я ж выбудоўваў нейкую камбінацыю, каб ты пазяхнула свайго слоніка, ды і наогул, як можна выйграць, калі вечна паддавацца.

– Ну, дзеля мяне-е-е-е, – прашаптала Аля і склала ручкі на грудзях. – Я зраблю ўсё, што ты хочаш!

– З'еш пры мне банан? – спытаў я абсалютна сур'ёзна і крыху ўзвышана, як быццам чытаў пропаведзь у храме.

– Ты вось толькі гэтага хочаш? Рэальна? – удакладніла шахматыстка.

– На кухні ёсць звязак бананаў, – прабасіў я. – Па банане за вернутую фігуру, пешкі не лічацца.

– Дамовіліся! – тут жа пагадзілася апанентка.

Неўзабаве я прайграў, а пераможцы трэба было з'есці тры бананы.

– Дык чаму ты магла б быць іспанкай? – спытаў я, уважліва гледзячы на сваю музу, якая рыхтавалася з'есці пругкую, даўгаватую садавіну.

– Ты нарэшце навучыш мяне пісаць кнігі, «аль» не? – весела пацікавілася дзяўчына.

Я выдаў смяшок. Літаратура – сок жыцця, асабліва неабходны асобным юным розумам. Цяпер, калі нават смешны чалавечак, з адной звілінай у галаве, мае магчымасць даносіць светлыя думкі да шырокай аўдыторыі, асветніцкая функцыя літаратуры некалькі размыта. У другім тысячагоддзі знайсці добры новы раман, прыкладна, як знайсці сапраўдную жамчужыну сярод пластмасавай біжутэрыі. Чуеце? Гэта ўсё тое ж самае – пра часы, пра норавы. Раней было лепей. Старадаўняя, смешная песенька, паўтор з пакалення ў пакаленне. І ўсё ж, ніколі раней прыток літаратурных неафітаў, якія спакушаюць чытача хронікай паходу шаблонных да болю дам і кавалераў – ментальных блізнят кухонных літаратараў, не быў такім вялізным. Масы пісак, якія захламляюць эфір цяжкавагавымі, як рухавік самазвала, вырабамі, апанавалі інтэрнэт. Гэта гістарычная падзея!

– Ну так, – вымавіў я ціха, далікатным голасам. – Напішам разам кнігу, пра якое-небудзь падарожжа ў іншую рэальнасць, у якое можна адправіцца праз гарадскія парталы, карацей кажучы, нешта накшталт гарадскога фэнтэзі. Не суперарыгінальны сюжэт, але сыдзе.

– Я баюся аб'есціся трыма бананамі, я ж паснедала, – раптам абвясціў мой цудоўны гросмайстар.

Я манерна ўздыхнуў і пляснуў у ладкі.

– Ну што ж, – словы былі сказаны вельмі сумна, – не буду ж я пхаць у цябе бананы сілком. Можаш з'есці ўсяго адзін. Пачынайце, паненка.

З гэтымі словамі я падпёр падбародак кулаком і пільна ўгледзеўся ў твар смяшлівай кампаньёнкі.

Глава 2

Вясёлае цурчанне вады ў невялікіх вадаспадзіках… Даліна ручая нейкім дзіўным чынам апынулася ў самым цэнтры даволі вялікага горада (ва ўсякім разе большага, чым сталіца Швейцарыі). Людзі ўладкавалі гэтае зямное заглыбленне. Дарожкі, выбрукаваныя шурпатай пліткай, ажурныя борцікі парэнчаў, зняверна абцяжараныя «сямейнымі» замкамі (Марыя плюс Марэк = Разам назаўжды). Бронзавыя статуі. Палац васемнаццатага стагоддзя, з высокім, чарапічным дахам, які размясціўся непадалёк ад правалу даліны. Паміж палацам і адной з цэнтральных гарадскіх плошчаў – мост з вялікай аркай, якая як бы ўсмоктвала ў сябе ручай, пясчаныя беражочкі, звілістую дарожку з той самай пліткай з шорсткага бетону.

Ісці, шамацець каляровым лісцем, старацца не аблізваць вусны. Часцінкі дрэўнай мазаікі шчодра рассыпаюць клёны, якія высяцца па краях даліны, як гіганцкія брокалі. Газон – геаграфічная мапа. Незлічоныя, разнастайныя па форме і колеры, лятаючыя вандроўнікі, дзеці дрэўнай кроны, закрылі сабой паверхню зямлі, стварыўшы стракатую коўдру. Бракуе толькі мерыдыянаў з экватарам.

Затое тут ёсць заспакаяльнае, нізкае неба, яркае, халаднаватае свяціла, натуральны прастор паміж каменнымі куфэркамі асабнякоў. Свежы вецер з лёгкім пахам гніення… Парачка з дзіцем, веласіпедыст… Ціха, спакойна, але недзе ў гэты час адбываюцца драматычныя падзеі. Хома сапіенсы забіваюць, спрабуюць забіць, спальваюць дамы са скверамі, б'юцца, каб выратаваць іх ад агню. Я ж проста іду. Чую ў вушах музыку армяна-амерыканскага гурта. Побач са мной рухаецца Аля. Мы падыходзім да згаданага раней маста. За ім будзе яшчэ адзін масток – больш стары. Нас цікавіць першы. Ён даволі шырокі. Увайшоўшы ў яго таямнічую арку можна ўбачыць мноства «дугавых рэбраў». Бетонныя костачкі надзейна трымаюць нязграбны, масіўны мост на сваіх выгнутых, натруджаных спінах. Злева ад нас, паміж гэтымі рэбрамі, дванаццаць прасветаў, справа – восем. Мы праходзім пад мастом, затым нейкі час сядзім на размаляванай маркерам, цёмна-карычневай лавачцы. Стукаю косткамі па драўлянай спінцы, там, дзе былая хвоя злёгку нагрэлася ад сонца. Расла сабе, год, два, пяць. Кола быцця! Пад скрыгат пілы, працаўнiчок сканчае цыкл вырастання іглічнай грацыі. Потым рабочыя камунальнай гаспадаркі робяць з сушаных касцей, у якіх некалі беглі сокі, тлела жыццё, нешта адносна зручнае для чалавечай задніцы. Дрэва памерла, але я крыху жывейшы за лаўку. Таму рады, што зараз на мёртвым сядзенні прымасціліся спакушальныя ягадзіцы маёй спадарожніцы, абцягнутыя тугiмі, шэрымі штонікамі, а акрамя таго, значна менш цікавая, мужчынская задніца – мая.

– Як тут усё ж файна, – уздыхае Аля.

– Гэта так, – згаджаюся я, а потым, нечакана для суразмоўніцы, дадаю. – Ты б хацела памерці менавіта цяпер? Вось менавіта ў гэты канкрэтны момант, калі табе цудоўна, спакойна? Проста зачыніць вочы, больш ніколі не адчыняць? Відавочна, што далей нас, як усіх на свеце, чакае яшчэ шмат сумных падзей, дык ці не лепш перабіць сімфонію на адным радасным, мажорным акордзе?

Аля моўчкі глядзіць мне ў вочы. Яна падцягнула нагу ўверх і цісне каленкай на драўняны хрыбет мёртвай лавачкі. Злёгку закусіла ніжнюю губу (люблю, калі яна так робіць) паправіла злёгку дрыготкімі пальчыкамі пасму валасоў.

– Тады я ніколі не вазьму на рукі сваё дзіця, – нарэшце адказвае яна, – і, хоць яго трэба прывесцi на свет у пакутлівых родах, усё ж, я хацела б выпрабаваць гэта.

– Трэба яшчэ і зачаць, – удакладняю я.

– Я чамусьці мяркую, што з гэтым вельмі вялікіх праблем не будзе, – адказвае Аля, гледзячы на мяне смяшлiвымi вачыма пры гэтым какетліва паднімаючы бровы.

– Нарадзіць дзіця значыць выракчы для яго смерць, – Тэт апавясціў дзяўчыну на мёртвай лавачцы. – Так, пра гэта дакладна думае не кожная маці. Ты дорыш жыццё, але зусім ясна тое, што жыццё твайго дзіцяці скончыцца. Калі не адмахвацца ад статыстыкі, то можна даволі ўпэўнена заявіць, што наўрад яно скончыцца ва ўзросце ста двух гадоў, падчас найглыбокага сну. Вельмі верагодна, што смерць гэтая будзе звязана з пакутамі, ды і само жыццё дзіцяці, трэба думаць, будзе звязана з пакутамі. Можна быць нават мільярдэрам, мець поўную ўпэўненасць, што ты ўжо дакладна зможаш даць сваёй крывіначцы неабходны дабрабыт, але дзіця, раптоўна, можа захварэць на нешта такое, што не вылечаць нават шарлатаны лекары, за ўсе назапашаныя, праклятыя мільярды. Дзіця можа патрапіць пад машыну, застацца інвалідам, напрыклад. Ва ўсіх такіх выпадках адказнасць будут несці тыя, хто далi гэтае выдатнае жыццё – бацькi. А можа роды – своеасаблівая эстафета помсты? Бацькі выцягнулі ў гэты ідыёцкі свет цябе, а ты адыгрываешся на сваіх дзецях, падумваючы аб тым, што неабходзен той, хто транспартуе шклянку вадкасці да падгалоўя ложка, калі ногі ўжо не дазволяць дабрацца да кухні. Выстрэльваеш дзіця ў свет граху, быццам корак ад шампанскага. Матывацыя зразумелая, але корку ад гэтага не лягчэй. Так, вядома, дзіця чакаюць радасныя момант. Я сам быў практычна абсалютна шчаслівы ў раннім дзяцінстве. Толькі наступны боль наўрад цi загасне ад прыемных момантаў, ці, прынамсі, я цяпер не зусім у гэтым упэўнены.

Мая спадарожніца даволі доўга маўчала, яе далікатная ўсмешка таксама, як быццам, была ціхай і лагоднай.

– Ты маеш рацыю, маеш рацыю шмат у чым, – Аля глыбока ўздыхнула. – Але я проста хачу гэта выпрабаваць. Логіка бяссільная, мабыць.

– Што ж, калі камусьці патрэбна мэта жыцця, то можна жыць хаця б дзеля таго, каб паглядзець, чым канкрэтна скончыцца гэты забег. Гэта значыць ясна, што чакае ў канцы, але некаторыя дэталі спаборніцтва невядомыя, а можа ж быць цікава даведацца, – я казаў так, быццам мяне прасілі не шумець у пакоі спячага дзіцяці.

Пасля гэтых слоў мы ўстаём і вяртаемся назад. Цяпер дванаццаць прасветаў справа ад нас. Я адлічваю шэсць з боку лаўкі, на якой мы толькі што сядзелі. Нам патрэбен шосты прасвет…

Мы ўстаём і вяртаемся назад. Цяпер дванаццаць прасветаў справа ад нас. Я адлічваю шэсць з боку лаўкі, на якой мы толькі што сядзелі. Нам патрэбен шосты прасвет…

– Значыць, – ціха сказала дзяўчына, – нам трэба перабрацца праз гэты ручаёк.

– Проста пераскочым, Аля! – пазначыў я нашу задачу.

– Ты ўпэўнены? – адказала мне спадарожніца, скептычна паглядзеўшы на жвавыя патокі раўчука, якія бягуць у бок вялікай ракі, дзе мы нядаўна аглядалі зялёны астравок выдр.

«Скачок на пусты беражок».

– Там ёсць месца, дзе адлегласць зусім маленькая. У зусім крайнім выпадку, ты проста прамочыш ногі, захварэеш на прастатыт і памрэш.

– Ты цвёрда ўпэўнены, што я магу захварэць на прастатыт? – удакладніла дзяўчына.

– Верагоднасць прыкладна такая ж, як верагоднасць таго, што ты прамочыш ногі, – важным тонам адказаў я і паправіў уяўны вус.

Аля засмяялася. Мы накіраваліся да самага вузкага месца, дзе зялёную ваду можна было пераскочыць вельмі лёгка.

– Я першая! – крыкнула дзяўчына.

Яе вясёлы голас пранёсся па даліне, халоднай маланкай стралы, якую спусцілі са звонкага, крыштальнага, паветранага лука, прама над галовамі парачкі з дзіцём і веласіпедыста.

Аля сапраўды лёгка пераскочыла ручаёк… Я меў рацыю. Наўрад цi ёй пагражае прастатыт. Плясь! Тэт ужо побач са скакухай. Яна іранічна пляскае ў ладкі майму скачку, таму атрымлівае ад мяне грацыёзны паклон, на які адказвае рэверансам. Мы ідзём… Трэба яшчэ метраў дваццаць. Ён! Шосты прасвет.

– Ну, Тэт, навошта ж ты прывёў мяне сюды? – пытаецца Аля.

Я задумліва гляджу на яе.

«Яшчэ не позна проста пайсці…»

– Зараз ты ўбачыш Пастэга, – гучна і чамусьці злёгку спалохана кажу я.

– Што гэта яшчэ такое? – кідае мне пытанне Аля і робіць падступны выгляд.

– Пастэга лепш убачыць, чым чуць апісанне, – кажу я. – Мы зойдзем у шосты праём, я двойчы пстрыкну пальцамі і скажу: «Пастэга», тады, калі я гэтага годны, а я ўжо ведаю, што годны, перад намі з'явіцца бронзавая львіная галава, а з ноздраў ільва паваліць густы, чорны дым. Зьявіцца цэлая дымная заслона. Крок у яе і Пастэга перанясе цябе ў тваё мінулае. Ты зноў будзеш, напрыклад, у школе, у целе вучня дзевятага класа, але захаваўшы сваю памяць, то бок увесь досвед, назапашаны за гады. Напоўніцу кіраваць Пастэга – цяжка. Гэта яно выбірае куды закіне цябе, і калі верне назад. Звычайна, ты знаходзішся ў сваім мінулым не больш за некалькі гадзін.

– Вось яно! «Сіндром несталеючага хлопчыка», – прамовіла Аля і скептычна хмыкнула. – Складаеш дзяўчыне ўсякія дурасці, як быццам я школьніца!

– Не так даўно ты была ў школе! – заявіў я, разводзячы рукі. – У чалавечым жыцці ўсё не так даўно. Што такое гадоў восемдзесят? Імгненне для гісторыі. А для пацешных, падобных малпачкам, істот – цэлае жыццё. Таму нават наша розніца ва ўзросце – дробязь, мілая мая.

– Добра, добра, – пагадзілася Аля і пацешна паляпала вейкамі. – Пакажыце мне ваша Пастэга, будзьце ласкавы, паважаны Магістра!

І Аля пакланілася мне з перабольшаным выразам павагі на яе прыгожым твары.

Раз, два, тры… Я зрабіў усяго тры крокі, два разы пстрыкнуў пальцамі і вымавіў: «Пастэга».

Усё здарылася, як я прадказваў. Галава льва, чорны дым, які быццам напоўніў сабой нябачны акварыум, выцягнуты ўздоўж сцяны. Дым клубіўся, пакуль мая спадарожніца, поўнымі здзіўлення вачыма, глядзела на несумненны цуд. Пад цяжкім мастом, падобным на косці велічэзнага краба з дагістарычных часоў, здарылася нешта звышнатуральнае.

– Але як гэта магчыма, і хто прыдумаў гэтую машыну? – нарэшце павольна вымавіла Аля.

– Хм, яшчэ пытанне, машына гэта ці не, – адказаў я, зрабіўшы асаблівы ўпор на апошнім слове. – Аднак галоўнае, што гэтая рэч працуе.

– Але як ты наогул даведаўся пра яе? – спытала дзяўчына.

Я бадзёра хмыкнуў і спакойна сказаў:

– Што значыць як? Мы ж з табой пішам кнігу, і я ў гэтай кнізе выдумляю тое, што хачу. Як, дарэчы, і ты.

Мая спадарожніца, здаецца, была задаволена гэтым адказам.

– А зараз? Што зараз? Мы, зразумела, пойдзем унутр, так?

– Вядома, Аля!  Білет у будучыню гэта білет у адзін канец. Аднак мы з табой такi накіруемся ў мінулае. Спачатку я, а потым, праз секунд адзінаццаць, ты. Наперад!

Скончыўшы прамаўляць, я хутка ступіў у заслону. Эх! Трэба было заплюшчыць вочы… Зажмурыўся, але было позна. Вочы пачало шчыпаць. Зрэшты, неўзабаве я перастаў адчуваць які-небудзь дыскамфорт. Я нібы вісеў у бязважкасці, але доўжылася гэта не больш за дваццаць секунд. Вакол быў дым, які паступова рабіўся больш светлым, пакуль не стаў белым пухам аблокаў. Калі гэтыя аблокі разышліся, я зразумеў, што з вялізнай хуткасцю нясуся да сваёй старой школы… Ужо быў бачны яе дах. Я праскочыў скрозь накрытыя смалой кавалкі руберойда, нібы быў срэбным нажом, а дах нашай элітнай школы – кавалкам шакаладнага масла, і апынуўся ў кабінеце. Так, гэта быў восьмы клас, мая задняя парта, урок матэматыкі, і добра знаёмы, рэзкі, як турэмная сірэна, званок.

Глава 3

Я гляджу на сваю руку… На парце рука школьніка, зацягнутая цёмна-сінім рукавом школьнай формы. Люстэрка побач няма. Бяру заплечнік, скідаю туды падручнікі, пенал, а затым, крыху падумаўшы, дастаю ручку, хаваю яе ў кішэню. Я паднімаюся, іду да выхаду з кабінета… Ах, наш стары клас, з раслінамі ў кутку, плакатамі пад шклом. Пах вільготнай, як ламанцін, дошкі, стаптаны лінолеўм, жудасныя бальнічныя лямпы на столі, рудыя плямы на шпалерах. Паламанае крэсла, ляжыць мёртвым целам на змятым самалёціку, зробленым з сшыткавага лісціка. Вось і вялікае, трэснутае люстра ля абшараванага ўваходнага партала, які быццам абліты шараватай, некалі белай, эмаллю. Гляджу на сваё адлюстраванне. Зблытаны чуб, сіняя кашуля васьмікласніка, але праніклівы погляд дарослага чалавека. Зрэшты, у мяне ўжо быў глыбокі позірк у тыя гады.

Выходжу ў школьны калідор. Шум галасоў – дзясяткаў калі не сотняў. Паўзмрок, зняволеныя школьнай папраўчай установы, храма ведаў фармальна, фабрыкі дзіцячых траўмаў на палях рэальнасці. Дзіцячая агрэсія – безупынная і бязлітасная. Бясконцы, страшны сон дзяцінства і юнацтва, які трэба, калі можна так выказацца, пераспаць. Так выкоўваюцца дарослыя людзі, душа якіх поўная незалечаных ран: прабачце за прэтэнцыёзнасць. Этапы школьнай сацыялізацыі – усходы ў царстве Аіда. Хаця, ёсць асобныя індывіды, якім пашанцавала больш. Яны любяць школу, а школа iх.

Ну а вось ён, Святаслаў.

– Слава, – паклікаў я.

– Чаго табе? – адазваўся чорнавалосы хлопчык, з калючымі вочкамі.

У вачніцы быццам былі ўстаўлены цёмныя шарыкі оніксу. Ён прыкладна майго росту. Хуліган, але ў адрозненне ад мяне з поўнай сям'і. Ягоны бацька прадпрымальнік, як і мой. У нашай элітнай школе гэтая норма.

– Я б хацеў, каб ты перастаў лезці да мяне на перапынках.

– Хм… Яшчэ чаго? – выпаліў Слава. – Я раблю, што хачу.

– Ты бачыш, дружа, – мае словы былі цвёрдыя як панцыры смаўжоў, – табе падабаюцца бойкі, а мне не, я ўжо занадта дарослы для гэтага. Ты прыходзіш да мяне і штурхаеш, я штурхаю цябе, мы быццам бы квіты, але ты ад гэтага атрымліваеш задавальненне, а я не.

Пасля гэтых слоў Слава як быццам умёрз у абшарпаную, светла-карычневую падлогу нашага школьнага калідора, свідруючы мяне сваімі вострымі вачыма-кінжаламі. Яшчэ пару імгненняў і аднакласнік кінуўся наперад. Я штурхнуў тулава адстаўленай назад нагой, папярэдне крыху прысеўшы. Правая нага пракручваецца на пальцах. Мае плечы мяняюцца месцамі: левае назад, правае наперад. Ударная рука вылятае да суперніка з максімальнай хуткасцю, я дакручваю шчыльна сціснуты кулак, пакуль левая засланяе падбародак. Як на малюнку, нібы ідэальны механізм, які выконвае адзіную задачу для якой ён створаны, ну вось як гэта робяць дзіракол і шчаўкунок. Пум! Мае косткі ўваходзяць у кантакт са сківіцай Слаўкі. У васьмікласніка невялікая вага, але пры такім тэхнічным удары гэтая вага ўлятае ў галаву ворага. Святаслаў падае на падлогу, а я гляджу на яго навюткія, аранжавыя красоўкі, якія адчайна выскокваюць з мяшка для зменкi.

Хлопец аглушаны, і па правілах бокса яму б залічылі накдаўн. Але, вядома ж, ён не скалануты па-сапраўднаму, бо вучань восьмага класа, выхаванец элітнай школы не самага маленькага горада, гэта яшчэ не чэмпіён свету па боксе ў суперцяжкай вазе, і не можа адправіць у глухі накаўт свайго маленькага таварыша па вучобе і даволi вялікага нягодніка.

І вось Слава ўжо хоча падняцца, хоць у вачах цень страху, аднак ён не зламаны цалкам – яшчэ не. Прага барацьбы яшчэ не пакінула майго жаданага апанента – усё яшчэ не. Ён павінен па-сапраўднаму спалохацца і ўсвядоміць, што цяпер ці ў будучыні, ад гэтага псіхаванага Тэта лепш трымацца далей. Я ніколі не рабіў з ім такога раней, але гэта яшчэ не ўсё – яшчэ не. Эх, калі б я ўмеў так біцца ў школе. Гады заняткаў не прайшлі дарма. Я выхопліваю ручку, якую раней схаваў у кішэню, і прыстаўляю яе да горла Славы.

– Яшчэ раз ты будзеш мне дакучаць і я ўскрою табе горла!

Вось зараз страх у вачах Славы дасягае апагею. На гэта можна глядзець вечна, як на працу старога, вадзянога млына на ўскраіне нашага горада. Прыбіраю ручку, а хлопчык паднімаецца з падлогі і галапуе на ўрок, я нават не ведаю на які. Яго штаны запэцканы калідорным пылам, ён атрасне штаны пазней. Атрасці пыл прыніжэньня са свайго эга яму будзе трохi больш складана, але паразіт заслужыў лупцоўку. Варта паглядзець на расклад. Таблiца на другім паверсе, побач з настаўніцкай, з пахкай прыбіральняй, з кабінетам літаратуры. А, зрэшты, хутка я вярнуся назад, можна проста прагуляць урокі – у гэтыя гады я быў прагульшчык.

Падарожнічаю ў сваё любiмае месца па рыпучых масніцах. Кут каля кабінета гісторыі. Там я часта хаваўся ў час прагулаў.

Ледзяное шкло аддзяляе мяне ад прасторы ўнутранага двара, у які загнана старая, абшарпаная калымага, а калісьці гэта было чымсьці накшталт школьнага аўтобуса. Я дакранаюся падушачкамі пальцаў да празрыстай лушчаковай перапонкі – цягучы холад акуратна кусае мезенец і ўказальны.

Нечакана мае вочы слепіць белае святло. Імгненне і я зноў пад мастом, а яшчэ праз імгненне я бачу Алю. Дымны партал адразу ж зачыніўся і вакол зноў не было нічога незвычайнага.

– Ну што? Як табе першы тур з Пастэга? – спытаў я гучна.

– Неверагодна! – выдыхнула Аля.

– Раскажы падрабязней!

– Спачатку я адчувала, як дым раз'ядае мне вочы, але дыскамфорт хутка прайшоў.

«Яна кажа прама як я».

– Я аказалася ў сваёй школе. Як я зразумела, гэта быў дзявяты клас.

– Няўжо і табе прыйшлося закрываць старыя траўмы? Не ведаў, што ты была нейкай школьнай адшчапенкай.

– Я не была адшчапенкай. Я была дастаткова папулярная.

– Хм, дзіва тут няма. Што яшчэ можа чакаць прыгожую дзяўчынку, – сказаў я.

– У дзяўчынак таксама ёсць нутравідавая канкурэнцыя, – Аля глядзела на мяне з лёгкiм дакорам. – Ці можаш ты не ведаць, раз ты ведаеш усё ў гэтым сусвеце.

– Ну, мабыць, не ўсё ў сусвеце, – удакладніў я. – Калі гаворка не пра сусвет гэтай кнігі, вядома ж. Ну, а наконт канкурэнцыі ў дзяўчынак магу сказаць, што фізічны гвалт у табары асоб жаночага полу распаўсюджаны менш. Вядома, дзеўкі таксама б'юцца, і нават на рынгу. Але ўсё ж гэта бывае нашмат радзей, чым у хлопчыкаў. І ўсё роўна ў большасці жанчын паражніна не толькі там, дзе прызначана прыродай, але і ў мазгах. Зрэшты, тое дакладна і для большасці мужчын.

– Зноўку гэтая мізагінія… Ты ўсё яшчэ хочаш даведацца, што са мной адбывалася, ці зноў будзеш размаўляць аб розных рэчах, прычым у гэтым сваім саркастычным тоне? – спытала мая выдатная суразмоўніца і страсянула валасамі.

– Ну не, мізагінія тут адсутнічае. Не схаваю, часам ёсць спакуса аб'явіць усіх баб пачварамі, але я разумна нагадваю сам сабе, што монстры не жанчыны ў прыватнасьці, а толькі ўсе людзі ў цэлым, такім чынам, казаць трэба пра мізантрапію, а не мізагінію. Ох, ну і, вядома ж, я хачу, – упэўнена распавёў я. – Раскажы, калі ласка.

– Дык вось, – Аля звонка пляснула сябе па сцёгнах. – Я сустрэла свайго першага кавалера. У тыя гады ён здаваўся мне цікавым, такім брутальным. Я проста сутыкнулася з ім у калідоры… школьным калідоры. Наперадзе нас чакала шмат усяго…

– Першы сэксуальны досвед, – падказаў я.

– Так! Калі хочаш ведаць, – кіўнула Аля, прыпадняўшы броўку. – Але ў выніку ён кінуў мяне дзеля сяброўкі!

– Лепшай сяброўкі? – спытаў я дзелавым тонам.

– Не, не лепшай, – адказала мая спадарожніца.

– Ах, калі б яшчэ яна клікалася лепшай, то сюжэт набыў бы проста чароўную банальнасць. Такую, ведаеш, старасвецкую чапурыстасць благога густу. Вось-вось, глядзіце – пошласць, зацяганы, паварот сюжэту. Аля, складай лепш! Я дакладна ведаю, што гэта ў тваім дыяпазоне.

– Ты не забывай, банальныя сюжэты дае перш за ўсё жыццё. Жыццё банальнае, смерць банальная. Няўжо такой сітуацыі не магло быць? Ды яны побач, такія вось сітуацыі. Ты несумненна ведаеш. Ты пісьменнік! Ну амаль нават пісьменнік рэаліст, а не косць з-пад лаўкi, – сказала Аля і весела засмяялася.

– Добра, ну добра, – я замахаў рукамі і заўсміхаўся. – Працягвай, калі ласка.

– Карацей кажучы, я адшыла яго. Так і сказала: «Валі! У нас нічога не будзе». Хаця, ведаеш, гэты хлопец навучыў мяне таму, што дрэнныя хлопцы гэта сапраўды дрэнна. А калі я змяніла мінулае, – тут голас дзяўчыны стаў устрывожаным, – то выходзіць, што я страціла гэты вопыт, і нават зараз не буду разумець, чаму я з такім разумным і добрым хлопцам, як ты.

– Жаманніцы кажуць не хлопец, а «малады чалавек», – я агучыў свае назіранні з гранітнай сур'ёзнасцю.

– Ну цябе ў лёх, – Аля зрабіла выгляд пакрыўджанай. – Здаецца я тут ліслівіла, ну, наконт дабрыні.

– І розуму таксама, – падказаў я.

– І розуму! – вельмі ўпэўнена пагадзілася яна.

Але праз некалькі секунд мы ўжо смяяліся разам.

– Што ж, мая мілая, – заявіў я, сунімаючы смех, – дзякуй за аповяд. А знойдуцца жэш дурныя чытачы, якія вырашаць, што гэтыя нашы ўзаемныя падколкі нейкія ненатуральныя, хоць гэта вельмі здаровая і вясёлая форма адносін, прынамсі для шматлікіх прадстаўнікоў інтэлектуальнай меншасці. Ну і для даведкі: ты не мяняеш сучаснасць, калі мяняеш мінулае з дапамогай Пастэга, ці дакладней, ты мяняеш свой псіхалагічны стан у сучаснасці, што адбываецца ў выніку закрыцця гештальта, як гэта назвалі б мозгаправы. Аднак тое, што адбылося ў мінулым – там і застаецца, і пасля змены мінулае не з'яўляецца, само па сабе, прамой прычыннай змены нейкіх падзей сучаснасці. Прасцей кажучы, ты не можаш забіць у мінулым кіроўцу, які аддавіў табе нагу, і гэтым самым вярнуць нагу назад. Мінулае – набор нязменных карцінак, сімулятар моманту, у які вяртае цябе Пастэга, а не звяно ланцуга, які парвецца пасля змены яго часткі – гэтую частку нельга змяніць, можна толькі змяніць згаслыя цені, ілюзіі мінулага…

– Добра-добра, – перапыніла мяне мая спадарожніца. – У мяне цяпер мозг перагрэецца ад гэтых тлумачэнняў. – Я бясконца натхняюся тваімі філасофстваваннямі, але зараз крышачку стамілася…

– Філасофію можна было б згарнуць пасля з'яўлення Эпікура, нічога разумней усё роўна не народзіцца. Менш пакут, больш радасці – вось усё, што сапраўды мае сэнс падчас чалавечага шляху. Усе жыццёвыя мэты – мыліцы, якія дапамагаюць ісці наперад. Калі гэтыя апоры не дапамагаюць хацьбе – іх месца на сметніку. Грамадства спажывання? Вы яшчэ скажыце, што гэта мінус у кубе. Не варта дужацца з прапелерамі, асабліва калі яны не мяшаюць. Не хочаце быць зомбі, які жыве ў сваім дэвайсе? Ну дык не трэба. Займайцеся творчасцю! Ці не. Грамадства спажывання – не горшы варыянт для развіцця талентаў. Гэта факт, а вось антытэзам месца на тым жа сметніку, што і дрэнным апорам.

– Я б і сама зараз адправілася на сметнiк, – прастагнала мая муза, – толькі б спакойна паляжаць і адпачыць.

– Тады пойдзем да мяне і зоймемся чым-небудзь пацешнейшым, – прапанаваў я, і мы выйшлі з-пад маста, накіроўваючыся ў бок яшчэ аднаго, больш старога.