Текст книги "Рақамли қалъа"

Ден Браун
Рақамли қальа: роман

Муқаддима

Испан майдони

Севилья, Испания

11:00

«Ўлим барча сирларга ойдинлик киритади…» Энзай Танкадо бу сўзларнинг айни ҳақиқат эканлигини жуда кеч англади. Оғриқдан кўксини чангаллаганча ерга қулар экан, қандай мудҳиш хатога йўл қўйганини тушуниб етди.

Ўзи томонга ёрдам учун ёпирилиб келаётган оломонни элас-элас илғаган Танкадо мажолсиз бармоқларини юқорига кўтарди ва сўнгги кучини тўплаб, «Қўлларимга қаранглар, қўлларимга…» дея пичирлади. Бироқ унинг қуруқшаган лабларидан чиққан бу сасни ўзидан бошқа ҳеч ким эшитмади.

Андалузиянинг тонгги Қуёши нурлари остида бармоғида товланаётган узукка нур сўнаётган кўзларини тикаркан, Энзай Танкадо эртанги тонгни кўриш унга насиб этмаслигини сезиб, киприкларини оҳиста юмди. Қорачиқларига тўпланиб қолган чексиз изтироб ила унинг жони ҳеч кимга вафо қилмаган бу фоний дунёни тарк этди.

Биринчи боб

«Менга турмушга чиқасанми, жонгинам?»

Меҳмонхона балконидан олис тоғларга термулганича ўйлар оғушига ғарқ бўлган Сьюзаннинг хаёлларини Девиднинг қулоғи остида шивирлаб айтган сўзлари тўзғитиб юборди. Ҳаяжон ичра йигитнинг муҳаббат уфуриб турган мовий кўзларига тикиларкан, Сьюзан бутун ҳаётини бағишлаши мумкин бўлган инсон рўпарасида турганини ҳис қилиб, юраги ҳапқириб кетди. Дил розини билдиришга чоғланган маҳалида бехос жиринглаган телефон аппаратининг товушидан чўчиб ортига қаради. Кўзи билан телефонни хонадан ахтариб тополмагач, ҳайрон бўлганича савол сўраш илинжида Девидга ўгирилди. Лекин ҳозиргина қучоғида турган йигит аллақаерга ғойиб бўлганди.

Ҳамон жиринглаётган телефон қўнғироғи Сьюзан Флетчерни уйқудан бутунлай уйғотиб юборди. Ўрнидан туриб, эснаганча каравотга ўтирар экан, Сьюзан кўрганлари аслида туш эканини ўйлаб, бир муддат ширин энтикди ва эринчоқлик билан гўшакни кўтарди:

– Эшитаман, ким бу?

– Сьюзан, азизам, бу мен, Девидман. Уйғотиб юбормадимми сени?

Ошиғининг овозини эшитиб, Сьюзаннинг юзига майин табассум югурди:

– Ҳозиргина сизни тушимда кўраётган эдим, Девид. Қачон кўришамиз? Балки ҳозир келарсиз?

Девид кулиб юборди:

– Сьюзан, ахир ташқари қоп-қоронғу бўлса, ҳали тонг отмади-ку ҳатто.

– Ммм… – Сьюзан маъноли томоқ қириб қўйди. – Айнан шунинг учун ҳам ҳозироқ келишингиз керак ёнимга. Йўлга чиққунча ухлаб олишга вақтимиз бор ҳалиям, азизим.

Гўшакдан Девиднинг чуқур хўрсингани эшитилди:

– Сьюзан, гапимни эшит. Айнан сафаримиз масаласида қўнғироқ қиляпман. Мен… мен уни кечиктиришимга тўғри келади.

– Нима?!

Девиднинг гапидан кейин Сьюзаннинг кўзлари мошдек очилиб, уйқуси бутунлай ўчиб кетди.

– Кечир, кечир мени. Зудлик билан шаҳардан жўнаб кетишим керак, иш юзасидан. Лекин узоқ муддатга эмас. Эртагача қайтаман. Эртага тонгда йўлга чиқсак ҳам икки кунимиз бўларкан. Ҳечдан кўра яхши-ку бу, нима дейсан, Сьюзан?

– Лекин мен аллақачон ҳамма нарсага буюртма бериб қўйганман… Чипталар, меҳмонхона… Ҳаммаси бекор бўладими энди? – деди Сьюзан овози титраб, йиғлаб юбормаслик учун лабини тишларкан.

– Биламан, Сьюзан, ҳолатингни ҳис қиляпман, лекин…

– Бугун биз учун унутилмас кун бўлиши керак эди, ахир унаштирилганимизга олти ой тўлади бугун, Девид, эсингизда борми ўзи бу?

– Сьюзан, – Девид чуқур уҳ тортди. – Ҳозир узоқ гаплашолмайман сен билан, ташқарида машина кутиб турибди, кетишим зарур. Сенга самолётдан қўнғироқ қиламан ва ҳаммасини тушунтираман. Сабр қил, илтимос.

– Нима? Самолёт? Яна қанақа самолёт? Узоққа кетяпсизми? Нималар бўляпти ўзи, Девид? Университетингиз бил…

– Бу университет билан боғлиқ эмас, – Сьюзаннинг гапини бўлди Девид. – Айтяпманку, кейинроқ қўнғироқ қиламан ва ҳаммасини тушунтираман деб. Ҳақиқатан ҳам кетишим керак, улар мени чақиришяпти. Алоқада бўлиб турамиз, ваъда бераман. Илтимос, хавотирланма.

– Девид, жин урсин, нима гап ўзи…

Сьюзан бақирди, лекин гапини охирига етказолмади, чунки эшитилаётган қисқа-қисқа товушлар Девид аллақачон телефонни ўчирганини билдирарди.

Тушунмовчилик ва саволлар гирдобида уйқуси бутунлай қочган Сьюзан Флетчер Девиднинг қайта қўнғироқ қилишини кутиб соатлаб жойидан жилмади. Аммо телефон қайтиб жирингламади.

* * *

Сьюзан тушликдан сўнг ваннада ғамгин ўтираркан, атрофида сузиб юрган кўпикларни паришонхотирлик билан ўйнаб, бугунги режалари барбод бўлганини унутишга тиришарди. Бироқ барибир «Қаерда бўлиши мумкин у? Нимага қайтиб қўнғироқ қилмади?» каби миясидаги ғужғон саволлар илиқ сувдан роҳатланиб чўмилишга имкон бермасди. Ўй-фикрлар оғушида Сьюзан неча соат ўтганини пайқамади ҳам, сув совиб, этни жунжиктираётганини сезгандан кейингина ваннадан чиқмоқчи бўлиб турган маҳали қўл телефони тилга кириб унга қўнғироқ бўлаётганидан хабар берди. Юраги ҳовлиқиб кетган қиз сувни ҳар ёнга сачратганича сувдан сакраб туриб телефонга югурди.

– Девид, сизмисиз?

– Бу мен, Стратморман, – таниш овоз эшитилди гўшакдан.

– Оҳ… – Сьюзанниннг тарвузи қўлтиғидан тушди.

– Хайрли кун, командор, – деди у паст овозда, ҳафсаласи пир бўлганини яширолмасдан.

Сьюзаннинг кайфиятини сезиб, гўшакнинг нариги тарафидаги одам хандон отиб кулди:

– Ёшроқ йигитни кутаётганмидинг?

– Йўқ, жаноб, – Сьюзан уялиб кетди. – Бу сиз ўйлагандек…

– Бу айнан мен ўйлагандек, – овоз эгаси яна кулди. – Девид Беккер яхши одам. Уни эҳтиёт қил.

– Раҳмат, жаноб.

Командорнинг овози жиддийлашди:

– Сьюзан, ёрдаминг керак, шу сабаб қўнғироқ қиляпман. Офисга етиб кел.

Қиз тўзғиб кетган фикрларини жамлашга уринди:

– Жаноб, бугун шанба-ку. Биз одатда…

– Биламан, – жавоб берди командор босиқлик билан. – Бу фавқулодда ҳолат.

Сьюзан ажабланганидан ўтириб қолди. Фавқулодда ҳолат? У ҳеч қачон бу сўзни командорнинг оғзидан эшитмаганди.

Фавқулодда ҳолат? Криптода фавқулодда ҳолат? Бу нима бўлиши мумкин эканлигини қизнинг мияси ҳечам тасаввур қилолмасди.

– Х-хўп бўлади, жаноб.

Сўнг бироз ўйланиб туриб қўшиб қўйди:

– Иложи борича тезроқ етиб боришга ҳаракат қиламан.

– Ҳозироқ йўлга туш, – деди командор қатъий оҳангда.

Алоқа узилди.

* * *

Сьюзан Флетчер сочиққа ўралганича бугунги сафар учун мўлжаллаб кеча кечқурун тартиб билан тахлаб қўйган кийимларига бир муддат тикилиб турди. У Шимолий Каролинанинг машҳур Смоки Маунтин тоғларига Девид билан амалга оширмоқчи бўлган сафарларини озмунча кутмаганди. Бир неча ҳафтадан бери тайёргарлик кўраётганди; ҳеч нарса ёдидан чиқмаганди. Тахланиб ётган тоғ сайрига мўлжалланган махсус шортлар, салқин оқшомларда асқатадиган иссиқ свитерлар ҳамда Девидга унутилмас кечаларни тақдим қилиш учун атайдан сотиб олган пеньюарларга қараркан, Сьюзаннинг бўғзига аччиқ нимадир тиқилди, хўрлиги келиб, кийиниш шкафи томон одимлади. Шу он унинг хаёлига командор билан бўлган суҳбат келиб, аламли хаёлларни қувиб чиқарди. «Фавқулодда ҳолат! Криптода фавқулодда ҳолат!» Шу икки сўз миясида тинмай айланган ҳолда фаромушлик билан зиналардан пастга тушаркан, Сьюзан бугун уни яна қандай янгиликлар кутаётганидан бехабар эди.

Иккинчи боб

Океан сатҳидан тўққиз минг метр баландликда Девид Беккер Learjet 60 самолётининг митти деразасидан ташқарига тикилиб ўтирарди. Кабинада телефондан фойдаланиш мумкин эмаслиги ҳақида огоҳлантиришгани учун Сьюзанга қўнғироқ қилиш имконини тополмаган йигит бироз асабийлашаётганди.

«Жин урсин, ўзи нималар қиляпман бу ерда?» – ғудраниб ўзидан-ўзи сўради Девид, саволнинг жавобини яхши билса-да: рад жавобини бериб бўлмайдиган одамлар Девидни олиб кетаётган эди.

– Жаноб Беккер, – радиокарнай ғичирлаб овоз берди. – Ўттиз дақиқада манзилга етиб борамиз.

Беккер хўмрайганича «тушундим» дегандек бошини силкиди. Ажойиб. У дераза пардасини тушириб, ухлашга ҳаракат қилди. Лекин хаёллари йигитни беихтиёр Сьюзан томон етаклади…

Учинчи боб

Сьюзан ўзининг Volvo автомобилини уч метрлик баланд пўлат панжара ёнида тўхтатди. Ёшгина соқчи машина томига қўлини қўйиб, сўради:

– Шахсни тасдиқловчи ҳужжатингизни кўрсатсангиз, илтимос.

Сьюзан индамасдан керакли ҳужжатни қўриқчига топширгач, ярим дақиқа давом этадиган компьютер сканер текшируви тугашини кутди. Ниҳоят, соқчи ҳужжатни текшириб бўлиб, бошини кўтарди ва «миннатдорман, мисс Флетчер» деб ҳужжатни қайтариб берди, шу аснода боши билан сезилар-сезилмас имо қилди ва баҳайбат дарвоза ланг очилди.

Яна тахминан саккиз юз метрдан кейин Сьюзан электр панжарага яқинлашди ва шахсни тасдиқлаш жараёни қайтадан бошланди. Бошқа вақтлари қайта-қайта текширувлар парвойига ҳам келмаган қизга бугун ҳаммаси ортиқча туйилди. «Қўйсангизчи, йигитлар, ахир мен бу ердан миллион марта ўтаман», деб ўйлади у ичида.

Ниҳоят, сўнгги текширув нуқтасига яқинлашгач, паканароқ, ёнида иккита филдек бўрибосар итни эргаштирган, автомат тақиб олган навбатчи соқчи Сьюзаннинг машина рақамига қаради ва қўли билан ичкарига киришга ишора қилди. Икки юз метрдан ошиқроқ масофани босиб ўтгандан кейин ишчи ходимлар учун мўлжалланган машина қўйиш жойига кирди. «Ишонгим келмайди, йигирма олти минг хизматчига эга, бюджети ўн икки миллиард долларни ташкил қиладиган ташкилотда қандай муаммо бор эканки, дам олиш куни ёрдамим зарур бўлиб қолди, тавба…» Шу каби фикрлар билан Сьюзан машинасини доимий жойига тўхтатди ва моторни ўчирди.

Атрофи ўтлоқ билан қопланган йўлакни босиб ўтиб, асосий бинога киргандан кейин бинонинг Сьюзан ишлайдиган қисмига олиб борадиган деразасиз туннелга етиб келди. Кириш олдида ўрнатилган овоз сканери сўнгги текширув мосламаси эди.

Миллий хавфсизлик агентлиги (МХА)

Криптография бўлими

Фақат ваколатли ходимлар учун

Қуролланган соқчи Сьюзанни кўриб ажабланганини яширмади:

– Хайрли кун, мисс Флетчер. Бугун келишингиздан бехабар эдим.

– Салом, Жон. Ўзим ҳам бехабар эдим бундан, – ҳорғин жилмайиб жавоб берди Сьюзан ва параболик микрофонга эгилиб, тиниқ овозда: – Сьюзан Флетчер, – деди. Компьютер дарҳол унинг товушини таҳлил қилиб, тасдиқлади ва эшик очилишга рухсат берилди. Сьюзан ичкарига қадам ташлади.

* * *

Цемент йўлдан ичкарига қараб кириб кетаётган қизнинг ортидан соқчи завқланиб қараб қолди. Сьюзаннинг оч жигарранг кўзлари бугун бироз толиққан кўринган бўлса-да, унинг ёноқларига қизил югурган, каштанранг сочлари яқинда ювилиб, қуритилганини сезиш қийин эмасди. Қиз ўтган йўлдан Johnson’s Baby упасининг майин ифори таралиб турарди. Қўриқчи кўзларини Сьюзаннинг нозик танасига, оқ кофтасининг остидан билинар-билинмас кўриниб турган сийнабандига, тиззаси баравар юбкасига ва ниҳоят оёқларига қаратди… Сьюзаннинг оёқлари…

Мана шу нозик бадан 170 IQ’га эга эканини ўйлаб, қизнинг орқасидан узоқ вақт тикилиб турди. Сьюзан туннель ичида кўздан ғойиб бўлгачгина нигоҳини бошқа ёққа бурди.

* * *

Сьюзан йўлакнинг охирига етиб келди, чуқур уҳ тортиб, рўпарасида катта ҳарфлар билан Крипто деб ёзилган гумбазсимон шаклдаги эшикка яқинлашди, махсус қурилмага ўзининг бешта рақамдан иборат паролини киритди. Бир неча сониядан кейин ўн икки тонналик пўлат эшик аста-секинлик билан айланиб, очила бошлади. Сьюзан фикрини бир ерга жамлашга уринса-да, барибир хаёли Девидда эди.

Девид Беккер. Сьюзаннинг ягона муҳаббати. У Жоржтаун университетидаги энг ёш профессор олим, хорижий тиллар бўйича бетакрор мутахассис бўлиб, академиянинг энг кўзга кўринган аъзоси эди. Ноёб хотираси ва тилларга бўлган муҳаббати туфайли Девид испан, француз, итальян тиллари билан бир қаторда яна олтита Осиё тилини мукаммал эгаллаганди. У тилшунослик ва тилларнинг келиб чиқишига оид маъруза ўтказадиган куни залга одам шунчалик кўп тўпланардики, жой етишмаганидан тингловчилар ҳатто тик оёқда туриб бўлса-да, маъруза эшитишга тайёр эдилар, Девид эса дарс сўнггида ўзига ёғдирилган саволлар ёмғирига сабр билан жавоб қайтарарди. Унинг эътибор ва иштиёққа тўлиб сўзлаши кўпгина аёлларнинг алоҳида эътирофига ва муҳаббатига сазовор бўлганди.

Девид Беккер қорачадан келган, гавдали, яшил кўзларидан донолик уфуриб турадиган ўттиз беш ёшлардаги йигит эди. Унинг кучли жағлари, таранг мушаклари Сьюзанга ишлов берилган мармарни эслатарди. Бўйи 1,85 метр бўлган Девид сквош ўйинида устаси фаранг эди ва ҳамкасбларини ҳамиша доғда қолдирарди. Йирик ҳисобли ғалабадан кейин одатда Девид қизиб кетган баданига ором бериш учун бошини жўмрак остига тутиб, муздек сувда пишқириб юварди, кейин эса қалин қора сочларидан чаккиллаб сув томганича рақибини мевали коктейл ва пишириқ билан меҳмон қиларди.

Бошқа ёш профессорлар сингари, Девиднинг университетдан оладиган маоши ҳаминқадар эди. Шу сабабли у вақти-вақти билан Вашингтон атрофидаги ҳукумат агентликларида таржимонлик қилиш орқали қўшимча пул ишларди. Айнан мана шу машғулот унинг Сьюзан билан учрашишига сабаб бўлганди.

Кузги таътил кунлари. Аёзли тонгларнинг бирида Беккер эрталабки спорт машғулотларини бажариб, уч хонали квартирасига қайтганида, телефон аппарати унга овозли хабар қолдирилганидан сигнал бериб, ўчиб-ёнаётган эди. Ярим стакан апельсин шарбатини сипқораркан, Девид аудиони диққат билан тинглади. Бир томондан олиб қараганда, хабарнинг асосий мазмуни, ҳар доимгидек, ҳукумат идораларидан бирида бир неча соат давомида таржимонлик қилишга таклифдан иборат эди. Ягона ғалати жиҳати шунда эдики, Беккер уни ишга таклиф қилган муассаса номини олдин ҳеч қаерда эшитмаганди.

– Улар ўзларини Миллий хавфсизлик агентлиги деб таништиришди. Бу ҳақда нимадир биласанми? – Девид бир неча ҳамкасбига қўнғироқ қилиб, шу саволни сўради, аммо барча жавоблар деярли бир хил бўлди.

– Миллий хавфсизлик кенгаши демоқчимисан?

– Йўқ, кенгаш эмас, айнан Миллий хавфсизлик агентлиги. МХА, – жавоб берди Девид, ишонч ҳосил қилиш учун яна бир бор хабарни текшираркан.

Дўстлари ажабланиб бундай ташкилот ҳақида ҳеч нарса қулоқларига чалинмаганини айтишди.

Шундан кейин Беккер эринмасдан ҳукумат рўйхатидан ўтган муассасалар номини текширди, барибир ҳеч нарса чиқмади. Боши қотиб турганида хаёлига бирга сквош ўйнайдиган эски қадрдони келиб қолди. Ўтмишда сиёсатчи бўлган бу дўсти ҳозирда Конгрессда котиб бўлиб хизмат қиларди. Девид ундан бирор жўяли маълумот чиқишига ишониб адашмаганди. Бироқ дўстининг бу агентликка берган изоҳи Беккерни шошириб қўйди.

– МХА мавжудми дейсанми? Миллий хавфсизлик агентлиги фақат мавжудгина эмас, балки у дунёдаги энг нуфузли муассасалардан бири ҳисобланади. У дунё миқёсида электрон разведка ахборотларини тўплаш билан шуғулланади, шу билан бир қаторда ярим асрдан ошиқроқ вақт давомида АҚШ ахборот тизимини ҳимоя қилиб келмоқда. Қизиғи шундаки, Америка аҳолисининг атиги уч фоизигина бундай ташилот мавжудлигидан бохабар холос. Энди сен ҳам ана шу уч фоиз қаторига кирдинг, табриклайман, – деди дўсти, кулганча хайрлашаркан.

Бу гапни эшитиб Девид иккиланиб қолди, юрагига ҳадик оралади, шундай бўлса-да, барибир қизиқиш устунлик қилиб, сирли агентликнинг таклифини қабул қилди ва Мэриленддаги Форт Мид шаҳрининг кўз илғамас ўрмонли қоялари орасига яширинган, майдони ўн беш гектарни ташкил этувчи МХАнинг бош офиси томон йўл олди. Манзилга етиб борганида Беккер ҳисобсиз хавфсизлик текширувларидан ўтказилганидан сўнггина бинога киришга ижозат сифатида олти соатга яроқли голограммали рухсатномага эга бўлди. Йигитга расмий ҳамроҳлик қилаётган ходим уни МХАнинг тадқиқот марказига олиб келди. У ерда Девидга асосий вазифаси бир неча соат давомида Криптография бўлинмасининг ишини кузатиб, сўралган вақтда зарур ёрдамни беришдан иборат эканини уқтиришди. «Криптография бўлинмаси… – ўйлади Девид. – Номидан кўриниб турибди, ҳойнаҳой улар шифрланган кодларни ечиш билан шуғулланувчи юқори салоҳиятли математиклар гуруҳи бўлса керак. Мен қандай ёрдам беришим мумкин, ҳайронман». Ҳашаматли хонада тўпланган одамларга қараркан, йигитнинг хаёлидан шундай фикрлар ўтарди.

Дастлабки соатларда криптографлар янги меҳмонга аҳамият ҳам қаратишмади; улкан юмалоқ стол атрофида уймалашганича Девид ҳеч қачон эшитмаган тилда қизғин сўзлашишди. Уларнинг йигитга бутунлай нотаниш симметрик шифрлар, ўзини ўзи йўқ қиладиган генераторлар, рюкзакли тизимлар, ошкора протоколлар, бирлик нуқталари каби аллақандай тушунчалар ва атамалар тўғрисидаги гапларини кузатаркан, Беккернинг боши қотиб кетди. Криптографлар эса ҳанузгача тинмасдан ажи-бужи белгиларни қоғозга туширишарди, компьютердан чиққан варақларни синчиклаб ўрганиб, тўхтовсиз равишда бошлари узра осилиб турган прожекторда қуйидаги матннинг ўзгаришларини текшириб боришмоқда эди:

JHdja3jKHDhmado/ertwtjlw+jgj328

5jhalsfnHKhhhfafOhhdfgaf/fj37we

ohi93450s9djfd2h/HHrtyFHLf89303

95jspjf2j0890Ihj98yhfi080ewrt03

jojr845h0roq+jt0eu4tqefqe//oujw

08UY0IH0934jtpwfiajer09qu4jr9gu

ivjP$duw4h95pe8rtugvjw3p4e/ikkc

mffuerhfgv0q394ikjrmg+unhvs9oer

irk/0956y7u0poikIOjp9f8760qwerqi

Ниҳоят, код ечувчилардан бири Беккернинг аҳволини кўриб раҳми келди шекилли, унга нималар бўлаётганини тушунтиришга уринди. Юқоридаги ажи-бужи матн аслида код – рақамли ахборот бўлиб, ундаги сонлар ва ҳарфлар шифрланган сўзларни ифода этарди. Криптографларнинг вазифаси мана шу кодларни ўрганиб, уларнинг остида қандай хабар беркитилганини аниқлашдан иборат эди. Шифрланган хабарнинг асл нусхаси мандарин тилида ёзилган бўлиши мумкин деган тахмин билан улар хитой ва япон тиллари бўйича энг кўзга кўринган мутахассис ҳисобланган Девидни МХАга таклиф қилишганди; у мандарин тилидан белгиларни таржима қилиши орқали криптографларга матнни расшифровка қилишда ёрдам бериши кўзда тутилганди.

Келаси икки соат давомида Беккер мандаринча белгиларнинг битмас-туганмас оқимини таржима қилиш билан шуғулланди. Аммо ҳар сафар уларга янги таржимани тақдим этганида криптографлар кодлар мос келмаётганини билдириб, инкор маъносида бош чайқарди. Ёрдамга жон-жаҳди билан бел боғлаган Девиднинг миясига тўсатдан бир фикр келди: унга кўрсатилган барча белгиларда умумий бир жиҳат бор эди. Улар нафақат мандарин тилининг, балки канжи алифбосининг ҳам бир қисми ҳисобланарди. Бу маълумотнинг фойдаси тегиб қолар деган ниятда атрофдагиларга айтганида ғала-ғовурга тўлган хонада бир зум жимлик чўкди. Стулда ўтирганича бир-бирига улаб сигарет тутатаётган Морантей исмли найнов киши Беккерга юзланиб, ишончсизлик билан деди:

– Бу белгилар кўп маъноли демоқчимисиз?

Беккер бош ирғади ва канжи бироз ўзгартирилган хитойча белгиларга асосланган япон ёзув тизими эканлигини тушунтирди.

– Мен сизларга мандаринча таржимани бераётгандим, чунки ўзингиз мендан шуни сўрагандингиз, – деб қўшиб қўйди у.

– Ё парвардигор! – Морантей иҳраб юборди. – Канжидан фойдаланиб кўрайлик қани.

Девид энди белгиларни канжи ёзуви бўйича таржима қилишни бошлади ва бу кутилмаганда ижобий натижа бериб, криптографларни ҳайратга солди.

Девидга таржима жараёнида белгиларни кетма-кет тарзда эмас, балки тартибсиз ҳолда беришларидан ажабланганида, Морантей «шундай қилсаккина сиз нима таржима қилаётганингизни билмайсиз, бу эса шахсий хавфсизлигингиз учун муҳим», деб таъкидлади.

– Хавфсизлигим учун?

Йигит кулиб юборди, лекин атрофдагиларнинг жиддий нигоҳларини кўриб, чеҳраси тундлашди.

Ниҳоят кодни ечиб бўлишди, Беккер уларга қандай махфий ахоротни аниқлашда ёрдам берганига ақли етмаса-да, бир нарсани аниқ тушунди – МХАда расшифровка масаласи алоҳида аҳамият касб этаркан; буни йигитнинг ҳамёнига солиб қўйилган чек унинг университетдаги бир ойлик маошидан ҳам кўпроқ экани ҳам тасдиқларди.

Бугунги иш йигит кутганидан кўра узоқроқ вақт олганди, шу сабаб унинг хаёлини ҳозир иложи борича тезроқ шанба куни тушликдан сўнг ўтказиладиган сквошга кечикмасдан етиб бориш банд этганди. Шу сабабдан асосий йўлакдаги бир нечта текширув пунктлари бўйлаб шошганича ортга қайтаркан, тўсатдан Девидни чиқиш эшиги ёнида қўлига телефон ушлаб олган соқчи тўхтатди:

– Жаноб Беккер, шу ерда кутиб туринг, илтимос.

– Нима гап, тинчликми? – ажабланиб сўради Девид.

Қўриқчи елка қисди:

– Крипто директорининг сизга икки оғиз сўзи бор экан, хоним ҳозир шу ерга келяпти.

– Хоним? – Беккер кулиб юборди: МХА ичида бирорта ҳам аёл кишига кўзи тушмаганди.

– Бунинг муаммоли жойи борми? – орқасидан аёл кишининг овози эшитилди.

Ортга ўгирилган Беккернинг юзига қон югурди, юрагининг аллақаери ғалати жимирлаб кетди. Аёлнинг кофтасидаги ID-картасига назар ташларкан, МХА Криптография бўлинмасининг бошлиғи шунчаки аёл эмас, балки жозибадор аёл эканига тан берди.

– Йўқ, албатта, – Девид каловланиб қолди. – Мен шунчаки, ҳалиги…

– Сьюзан Флетчер, – аёл жилмайиб, нозик қўлларини кўришиш учун узатди.

Беккер аёлнинг қўлини сиқди.

– Девид Беккер.

– Табриклайман, жаноб Беккер, бугун жуда яхши ишлабсиз. Сиз билан шу ҳақда гаплашсам бўладими?

Беккер иккиланиб қолди:

– Ростини айтсам, ҳозир бироз шошиб тургандим.

Дунёдаги энг кучли разведка агентлигининг таклифини рад этиш қанчалик аҳмоқона иш эканлигига ақли етса ҳам, Девид сквошга кечикишни тасаввурига сиғдиролмасди. У ҳатто университетдаги дарсларига кеч бориши мумкин, лекин сквошни шу вақтгача бирор марта ҳам ўтказиб юбормаган.

– Мен қисқароқ бўлишга ваъда бераман, бу ёққа юрсангиз, марҳамат, – Сьюзан жилмайиб йўл бошлади.

Девид соатига қараб, ўйин бошланишига 45 дақиқа қолганини кўрганида ичи ачиб, қизнинг ортидан эргашди.

Орадан ўн дақиқа ўтар-ўтмас Беккер МХА ошхонасида бош криптограф, сулув Сьюзан Флетчер билан бирга кекс ва муздек наъматак шарбатидан сипқориб, мароқли суҳбат қуриб ўтирарди. Тез орада Девидга 38 ёшли бу аёл МХАда юқори лавозимни эгаллаши шунчаки бахтли тасодиф эмаслиги, Сьюзан ҳақиқатан ҳам ёрқин ақл соҳибаси экани аён бўлди. Шифрлар ва уларни ечиш ҳақида гаплашар экан, Девид ўзи учун янги бўлган бу мавзуда Сьюзан айтаётган ҳар бир маълумотни ёдда сақлашга ҳаракат қиларди, кашф этаётган янгиликлари унга завқ бағишларди.

Орадан бир соат ўтди. Йигит сквошга боришдан, қиз бўлса ўзига келган хабарларга жавоб қайтаришдан воз кечишди ва бу ишларидан нашъа қилиб, кулиб юборишди.

Икки ўткир ақл эгаси, ҳаётлари давомида ҳеч қачон асоссиз ҳиссиётларга берилмасдан, доим мантиқ билан фикрловчи икки шахс бир-бирининг ёнида бутунлай бошқа дунёга айланишганди, тилшунослик ва морфологиядан тортиб ясама-тасодифий рақам генераторларигача муҳокама қилишаркан, улар ўзларини ёш ўспиринлардек тутишарди, гоҳ қаҳ-қаҳ уриб кулишса, гоҳ айтилган фикрларга қойил қолиб, бир-бировининг елкасини қоқиб, бу ҳолатдан баттар роҳатланишарди.

Аслида Сьюзаннинг Беккерни учрашувга чорлашидан мақсад уни Осиё криптография бўлинмасига ишга таклиф қилиш эди. Лекин йигитнинг ўз касби ҳақида гапирганида кўзларида порлаб кетган жўшқинлик ва иштиёқ унинг ҳеч қачон университетдан кетмаслигидан далолат берарди, шу туфайли Сьюзан иш ҳақида гап очиб, шундай аъло кайфиятни бузмасликка қарор қилди. Девид билан бўлган суҳбат қизни худди мактаб ўқувчисига айлантириб қўйганди; бу шунчалар ёқимли эдики, бирор қалтис ҳаракат буни барбод этишига йўл қўйолмасди. Ва шундай бўлди ҳам.

* * *

Уларнинг учрашувлари доим узоқ муддатли ва романтик бўларди. Ишларини якунлаши биланоқ кўришиш ҳаракатига тушиб қолиб, вақтларини бирга ўтказиш учун ўзига хос бирор нима ўйлаб топишарди. Баъзан университетнинг хазонларга безанган йўлакларида қўл ушлашганча сайр қилишса, баъзи оқшомларни севимли қаҳвахоналарида капучинодан баҳраманд бўлиш билан ўтказишарди. Баъзи вақтлари маъруза ва концертларга тушишарди. Сьюзан олдингига қараганда кўпроқ кула бошлаганини, ҳаётдан мамнун инсонга айланганини сезди. Девид билан бирга ўтказган вақти, йигитнинг ҳазиллари, самимий муносабати қизни МХАдаги залворли лавозимини бироз муддат бўлса-да эсдан чиқаришга ёрдам берарди.

Шундай куз кунларининг бирида улар Жоржтаун билан Рутгер университети ўртасида бўлиб ўтаётган футбол матчини томоша қилганча стадионда ўтиришарди.

– Қайси спорт тури билан шуғулланаман дегандингиз? Цуккини эдими? – илжайиб сўради Сьюзан.

Беккер лабини бурди:

– Йўқ, сквош ўйнайман мен.

Сьюзаннинг савол аралаш нигоҳини кўриб, Девид тушунтирди:

– Сквош ҳам цуккинига ўхшайди, лекин кичикроқ кортда ўйналади, – ва қизнинг бурнини чимчилаб қўйди.

Рақиб жамоа Жоржтаун дарвозасига чап бурчак остидан тўп йўллади, томошабинлар оҳлаб юборишди, ҳимоячи жон-жаҳди билан дарвоза томон шошилди. Ўйин шиддатли тус олди.

– Ўзингчи, бирор спорт тури билан шуғулланасанми? – сўради Девид.

– Стэйрмастер бўйича қора белбоғим бор, – кулди Сьюзан.

– Ммм, менга ғолиб бўлиш мумкин бўлган спорт билан машғул бўлиш ёқади, ўзингни ўзинг ютолмайсан-ку, – эътироз билдирди Девид қизнинг елкасидан қучганича.

Жоржтаун ҳимоячиси тўп йўлини тўсиб, рўй бериши мумкин бўлган голнинг олдини олгач, оломон хурсандчиликдан қийқириб юборди.

Сьюзан буларга беэътибор қараб, Девидга эгилди ва қулоғига шивирлади:

– Доктор.

Девид кўзини стадиондан узиб, қизга тикилди, гап нима ҳақида эканини тушунмади.

– Доктор, – яна қайтарди Сьюзан. – Хаёлингизга келган илк сўзни айтинг.

Беккер шубҳа аралаш сўради:

– Сўз ўйини?

– Оддий МХА тартиби. Мен ким билан эканимни билишим зарур, – Сьюзан Девиднинг кўзларига қатъий тикилди; – Доктор.

Беккер елка қисди:

– Дулиттл.

Сьюзан чимирилди:

– Окей, бунисига нима дейсиз… Ошхона.

– Ётоқхона, – иккиланмасдан қайтарди Девид.

Бу жавобдан сўнг қиз уялганича қошларини қоқди:

– Кат.

– Гут.

– Гут?

– Ҳа-да, катгут. Сквош ўйинидаги ракетка арқони.

– Ооо, ажойиб… – қиз жилмайди.

– Хўш, қандай ташхис қўйдинг менга?

Сьюзан бир дақиқа ўйлаб тургач, жавоб берди:

– Сиз беғубор, сўнгги вақтларда бирор қиз билан яқин алоқада бўлмаган сквош жиннисисиз.

– Шунақага ўхшайди, – ҳайрон бўлиб тасдиқлади Девид.

* * *

Мана шу зайлда ҳафталар ўтиб борарди. Бир куни кечки овқат устида Беккер уни саволларга кўмиб ташлади.

У математикани қаерда ўрганган?

Қандай қилиб МХАга келиб қолган?

Шунчалар мафтункор бўлишига сабаб нима?

Сьюзан уялганича ёшлигида иркит ўрдакча бўлганини тан олди; баланд бўйига мос тушмаган ўта ингичка қомати, бунинг устига тишига ўрнатилган брикетлар уни баттар бесўнақай кўрсатганини кулиб эслади. Сьюзаннинг Клара холаси бир марта қизнинг ақлга лиқ тўла мияси унга бесўнақай яратгани учун Худонинг узри деб айтган экан.

«Жуда эрта сўралган узр. Агар Худо Сьюзаннинг келажакда бундай соҳибжамолга айланишини билганида борми…» – ўйлади Беккер.

Сьюзаннинг криптографияга қизиқиши юқори мактабда ўқиб юрган кезлари бошланганди. Бир куни компьютер клубининг ёш президенти Фрэнк Гутмен унга севги мактубини ёзди ва хатни рақамли дастур билан шифрлаб қўйди. Мактубни очиб, уни ўқий олмагач, Сьюзан унинг сирини айтишини сўраб Фрэнкка ёлворди, лекин йигитча кўзларини сузганича илтимосни рад этди. Қиз шаҳд билан мактубни ушлаб уйига йўл олди, бутун тунни чироқ ёруғида ёзувлар сирини аниқлашга сарфлаб, мижжа қоқмади, ниҳоят тонгга яқин ҳар бир рақам маълум бир ҳарфни ифода этишини тушуниб етди. Эҳтиёкорлик билан кодни жой-жойига қўйиб чиққач, мўъжизадан лол қолди: турфа хил маънисиз рақамлар кўз ўнгида бетакрор шеърни намоён қилганди. Ўша оний лаҳзаларда кодлар ва криптографияга қизнинг ишқи тушиб қолди ва бутун ҳаётининг мазмунига айланди.

Деярли йигирма йилдан сўнг математика бўйича Жон Хопкинс университетида магистрлик даражасини қабул қилгач, қиз машҳур Массачусетс университетида тўлиқ грант асосида рақамлар назариясини ўрганди ва «Қўлланма дастурлар учун криптография методлари, протоколлар ва алгоритмлар» мавзусида докторлик диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилди. Илмий ишининг довруғи университетдан ташқарига ҳам ёйилган шекилли, орадан бироз вақт ўтиб, Сьюзан МХАдан қўнғироқ ва самолёт чиптасини қабул қилиб олди.

Криптография билан шуғулланувчи ҳар бир киши МХА ҳақида яхши хабардор бўлиб, у Ер юзидаги энг ақлли криптографлар учун бошпана эди. Ҳар баҳор хусусий тармоқ фирмалари юқори салоҳиятга эга ишчи-ходимларни қидириб топиб, улар билан маош масаласида бир тўхтамга келар, МХА эса бу жараённи диққат билан кузатиб, тайёр вариантлар орасидан энг муносибларини мўлжал қилар ва осмондан тушгандек улар олдида хусусий корхоналардан кўра икки баробар манфаатли таклиф билан пайдо бўларди. МХА нимани истаса, шуни сотиб олади. Бу ёзилмаган қонун. Сьюзан учрашувни сабрсизланиб кутганича Вашингтонга учиб келгач, уни аэропортда МХА ҳайдовчиси кутиб олиб, Форт Мидига елдек учириб олиб кетди.

МХА қароргоҳида Сьюзан ўзига ўхшаб иш таклифини олган яна қирқ бир кишига дуч келди. Ўша вақтлари йигирма саккиз ёшга кирган Сьюзан Флетчер улар орасида нафақат энг ёш, балки ягона аёл номзод ҳам эди. Ташриф ахборот алмашиш учун чақирилган йиғилишдан кўра кўпроқ номзодларнинг ақлий салоҳиятини ўлчайдиган текширувга айланиб кетди. Ўша куни ўзининг натижаси ҳақида ҳеч қандай ижобий ёки салбий жавоб билолмасдан, ҳафсаласи пир бўлиб ортга қайтган Сьюзанни келаси ҳафта қайта чақиришди. Гарчи иккиланаётган бўлса-да, Сьюзан яна Вашингтонга учди. Бу сафар у қабулхонада атиги олти кишини учратди холос. Ичкарига таклиф қилингандан кейин номзодлар бир-биридан холи ҳар хил вазифаларни бажаришди. Улар ёлғон детекторидан ўтишди, насл-насаблари қаттиқ суриштирилди, ёзувлари таҳлил қилиниб, бир-биридан кутилмаган ва ғалати саволлардан иборат интервьюларда соатлаб ўтиришди. Суҳбатда уларнинг жинсий мойиллиги, ким билан неча маротаба қай усулда интим алоқада бўлгани ҳақидаги ўта шахсий саволлар ҳам бор эди. Интервью олувчи Сьюзандан қачондир бирор ҳайвон билан жинсий яқинлик қилган-қилмагани ҳақида сўраганида бечора қиз шунақа уялиб кетдики, хонадан отилиб чиқиб кетишдан ўзини зўрға тийиб қолди. Фақатгина энг замонавий кодлаш назарияси устида ишлаш илинжи, «сирли ошён»га қадам қўйиш ва дунёдаги энг махфий ташкилот, Миллий хавфсизлик агентлигининг аъзосига айланиш умидигина уни, минг ноқулай бўлмасин, саволларга тўлиқ жавоб беришга мажбур этди.

Қизнинг ҳикоясига маҳлиё бўлганича диққат билан эшитиб ўтирган Беккер ажабланиб сўради:

– Улар ростдан ҳам ҳайвонлар билан жинсий алоқада бўлганмисан, деб сўрадими?

Сьюзан бош ирғади:

– Бу аслият текширувининг бир қисми холос.

– Тушунарли… – Беккер кулиб юборишдан ўзини босишга уриниб яна сўради: – Сен нима деб жавоб бердинг?

– Ярамас, – қиз ярим ҳазил, ярим чин жаҳл қилиб, стол остидан Девидни тепаркан, – мен уларга йўқ деб жавоб бердим, – деди. Кейин маъноли жилмайиб, қўшиб қўйди:

– Умуман олганда сиз билан бирга ўтказган тунимгача бу гапим ҳақиқат эди.

* * *

Девид Сьюзан бутун умр учратишни орзу қилган мукаммал инсоннинг айни ўзи эди. Бироқ йигитнинг бир феъли бор эдики, бунга қиз асло тоқат қилолмасди: ҳар сафар овқатлангани чиқишганида Беккер ҳисобни доим ўзи тўларди. Йигит бир кунлик даромадининг барчасини икковларининг учрашуви учун сарфлашини кўриб, Сьюзаннинг виждони қийналарди, шу сабаб бир-икки марта чекни официантнинг қўлидан олиб, бугун у тўламоқчи эканини айтганида, Девид буни ҳақорат сифатида қабул қилиб, қаттиқ жаҳли чиқди. Шу-шу Сьюзан бу ҳолатга эътироз билдирмасликни ўрганди. Лекин «аслида мен тўлашим керак, ахир мен керагидан ҳам кўпроқ пул топаман», деган фикр уни тинч қўймасди барибир.

Хуллас, мана шу ҳаддан ташқари олийжаноблигини ҳисобга олмаганда, у идеал жуфт эди. Беккер раҳмдил, ақлли, ҳазилкаш бўлиб, муҳими, унда Сьюзаннинг касбига нисбатан самимий қизиқиш уйғонганди. Қаерда бўлишларидан, нима қилишларидан қатъий назар, Девид ҳамиша қиз билан криптография ҳақида гаплашишга тайёр турарди. Хоҳ музейда айланганларида, хоҳ велосипед ҳайдаётганларида ёки Сьюзаннинг ошхонасида спагетти тайёрлаётганларида, бундан қатъий назар, йигит уни беҳисоб саволларга кўмиб ташларди. Сьюзан ҳам ўз навбатида Крипто ҳақида айтишга рухсат бўлган саволларга жавоб бериб, МХАни қисқача тасвирлаб бераркан, Девид эшитганларига маҳлиё бўлиб ўтирарди.