Текст книги "Оилада севги суҳбатлари"

Ўйинчоқ она

Боласини энагалар қўлида улғайтирган она бир куни сайрга чиқди. Ўйинчоқлар сотиладиган дўконга кирганида сотувчи қизга: «Болам уйда кунини менсиз ўтказади. Унга шундай ўйинчоқ берингки, менинг йўқлигимни сездирмасин», деди.

Сотувчи қиз бошини чайқаб жавоб қайтарди:

«Тушундим, хоним, аммо бизда ўйинчоқ чақалоқ бор, ўйинчоқ она йўқ!» деб жавоб берди.

Оналар эваз истамайдилар

Қизалоқ ошхонага кирганида онаси кечки овқат тараддудида эди. У қўлларини артгач, қоғозни олиб ўқий бошлади. Унда қуйидаги рўйхат ёзилган эди:

«Боғни тозалаганим учун – 500 сўм»

«Дўконга бориб келганим учун – 1000 сўм»

«Укамга қараганим учун – 1500 сўм»

«Хонамни тартибли сақлаганим учун – 100 сўм»

«Ахлат ташлаб келганим учун – 100 сўм»

«Аъло ўқиганим учун – 2500 сўм»

Жами: 5700 сўм.

Она табассум қилди. Қиз сабрсизлик билан жавоб кутар экан, қоғозни ўгирди-ю, шундай ёзиб берди:

«Сени тўққиз ой қорнимда олиб юрдим – текин».

«Тунлари бедор бўлиб, оромингни ўйладим, касал бўлсанг тузалишинг учун нима зарур бўлса, қилдим, дуогўйинг бўлдим – текин».

«Йиллаб сарфлаган вақтим, хатти-ҳаракатларим, кўз ёшларим – текин».

«Тунлари келажагингни ўйлаб чеккан изтиробларим, хавотирларим – текин».

«Сенга берган тавсия ва билимларим – текин».

«Ўйинчоқларинг, озиқ-овқатинг, кийимларинг – текин».

«Оқ ювиб, оқ тараганим – текин».

«Қизим буларни жамлаганингда, меҳр-муҳаббатимнинг текинлигини кўрасан», дебди.

Бу сўзларни ўқиган қизалоқнинг кўзларида ёш ҳалқаланди. Бошини кўтариб: «Сизни жуда яхши кўраман, ойижон, мени кечиринг», деди.

Кейин эса ўзи ёзган рўйхат тагига катта-катта ҳарфлар билан ёзиб қўйди: «Ҳаммаси тўланган».

Бола тарбиясининг муҳим шартлари

Бола тарбиясида воз кечиб бўлмайдиган асосий тамойиллар қуйдагилардир:

1. Боланинг хатти-ҳаракатлари, интилишларини мақта, табрикла. Яхши ишларини ташвиқ эт. Бундай муносабат эзгу амалларни оширади.

Агар боланинг ҳаракатлари ўрнига ўзи мақталса, ўзига юқори баҳо берадиган бўлади: «Мен мақтовга лойиқман, ортиқча уринишга ҳожат йўқ», деб ўйлайди ва дангасалашади.

2. Болага қилиниши мумкин бўлган энг катта ёмонлик унинг ҳамма хоҳишини бажо келтиришдир. Барча истаги бажарилган бола мақсадсиз қолади. Натижада кераксиз ишларга қўл уради.

3. Боланинг барча саволларига жавоб бериш керак. Бола бўлишнинг энг муҳим хусусиятларидан бири сўрашдир. Чунки бола ҳали яхши билмаган дунёни билишни истайди. Бунинг самарали йўли сўраб ўрганишдир. Бола шундай йўл тутади.

Бола савол берганида катталар тўғри жавоб беришлари лозим. Аммо болаларча берилган саволларга болаларча жавоб бериш зарур. Бунда боланинг ёши ва тафаккур даражасини ҳисобга олиш керак. Саволларнинг жавобини билмасангиз, буни тан олишдан тортинманг. Болага берилган эътибор, меҳр, келажакда унинг комил инсон бўлишига замин ҳозирлайди.

Боланинг саволи бемаъни, мантиқсиз ёки кўнгилли бўлса ҳам уни мазах қилиш ярамайди. Акс ҳолда бола савол беришга журъат қила олмайдиган бўлиб қолади. Натижада унинг ўзига бўлган ишончи камаяди, «ичимдагини топ», бўлади. Савол тафаккурнинг ҳосиласидир. Савол жиддий қабул қилинмаган жойда фикр ривожланмайди.

Саволнинг жавобини бола билан бирга излаш жавоб топилганда биргаликда хурсанд бўлиш ҳам бола тарбиясида муҳим ўрин тутади.

Ота ёки она боласи берган саволга «Билмадим» деб жавоб бериши мумкин. Аммо жавобини билмаган саволни сўрай олгани учун болани қутлаши, ҳеч хижолат бўлмасдан узр сўраши лозим. Шундай йўл тутган ота-оналар болалар наздида янада эътибор топадилар. Шу тариқа фарзандлар илмнинг қадрини англайдилар.

Бобо-набиралар бир-бирларини жуда яхши кўрадилар. Бу меҳрнинг асосий сабабларидан бири, набираларнинг саволларига боболарнинг эринмасдан жавоб беришларидир. Боболар ўзларидан сўрашларини маслаҳатлашишларини истайдилар. Болалар эса сўрашни. Шунинг учун улар ўртасида самимий муносабат юзага келади.

4. Ота яхши ибрат бўлолмаса, унинг ўрнига она ўтади. Аммо ҳеч бир она, ота қолдирган бўшлиқни бутунлай тўлдира олмайди. Ота – ота, она эса онадир. Бола иккаласига ҳам бирдек муҳтож.

5. Ота-она болани ишонтира олиши керак. Ҳеч бир нарсага мажбурмаслиги лозим. Ҳар бир масаланинг сабаблари тушунтирилиши зарур.

Ота-онанинг иш билан бандлиги, хизматдалиги бу жараёнга тўсиқ бўлмаслиги керак. Боланинг қилаётган ишини англаши, ёқтириши муҳимдир. Акс ҳолда ота-онанинг раъйига қараб иш тутадиган бола қийналади, азоб чекади. Бу унинг руҳиятида ўз асоратини қолдиради албатта.

6. Болаларга мақсад қўйишни ўргатиш зарур. Эзгу ғоялар, қутлуғ амаллар уларни мустақил бўлишга ўргатади ҳадеб «Мен» деяверишдан қутқаради.

7. Умидсизлик фарзандлар учун хавфлидир. Уларга келажакка умид билан қарашни ўргатиш лозим. Фарзандларимиз – келажагимиз. Ота-оналар дилбандларини умидсизлик оғусидан асрашлари шарт.

8. Боланинг асосий озуқаси меҳрдир. Она сути меҳр билан йўғрилгани учун ҳам тенгсиздир.

Севгини фақат тил билан эмас, хатти-ҳаракатларимиз билан ҳам ифода этишимиз лозим. Севги фидойиликдир, фароғатдир. Олишни ўйламай беришдир севги… Айнан шундай меҳр-муҳаббат жигарбандларимизнинг қалб озуқасидир.

9. Боласини яхши кўрадиган ота-она унинг даражасига тушиши керак. Чунки боланинг кичик дунёсига кириладиган эшик ҳам кичкинадир. Боладек кичик бўлган бу эшикдан кириш учун эгилиш лозим. Балки сурилиш, юмалаш, боланинг ички дунёсига сиғадиган даражада кичрайиш керак.

Баъзан ўтириб ёки тиззалаб, унинг кўзларига қараб, кўнглини олиш зарур. Баъзан уни меҳр билан қучоқлаб кўтаришимиз ўзимизга «тенглаштиришимиз» керак.

10. Боланинг кўнглига кира олиш учун ота-она жисмангина эмас, қалбан ҳам мўъжазлашиши, меҳр-шафқат тимсолига айланиши лозим.

11. Болага бирор нарса ўргатиш учун тушунтириш, таърифлаш, хусусиятларини изоҳлаш етарли эмас. Тасаввур тўлиқ бўлиши учун ёзувли, расмли, жадвалли кўрсатмалар ҳам бўлиши керак. Аммо, энг асосийси, учинчи босқич, яъни ёзув, расм, чизмалар билан тасвирланган нарсаларни бевосита кўрсатишдир.