Текст книги "Заһирә Гомәрова / Захира Гумарова"

Заһирә Гомәрова. Балалар өчен шигырьләр, табышмаклар, пьеса, хикәяләр

ИЛГИЗНЕҢ ДИҢГЕЗЕ

НӘНИ ВРАЧ

 
Безнең Илдус – нәни врач,
Дәвалый ул, авыргач.
Төчкергәч Мияубикә,
Илдус тиз килеп җитә.
 
 
– Без аңа, ди, куябыз
Хәзер үк, ди, диагноз.
Температурасын үлчик,
Кан тамырлары ничек?
 
 
Тормый Илдус тик кенә,
Барысын да тикшерә.
 
 
Нәтиҗәләр дөрес бит,
Рецепт язу тиеш бит.
 
 
– Һәр көн Мияубикәгә
Ике тычкан бирелсен,
Ашасын да шуларны,
Бик тиз генә терелсен.
 
 
Нәни врач Илдус ул,
Һәркем белән гел дус ул.
 

ОРЛЫГЫ КАЙДА?

 
Газинур мактана:
– Җитми, дип, шалканга,
Әй апа җаным, ди,
Үстерәм аның, ди,
Чиядән татлысын,
Зур кабак чаклысын.
 
 
Алманың бар төше,
Чиянең бар төше.
Помидор, кабакның
Гел орлык бар төше.
 
 
Газинур шалканны
Турады, ваклады.
Ашап та карады,
Тик төшен тапмады.
 
 
– Алмадай ал түгел,
Ул әле пешмәгән.
Аның соң шуңа да
Орлыгы үсмәгән.
 
 
Шалканны туфракка
Утыртып кара син.
Орлыгы кай төштә –
Үзең дә табарсың!
 

РӘСЕМ ЯСЫЙ РӘСИМ

 
Рәсем ясый безнең Рәсим,
Чын әтәч төсле итеп.
Күрсә әтәч карар иде,
Үзе дә исе китеп.
 
 
Әмма югалды бу рәсем,
Тәрәз(ә)не җил ачтымы?
Чын әтәчкә әйләнеп, ул
Шуннан чыгып качтымы?
 
 
Әллә кайдан бер әтәч
Килеп кунды киртәгә.
– Масайма, – диде Рәсим, –
Синнән дә матурракны
Ясармын мин иртәгә.
 

«СЫЗЫКЛЫ»

 
Гел уйныйбыз «сызыклы»,
Бу уен бик кызыклы.
Уен шарты бер генә:
Сикергәли бел генә.
 
 
Зур шакмаклар сызабыз,
Күзне йомып узабыз.
Бераяклап атларга,
Тигезлекне сакларга,
Сызыкларга басмаска,
Күзләреңне ачмаска.
 
 
Шундый уен «сызыклы»,
Уйнавы бик кызыклы.
 

КЫШ БАБАЙНЫҢ ЭНЕСЕ

 
Кем уяткан Илшатны,
Иртә торган шулчаклы.
Тәрәзәдән караса,
Нинди кызык, тамаша:
Бөтен җир ап-ак икән,
Кыш бабай килеп җиткән.
 
 
Илшат ашап-эчте дә
Тунын киде өстенә.
Табып алды чанасын.
Ә Кыш бабай кайда соң?
Качкан ишегалдыннан,
Карын да аз калдырган.
 
 
Юк, Кыш бабай килмәгән,
Тик энесе Кырауҗан
Кыш бабайның иленнән
Безгә хәбәр китергән:
Киеп ап-ак туннарын,
Төяп карын-буранын,
Киләм, дигән, бик тиздән.
 

ИЛГИЗНЕҢ ДИҢГЕЗЕ

 
Илгизнең диңгезе
Тәрәзә төбендә,
Балыклар йөзәләр
Көнен дә, төнен дә.
 
 
Шул диңгез янында
Утыра песи дә.
Күзләрен уйната,
Диңгезне исни дә.
 
 
Кызыгып торса да
Судагы балыкка,
Нишлисең, бу диңгез
Пыяла савытта.
 

ЙОКЛА, КУРЧАГЫМ

 
Йокла, йокла, йом күзең,
Әкият сөйлим үзем.
Сөйләмим мин булган дип,
Яшәгән дип, торган дип.
Бер бай салдырган сарай,
Бөтен җире дә таштан,
Сөйлим мин яңабаштан.
Ничек менәргә күккә,
Әзгәме, әллә күпкә.
Ничек йөрергә Айда,
Башта басарга кайда?
Шуларны көйләп-көйләп
Йоклатам сине, сөйләп.
Эшне каян башларга?
Иртән иртүк торырга,
Юынырга, ашарга,
Яшел урманга барып,
Бик озак барып, арып,
Зур агачка менәргә,
Болытларга күчәргә,
Яңгыр суын эчәргә.
Шуннан торып карарга
Күктәге йолдызларга,
Салават күперенә,
Аннан дөнья күренә.
Тик сөйләмим булган дип,
Яшәгән дип, торган дип,
Бер бай салдырган сарай,
Бөтен җире дә таштан,
Сөйлим мин яңабаштан.
Йокла, йокла, йом күзең,
Йоклатам сине үзем.
Тыңла минем сүземне,
Төштә күр син үзеңне…
Курчагым оеп җитте,
Татлы йокыга китте.
 

ГӨЛНАЗ

 
Үзе уяна Гөлназ,
Назлыйсы юк иркәләп.
– Сездән алда тора алам,
Уянсам, ди, иртәрәк.
 
 
Әче сабын, җылымса су
Юк итә битнең табын.
– Ник ясамыйлар, – ди Гөлназ, –
Конфет күк тәмле сабын?!
 

КАРБЫЗ

 
Эче кып-кызыл – кандай,
Үзе бик тәмле – балдай.
Нәрсә соң ул дисезме?
Карбыз аның исеме.
Җылы якта үссә дә
Туңмый безнең өстәлдә.
 
 
Аны һәркем ярата,
Илшат кына шаярта:
– «Кар-боз», ди, шушымыни?
Нигә, аны ашаганда,
Безнең авыз өшеми?
 
 
Кыш җитүгә, аны без
Үзебез дә ясыйбыз.
Карны, бозны кушабыз да
Карбыз итеп ашыйбыз.
 

ЗӘЙНИ

 
Авызын һич буш тотмый,
Эшләтеп тора Зәйни.
Йә конфет суыра ул,
Яисә сагыз чәйни.
 
 
Йә чәйни дәфтәр читен,
Йә карандаш кимерә.
Укытучы күргәндә,
Чәйни алмый тилмерә.
 
 
Китап укыган чакта
Карап тордым Зәйнине.
Кыймылдый бит авызы,
Әллә хәреф чәйниме?
 

КАЯН БЕЛИМ?

 
Кызгана Илшат Илдусны:
– Сызлыймы һаман тешең?
Эх, ди, бик тә интегәсең,
Борчылам синең өчен.
 
 
– Каян белим, минем ул теш
Табиб кулында калды.
– Ничек «калды»?
– Табиб абый
      аны суырып алды.
 

КЫЗГАНАМ

 
Кечкенә Әминә
Болай ди әнигә:
– Йөргәндә урамда,
Салкында, буранда
Туңарлар, өшерләр,
Ялангач күзләрем,
Кызганам үзләрен.
– Күзләр, – ди әнием,–
Курыкмый ялкыннан,
Өшеми салкыннан.
Аптырый Әминә:
– Әнием, ә нигә
Куркалар сабыннан?
 

ЯШЕЛ КЕЛӘМ

 
Яңгыр ява, яңгыр ява
Иркәләп үләннәрне.
Кемнәр җәйде бакчабызга
Ямь-яшел келәмнәрне.
 
 
Акыллы малай шул Илдус,
Монда да тәртип саклый:
Өйдәге кебек, келәмнән
Туфлиен салып атлый.
 

КҮЗ НИГӘ ТИЯ СОҢ УЛ?

 
Иртән торгач, Әлфия
Матур күлмәген кия.
Әнисе, аны күреп:
– Үскән кызым син, – дия.
 
 
Әй куана Әлфия,
Әнисе аны сөя.
Битләреннән үбә дә:
– Күзем тимәсен, – дия.
 
 
Гаҗәпләнә Әлфия:
– Әйтче, әнием, – дия, –
Ничек инде күз тия?
Күздә юк бит аяк-кул,
Нәрсә белән тия ул?
 

ЗООПАРКТА

 
Зоопаркка кердем,
Гаҗәп зур җәнлек күрдем.
Нинди җәнлек дисезме?
Фил ич аның исеме.
 
 
Ялт-йолт итә күзләре,
Әй мөлаем үзләре.
Мине күреп көләдер,
Уенчык дип беләдер.
 

БЕЗНЕҢ ЦИРК

 
Цирк карап кайтканнан соң,
Шундый булды сүзебез:
– Бер бәләкәй цирк ясап
Уйныйк, әйдә, үзебез.
 
 
Бау сузылды бүлмәбезгә,
Шуннан атлап карыйбыз.
Бер атлауга мәтәләбез,
Ник без йөри алмыйбыз?
 
 
Егылдык, диеп кенә
Төшмәде безнең күңел.
Ничек йөреп булсын, ул бит
Цирктагы бау түгел.
 

АЮ АГАЙ – ТӘМЛЕТАМАК

 
Аю агай – тәмлетамак,
Каян сиздең бал исен,
Кәүсә буйлап агамы бал,
Агач төбен ялыйсың.
 
 
…Ялап кына туямыни,
Үрмәләде югары.
Аю агай бал сыпырта,
Сизми кортлар дулавын.
 
 
Бал гаскәре һөҗүм итә,
Төзи угын-кылычын.
Әй телгәлиләр аюның
Борын очын, тел очын.
 
 
Аю агай – тәмлетамак,
Бик яратса да балны,
Ничек мәтәлеп төшкәнен
Үзе дә сизми калды.
 
 
Бал аккан агач төбенә,
Шуны ташлап буламы?
Балчыгы белән ашый, күр,
Аю агай бу балны.
 
 
Аю агай, бер сүз дә юк,
Аша, әйдә, ошаса!
Инде күптән әйткәннәр бит,
Бал ул балчык ашата.
 

ЧЕБИЛӘР

 
Ап-ак хәзер урамнар,
Тау өйделәр бураннар.
Безнең өйдә чебиләр,
Кыш барын да белмиләр,
Сап-сарыдыр төсләре,
Йоп-йомшактыр өсләре.
 
 
Алар мине күрәләр,
Йөгерешеп киләләр.
Куеныма керәләр,
Җилкәмә дә менәләр.
 
 
Салкын кыш үтеп китәр,
Чәчәкле җәйләр җитәр.
Шушы нәни чебиләр
Тавык булып йөрерләр.
 

ЧӘЧӘКЛӘР КАЯ?

 
Чыкты бакчага
Нәни Кифая.
Сорый әнидән:
– Чәчәкләр кая?
 
 
– Йоклыйлар җирдә,
Бик җылы җирдә.
Түшәк салынган,
Юрган ябылган.
 
 
Тиздән кыш үтәр,
Матур яз җитәр,
Уяныр шулчак
Яз чәчәкләре,
Уяныр җәйнең
Киләчәкләре.
 

ТЕГҮЧЕ

 
Тегеп куйдым карадан
Курчагыма сарафан.
Балыкка тектем пальто,
Ә Кар кызына – манто.
 
 
Маймылыма – алъяпкыч,
Өстәлгә тектем япкыч.
Көен таптым энәмнең,
Әниемнән өйрәндем.
 

УРМАНГА БАРГАЧ

 
Тыңлап тордык, аланда
Атыбызны туктатып,
Кем соң анда агачларга
Балта чаба «тук» та «тук»?
Әти әйтә:
– Менә, улым,
Бу агачка кара, ди.
Тукран-табиб корткычларны
Кырып кына сала, ди.
Агачларны корытырга
Ирек бирми кортларга.
– Алай булгач, әтием, дим,
Барыйк аны котларга.
 

ҮРДӘКЧӘНЕ БЕЛМӘГӘЧ

 
Әй сөйләшәләр үрдәкләр:
– Бак! – диләр, гел:
– Бак, – диләр.
Безне әйбәт сыйлыйсың дип,
Әллә мине мактыйлар.
 
 
Мин бер сүз дә әйтә алмыйм,
Үрдәкчәне белмәгәч.
Үрдәкчәне каян белим,
Бергә уйнап йөрмәгәч?
 

ҮСТЕМ

 
Үстем мин, барын беләм,
Йөрим гел әни белән,
Кулындагы әйберләрнең
Тотып барам кайберләрен.
 
 
Әни әйтә:
– Улым, ди,
Син минем уң кулым, – ди.
– Ничек мин кул булыйм, дим,
Мин бит синең улың, – дим.
 

ӨЙ ТУЕ

 
Еракларда туңганнардыр,
Кунганнардыр кыяларга –
Кайтты безнең сыерчыклар
Без ясаган ояларга.
 
 
Җылы, иркен өйләрендә
Рәхәтләнеп, әй, торсыннар.
Яңа оя туйларына
Берсен берсе чакырсыннар.
 

НИК АЛДАН ҮСТЕҢ?

 
Беркөн шулай Вәсилә
Үпкәли әнисенә:
– Әнием, ди, ник син, ди,
Миннән алдан үстең? – ди. –
Уйнар идек бергәләп,
Куар идек күбәләк.
 

ТЫШТА БУРАН

 
Тышта буран, тәрәзәгә
Кар сибә.
Исе китеп карап тора
Марсилә.
Кар тузаны сибелә дә
Сибелә.
Тәрәзәгә аксыл бизәк
Чигелә.
Әнә нинди чәчәкләр бар,
Үләннәр…
Бакчаданмы, урманнанмы
Килгәннәр.
Күчкән әллә болынның
Бер кисәге.
Алар әллә кар эчендә
Үсәме?
Тышта буран, тәрәзәгә
Кар сибә.
Соравына җавап эзли
Марсилә.
 

УРМАНДА

 
Кояш көлеп торганда
Китеп бардык урманга.
Урман безне кумады,
Без бит аның кунагы.
Җиләк белән сыйлады,
Шатлык эчкә сыймады.
Гел көлеп йөргән чакта,
Нәрсә булды Илшатка?
Чакыра ул әтине:
– Кем чеметә тәпине?
Әти әйтә:
– Кырмыска!
Тешләргә ул бик оста.
Илшат:
– Әти, әти, – ди, –
Тешен карыйм аның, – ди.
 

БЕР КҮЗНЕ КЫСЫП КЫНА

 
Марат кинога килде,
Билет ун тиен иде.
Үз акчасына карап
Аптырап калды Марат.
 
 
– Акчам биш тиен генә,
Кино күрәсем килә.
Килеп кассир янына:
– Кертегез, – дип ялына. –
Карармын посып кына,
Күземне кысып кына.
 

ЯРАТАМ САРЫ БАЛНЫ

 
Ямьле соң умарталык,
Йөрим мин хәйран калып.
Яратам сары балны,
Корт күче сарып алды.
– Балдан авыз ит, диләр,
Кунак булып кит! – диләр.
Чү-чү, алар нишлиләр,
Битне, кулны тешлиләр.
 
 
Белдем: укол кадыйлар,
– Ашатабыз бал, – диләр.
Башыма да бал тулды,
Кашыма да бал тулды,
Битемә дә бал тулды –
Кабартма кебек булды.
 

СУ КОЕНГАНДА

 
Эсселәп хәлсез калгач,
Салкын суга чумабыз.
Йөзеп чыга алабыз,
Киң булса да елгабыз.
 
 
Суда озак тордык, дип
Ашыгабыз өйгә без.
Аз гына җир китәбез –
Ялт борылып киләбез.
 
 
– Әйдә, тагын бер генә
Коеныйк инде, – дибез.
Судан, кояш нурыннан
Һич тә туя белмибез.
 
 
Кичен кайткач, әнигә
Ни әйтергә белмисең.
– Кыш җиткәчтен, гел алай
Су коенмам мин, – дисең.
 

ЙӨГЕРЕК ЕЛГА

 
Әй матур елга,
Йөгерек елга.
Көмеш суларың
Һаман да юлда.
 
 
Бераз ял итеп
Алырга вакыт,
Җәйге иртәнең
Рәхәтен татып.
 
 
Җырлый агымсу:
– Кирәкми аулак,
Нинди кызык бар
Акмагач шаулап.
 
 
Миңа кушылган
Чишмәләр күпме,
Илтәм суларын
Иделгә тикле.
 
 
Ага да ага
Йөгерек елга,
Көмеш сулары
Өзлексез юлда.
 

МАШИНАДА БАЛАЛАР

 
Машинада балалар
Җырлый-җырлый баралар.
Машинада чәчәкләр,
Каян җыеп алганнар?
 
 
Әй көләләр балалар,
Чәчәкләре булганга.
Тик калган, ди, моңаеп,
Шомырт кына урманда.
 
 
Матур төсе югалган,
Чәчәкләре урланган.
Шомырт шуңа моңайган,
Шомырт шуңа хурланган!
 

МОНДА БЕЗ ХУҖА

 
Балта-пычкысыз
Килеп чыга да
Боз күпер сала
Һәрбер елгага.
 
 
Җәй көне йөрдек,
Йөзәргә шүрләп.
Безне үртиләр
Каз белән үрдәк.
 
 
Ә менә бүген
Монда без хуҗа.
Узса да, безне
Җил генә уза.
 
 
Ярның читендә
Каз белән үрдәк
Боегып тора,
Керергә шүрләп.
 

АКЫЛЛЫ БУЛ ЧҮТ КЕНӘ!

 
Бик шәп булган,
Булдырган:
Сыер бозау
Тудырган.
Борыны ап-ак кына,
Йоннары йомшак кына.
Бик нәни тояклары,
Кечкенә аяклары.
Үзе нәни булса да,
Көчкә басып торса да,
Битемне ялый хәзер,
Чабып китәргә әзер.
 
 
Бозавымны иркәлим,
Типсә генә үпкәлим:
– Син бит әле кечкенә,
Эчкәнең дә сөт кенә,
Акыллы бул чүт кенә!
 

ЯЛ ИТСЕН ҖЫРЛАП

 
Сагынып көттем
Дустым кайтасын,
Оя ясадым
Буяп тактасын.
 
 
Җил дә үтмәсен,
Яңгыр сипмәсен.
Сөйгән кошчыгым
Ташлап китмәсен.
 
 
Куйдым матурлап,
Түбәсен сырлап,
Нәни дускаем
Ял итсен җырлап.
 

ТӘҮГЕ ЯШЕН

 
Күреп калдым
Ут шәүләсен.
Юк, ут түгел –
Тәүге яшен.
 
 
Тыныч торган
Зәңгәр күкне
Утлы кылыч
Кисеп үтте.
Дымсу җилләр
Исеп китте.
 
 
Коя яңгыр,
Тәүге яңгыр.
Яудыр, болыт,
Муллык яудыр!
 
 
Нинди рәхәт
Яңгыр арты,
Җыр башлады
Тургай халкы.
 
 
Дөнья яме
Артсын диптер
Суза кояш
Аллы-гөлле
Сихри күпер.
 

МУЙНАК

 
Нәни Муйнагым,
Яхшы тор сакта.
Өйне ташлама,
Тырышып сакла.
Койрыгын борып
Килә, күр – мәче.
Сөт эчәргә ул
Базга кермәкче.
Сакла, Муйнагым,
Йоклама сакта.
Мин тыныч булам,
Син постта чакта.
 

КАРЛЫГАЧ

 
Нәни карлыгач
Күп уйнап йөрде,
Тәрәзә аша
Бүлмәгә керде.
Теләде тагын
Очып уйнарга,
Эзләде чыбык,
Барып кунарга.
Шкафка куна,
Өстәлгә күчә,
Борын, канаты
Бәрелде ничә.
Әйдә, җитез кош,
Нинди ямьле тыш,
Иркенлекне коч,
Еракларга оч!
 

СЫЕРЧЫК КИЛГӘЧ

 
Кил, сыерчыгым,
Яңа ояма.
Куанып кер син:
Өең өр-яңа.
 
 
Керми сыерчык,
Йөри тик очып.
Яңа ояга
Килеп куна да,
Карап тора да
Китеп югала.
 
 
Тагын килә дә
Куна түбәгә.
Үзенчә һаман
Нидер сөйләнә.
 
 
Тагын югалды,
Инде килмәде.
Нинди шәп өйне
Килештермәде.
 
 
Һәр кеше миннән
Көләр, һичшиксез:
Минем ул оям
Булган ишексез.
 

ЖИРАФ ЯНЫНДА

 
Зоопаркта жирафны:
– Менә жираф, – диделәр,
Аның жираф икәнен,
Әйтерсең лә белмиләр.
 
 
Ничек ашый икән ул
Бакчадагы үләнне?
Әллә кран күк муены
Түбәнгә иеләме?
Бүтән хәйлә беләме?
 
 
Хәйләсен соң беләбез,
Шар кабарттык әле без.
Шуңа үлән бәйләдек,
Кызык итик, әйдә, дип.
 
 
Шар әйбәт очып китте,
Ялгышмады аз гына –
Үләнне тиз җиткерде
Жирафның авызына.
 

ТАБИГАТЬНЕ ЯРАТА

 
Нургата аеруча
Табигатьне ярата.
Җәен бакчага баргач,
Барын күзәтеп кайта.
Күзәтүләр Нургатада
Төрле уйлар кузгата.
 
 
Туфрак бит, ди, кап-кара.
Булса да үзе кара,
Нинди эшләр башкара.
 
 
Бары да җирдә туган:
Кишер, кыяр һәм суган.
Ник кыяр яшел булган,
Ә нигә әче суган?
 
 
Кавын, карбыз эченә
Ничек орлыклар тулган?
Нигә кызыл помидор?
Битләре бит ут булган.
 
 
Туфрак барын үз күрә,
Чәчкә-гөлләр үстерә,
Тудыра, туендыра
Язда, җәйдә, һәр көндә –
Бала аңа һәркем дә.
 
 
Туфрак безнең Җир-ана!
Җир-ана, дип, Җир-ана!
Нургата горурлана,
Җир-анага соклана.
 

ҖӘЙ

 
Ямьле бит син, җәй, мәңге
Җәй тылсымлы җәймәңне.
Янда булса чиләгең,
Үзе тула җиләге.
 
 
Бөтенесе бар җәен,
Мишәдә үрчи җәен.
Әй, ямьле син, җәй, мәңге
Җәй тылсымлы җәймәңне.
 

СУКМАК

 
Мине капка төбендә
Нәни сукмагым көтә.
Тигез, туры сукмагым
Һәр көн бакчага илтә.
 
 
Ул мине алып бара
Тауларга, урманнарга,
Кырларга, болыннарга,
Эшкә яки уйнарга.
 
 
Һәр көн юлга чыгуга,
Туры сукмак – юл башым.
Кая гына барсам да,
Ышанычлы юлдашым.
 

ҖӘЙНЕҢ ЭССЕ КӨНЕНДӘ

 
Чабып керде дә Нурмый:
– Эссе, – ди, – чыдап булмый,
Кирәк монда китерергә
Кышның бер генә көнен.
Кышка бирик бүгенгесен,
Ул бер эссе көн күрсен!
 

КАР МАЛАЙ

 
Кызык малай ул Хикмәт,
Уйлап таба бер хикмәт.
– Кар өябез, давай, – ди, –
Булсын ул Кар малай, – ди.
 
 
Кар малайны өйдек без,
Гел янында уйныйбыз.
Ул да безнең уенга
Кушылыр дип уйлыйбыз.
 

БУЕМ ҖИТМИ

 
Күлмәген юды Гөлли,
Кая эләргә белми.
Әбисе аны өнди:
– Кызым, кояшка эл! – ди.
 
 
Гөлли куанып көлде,
Бераздан елап керде.
– Кояшка, – ди, – буй җитми,
Күлмәгем инде кипми.
 

БОТИНКАЛАР

 
Азатның ботинкалары
Сүз тыңламый башлады.
Икесе ике тарафка
Карап тора башлады.
 
 
Кыек басып, Азат дусны
Төшерәләр чокырга.
Төшсә ул сулы чокырга,
Ничек барыр укырга.
 
 
Шул явыз ботинкаларга
Булмый җәза бирмичә.
Тора алар бер почмакта,
Сазга баткан көенчә.
 

ТӨШ

 
Алмаз йокыдан торды,
Төш сөйләргә тотынды:
– Очтык без, ди, космоска!
Космоска юл кып-кыска.
 
 
Ашыктыра Вәсилә:
– Әйдә инде, тиз сөйлә!
Алмаз туктый, сөйләми.
– Шунда идең син дә, – ди.
 

КИЛ ӘЛЕ

 
– Керпе, син бит энәле,
Бүген безгә кил әле,
Күлмәк тегеп бир әле.
 
 
– Мин бит әле кечкенә,
Тегә белмим һич кенә.
 
 
– Күлмәклегем күк кенә,
Энәләрең күп кенә,
Матур итеп тек кенә.
 

БЕЛӘСЕҢ ИЧ ТАТАРЧА!

 
Шәһәр кызы Наташа
Бер сүз белми татарча.
Һаман русча эндәшә,
Карап тора Миләүшә.
 
 
– Играем, – ди Наташа,
Ә Миләүшә тик тора.
– Иди сюда, – диюгә,
Өенә үк чаптыра.
 
 
– Ракета, космонавт, – дип
Әйтеп куйды Наташа.
Миләүшә йөг(е)реп килде:
– Беләсең ич татарча!
 

РЕЖИМНЫ САКЛАТАМ

 
Үзем яткан вакытта,
Песине дә йоклатам.
Режимны мин саклатам.
Күзләре челт-челт итә,
Утырып йоклап китә.
 
 
Миннән нәни булганга,
Йокысы да тиз туя;
Мин уянып торганчы,
Битен дә юып куя.
 

ӨЛГЕР САРА

ЯХШЫ КЕШЕ

 
Бай күңелле була, диләр,
Яхшы кеше.
Һич тә бетми, чыгып тора
Аның эше.
 
 
Беркайчан да исемен ул
Тапландырмас.
Иптәшләре намусын да
Тапталдырмас.
 
 
Башкалардан ераккарак
Карый белер.
Теле түгел, эше белән
Ярый белер.
 
 
Берәр ярдәм кирәк булса
Синең өчен,
«Кем син?» – димәс,
Бүлеп бирер
Үз өлешен.
 

ЛӘЙЛӘ

 
Арый белми һич кенә,
Булсын аңа эш кенә.
Эш бетсә, хәзер таба,
Хатын да язып ала.
 
 
Яза да укый кат-кат:
– Син, әтием, тизрәк кайт,
Күчтәнәчләр алып кайт!
Чемоданга салып кайт!
 
 
Әниемә – ак яулык,
Әбиемә – кулъяулык,
Бабайга түбәтәйнең
Бик матурын, тәтиен
Алып кайтчы, әтием.
 
 
Яшел печән – бахбайга,
Тәмле балык – Акбайга.
Вакытың булса, тотсаң,
Мырауҗанга – бер тычкан.
Чуар тавык корт көтә,
– Корт! Корт! – диеп өркетә.
 
 
Кинәт бүлмә тын кала,
Уку-язу туктала.
Башын куеп хатына,
Ләйлә йокыга тала,
Нокта куелмый кала.
 

КУЯН АРТЫННАН

 
Әй очабыз чаңгыда без,
Әй, карлар тузгып кала.
Кара, кара, кыр куяны
Безне бит узып бара.
 
 
Әйдаман апа күрде дә:
– Йә, кайсыгыз җитез, ди,
Без – чаңгыда, куян безне
Чаңгысыз да җиткезми.
 

ОЧАБЫЗ

 
Оча, дим, басу-кырлар,
Очалар малай-кызлар,
Оча урман, наратлар,
Оча сулар, кораблар.
Оча язлар, кышлар да,
Оча хайван, кошлар да,
Очабыз син дә, мин дә,
Дидем дустым Сәлимгә.
Очам басып торсам да,
Очам ятып торсам да,
Очам, юлда йөрсәм дә.
Тик Сәлимнең үзенә
Аңлатсам да тиз генә,
Карап тора күземә.
Ышанмасаң ышан, дим.
Җир шарыбыз белән, дим,
Очасың син, очам мин.
Очам булгач очам, дим.
 

БАРГАН ҖИРДӘ ОЗАК ТОРСАМ

 
Әле беренче класска
Килде бу елны Рәсим.
Мәктәптәге тәртипләрне
Белмидер шул, күрәсең.
 
 
Ике дәрес үтү белән
Ашыкты ул өенә.
Ярый озак тормадым дип,
Үзе көлә, сөенә.
 
 
Иптәшләре күрделәр,
Борып алып килделәр.
Ә Рәсим гел өенә
Элдерергә тырыша:
– Барган җирдә озак торсам,
Әнием, ди, орыша.
 

ТАКТАДА ИКЕ САН

 
Тактада ике сан,
Шуларны куш, Хисам.
Өчкә куш икене,
Белмәсәң – «ике»ле.
 
 
Язды да саннарны,
Тик тора аннары,
Класска күз йөртә,
Кемнәндер сүз көтә.
 
 
Иң арттан Нурсафа
Биш бармак күрсәтә.
 
 
Биш бармак – бишле сан,
Аңламый шул Хисам.
Бераздан төшенде…
Тактага биш бармак
Рәсемен төшерде.
 

ХӨСӘЕН

 
Бар безнең класста
Ашыкмас Хөсәен.
Дәрескә килергә
Кичегә көн саен.
 
 
Урамга чыктымы,
Әй чаба Хөсәен.
Өй эшен үтәргә
Кичегә көн саен.
 
 
Иң озын малай ул,
Тиз үсә Хөсәен.
Класстан күчәргә
Кичегә ел саен.
 

ИШТИРӘК

 
– Белем кирәк, бул зирәк,
Өйрәнеп үс, Иштирәк.
Бу дөньяда укымаган,
Эш белмәгән бик сирәк.
 
 
Дәресеңне әзерлә.
– Туйганчы, рәхәтләнеп
Уйныйм әле хәзергә.
Сикерәм дә йөгерәм,
Гел урамга элдерәм.
Яшь бит мин, өйрәнергә
Зур булгач та өлгерәм.
 
 
Нәтиҗә:
 
 
Егет инде Иштирәк,
Кулларына эш кирәк.
Бер һөнәрсез, эш белмәгән
Ир-егетләр бик сирәк.
Инде хәзер нишләргә?
Терсәк җитми тешләргә.
 

ЯШӘРТЕРМЕН ҮЗЕҢНЕ

 
Көн дә мәктәпкә барсам,
Көн дә күп белем алсам,
Булырмын мин зур врач,
Ник булмаска – укыгач!
 
 
Әби, әби, врач булгач
Яшәртермен үзеңне.
Рәхәт итеп озын-озак
Яшәтермен үзеңне.
 

«ИКЕ»ЛЕ АЛГАЧ

 
Мин «ике»ле алып кайтсам,
Һич тынгылык бирмиләр.
Әле әни, әле әти
Уңлы-суллы тиргиләр.
 
 
Имеш, мин бик ялкау малай,
Тырышуны белмим мин.
Өйдә шуңа давыл чыга,
Гел җил куып йөрим мин.
 
 
– Тырышырсыңмы моннан соң,
Йә, сүзеңне әйт инде!
Ничек кенә юатыйм соң
Әни белән әтине?
 
 
– Укытучы бер дә сезгә
«Ике»ле куймадымы,
Әллә, дим, сезнең заманда
Ул билге булмадымы?
 

КАЙДА БУЛСЫН – КЕСӘМДӘ!

 
Иптәшләре сорыйлар:
– Хәсән, кая барасың?
– Кая булсын – мәктәпкә!
– Китапларың кайда соң?
Аптырамый Хәсән дә:
– Кайда булсын – кесәмдә!
 
 
Укытучы җавап көтә…
Хәсән башын игән дә
Шпаргалка эзләгәндәй
Карап тора идәнгә.
 
 
Иптәшләре көләләр,
Үчеклиләр Хәсәнне:
– Җавап шунда түгел микән,
Актар әле кесәңне!
 

ЯҢА МӘКТӘП САЛГАНДА

 
Сумка, китап, дәфтәрләр
Әзер инде җәйдән үк.
Яңа мәктәп бинасы тик
Өлгереп җитмәстер күк.
Ташчы кирпечне сала,
Ә оста балта чаба.
Илшат та, кулын күтәреп,
Көч биреп тора аңа.
 
 
Алдымы соң кирпечне,
Кирпечме үзе килде –
Илшат та кирпеч күтәреп
Йөгереп йөри инде.
Бина да тизрәк үсте,
Кергәч Илшатның көче.
Яңа салынган мәктәптә
Бар аның да кирпече.
 

ХАТ

 
Кичә тагын яуды кар,
Кар өстендә язу бар:
Өтер, нокта һәм сызык,
Укый белсәң, бик кызык.
 
 
Мин укырга өйрәндем,
Инде син дә укып чык.
«Хәерле иртә», – диеп,
Хат язган миңа чыпчык.
 

КҮЧЕРДЕМ ДӘ КҮЧЕРДЕМ

 
Язганнарын күршемнең
Сүзен сүзгә күчердем.
Ышанмасаң кил, бер күр,
Урынында һәр өтер.
 
 
Укытучы аралый,
Безгә тигез карамый.
Күршегә тезә «биш»ле,
Минем «ике»ләр ишле.
 
 
Күргәнме күчергәнне –
Класстан күчермәде.
Күчермәс идем дә мин,
Күчермәс дип белмәдем.
 

ГӨЛШАТ ҺӘРЧАК УЕНДА

 
Гел уенда бу Гөлшат,
– Безнең, – ди ул, – уйнар чак.
Каушамый дәрестә дә,
Җай таба һәр эштә дә.
 
 
Укымыйча беләм, ди,
Аптырыйбыз шуңа без.
– Укымый гына ничек
Сөйли аласың? – дибез.
 
 
Беркөн апа каптырды –
Китапларын яптырды.
Гөлшат та тынып калды,
Сөйләвеннән туктады.
 

СҮЗ УЙНАТАМ

 
Сүз уйнатам,
Уйнатам.
Күп уйларга
Яратам.
 
 
Трат-та-там,
Трат-та-там,
Авызыма каратам,
Кызык сүзләр таратам.
 
 
АНА, АЛА, КАЛАК,
АША, АТА, КАРАК,
ИПИ, ТАРАТ, АРА –
Ике яклы сүзләр.
Син дә эзләп кара.
 

КЕМ КУЛЫ МАТУР?

 
Бик матур, бик чиста
Алсуның куллары.
Беркайчан каралткан
Минуты булмады.
 
 
Идән дә юмый ул,
– Буяла кулым, – ди.
Кояштан яшерә:
– Ай, яна кулым, – ди.
 
 
Ләләнең кулын күр:
Каралган, тырналган.
Эш эшләп кайткан ул
Бакчадан, кырлардан.
 
 
Ник инде өлкәннәр
Шуны да белмиләр.
Ләләнең кулларын:
– Иң матур кул, – диләр.
 

АРТКА БОРЫЛА БАРЫЙ

 
– Әйбәт түгел тәртибең, – дип,
Барыйны гел тиргиләр.
– Дәрестә тик утырганың
Булырмы берәр? – диләр.
 
 
– Тик утырам моннан соң, – ди.
Әйтсә – сүзендә тора.
Иптәшләре рәсем ясый –
Барый карап утыра.
 
 
Аны һаман да тиргиләр:
– Син бераз оял, диләр,
Әнә Вәли нинди яхшы,
Шуннан үрнәк ал, – диләр.
 
 
Вәли аның якын дусты,
Үрнәк алырга ярый.
Бүтәннәр гел алга карый –
Артка борыла Барый.
 
 
– Алдыңа кара, – дисәләр,
– Юк, мин артка карыйм, ди,
Борылмагач, Вәлидән, ди,
Ничек үрнәк алыйм, – ди.
 

«ӨЛГЕР САРА»

 
Класста дәрес бара
Тәнәфес көтә Сара.
Күзләре ялт-йолт итә,
Сәгатьне карап йөртә.
 
 
Кай арада өлгергән,
Чәч толымнарын үргән.
Шалтыраса кыңгырау,
Ишетелсә яңгырау,
Ул беренче элдерә,
Уйный торган урынга
Иң беренче өлгерә.
 
 
Исеме – «Өлгер Сара»,
Кызык-кызык уеннар
Уйлап таба ни ара.
Дәрестә дә көлдерә,
Җавап биргән чагында,
«Буш куык»лар өрдерә.
 
 
Исеме – «Өлгер Сара»,
Тик дәрескә соңара,
Табыйк, дибез, ни чара?
 
 
Шаянлыгын ташласын,
Ныклап укый башласын
Дип Сараны үртибез:
«Өлгер Сара» түгел син,
«Элдер Сара» бит, дибез.
 

БЕЗ АҢА ИСЕМ БИРДЕК

 
Тәнәфестә колак чыңлый,
Фәнисне тыңлый-тыңлый.
 
 
Теле телгә һич йокмый,
– Мин күрмәгән җир юк! – ди.
 
 
Җәй буе илләр гизгән,
Ничә диңгездә йөзгән.
 
 
Сөйләшкән дельфин белән,
Дуслашкан бер фил белән…
 
 
– Ялган чемпионы, – дип,
Без аңа исем бирдек.
 
 
Көлгәнгә дә карамый,
Ялганлый да ялганлый.
 
 
Тик дәрестә эш кыен,
Телен йота «чемпион».
 

ХИМИЯ БҮЛӘГЕ

 
Абыем җибәрде
Безгә күп бүләкләр.
Лилия сеңелгә
Күк төсле күлмәк бар.
 
 
– Бу, – дигән, – сеңелгә
Химия бүләге.
Ясалган ул газдан,
Капрон күлмәге.
 
 
Таушалмый, тапланмый,
Бизәген уңдырмый.
Эсседә салкынча,
Суыкта туңдырмый.
 
 
Уйланды Лилия:
– Кем икән химия?
Ул минем апамы?
Кунакка кайтамы?
 
 
Барын да белә шул
Дәү апам Фәридә:
– Химия, – ди апа, –
Киләчәк һәр өйгә.
 
 
Әле ул җибәрер
Безгә күп бүләкләр:
Бик матур яулыклар,
Оеклар, чүәкләр…
 
 
Химия турында
Мәктәптә белерсең.
Тагын күп кызыклы
Әйберләр күрерсең.