Текст книги "Қўрқма"

– Бўлмаса-чи?

– Сендан қўланса ҳид анқияпти.

– Итлар талашди-да.

– Агар ваъдалашганим бўлмаганида сенга жон деб уйланган бўлардим.

– Аҳмоқ, сендақаларни кўп кўрганман. Уйланиб нима қиласан, кел, ман ёнингдаман-ку, жиннивой, – у менинг сочларимни силай бошлади.

– Гапимни охиригача эшит! Қизинг етим бўлиб ўсмаслиги учун шундай қилардим. Лекин ваъда берганман Лолага. Унга қасам ичганман, ҳозир Берлинда. Лекин сенга бир чиройли орзу ўргатаман. У сени ўлимдан ва бахтсизликка тўла ботиб кетишдан асраб қолади.

– Ўргат! – дея яна дераза олдига борди.

– Сени ҳеч қандай шартларсиз шу қизалоқ учунгина хотин қиладиган ёки бир кун танангни пулга сотгани борганингда чиндан севиб қоладиган мард эр чиқишини орзу қил. Фоҳишалигингни билиб ҳам, кўнгил қўядиганлар борлигига ишон. Ахир, хоин эмассан-ку Ватанга, демак, гуноҳинг кечирилади. Сен фақат танангга хоинлик қилгансан.

– Мен доим шуни ўйлайман!

– Ўша одам сени тозалаши ё сен уни ҳам булғашинг мумкин. Менинг эса севгилим бор. Яқинда Берлинга кетаман.

– Мен эса қабрга. Яқинда қон топширдим. Жигарим ўтабди вазифасини ҳаддан ортиқ.

– Қизингни менга ташлаб кет, ўтинаман.

– Уни эркаклар йўқ жойга отаман.

– Ундай қилма, ўтинаман.

Тиз чўкаман пойида, қўлларидан ўпаман. Бақириб-чақириб ўз боласига омонлик сўрайман.

Шунда барча уйғониб кетади. Улар менинг яланғоч фоҳиша олдида тиз чўкиб турганимни кўриб, кула бошлашади. “Зиқна, пулга қизғаниб тиз чўкяпти!” – деб кулади Қизтака.

Фоҳиша-да уларга қўшилиб кулади.

Ҳаммаси юзимга туфлайди.

Мен ундан ҳамон қизчани асраб қолишини сўрайман.

“Сен онасан, ҳеч қачон ундай қилмайсан, уни ахлат челакка улоқтирма!”

“Мен фоҳишаман. Ўлимни ҳаммадан кўпроқ ўйлайман. Гуноҳимни қизим билан юваман!”

“Савобингни кўмма, уни омонат қолдир дунёга. Кир ва гуноҳларга ботган оламингдан қутқаргувчи шу, нажотинг шу!”

“Йўқотинглар бу латтани, сизлар эса ухлаб олган бўлсанглар, қани, қўтирваччалар, бирин-бирин киринглар, тишлаш ва ишнинг ўртасида қочиб қолиш йўқ!”

*

Берлин.

Ниҳоят, Лола ёнимда.

Юриши, кулиши, кўзи, бурни, ориқ қўллари… ўзи… ҳа… ўзи ўзгармабди, кўнгли?..

– Салом!

– Салом!

Бир муддат унинг овози қулоқларим остида жаранглаб, бошқа товушларни ўтказмай, англатмай қўйди.

Лола тикилади, мен эса негадир маънисиз жилмаяман…

У чуқурроқ тикилади… Мен эса бақраяман.

– Нимага кулади бу одам?

Кулги мияда истакланади, оғиздан чиқади, лаблардан йўл топади.

Бу лаҳзада лабларни беркитмоқ, ҳа, жуфтламоқ шарт!

Соғинч ва ғазабдан қақраган, азобу аламдан тилинган, хатою кулфатларда тишланган лабларимни майин, ширин, иссиқ лабларига босдим.

Унинг ҳозиргина ойнакка қарамай, инглиз лаббўёғи сурилган, атиргулдай майин, шафтоли гулидай силлиқ, асалдек тотли лаблари менга боғланади, дунёмга айланади ва бу дунё лаҳзада қолган барча нарсаларни унуттиради.

Кулгини ҳам, саволларни ҳам, жавобларни ҳам, изоҳларни, тарихни ҳам, бугунни ҳам, эртани ҳам йўқ қилиб юборади.

Дунёда фақат Лола ва унинг лаблари, шафтоли гулидай силлиқ ва ширин бир олам қолади, холос…

Берлин бизни кутиб туради.

Лабларимиз борлиқни унуттиради, дунёни тан олмайди.

Биз Берлинни унутамиз, Берлин бизни эмас!

*

Тарихчи чолнинг кўзлари дўзах. Қараган одам даҳшатга тушади.

Мен тегишганим сайин қийшанглаган танаси баттар тўлғаниб, юзи қурбақанинг бақбақасидай лак-лак ўйнайди, даҳанидаги шолғомдай чандиқ қонагандай қизарди.

– Менга қара, комсомол, тфу, камолотчи… Одам деган сал ўзини билиб юриши керак. Шарманда қилма! Тарих ҳақидаги қарашларинг ғирт аҳмоқона… Тарих тушлар билан яратилмайди… Сенга устоз сифатида буни эслатиб қўйишни ўз бурчим деб биламан! Ахир, биз байналмилал халқмиз! Менга бундай саволлар берма! Замон нозик эди, шундай тарихни ёздик, бўлди, қолгани билан сенинг ишинг бўлмасин!

– Раҳмат, кечиринг минг бор, вақт ажратиб мен учун оғиз жуфтлаганингиз қолди, камина энг паст сортдаги талабаман. Лекин фикрларим сизни қизартирди. Шунга ҳайронман, сиз айтгандай аҳмоқ эмас эканман-да, мен ҳам академик, сизнинг даражангизга чиқиб қолибман-да? – ундан қандайдир зах босган омборхонанинг ҳиди анқирди. Бироз нари қочаман. У эса мендан қўрқяпти деб, баттар тутақиб керилади.

– Ўв-в, нима деганинг бу? Қаерга қараб фол очяпсан? Саксон йиллигимга атаб ким табрик ёзганини билганингда эди тикка туриб иштонингни ҳўллаб қўярдинг, чала комсомол!

– Нимага барра гўшт турганида, мурданинг фалсафасини чайнашим керак?

– Эй, кимсан сен менинг китобларимдан хато излаётган?

– Китобларингизни аллақачон қашшоқлар ҳожатхонасига ташлаш керак эди. Ёқиш керак эди совуқ кунларда қақшаб ўтирган қоровуллар ҳеч ўйланмай. Ёки истеъмолга яроқсиз таомдек, билмай еб қўйган одамни заҳарламасдан ташлаш керак этни дайди итларга. Ёки етимларга хайрия қилишимиз керак институт номидан. Ҳарна шу орқали меҳр кўрмаган бечораларнинг кети тоза бўларди ёлғон ёзилган китобларингиздан! Ҳа-ҳа, бир қошиқ айбдан мосуво бўлардингиз. Билсангиз, тарих ва ҳақиқат ҳамма нарсадан устун туради! Қурбақадан ҳам, тошбақадан ҳам… Жамиятда булар жуда кўп… Қурбақа, тошбақа ва эшакқуртлар. Кулганимга эътибор берманг, бу касаллик. Сиз тарихчисиз, рус босқинини мақтаб ёзган китобларингизни ўзингиз ёқа олмадингиз, энди қўлингизни чопиб ташласангиз ҳам, барибир бефойда. Тан олинг, йўқ-йўқ, мард одам тан олади. Ҳақиқатан, қўрқоқларгина жазавага тушади! Мен қўрқоқ мамлакатнинг чекланган фуқароси бўлишни истамайман, исқирт чол! Китобларингни тарихда қолдиришдан кўра, орқангни ўйла, ёзиқларингга кетингни арт. Ҳаммаёқ сасиб кетди, автобусда сен билан бирга ўтириб қолган талабага раҳминг келсин.

– Ўв бола, қизил гапларингни байрам кунлари телевизорингда айтасан! Кеча тухумдан чиқиб, бугун менга ақл ўргатяпсанми? Сенга ўхшаганларни ҳали ҳам бир чўқишда қочираман. Суф, сендай Ватанпарварга… Тарихни биз ёзиб қўйдик, энди ўзгартираман деганнинг энасини кўрсатаман… Эслаб қол, энангни кўрасан. Ундан кўра сен энг қадимги тарих билан шуғуллан… Сенга шу тузук… Гапларим ёдингда бўлсин! Менинг китобларимга тегинма, тумшуғингни уриб синдираман! Бу мен ёзган тарих, менинг ишим, менинг кафанлигим!

– Юзингизга тупурсам, бундай бахтга эришган талабаларнинг нечанчиси бўламан?

– Майли, тупур, бетарбия! Гўримга тупур истаганингча, аммо тарих мен ёзгандай қолсин!

– Кулгимни қистатма! Ҳатто Фиръавн ҳам сенчалик ўтмишга бунча кўп пора тутмаган. Ибодатингни қил ва вақтида ўл. Гўрков танишим бор. Юмшоқ жойдан кавлашади.

– Мен кўп яшайман, ҳали-бери ўлмайман. Тошбақалардай!

– Қарғадек де, ҳеч бўлмаса! Барибир эшакқуртлардан қочиб қутула олмайсан. Уч аср яшасанг ҳам, эшакқуртлар бир куни патларингни ҳар ёққа сочиб, миллатинг тарихини сотиб семирган ичакларинг ичида копток ўйнашади!

– Йўқ бўл, ўлдим, йўқол!

Кетдим!

Ўша кеча иситмалаб чиқдим. Яна юрагим санчди. Гўё танам огоҳлантирди – ортиқ уришма. Бу кетишда саксонга кирган мунофиқ сени кўмади.

Тонгда кўзим кетибди, туш кўрдим.

Бир одам чиқиб қулоқларим остида бақиряпти. Аммо сўзларини тушунмайман, қўлидаги қалин қоғозга ёзган сўзларнигина пичирлаб ўқийман: “Сурбетсан!”, “Хоинсан!”, “Лўттибозсан!” “Буюк Туркистонни талаб единг, тўймадинг. Хоин ўзбеклар-да чиқиб ноғорангга ўйнади, ўз уйига ўт қўйди, элини эзиб келган рус монархистларини алқадилар, аммо халқ қирилмади, ўзлигини йўқотмади. Мана, бугун Туркистон болалари Олмонияда, бир ўрис қатори, бир немис, бир поляк қатори ўтирибди, керак бўлса, ундан ортиқ тафаккур билан ўқияпти. Аммо яна сен иғво тўқимоқдасан. Наҳот бир пайтлар Петровский Оврўпага ўқиши учун бирорта талаба тополмай қолганини эсларингга олмайсан-у, “Сартлар Оврўпада нима қиладилар?” деган истеҳзолар билан матбуотда чиқасан, бошимизни букмоқчи, шаънимизни тўкмоқчи бўласан, қичқирасан беҳуда. Наҳот, хўрлаб тўймайсан?!

Ўв қорни катта жаноблар, бизни Оврўпа маданиятига муносиб кўрмаган эдингиз, бизни ким деб ўйлаган эдингиз? Айтинг, бизни ким деб ўйлаган эдингиз? Оврўпага биз муносиб эмасми?”

Талабалар ҳайратда қотишади…

Улар камситишлардан қўрқмайди, бир куни келиб қабрларга бориб тупурмаса бўлди авлодлар.

Чопонлар ечилди, турмаклар ҳам. Гўзал ва барно қизлар ҳам ўзгаришди Берлинга келиб. Мен улар билан тез-тез суҳбатлашиб турардим… Гоҳида эса қизлар гапимни эшитмас, ҳали ҳам тинмай кимларнингдир сўроқларига жавоб берарди. Мен уларнинг елкасидан босиб: “Ул замон ўтди, бўлди, тинчлан”, – дердим, йўқ, фойдаси бўлмасди… улар ёнишарди, қўрқарди ҳар соат чиқ-чиқидан ва енгил олинган нафасдан.

Талаба қиз йиғлайди:

“Германияда ўқиш учун розилик берганим – ягона айбим. Эмизикли болам ҳаққи, ҳар доим виждоним поклигини сақлаганман, қалбимда заррача ғайирлик бўлмаган, онт ичаман. Мен доим инқилоб тарафдори, соф совет қизи бўлганман. Яна нима дей, нима истайсиз?

Савол беринг, жазо беринг, ҳаммасига тайёрман, чақалоғим оч, эмиши керак. У ҳали жудаям ёш ва нимжон. Илтимос, менга уни кўрсатинг! Келаётганимда йўталиб қолганди, ҳозир қақшаётгандир бечора!