Текст книги "Пастэга"

Глава 4

Я граю на гітары… Паказваючы Але працу перагруза, каб яна ведала, як генеруюць гэты рок-н-рол. Што-нішто яна ўжо ведае, але варта даць iнфу навочней. Пацешна, але я толкам не ўмею граць, таму мае катаванні прылады толькі рассмяшылі б якога-небудзь васьміпалага віртуоза, які можа дастаць паказальным пальцам да столі нават не ўстаючы на дыбачкі. Але граць цяжкія рыфы, звычайна, справа няхітрая.

Я імправізую рыф. Тара-так-так, тара-так-так-так, тара-так-так-так. Аля ківае галавой як бы кажучы: «Нядрэнна, маэстра!».

– Гэта значыць, калі я ўключаю дысторшн усё гэта гучыць вось так, як роў, а калі выключаю, то гук чысты і прыемны.

– Выдатна, – кажа дзяўчына. – Вельмі, ну вельмі цікава.

– Я як быццам чую ноткі іроніі ў вашым голасе, панна дабрадзейка?

– Панна дабрадзейка? – Аля робіць строгі твар, якi, зрэшты, слаба хавае яе жаданне заліцца смехам. – Я магу ёю быць.

– Гарнітурчык з латэкса, чорная падводка, валасы, сабраныя ў пучок, – раю я.

– Не зусім! – паведамляе Аля і ўдакладняе. – Чырвоная мантыя з сабалём, карона, туфлі абсыпаныя жэмчугам і лалавае калье.

– Так выглядае панна краіны, а не панна асобна ўзятага мужыка, – даношу я сваё меркаванне.

– Панна краіны ўжо сапраўды пануе над усімі мужыкамі падуладнай тэрыторыі, – кажа Аля, і шырока ўсміхаецца. – Імператрыца бярэ на ноч любога таварыша, які ёй спадабаўся, ад карнета, да паэта. Чаму такі выбітны мысляр не разумее гэтых элементарных рэчаў?

Мы зноў смяемся разам.

– Ну і раз ужо мы пачалі аб палітыцы, варта працягнуць гэтую тэму, – весела кажу я. – Толькі вось зараз я прынясу зялёны чаёк і печыва.

Чай ужо на стале. Пара клубіцца над цёмным акіянам пасярод фаянсавых берагоў. Серабрыстая, узорыстая лыжачка прыемна бразгае ў светлым кубку. Печыва з шакаладнай глазурай на невялікiм сподачку, упрыгожаным сіняватым арнаментам. Аля бярэ яго сваімі прыгожымі пальчыкамі і акуратна кусае, падносячы вольную далоньку да падбародка і ловячы крошкі. Як жа гэта міла.

– Кхм, пагаворым аб дэмакратыі, – уступаю я, хоць мне і шкада ўкліньвацца ў ідылічную карціну, створаную дзяўчынай і шакаладным печывам.

– О так, – адклікаецца госця.

– Не гавары з набітым ротам! – строга загадваю я.

– Прабачце, сэр, – адказвае яна і глядзіць на мяне смяшлiвымi вачыма.

– Якое тваё стаўленне да яе, да гэтай самай дэмакратыі? – запытваю я.

– Строга негатыўнае, – Аля сур'ёзна глядзіць на маё раскладное крэсла.

– Гэта чаму ты так думаеш?

– Каб у нас была палеміка, – паказвае мая госця. – Ты ж сам казаў, што часам карысна заняць нават тую пазіцыю, на якой насамрэч не знаходзішся звычайна, і гэта проста дзеля трэніроўкі ў палеміцы.

Я развёў рукамі ўсім сваім выглядам кажучы: «Нядрэнна! Вельмі нават! Мая школа!», а затым вымавіў.

– Тады з вас аргументы, паненка, а не толькі факты.

– Дэмакратыя зло, бо гэта дыктатура большасці, – трохі падумаўшы паінфармавала дзяўчына. – Дзесьці я такое чытала.

– Нядрэнна, – ацаніў я. – Аднак па сутнасці гэта сафізм. Існуюць розныя дэфініцыі для паняцця дыктатуры. Калі гэта ўсяго толькі прамое кіраванне групы таварышаў, гэта значыць у нашым выпадку, групы, што завецца большасцю, то дэмакратыю можна назваць дыктатурай, аднак кіруючая група ў дыктатуры, калі ўлада наогул належыць групе асоб, а не аднаму дыктатару, павінна дэманстраваць нейкія відавочныя прыкметы манапалізацыі ўлады, а нярэдка дэманструе і рысы валюнтарызму, тады як большасць, у межах добра пабудаванай дэмакратычнай мадэлі, чуе меншасць і на палітычны суб'ект могуць уплываць іншыя палітычныя суб'екты. Фармальныя прыкметы дыктатуры, пры ўказаным вышэй падыходзе, калі нехта выдае камусьці дырэктывы, можна выявіць наогул у любой уладзе, у гэтым яе сутнасць, бо ўлада заўсёды прадугледжвае, што нехта кіруе кімсьці. Гэта значыць, назваць дыктатурай, у гэтым сэнсе, можна ўсе формы праўлення, дзе ўказы абавязковыя да выканання, і такім чынам, гаворка тут менавіта пра сафізм, калі штосьці сцвярджаецца толькі на аснове фармальных прыкмет, а сутнасць пры гэтым скажоная. Па-эмпірычнаму, мы прыходзім да таго, што рэальная дыктатура мяркуе ўладу чалавека ці групы, якія не дапушчаюць да кіравання іншых, нейкіх чужынцаў. Сутнасць тэрміна менавіта ў гэтым, і ў гэтым сэнсе сапраўдная дэмакратыя прадугледжвае калектыўны ўдзел менавіта як проціяддзе супраць кіравання адной, нязменнай групы, як суб'екта палітыкі, або аднаасобнага лідэра.

– Брава! – госця заапладзіравала. – Люблю, калі ты такое выдаеш! Жадаю яшчэ! Толькі крыху прасцей, калі можна. Добра?

– Без праблем, – пагадзіўся я. – Вось табе аналогія.

– Выдатнае слова, – уставіла мая юная філасафіня.

– Дык вось, аналогія, – я ўзвышана зірнуў у далеч, за сваё акно, туды, дзе зручна размясціўся шэры брусок нейкага гмаха. – Калі я дам табе дырэктыву зняць штаны, то гэта будзе дэмакратыяй, калі ты маеш права выбіраць сабе таго, хто аддае такія распараджэнні, скажам, паміж мной і сваім суседам. А вось калі выбару няма, і я ўзурпаваў пасаду ўладара штаноў, то значыць гэта дыктатура! Дарэчы, можаш пакуль нічога не здымаць…

– Ты ўпэўнены? – какетліва спытала Аля, пагульваючы гузікам на сваіх цёмна-сініх джынсах.

– Пакуль так, – сказаў я не вельмі ўпэўненым голасам.

– Ну і якая дэмакратыя лепшая на ваш погляд, спадар уладар штаноў? – сур'ёзна спытала дзяўчына, але тут жа не стрымалася і пачала смяяцца.

– Такая, дзе галоўнага лідэра выбірае не ўвесь народ. Гісторыя паказала, што народ можа сабе абраць усялякае. Увесь народ выбірае дэпутатаў у ніжнюю палату парламента і мэраў, спецыяльная акадэмія, з вялікай колькасцю членаў, выбірае ва ўладу інтэлектуальна падрыхтаваных людзей, гэта значыць разумнікі выбіраюць разумнікаў. Крытэрый адбору ў касту разумных, ужо дакладна не нейкія тэсты з паравозікамі і квадрацікамі, а толькі рэальныя дасягненні ў розных галінах навукі і мастацтва, якія паказваюць сапраўдны патэнцыял. Зразумела, фактар суб'ектыўнага выбару тут будзе моцны, але гэта не так страшна. З гэтых інтэлектуалаў, інтэлектуалы ж, абіраюць кіраўніка акадэміі, суддзяў, пракурораў, начальнікаў абласцей, сенатараў, гэта значыць чальцоў вышэйшай палаты парламента. Выбраныя інтэлектуалы, а таксама мэры, аб'яднаныя ў партыі, ці выступаюць самі па сабе. З іх ліку выбіраюць кандыдатаў на пасаду галоўнага лідэра, паўнамоцтвы якога зводзяцца да паўнамоцтваў галоўнага міністра. Галоўны суддзя, галоўны лідэр краіны, кіраўнік інтэлектуальнай акадэміі, старшыня парламента, ураўнаважваюць адно аднаго і валодаюць рэальнай уладай. Кіраўнік акадэміі знаходзіцца на пасадзе не больш за тры тэрміны, кожны па чатыры гады. Астатнія лідэры не больш за два такія ж тэрміны. Гэта не ідэальная сістэма, але нядрэнная.

– А якая тады ідэальная? – пацікавілася госця.

– Ідэальным можа быць толькі твой носік, але не палітычная сістэма, – адказаў я.

– Дзякуй! А скажы мне, як абараніць дэмакратыю?

– Дэмакратыю трэба абараняць заўсёды. Яна падвяргаецца небяспецы нападзення як з боку ўнутраных сіл, так і знешніх. У любым, нават самым вольным, грамадстве, можа прарасці пустазелле ўзурпатара, які знойдзе шчыліны і прабярэцца да абсалютнай улады. Добрая абарона – сістэма розных збалансаваных органаў улады, як я ўжо казаў. Але і гэта не стоадсоткавая гарантыя. Ну а звонку на дэмакратыю можа напасці які-небудзь суседні дэспат. Некаторыя людзі чамусьці лічаць, што абаронай ад такога нападу з'яўляецца свая магутная культура і мова, хоць гісторыя выразна паказвае: абарона ад гармат – іншыя гарматы, а не словы, няхай нават самай лепшай мовы.

– Зразумела, – паведаміла Аля. – Ведаеш, я думаю пра Пастега. Мы можам зноў спатрэбіць яе заўтра? Гэта ж страшна цікава.

– Я ніколі не карыстаўся ёй так часта, – сказаў я. – І я ніколі не прыводзіў з сабой пасажырку.

– Ну, зрабi ласку, – дзяўчына прадэманстравала самыя жаласлівыя вочы, якія толькі магла. – Ты мне не адмовіш, праўда ж? Праўда?

– Эх, ну добра-добра, заўтра пойдзем, няма праблем.

Глава 5

Многія здольныя любіць людзi пакутуюць ад гэтай здольнасці, а многія няздольныя, адпаведна, ад няздольнасці… Мой выбар – халоднасць. Пазбавіць сябе чагосьці цудоўнага, ды яшчэ і добраахвотна? Так, без сумневаў. Занадта часта гэта цудоўнае выядае душу, як варона арэх. Халоднасць цудоўная. Зрэшты, гэтае меркаванне таго, хто ніколі не быў халодны.

На гэты раз мае вочы былі зачыненыя і чорны дым не шчыкаў іх. Я падыходзіў да дома аднакласніцы. Яна была побач. Абшарпаныя арэлі – сумны сімвал дзяцінства, якое сышло назаўжды. Першы паверх, скрыгат ліфта, слізкая плітка, жалезныя дзверы пад'езда, але яшчэ без дамафона, які паставяць праз пару гадоў. Парэнчы выдаюць гулкі гук, калі моцна тузануць іх ці стукнуць чаравіком. О! У тыя гады ў мяне былі выдатныя чаравікі шэрага колеру. Шык! Я ўвесь прадрог. Упс… Якія смешныя ў мяне пальчаткі, добра хоць не маміны рукавіцы. Чаму я ўвогуле кінуў насіць чаравікі? А вы, дарагія чытачы, які абутак замілавалі? Столь апалена запалкамі, а на сцяне парнаграфічная карцінка, дзівосна праўдзіва, па-майстэрску намаляваная карычневым алоўкам. Пахне падвалам. Яшчэ тут павіс, нібы прывід, асаблівы, ні з чым непараўнальны пах, які ёсць толькі ў гэтым вялікім, страшным, доме-скрынцы. Дом, дамок, даміна… Ён быццам сышоў з трывожных карцін Малевіча і пасяліўся над шумным праспектам не самага маленькага горада.

Мы гулялі зімовым, марозным вечарам, побач з адным з гарадскіх замкаў, пасля вярнуліся назад на тралейбусе. Транспарт бітком набіты людзьмі. У вячэрнім асвятленні тралейбуса іх твары быццам зморшчаныя гармонікі, старыя кашалькі, бакі сланоў.

Яна ў шэрым паліце, у яе блакітнаватыя вочы, залацістыя валасы, смешныя вяснушкі. Святло жоўтае, трывожнае, слабюткае. Я апускаю галаву ўніз, раблю глыбокі ўдых. Вось і ён, гэты няёмкі момант, які ўсё яшчэ сядзіць у дакучлівых успамінах. Сэрца стукае хутчэй… Чаму тут так слізка? Скрабу падэшвай чаравіка па гарчычнай скуры падлогавай пліткі. Паўзмрок, цішыня, мы таксама гаворым прыглушана, плаўна. Яшчэ стаім на першым паверсе, яна холадна прамаўляе: «Дзякуй, што выветрыў мяне». Вось! Вось ён! Вось менавіта ў гэты момант трэба яе пацалаваць. Нават праз столькі гадоў гэта чамусьці не так проста, нават для дарослага мужчыны, якому зноў пятнаццаць год. Пальцы пахаладзелі… І ўсё ж я раблю крок да яе.

«Амела вельмі доўга супраціўляецца смерці».

Пацалунак далёка не такі прыемны, якім яго можна было ўявіць, але ўсё ж гэта перамога. Мне крыху сорамна перад Алей, але ж усё вакол толькі фантазія. Гештальт зачынены! Белае святло залівае прастору і… Стоп! Я не вярнуўся пад мост. Што гэта за месца? Неба? Што з гэтым небам? Чырвонае неба, гэта нешта нерэальнае… Такі колер не можа быць у прыродзе… I сонцы… Два сонцы… Не! Цэлыя тры! Перада мною нейкае падабенства крэйдавага кар'ера, па краях яго расстаўленыя нейкія індзейскія вігвамы. Кар'ер заліты вадой – вялікае возера ў горнай цясніне. У цэнтры сіняватай, воднай роўнядзі, драўляны, плывучы дом, упрыгожаны разьбянымі фігурамі. Хах, зроблена па ўзоры мініяцюрных хатак у дзіцячым садку.

– Тэт, – паклікаў мяне голас Альфы, – дзе гэта мы апынуліся?

Так, мая мілая спадарожніца таксама тут. Але тут гэта дзе? Дзе мы сапраўды аказаліся?

– Здаецца, Пастэга дала збой, – павольна сказаў я. – Мы не вярнуліся дадому… Нейкая паралельная рэальнасць, падобная да нашай.

– Але што ж нам рабіць, Тэт? – у вачах дзяўчыны бліснуў страх.

– Для пачатку раскажы мне, дзе ты была? – я стараюся надаць голасу ўпэўненую лёгкасць, укінуць у яго вясёлы скрыгаток.

– Хіба зараз час пра тое казаць? – кідае мне Аля.

– Зразумела, чаму не.

– Я была на катку. У падлеткавым узросце я выдатна грымнулася навідавоку ў хлопчыка, які мне падабаўся. Але зараз я ўмею катацца. Таму падзенне не адбылося.

– Эх, ну і слабенькая драма, скажу табе, – я скрыжаваў рукі на грудзях. – Ты складаеш неяк без палёту і відавочна можаш лепш.

– Хiба ж варта зараз казаць пра гэта? – амаль выгукнула мая цудоўная спадарожніца.

У гэты момант нас спынілі.

– Хто вы такія? – спытаў нас чыйсьці бас.

Перад намі стаяла істота, падобная на чалавека, але яго рукі былі схаваныя футравымі пальчаткамі, а на галаве красавалася скураная маска-шлем, якая відавочна нагадвала адну з пазіцый у спісе тавараў інтым-крамы. Нават вочы істоты былі заслонены чымсьці накшталт акуляраў з бліскучай жалезнай аправай, з круглымі, цёмнымі шкламі. У руках у яго была дрэўкавая зброя. Доўгая, даволі тоўстая палка, заканчвалася наканечнікам у выглядзе сярпа. Да ніжняга канца чаранка быў прывязаны невялікі медальён з выявай прамяністай зоркі, якая нагадвае пентаграму. На нагах у істоты сядзелі вельмі высокія боты-балотнікі. Неўзабаве побач з ім з'явіліся іншыя суб'екты, неверагодна падобныя да першага носьбіта балотнікаў. Яны акружылі нас. Я не праміргаў выпадак для жарту.

– Вакол нас нейкія дзіўныя істоты, быццам мы ва ўніверсітэце культуры, – шапнуў я сваёй спадарожніцы, але ёй было не да смеху.

– Хто вы такія? – прарычэла істота яшчэ раз.

– Госці, – упэўненым тонам паведаміў я.

– Мы такіх гасцей не запрашаем, значыць вы не яны, – лагічна заявіў дзівак у акулярах.

«Красун! Я так і буду яго зваць – Логік».

– І што ў вас робяць з такімі гасцямі як мы? – пацікавіўся я ўслых.

– Уварванцаў, – адказаў Логік, – мы садзім у турму, а потым адводзім да нашага канцлера, які жыве вунь у тым доме на возеры. Канцлер вырашае іх лёс.

«Можа быць Пастэга ўжо вырве нас з гэтага дзіўнага месца, калі пратрымацца яшчэ гадзінку» – падумаў я.

– І як выглядае ваша турма? – упершыню ўступіла ў размову Аля, якую я засланяў сабой ад Логіка і кампаніі.

– Гэта вунь той дом на вадзе, – Логік махнуў рукой у бок возера. – Калі зняволеныя бунтуюць, мы проста апускаем дом пад ваду і так анулюем важнасць пытання.

«Хм, сапраўды, эфектыўна».

Я прыгледзеўся. У аднаго з берагоў вадаёма тырчала яшчэ адна плывучая будынiна, без упрыгожванняў на даху, але даволі прасторная.

– Вы жывяце вось у тых невялікіх вігвамах ля краю кар'ера, а турма ў вас цэлая прасторная, драўляная хацiна, нейкая водная цытадэль, амаль такі ж цудоўны, плывучы катэдж, як у вашага правадыра, вашага канцлера? – спытаў я.

– Звычайна туды набіваецца шмат народа, але зараз у нас вайна, турма пустуе. Усе былыя зняволеныя адпраўлены ваяваць. Вам пашанцавала, будзеце сядзець з камфортам, – адказаў мне Логік.

– З кім жа ў вас вайна? – спытала Аля трохі дрыготкім галаском.

– З праклятымі ўлайгонамі, якія хацелі адправіць да нас баявых мышэй, каб яны загрызлі нас усіх падчас сну.

Неўзабаве мы ўжо плылі на доўгай, вузкай, упрыгожанай мудрагелістымі ўзорамі лодцы ў бок так званай турмы.

Мутнаватая вада прыемна плёскалася за бортам, нараджаючы сотні маленькіх сонечных блікаў. Выйшаўшы з чоўна, мы зайшлі ў плывучую-каталажку. Бярвеністыя, пакрытыя нейкім цёмным растворам, сцены, невялікія акенцы з металічнымі рашоткамі. Асаблiвага камфорту не было, але, у цэлым, усё выглядала прымальным для жыцця. Былі нават грубыя падушкі з дзіўнай, бэжавай тканіны і фіялетавыя коўдры з незвычайнымі знакамі, магчыма лічбамі.

За намі зачыніліся дзверы, якія трымала магутная, бліскучая засаўка, чорнага колеру.

– М-м-м, нядрэнна, – заявіў я. – Як казаў адзін аднаногі пірат: «Аповесць дашкандыбала да цікавага».

Глава 6

Ёсць невялікая гайданка гэтай хаты-карабля, калі спрабаваць яго разгайдаць скачкамі, а наогул ён стабільны, як быццам убіты ў глебу…

Самае пацешнае – карціны. Сцены бярвеністага, воднага астрога, знявечаныя нейкімі каравымі партрэтамі, нейкага мужыка ў аб'ёмным, скураным касцюме і з жоўтым бабачкай-зашмаргай пад горлам. Відаць, гэта нехта важны…

– Як думаеш, Аля, гэта і ёсць іх канцлер?

– Не ведаю, – сумным голасам адказала мая мілая сукамерніца.

– Давай пагутарым аб мастацтве, ну вось аб гэтых партрэтах, да прыкладу. Дарэчы, большасць так званых спецыялістаў па мастацтве нічога ў мастацтве не разумеюць, а толькі паслужліва клеяць ярлычкі, атрыманыя ад мінулых пакаленняў.

Аля прамаўчала, я працягнуў:

– Элітарнае мастацтва – друзлая матэрыя. Усякія там сімфоніі, пленэры скульптараў і карцінныя галерэі Шагала павінны існаваць, хоць сярэдняму грамадзяніну яны, па вялікім рахунку, не патрэбныя. Элітарнае мастацтва спажывае эліта, і яна ж рухае цывілізацыю наперад. Наўрад цi геніяльны інжынер натхніцца выглядам п'янага зборшчыка смецця, які заснуў на працоўным месцы. Верагоднее, што інжынера натхніць музыка, як спадара Эйнштэйна. А натхнёныя інжынеры вынаходзяць усякае, у тым ліку карыснае п'яным зборшчыкам смецця. Выходзіць, што і сімфоніі з карціннымі галерэямі патрэбныя зборшчыкам смецця, хоць яны пра гэта і не здагадваюцца. Людзей здзіўляе, што палатно з нейкімі плямамі каштуе мільён долараў, але чамусьці не здзіўляе, што за пару пачкаў нарэзаных паперак можна купіць асабнячок, частку ляснога масіву ці нават цэлую жонку. Якая каштоўнасць не ўмоўная ў свеце, дзе паміраюць нават блакітныя кіты, не кажучы ўжо пра людзей і прусакоў.

Дзяўчына зноў нічога не сказала, хоць звычайна радавалася бліскаўкам маіх маляўнічых, мудрагелістых, манерных спічаў.

– Кінь, Аля! – пазначыў я сваю пазіцыю. – Не варта паддавацца засмучэнню!

– Гэта ты вінаваты, – панадлівая палонніца водных чалавечкаў усё ж зрабiла мне ласку.

– Ого, вось так, – я рагатнуў. – А хто папярэджваў цябе, што лепш не карыстацца Пастэга часта.

– Не! Ты сказаў: «Я ніколі не карыстаўся ёй так часта», гэта не папярэджанне аб тым, што нас можа закінуць да дзіўных, агрэсіўных істот.

«Мутабельны лобстар, яна мае рацыю».

– Я яшчэ ніколі не трапляў у іншыя рэальнасці, – сказаў я ўслых. – Але ты выкладаеш ісціну, Алюша! Аднак, для роспачы прычын няма, павер мне.

Дзяўчына маўчала. Я падышоў да яе і ўзяў яе за рукі. Яна не адхапіла далоні, але вельмі сумна паглядзела на мяне сваімі прыгожымі, пяшчотнымі вачыма.

– Гэта наша кніга, Алюша, мы тут рулім! – я стараўся гаварыць вельмі ўпэўнена. – Усё хутка стане цудоўна, будзе проста найкруцейшым хараством.

Пасля гэтых слоў я нахіліўся да Алюшы і прашаптаў ёй нешта на вуха. Ад гэтага яе твар прасвятлеў, але вам, дарагія чытачы, я гэтага пакуль не скажу, вядома ж, дзеля большай інтрыгі.

У гэты самы момант, зазвінелі замкі, дзверы ў плывучую хатку адчыніліся.

– Канцлер чакае вас, – сказаў Логік, якога я лёгка пазнаў па пасмах рудых валасоў, што тырчалi з-пад маскі. – Спачатку мы завязем вас да каменя Рахптаха.

– Каменя каго? – спытаў я.

– Гэта камень татэмнай птушкі нашага канцлера. Калі вы задумалі забіць нашага лідэра, то Рахптах прыляціць і задзяўбе ворагаў, – сказаў стаячы побач воін у такім жа як у Логіка гарнітуры, аднак вельмі доўгія светлыя косы, і высокі галасок выдавалі жанчыну, мабыць, маладую.

– Маўчы, Марта, калі не пытаюцца, – абарваў спадарожніцу Логік. – А вы варушыцеся.

Неўзабаве мы былі ў чарадзейнага птушынага каменя – сапраўды вялізнага, не менш за два з паловай метраў у вышыню і трох метраў у даўжыню. Ляжала гэтае дзіцяня скалы пасярод густога гаю.

– Лезьце наверх, – распарадзіўся Логік.

Я дапамог Але ўзлезці, а затым лёгка залез сам. Нашы суправаджаючыя сталі на варту вакол валуна.

– Працягнем нашу гутарку аб дэмакратыі. Тое, што адбываецца тут, Аля, зусім дакладна не з'яўляецца дэмакратыяй. Хоць кіраўнік гэтага каралеўства чамусьці завецца канцлер – гэта толькі маска з пап'е-машэ. Кіруе тут абсалютны манарх.

– Не смей паклёпнічаць на канцлера! – паспрабаваў абарваць мяне Логік. – Мы свабодна выбіраем яго сваім лідэрам кожны год, на Свята перавыбрання.

– А вялікая бывае канкурэнцыя ў вашага кіраўніка падчас пераабрання? – маё падступнае пытанне раззлавала Логіка яшчэ больш.

– Канкурэнтаў мы выбіраем з ліку злачынцаў, прысуджаных да смерці. Добраахвотна ніхто не згаджаецца. Толькі заўзяты паганец можа жадаць барацьбы за месца канцлера, калі цяперашні канцлер настолькі цудоўны. Выбраных канкурэнтаў мы заўсёды топім у балоце Апнаскумлаха. Але мы свабодная краіна, выбары – частка нашай традыцыі.

– Ясна. Насамрэч канцлер – абсалютны манарх! – запэўніў я сваіх слухачоў яшчэ раз.

Марта ледзь чутна кашлянула, каб схаваць смяшок, а Логік нахіліў галаву набок і пагразіў мне кулаком.

– Маўчаць! Я ж вам забараніў, – прахрыпеў чалавек у БДСМ шлеме, які закіпеў, як чайнік.

– Цікавы свет у гэтых дзетак, але лепш бы мы не пападалі сюды. Думаеш, нас напаткала карма? – пацікавіўся я ў Алі.

– Адназначна! – голас дзяўчыны быў напоўнены сарказмам, як саспелая сліва сокам.

– Некаторым людзям жыццё сапраўды ўпарта раздае дарункі і сцеліць мяккія падушкі ў моманты падзенняў, а іншыя атрымліваюць амаль выключна сукаватае паленне пад ногі. Гэта найцікавы феномен. Часам у сувязі з гэтым кажуць аб «Законе бумеранга», ці матэрыяльнасці думак. Уся гэтая метафізіка сапраўды як быццам працуе, але толькі ў некаторых. Шчасліўчыкі часта не шануюць тое, што маюць, а калі жыццё нарэшце выдае ім даўно заслужаны выспятак яны, чамусьці, маральна руйнуюцца. Зрэшты, усе людзі часта не шануюць тое, што маюць, не толькі любімчыкі Фартуны.

– Мы верым у тое, што наш лёс вызначае Рахптах, – сказала Марта.

– Скажы лепш навошта вы носіце гэтыя дзіўныя гарнітуры? – мне было вельмі цікава, без жартаў.

– Гарнітуры, калі не хлусіць, нязручныя, – вартаўніца перасмыкнула плячыма. – Але такая традыцыя. Мы не спрачаемся з традыцыяй. Галоўнае не зручнасць, а выкананне абавязку. Мы не маем паняцця, хто прыдумаў так хадзіць, але не адмяняць жа даўні звычай з-за нашага невуцтва.

– Цудоўна! А ці доўга чакаць гэтую вашу птушачку? – пацікавіўся я.

– Шчыра кажучы, ніхто ніколі не бачыў Рахптаха. Мы цвёрда верым, што ён існуе, ведаем, што ў яго ёсць двое дзяцей: Трыптах і Нахнах. У гэтай птушкі дзевяць галоў: вароны, чыжа, вераб'я, арла, жураўля, савы, дзятла, Браканьера, голуба.

– Прабач, ты сказала Браканьера? – удакладніла мая спадарожніца. – Гэта ж не птушка.

– Браканьер – адно са старажытных бажэстваў, якіх перамог і з'еў Рахптах, – Марта паправіла сваю скураную амуніцыю.

– Хопіць балбатаць з палоннымі! – прыкрыкнуў Логік і ваяўніца змоўкла.

– Я арыентуюся па сонцах. Ужо вельмі хутка мы забярэм вас з каменя, калі Рахптах не з'явіцца.

– Можа дадзіце нам папіць? – спытаў я. – Ад тутэйшага паветра проста страшная сухасць раздзірае горла.

Логік прамаўчаў, але Марта адшпіліла павіслую на яе поясе пляшку і кінула нам. Вада была кіслявай, але, здаецца, прыдатнай.

Праз малы час нам сапраўды дазволілі спусціцца, бо Рахптах, як ні дзіўна, не аб'явіўся.

Мы хутка прыплылі да суседняй з нашым сховішчам плывучай вязніцай. Рэзідэнцыя канцлера была большая за прытулак для злачынцаў. Сцены ўнутры пафарбаваны залатой фарбай. У канцлера ёсць нават пазалочаны трон, з падлакотнікамі ў выглядзе васьміногаў. Над тронам вісеў сцяг з прамяністай зоркай і надпісам «Kancleris» – асабісты штандар манарха тутэйшага каралеўства. Пахла палённай гумай.

Так, менавіта рожы канцлера ўпрыгожвалі памяшканне цюрагі. Ён выглядаў так, як на партрэтах. Чорны гарнітур, недарэчная, жоўтая бабачка. Ён таксама насіў маску, але не акуляры, таму мы без праблем убачылі яго бессаромныя, бледна-блакітныя вочы, у глыбіні якіх не было ніякіх жывых іскрынак, а толькі пагроза застылых, ледзяных глыбінь – погляд тапельца, скрозь тоўшчу вады.

– Прадстаўцеся! – загадаў канцлер.

– Я – Тэд, а яна – Альфа, – адказаў я і ўзяў сваю паплечніцу па зняволенні за руку.

– Як вы патрапілі да нас, бліскучага народу Крэйдавых гор?

– Вы так называеце сябе, народ Крэйдавых гор? – спытала мая мілая муза і ўсміхнулася.

– Ваша справа адказваць, а не запытваць, але так, мы так сябе завём. Прышэльцы клічуць нас крэйдавiкi.

– Мы трапілі сюды з дапамогай Пастэга, – сказаў я.

– Паняцця не маю, што гэта такое! – адказаў канцлер.

– Гэта не так проста растлумачыць… Аднак жа, мы нічога дрэннага не намышляем ні супраць народа Крэйдавых гор, ні супраць самога ззяльнага канцлера, – я ветліва пакланіўся.

Гэта відавочна спадабалася чалавеку на троне.

– У нас зараз ідзе вайна з помслівымі ўлайгонамі. Мы захапілі частку іх тэрыторыі, але ўлайгоны небяспечныя. Яны люта супраціўляюцца. Вераломныя здраднікі! Жадалі напусціць на нас баявых мышэй, каб тыя загрызлі нашых немаўлят падчас сну.

– Вы што ж, пан вярхоўны лідэр, нават самі верыце ў гэтыя трызненні? – удакладніў я.

– Зразумела! – выпаліў канцлер, але не стрымаў пры гэтым яхідную ўхмылку.

«Ну не, у гэтую ахінею ён сам сапраўды не верыць, цемрашальскі інфернал».

– У вас ваююць нават зняволеныя? – запытаў я.

– Зняволеныя, жанчыны, часам цяжарныя жанчыны, дзеці, і абсалютна ўсе мужчыны! Мы гатовы пакласці ўсіх, да апошняга салдата, дзеля выратавання нашай сакраментальнай краіны. Ахвяру ўславяць песнямі! Гераічная смерць пакутнікаў будзе глебай, якая сілкуе цюльпаны свабоды, дрэва незалежнасці, кусты дабрабыту. Мы схіляемся да думкі, што трэба забіць амаль усіх ўлайгонаў.

«Даволі такі красамоўны. Здаецца, сапраўды верыць у найвысокую значнасць сваіх заваёў, хай і не дзеля абароны ад міфічных баявых мышэй, але дзеля нейкай сваёй асаблівай, выключна важнай місіі. Такіх фанатыкаў не спыняць гіганцкія ахвяры, часам вар'яты нават гатовыя ахвяраваць сабой, хоць, менавіта гэты, як мне чамусьці здаецца, не гатовы».

– Усе людзі смецце, толькі адны – гэта фанцікі ад цукерак, а іншыя – выкарыстаныя прэзерватывы. Аднак я не ўпэўнены, што гэты факт сам па сабе сведчыць за глабальны генацыд. Ваша Светласць, па сутнасці, кажа пра генацыд.

– Мяне мала хвалюе меркаванне тых, хто ўварваўся ў наш край падчас вайны. Мы вас не клікалі, але, магчыма, вы будзеце нам карысныя. Прышэльцы, якія часам з'яўляліся раней, валодалі неверагоднай сілай. Давай праверым і тваю. Падужайся вось з ім на руках.

Тыран паказаў на Логіка, які тут жа падышоў да малюсенькага, авальнага століка, з пурпуровай стальніцай і паставіў туды руку, грымнуўшы локцем. Я падышоў да апанента. Ён схапіў маю далонь. Я не бодзібілдар, ніколі не быў майстрам армрэслінгу, не штурхаў шатангу вагой дзвесце кілаграм.

– Пачынайце, – канцлер данёс да нас з Логікам свой наказ.

– Не зганьбуй наша вымярэнне, – шапнула мне Аля і злёгку ўсміхнулася.

Логiк адразу ж уключыўся ў барацьбу. Аднак я хутка адчуў, што па сіле ён прыкладна адпавядае адной з маіх мінулых дзяўчын. Аднойчы яна дзеля жарту прапанавала пазмагацца на руках. Нават абедзвюма рукамі і ўсёй вагай дзяўчына не змагла тады прыціснуць маю руку да лавачкі. Эх, было весела, мы вельмі смяяліся… А вось Логіку не да смеху. Ён пыхкае, чырванее, прыкладаючы ўсе намаганні, каб не падвесці свой народ, выканаць дэрэктыву ўладара – дэспата. Націскаю крыху мацней… Раз! Я перамог! Вось ужо рука суперніка вырываецца з маёй, Логік устае. Апусціўшы галаву ідзе ў кут залы. Канцлер раз'юшана пляскае ў ладкі. Нічога сабе! Я чэмпіён па армрэслінгу.

– Хараство, – звініць валадар тоненькім тэнарочкам. – Ты таксама вельмі магутны муж, значыць будзеш нам карысны!

– Чым жа я магу быць карысны ганарліваму, цудоўнаму народу Крэйдавых гор?

– Як чым? Ты пойдзеш біцца супраць улайгонаў. Твая сіла дапаможа нашаму каралеўству.

– Я ж не ваяўнік.

– З такой сілай гэта не важна. А каб ты не сумняваўся і нікуды не рэціраваўся мы пакінем у сябе тваю сяброўку, мілую далоньку.

«Гэты ідыёт яшчэ і паэт».

– Вы не пакрыўдзіце яе, – мой цвёрды барытон напоўніў памяшканне.

– Альфа, ці як там яе клічуць, будзе сядзець у турме, а калі ты ўцячэш мы ўтопім тваю пасію. Нам на яе пляваць.

– Прапанова ад якой нельга адмовіцца, Ваша Сіяцельства, яна якраз у вашым манаршым стылі. Мабыць, пагаджуся, але заўважу, што вы прайграеце вайну і вас выціснуць з земляў улайгонаў.

– Тады мы прымемся страляць па іх з катапультаў, пабудаваных на нашай тэрыторыі, – прашамкаў канцлер, злосна вытарэшчваючыся мне ў вочы. – А ты, калі будзеш так шмат брохаць, дачакаешся дрэннага. Мы станем катаваць тваю дзеўку, пакуль ты будзеш рэзаць для нас улайгонаў. Ты гэтага хочаш, дурны Тэт?

– О не, Ваша Высокаблагароддзе, не чапайце маю добрую спадарожніцу, будзьце ласкавы, тады я абавязкова буду вам карысны! – я падміргнуў Але, якая злёгку збялела і сціснула губкі.

– Рабі што табе сказана. Хто ведае, можа яшчэ станеш пры мне генералам, калі будзешь сапраўды карысны.

Жыццё дэспата падобна анекдоту. Дэспат атрымлівае ўсё, але не можа ўтрымаць нічога, бо ў свеце ёсць нястомны абмежавальнік – смерць. Што яшчэ можа быць такім узнёсла трагічным і пошла пацешным адначасова. Я моўчкі пакланіўся тырану пры гэтым ледзьве стрымлівая ўсмешку.