Текст книги "Древнегерманская поэзия: Каноны и толкования"
![](/books_files/covers/thumbs_240/drevnegermanskaya-poeziya-kanony-i-tolkovaniya-20166.jpg)
Автор книги: Ольга Смирницкая
Жанр: Прочая образовательная литература, Наука и Образование
сообщить о неприемлемом содержимом
Текущая страница: 11 (всего у книги 11 страниц) [доступный отрывок для чтения: 3 страниц]
При обсуждении этимологии подобных слов необходимо, как мы думаем, принимать в расчет разницу между «холодными» и «горячими» словами культуры. К числу первых относятся слова с преобладающей коммуникативной функцией, т. е. большинство слов языка. Звуковая форма таких слов автоматизирована; она не ощущается носителями языка и именно в силу этого способна свидетельствовать об их исконных этимологических связях, т. е. позволяет рассматривать их как прямые продолжения того или иного индоевропейского корня.
Намного сложнее обстоит дело с «горячими» словами культуры, т. е. словами, главной сферой которых являются высокие тексты культуры – «связанные тексты» (исл. bundið mál). Коммуникативная функция таких слов неотделима от поэтической, т. е. их звуковая форма, по условию, не подвержена автоматизации, снашиванию. Она наделена способностью мотивировать устойчивые и в высшей степени значимые для данной культуры ассоциативные связи между словами. В свою очередь, эти воссоздаваемые в традиции (и ею же создаваемые) связи в той или иной степени регулируют отбор фономорфологических вариантов слова, т. е. воздействуют на его форму.
Эта непрерывная деятельность языка в союзе с культурой, направленная на вторичное породнение «горячих» слов, неизбежно затемняет, перекрывает каналы информации, ведущие в глубь праязыка и позволяющие реконструировать их генетические связи. Проследить ретроспективно предысторию подобных слов, руководствуясь обычными приемами сравнительно-исторической реконструкции, едва ли возможно. Вообще можно лишь с оговорками мыслить происхождение таких слов как отправную точку их развития. «Горячие» слова культуры, в силу беспрерывной актуализации их внутренней формы, так сказать, все время «происходят», т. е. имеют текучую этимологию, отражающую историческую изменчивость их связей. Конечно, следует учитывать, что слова «горячие» в одних культурах могут быть «холодными» в других. К тому же мы далеко не всегда располагаем текстами, позволяющими проникнуть в суть действующих в традиции ассоциативных механизмов. Все эти вопросы требуют дальнейшего изучения, которое, возможно, позволит понять, почему слова, наиболее интересные для историков культуры, столь часто имеют спорную этимологию.
Сокращения и список цитируемой литературы
Издания древнегерманских памятников, справочные издания и словари
Edda. – Edda. Die Lieder des Codex Regius nebst verwandten Denkmälern / Hrsg. von Gustav Neckel. I. Text. 5. verbesserte Aufl. von Hans Kuhn. Heidelberg, 1968. II. Kurzes Wörterbuch von Hans Kuhn. Heidelberg, 1983.
Сокращения названий эддических песней
Vsp. – Vǫluspá («Прорицание вёльвы»)
Háv. – Hávamál («Речи Высокого»)
Vm. – Vafðrúðnismál («Речи Вафтруднира»)
Grm. – Grímnismál («Речи Гримнира»)
Hym. – Hymiskviða («Песнь о Хюмире»)
Ls. – Lokasenna («Перебранка Локи»)
Vkv. – Vǫlundarqviða («Песнь о Вёлунде»)
Alv. – Alvíssmál («Речи Альвиса»)
HH. I– Helgaqviða Hundingsbana in fyrri («Первая Песнь о Хельги Убийце Хундинга»)
HHv. – Helgaqviða Hiǫrvarðzsonar («Песнь о Хельги сыне Хьёрварда»)
HH. II– Helgaqviða Hundingsbana ǫnnor («Вторая Песнь о Хельги Убийце Хундинга»)
Br. – Brot af Sigurðarqviðo («Отрывок из Песни о Сигурде»)
Gðr. I – Guðrúnarqviða in fyrsta («Первая Песнь о Гудрун»)
Sg. – Sigurðarqviða in scamma («Краткая Песнь о Сигурде»)
Gðr. II – Gudrúnarqviða ǫnnor («Вторая Песнь о Гудрун»)
Akv. – Atlaqviða in grœnlenzca («Песнь об Атли Гренландская»)
Am. – Atlamál in grœnlenzco («Речи Атли Гренландские»)
Hm. – Hamðismál («Речи Хамдира»)
Нdl. – Hyndlolióð («Песнь о Хюндле»)
Gg – Grógaldr («Заклинание Гро»)
Другие издания
Bj – Bjarnar saga hítdœlakappa // Borgfirðinga sagur / Sigurður Nordal og Guðni Jónsson gáfu út. Íslenzk Fornrit. III. Reykjavík, 1938.
FGT – The First Grammatical Treatise / Ed. by Hreinn Benediktsson. Reykjavík, 1972.
Gret. – Grettissaga Ásmunarsonar / Guðni Jónsson gaf út. Íslenzk Fornrit. VII. Reykjavík, 1936.
Holthausen – Beowulf nebst dem Finnsburg-Bruchstück / Hrsg. von A. Holthausen. 6. Aufl. Teil I. Heidelberg, 1929.
HKr. – Heimskringla Snorra Sturlusonar // Konungasögur. I. bindi / Um prentun sá Páll Eggert Ólason. Reykjavík, 1946.
Klaeber – Beowulf and the Fight at Finnsburg / Ed., with intr., bibl., notes, glossary, and appendices by Fr. Klaeber. 3rd ed. Boston, 1950.
PE – The Poetic Edda. Vol. II / Ed., with trans., intr. and comm. by U. Dronke. Oxford, 1997.
Sijmons 1883 – Kudrun / Hrsg. von B. Sijmons. Halle, 1883.
Skj – Den norsk-islandske Skjaldedigtning (B: Rettet tekst). Bd. I—II / Udg. ved F. Jónsson. 2. udg. København, 1973.
SnE – Snorri Sturluson. Edda / Udg. af Finnur Jónsson. 2. Udg. København, 1926.
SnE (R) 1818 – Snorra-Edda ásamt Skáldu / Eptir gömlum skinnbókum útg. af R. Rs. Rask. Stockholm, 1818.
Wīd. – Wīdsīþ // Poetry and Prose of the AngloSaxons. A Text-Book / By Martin Lehnert. Berlin, 1955.
Wrenn – Beowulf with the Finnesburg Fragment / Ed. by C. L. Wrenn. London; Toronto; Wellington; Sydney, 1953.
Беовульф – Беовульф / Пер. В. Тихомирова // Беовульф. Старшая Эдда. Песнь о Нибелунгах. М., 1975.
КЗ – Снорри Стурлусон. Круг Земной / Изд. подгот. А. Я. Гуревич, Ю. К. Кузьменко, О. А. Смирницкая, М. И. Стеблин-Каменский. М., 1980.
Кудруна – Кудруна / Изд. подгот. Р. В. Френкель. М., 1984.
МЭ – Младшая Эдда / Изд. подгот. О. А. Смирницкая, М. И. Стеблин-Каменский. Л., 1970.
ПС – Поэзия скальдов / Изд. подгот. С. В. Петров, М. И. Стеблин-Каменский. Л., 1979.
Словари
Фасмер 1986—1987 – Фасмер М. Этимологический словарь русского языка / Пер. с нем. и доп. О. Н. Трубачева. 2е изд., стер. Т. 1—4. М., 1986—1987.
B-T – Bosworth J., Toller T. N. An AngloSaxon Dictionary based on the Manuscript Collection of Joseph Bosworth / Ed. and enlarged by T. N. Toller. Oxford, 1976.
Сl-V – Cleasby R., Vigfusson G. An IcelandicEnglish Dictionary / Initiated by Richard Cleasby; Revised, enlarged and completed by Gudbrand Vigfusson. 2nd ed. Oxford, 1957.
Falk-Torp – Falk H. S., Torp A. Norvegischdänisches etymologisches Wörterbuch. Bde 1—2. Heidelberg, 1910—1911.
Fr – Fritzner J. Ordbog over det Gamle Norske Sprog. Bd. 1—4. 4. Udg. Oslo; Bergen; Tromse, 1973.
Holt – Holthausen A. Altenglisches etymologisches Wörterbuch. Heidelberg, 1932—1934.
IEW – Pokorny J. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern; München, 1959.
Kluge – Kluge Fr. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 21. Aufl. Berlin; N. Y., 1975.
L – Lehmann W. P. A Gothic Etymological Dictionary. Based on the Third Edition of Vergleichendes Wörterbuch der gotischen Sprache by Sigmund Feist. Leiden, 1986.
M – Meissner R. Die Kenningar der Skalden. Ein Beitrag zur skaldischen Poetik. Bonn; Leipzig, 1921.
ODEE – Onions C. T. (еd.). The Oxford Dictionary of English Etymology. Oxford, 1966.
Seebold – Seebold E. Vergleichendes und etymologisches Wörterbuch der germanischen starken Verben. The Hague; Paris, 1970.
Skeat – Skeat W. W. An Etymological Dictionary of the English Language. New ed., revised and enlarged. Oxford, 1909.
Vr – Vries J. de. Altnordisches etymologisches Wörterbuch. 2. Aufl. Leiden, 1962.
Литература
Арутюнова 1979 – Арутюнова Н. Д. Языковая метафора (синтаксис и лексика) // Лингвистика и поэтика. М., 1979. С. 147—173.
Арутюнова 1990 – Арутюнова Н. Д. Метафора и дискурс // Теория метафоры. М., 1990. С. 5—32.
Виноградов 1976 – Виноградов В. В. Поэтика русской литературы. М., 1976.
Гуревич 1972 – Гуревич А. Я. История и сага. М., 1972.
Гуревич 1984 – Гуревич А. Я. Категории средневековой культуры. 2е изд., испр. и доп. М., 1984.
Гуревич, Матюшина 2000 – Гуревич Е. А., Матюшина И. Г. Поэзия скальдов. М., 2000.
Дьяконов 1990 – Дьяконов И. М. Архаические мифы Востока и Запада. М., 1990.
Ковтунова 1986 – Ковтунова И. И. Поэтический синтаксис. М., 1986.
Лорд 1994 – Лорд А. Б. Сказитель / Пер. с англ. и комм. Ю. А. Клейнера и Г. А. Левинтона. М., 1994.
Матюшина 1989 – Матюшина И. Г. Становление и эволюция канона рифм в древнеисландском стихе // Эпос Северной Европы: Пути эволюции. М., 1989. С. 69—95.
Михеев 2003 – Михеев М. Ю. В мир Платонова через его язык: Предположения, факты, истолкования, догадки. М., 2003.
Петров 1973 – Петров С. В. Поэзия древнеисландских скальдов и понятие народности в искусстве // Скандинавский сборник. Т. 18. Таллин, 1973. С. 176—194.
Свердлов 2004 – Свердлов И. В. Квидлинги: форма и функция // Слово в перспективе литературной эволюции: К 100-летию М. И. Стеблин-Каменского. М., 2004.
Смирницкая 1994 – Смирницкая О. А. Стих и язык древнегерманской поэзии. М., 1994.
Cмирницкая 2000 – Смирницкая О. А. Два предания о первых поэтах: Кэдмон и Браги // Другие средние века: К 75-летию А. Я. Гуревича. М., 2000. С. 297—317.
Стеблин-Каменский 1947 – Стеблин-Каменский М. И. Поэзия скальдов: Дисс. ... докт. филол. наук. Л., 1947.
Стеблин-Каменский 1958 – Стеблин-Каменский М. И. Происхождение поэзии скальдов // Скандинавский сборник. Т. 3. Таллин, 1958. С. 175—201.
Стеблин-Каменский 1978 – Стеблин-Каменский М. И. Историческая поэтика. Л., 1978.
Стеблин-Каменский 1979а – Стеблин-Каменский М. И. Древнескандинавская литература. М., 1979.
Стеблин-Каменский 1979б – Стеблин-Каменский М. И. Скальдическая поэзия // Поэзия скальдов / Изд. подгот. С. В. Пет ров, М. И. Стеблин-Каменский. Л., 1979. С. 77—128.
Стеблин-Каменский 1984 – Стеблин-Каменский М. И. Мир саги: Становление литературы. Л., 1984.
Топоров 1993 – Топоров В. Н. Вещь в антропоцентрической перспективе // Equinox, MCMXCIII. М., 1993. С. 70—161. Ч. II. Апология Плюшкина. С. 94—161.
Åkerlund 1939 – Åkerlund W. Studier över Ynglingatal. Lund, 1939.
Bauschatz 1978 – Bauschatz P. C. The Germanic Ritual Feast // Proceedings of the 3rd International Conference of Nordic and General Linguistics. Univ. of Texas (Austin). Apr. 5—9, 1976. Austin, 1978. P. 289—295. (Nordic Languages and Modern Linguistics, 3).
Beyschlag 1950 – Beyschlag S. Konungasögur. Untersuchungen zur Königssaga bis Snorri. Kopenhagen, 1950.
Björn M. Ólsen 1904 – Björn Magnússon Ólsen. Landnáma og Egils saga // Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie. København, 1904. P. 167—247.
Blumenstengel 1964 – Blumenstengel I. Wesen und Funktion des Banketts im Beowulf. Diss. Marburg, 1964.
Byock 1982 – Byock J. L. Feud in the Icelandic Saga. Berkley; Los Angeles; London, 1982.
Ciklamini 1975 – Ciklamini M. Ynglinga saga: Its Funktion and Its Appeal // Mediaeval Scandinavia. Vol. 8, 1975. P. 86—99.
Clover 1978 – Clover C. J. Skaldic sensibility // Arkiv för Nordisk Filologi. Vol. 93, 1978. P. 63—71.
Craigie 1900 – Craigie W. A. On some points in skaldic metre // Arkiv för Nordisk Filologi. Vol. 16, 1900. P. 341—385.
Dal 1930 – Dal I. Ursprung und Verwendung der altnordischen «Expletivpartikel» of, um. Oslo, 1930.
Einar Ól. Sveinsson 1962 – Einar Ól. Sveinsson. Íslenzkar bókmenntir í fornöld. I. Reykjavík, 1962.
Foote 1976 – Foote P. Beginning and ending: Some notes on the study of scaldic poetry // Les vikings et leur civilisation: Problèmes actuels. Paris; La Hague, 1976. P. 179—190.
Frank 1978 – Frank R. Old Norse Court Poetry: The dróttkvætt stanza. Ithaca; London, 1978.
Frank 1985 – Frank R. Skaldic Poetry // Old NorseIcelandic Literature. A critical guide. / Ed. by Carol J. Clover and John Lindow. Ithaca; London; 1985. P. 157—196. (Islandica XLV).
Gade 1984 – Gade K. E. Skjalf // Arkiv för nordisk filologi. Vol. 100, 1984. P. 59—71.
Heusler 1957 – Heusler A. Die altgermanische Dichtung. 2. Aufl. Darmstadt, 1957.
Hollander 1947 – Hollander L. M. The Skalds. A Selection of Their Poems: With intr. and notes. N. Y., 1947.
Hollander 1953 – Hollander L. M. Some observations on the dróttkvætt meter of scaldic poetry // Journal of English and Germanic Philology. Vol. 52, 1953. P. 189—197.
Kabell 1980 – Kabell A. Skalden und Schamanen. Helsinki, 1980.
Kock 1923—1944 – Kock E. A. Notationes Norroenae: Anteckningar till Edda och skaldediktning. Lund, 1923—1944.
Krause 1925 – Krause W. Altindische und altnordische Kunstpoesie // Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung. Bd 53, 1925. S. 213—248.
Kristján Árnason 1991 – Kristján Árnason. The Rhythm of dróttkvætt and Other Old Icelandic Metres. Reykjavík, 1991.
Kuhn 1929 – Kuhn H. Das Füllwort ofum im Altwestnordischen. Ein Beitrag zur altgermanischen Metrik. Göttingen, 1929.
Kuhn 1983 – Kuhn H. Das Dróttkvætt. Heidelberg, 1983.
Lehmann 1956 – Lehmann W. P. The Development of Germanic Verse Form. Austin, 1956.
Lindquist 1936 – Lindquist S. Uppsala högar och Ottarshögen. Stockholm, 1936.
Lindow 1985 – Lindow J. Mythology and Mythography // Old NorseIcelandic Literature / Ed. by Carol J. Clover and John Lindow. Ithaca; London, 1986. P. 21—67. (Islandica XLV).
Neckel 1908 – Neckel G. Beiträge zur Eddaforschung, mit Exkursen zur Heldensage. Dortmund, 1908. Nerman 1917 – Nerman B. Ynglingasagan i arkeologisk belysning // Fornvännen. Bd. XII, 1917. P. 226—261.
Noreen 1923 – Noreen A. Altisländische und altnorwegische Grammatik (Laut– und Flexionslehre). Unter Berücksichtung des Urnordischen. 4. Aufl. Halle (Saale), 1923.
Noreen 1921—1923 – Noreen E. Studier i fornvästnordisk diktning. I—III. Uppsala, 1921—1923.
Noreen 1922 – Noreen E. Eiríksmál och Hákonarmál // Norsk tidskrift för vetenskap. Bd VII, 1922. P. 535—542.
Ohlmarks 1944 – Ohlmarks Å. Till frågan om den fornnordiske skaldediktningens ursprung // Arkiv för nordisk filologi. Vol. 57, 1944. S. 178—207.
Olrik 1908 – Olrik A. Nordische Geistleben in heidnischer und frühchristlicher Zeit. Heidelberg, 1908.
Schmitt 1967 – Schmitt R. Dichtung und Dichtersprache in indogermanischer Zeit. Wiesbaden, 1967.
See 1980 – See K. von. Skaldenstrophe und Sagaprosa // Mediaeval Scandinavia. Vol. 10. S. 58—82.
See 1981 – See K. von. Edda, Saga, Skaldendichtung: Aufsätze zur skandinavischen Literatur des Mittelalters. Heidelberg, 1981.
Sievers 1893 – Sievers E. Altgermanische Metrik. Halle, 1893.
Sievers 1898 – Sievers E. Angelsächsische Grammatik. 3. Aufl. Halle, 1898.
Solmsen 1897—1898 – Solmsen F. Etymologien // Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung. Bd 35, 1897—1898. S. 463—484.
Steblin-Kamenskij 1969 – Steblin-Kamenskij M. I. On the Etymology of the Word skáld // Afmælirist Jón Helgasonar 30 júní 1969. Reykjavík, 1969. P. 421—430.
Vogt 1930 – Vogt W. H. Von Bragi zur Egil. Ein Versuch zur Geschichte des skaldischen Preisliedes // Deutsche Islandforschung. I. Breslau, 1930. S. 170—209.
Vries 1967 – Vries J. de. Altnordische Literaturgeschichte. Bde I—II. Berlin, 1967.
Weber 1973 – Weber G. W. Odins Wagen. Reflexe altnordischen Totenglaubens in literarischen und bildlichen Zeugnissen der Wikingerzeit // Frühmittelalterliche Studien. Bd VII, 1973. S. 88—99.
Wessén 1964 – Ynglingasaga / Udg. av E. Wessen. Nordisk Filologi. Texter och läroböcker för UniversitetsStudier, 6. Stockholm, 1964.
Правообладателям!
Данное произведение размещено по согласованию с ООО "ЛитРес" (20% исходного текста). Если размещение книги нарушает чьи-либо права, то сообщите об этом.Читателям!
Оплатили, но не знаете что делать дальше?