Текст книги "Яңа гасыр тавышы / Голос нового века (на татарском языке)"

 
Хыялдагы бер хатирә булып
кал син —
китмә хыялдан!..
…Кар сулары ярсып аккан чакта,
тау өзелгән чакта кыядан,
Син калкырсың минем хәтеремдә.
Тетрәнерләр хәтта болытлар.
Юк, югалма!
Китмә хыялымнан —
буй җитмәслек кояш булып кал!
Ишегенә йозак эленмәгән —
күңелемне кемнәр шакымас…
Ләкин Сиңа охшаш берәү
Син булмас шул,
Синең адаш Сиңа тиң булмас.
Үткәннәргә кабат-кабат кайтам,
хәтеремнең тегәм тапларын.
Юшкыннарны вакыт юа-юа,
бер караңгы җиргә атканын
мин аңлармын әле,
танырмын.
Югалсаң да,
яктылыгың аша
Сине кабат табып алырмын.
…Ә хәзергә
шундый моңсу салкын чакларда
миңа кала киләчәкне бары
бүгенгемә төреп сакларга.
 

 
Чит, диләр, чит илне, чит, диләр
(кичерсен үз туган җиребез),
анда да шул кояш, шул ук ай
һәркемгә елмая бертигез.
 
 
Анда да шул кавем. Адәмнең,
Хаваның кызлары, уллары.
Сурәткә төшердем диңгезен —
ул минем моңыма охшаулы.
 
 
Диңгезнең итәге тау да тау,
шул таулар шикелле горурлык
бар бит ул минем дә халкымда,
мең илнең тавына торырлык.
 
 
Ничек соң чит диим мәчетен?
Йолдызлы ай кунган манара…
Шул азан, нәкъ шул ук догалар
нур булып җиһанга тарала.
 
 
Чит, диләр, чит илне, чит, диләр,
чит түгел икән бит берсе дә.
Чит түгел, бары тик читендер
үз илен сагынган кешегә.
 

 
Сагынып каршылыйм язларны,
язларның беренче иртәсен.
Яз килә. Яз көлә. Яз белә:
дөньяны кояшлы итәсен.
 
 
Һәр җирдә яз йөрер. Урамда
яз чыгар, елмаеп, каршыга.
Кояшын өләшер. Кояшы
үзендә кимемәс тамчы да.
 
 
Яз йөрер уятып таңнарда.
Язларда шифалы җил исәр.
Язларның тылсымлы тавышы
кагылган җирләрдә гөл үсәр.
 
 
Хатирә яңара язларда.
Яз килеп киткәндә кышлардан.
Бу язлар кемнәрнең ише соң…
Язларны кемгәдер охшатам…
 

 
Мин беләм: кайларга китсәм дә,
һәрвакыт догада торырлар,
ихластан хәерле юл теләп,
чыршылар,
юкәләр,
тупыллар.
 
 
Җаннарым керләнгән чакларда,
игелек хакында җыр җырлар.
Һәм шулай сафлыкка чакырыр
юкәләр,
тупыллар,
чыршылар.
 
 
Абынып егылсам юлларда,
тураеп басуым көтәрләр.
Йөз бормас, таяныр сын булыр
тупыллар,
чыршылар,
юкәләр.
 
 
Без җирдән киткәндә,
нык булып,
төз булып бездән дә калырлар.
Җаннарга бер һәйкәл шикелле…
Юкәләр,
чыршылар,
тупыллар.
 

 
Очасың, уйныйсың, күбәләк.
Син ниләр уйлыйсың, күбәләк?
Көннәрең узалар уенда,
күбәләк, ниләр бар уеңда?
 
 
Канатың кагасың, дәшмисең,
гүя син бер гамьсез яшисең.
Күбәләк, күбәләк, акыллым,
күр әле, күр әле, бал кортын.
 
 
Гомерең заяга үткәнгә
үпкәләп йөрерсең кемнәргә?
Гөлләрнең хуш исе исертә,
гомерләр узар ул ничек тә.
 
 
Кояш, дип, очасың утларга,
күбәләк, уйлале туктарга.
Күбәләк, әллә син оныттың:
гомерең – бер йотым, бер йотым.
 
 
Канатың – чигүле гүзәллек,
фаҗигаң – үзәкне өзәрлек.
Син, диеп сызуы бәгырьнең,
күбәләк, күбәләк-кадерлем.
 

 
Без танышкан җәйге бакчаларны
күмгәндер шул,
карлар күмгәндер.
Кошлары да тынып калганнардыр,
һавасы да хәзер бүтәндер.
 
 
Ә ул карлар, бәлки, кагылгандыр,
ява-ява, синең иңнәргә…
Нигә карлар?
Нигә? Ник мин түгел? —
Бу җаннарым шуңа үртәлә…
 
 
Шул бакчада мин дә бер кагылдым
йөрәгеңә синең, хисеңә.
Хисләреңне буран күммәдеме,
җәйге кичне төшер исеңә.
 
 
Без танышкан җәйге бакчаларны
күмгәндер шул, карлар күмгәндер.
Мең кар кызы синең янәшәңдә,
ә син…
Син булырсың миңа
бердәнбер.
 

 
Бу якта
нәкъ шулай алланып таң ата.
Бу якта
таңнарда сандугач уята.
Бу якта
гөлләрне тибрәтеп җил исә,
көннәре
Кояшлы. Болытлы. Төрлечә.
Кышлары
калышмый бездәге кышлардан,
язлары
бездәге язларга охшаган.
Болытлар
тын гына, тын булып агалар.
Яңгырлар
нәкъ шулай шыбырдап явалар.
Каеннар —
әйтерсең яшь кызлар. Сөйкемле.
Бу якта
барсы да бездәге шикелле.
Бу якта
төшәдер туган як искә гел.
Туган як
барыбер, барыбер үзгәдер!
Бу якта
аһ, күңел шулкадәр сагына.
Бу якта
бар да бар, юк туган як кына
 

 
Дөньяларым көязләнә,
көязләнә, көзләнә.
Җәй дә китәргә ашыкмый,
китмәскә үзсүзләнә.
 
 
И, көзләрнең купшылыгы!
И, көзләрнең ямьнәре!
Җәйнең хәле ничек икән,
кыен микән хәлләре?
 
 
Уйлый микән гөлләренең
китүенә суласын,
ә шулай да китүләрнең
кайтуларсыз булмасын
 
 
белә микән китәр җәйләр?
Ник белмәсен… Беләдер.
Бар дөньяда —
моңлы тынлык,
бәлки, шуңа күрәдер.
 
 
Дөнья тулы тып-тын
моңлык,
дөнья тулы көз генә,
бакчаларда яфрак-яфрак
җәй йөрәге өзелә.
 
 
Бу көннәрнең бизәк булып
күңелдә калырлыгы…
Көзләрнең матурлыгы да,
җәйләрнең сабырлыгы…
 

 
Шулкадәр тын ага елгалар,
елгалар шулкадәр тын ага.
«Су үргә акмас» дип җырларлар,
тыңлама беркемне, тыңлама.
 
 
Кышларның төннәре бик озын,
сабырың беткәндә кышларда,
«Бу елны яз килми» диярләр,
ышанма ул сүзгә, ышанма.
 
 
Шулкадәр тын ага елгалар.
Бардыр ла үрләргә акканы.
Язларсыз ел булмас. Таңнарның
юктыр ул кояшсыз атканы.
 
 
Ялгышып өметсез сүзләрен
кемнәрдер теләсә әйтергә,
тыңлама беркемне. Бары тик
Аллаһның рәхмәтен хәтерлә.
 

1.

 
Кышкы төннең зәһәр салкыннары.
Ап-ак кына урман юллары.
Ишетелде урман эчләрендә
бүре баласының улавы.
 
 
Ул адашкан иде урманында,
кайтыр юлын мең кат эзләде.
Кар өстендә
серле юллар булып
сузылып калды бүре эзләре.
 
 
Үз юлларын йолдызларга карап,
айга карап таба юлсызлар.
Ләкин бүген бар да тып-тын иде,
сүз дәшмиләр иде йолдызлар.
Бик еракта әнә авыл балкый,
йортларында кояш-ут яна.
Барыр иде —
бара алмый гына,
бүре булып тугач дөньяга.
 
 
Үз хәлен ул ничек аңлатыр соң,
бүре телен белми авыллар…
Туңар инде.
Яз җитүгә аны
кар астыннан табып алырлар.
 

2.

 
Туңып барган бүре баласында
алсу гына өмет яктырды —
карт бүреләр сүзен хәтерләде:
«Ул кешеләр гаҗәп акыллы…
 
 
Кеше халкы юллар сала белә,
урманны да алар булдырган.
Ә ул урман хәзер
әнә күпме
җан иясе өчен йорт булган».
 
 
Шулай булгач,
кеше аңлар мине,
ишетмәгән чакта бүреләр.
Ризык бирер,
яраларны бәйләр,
кешеләрне бөек зат, диләр.
Бүре килде авыл кырыена,
талчыгулы иде бу төне.
Утлар яна кайбер йортларында —
аны көтүләре түгелме?
 
 
Бүре керде авыл урамына,
ул кергәнне беркем күрмәде.
Бераз гына ашап җылынырга
тели иде бүре йөрәге.
 

3.

 
Йөрде бүре авыл урамында,
очрамасмы, диеп, берәрсе…
Бик тә килде бүре баласының
кеше дигән затны күрәсе.
 
 
Аһ бүрекәй, нәни бүрекәем…
Соң шул инде,
сине күрделәр.
Нәфрәт уты иде йөзләрендә —
әллә кеше,
әллә… бүреләр.
 
 
«Бүре килгән, әнә бүре килгән!
Сак булыгыз, зыян итмәсен!»
Һәм берәве бик сакланып кына
тартты кинәт мылтык төймәсен.
 
 
Ап-ак карлар төште агачлардан,
кошлар очты ярып һаваны.
Кар өстендә нәни бүре ята,
бүре ята…
башы яралы.
 
 
Кыргыйлыкка кемнән өйрәнәсен
бүре хәзер белер иде дә…
…Өзәр булып тимер чылбырларын
әрнүеннән ярсып эт өрә…
 

Гөлназ Вәлиева

Гөлназ Мөдәррис кызы Вәлиева 1983 елның 25 августында Казанда язучы гаиләсендә туа. Балачактан ук иҗат белән мавыкса да, шигырьләрен кешегә күрсәтергә ашыкмый.

2000 ел аңа күп сөенечләр китерә: «Милли китап» нәшриятында «Тылсым» дигән беренче китабы басыла. Гөлназның шигъри һәм чәчмә әсәрләрен туплаган бу җыентыгы республика күләмендә үткәрелә торган «Ел китабы» бәйгесендә кызыксындыру дипломына лаек була. Шул ук елны Гөлназның кайбер әсәрләре «Җәйнең җиде төсе» («Мәгариф» нәшрияты, Казан) исемле күмәк җыентыкта урын ала.

Казан дәүләт университетының чит телләр факультетын тәмамлагач, француз теле кафедрасында аспирантурада укый. Диссертацияне уңышлы яклап, гыйльми дәрәҗәгә ирешә.

2005 елда Татарстан китап нәшриятында «Күңел күзе» дигән чираттагы китабы басылып чыга.

2008 елда Лондонда «Tatar Phrasebook» исемле китап дөнья күрә. Бу китапны Г. Вәлиева британияле Николас Оуд белән берлектә төзи.

2008 елдан Гөлназ Вәлиева даими рәвештә Германиядә яши. Татар диаспорасының тормышында актив катнаша.

2002 елдан Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы.

 
Наратлар биек-биек —
Болытка башым тиеп
киткәндәй булам инде,
шул наратларга сыенсам.
Каеннар актан-актыр —
Җаныма тула ак моң,
яктырып китәм инде,
каенлы күлдә коенсам.
 

 
Язгы яңгыр —
Биләүсәдә яткан
Бала көлүе.
 
 
Җәйге яңгыр —
Сөт исенә чумып,
Көтү керүе…
 
 
Көзге яңгыр,
Көзге яңгыр…
Синең нинди эзең калыр?
 
 
Арыш уҗымы, яшәреп,
Сары яфракны юата:
«Көзге яңгыр —
кыңгырау ул:
Язгы бөрене уята!»
 

 
Төн уртасы. Казан йоклый,
Кар юрганын ябынып.
…Каләмем егылды әле,
Уйларыма абынып.
Өзелде фикер тәсбихем.
Кәгазьгә карап торам:
Ап-ак намазлык өстендә
Онытылды кебек догам.
 
 
Тынлыкны уятмый гына
Йөрәк тибешен саныйм…
Шулчак кинәт…
Сәгать суга!
Мин аңа бармак яныйм:
«Чү! – дим, – Илһам фәрештәсен
Качырасың, кагынып».
…Төннең кара савытыннан
Шигырь чыга савылып.
 

Җиләк вакыты

 
Яфрак арасыннан үрелә дә көлә, —
Өзеләсе килми – күренәсе килә.
Иренендә бал тәме.
Күзендә – тоз чыгы.
 
 
…Күзәтеп тора бер яшь җиләк кызчыгы.
 

Печән өсте

 
Печәннәрнең тешен камаштырып,
Авыл егетеләре чалгы кайрый.
Чикерткә дә бүген
мич артында түгел —
кырда сайрый.
 

Урак өсте

 
Фәрештәләр күренерлек аяз – күге!
Яфрак аслары тирләрлек эссе!
Кыр тузанында —
тулышкан
арыш башагы исе.
 
 
Кайнар мичтә
ипи әйләндергән
агач көрәкнең хисе
миңа шундый таныш бүген.
 

Сөт калыр, ватан китәр!

Дәрдемәнд

 
Сынган кылыч, суынган көл —
Минем илем икән.
Кабер ташында «үлгән тел» —
Минем телем икән!
 
 
Мин, имеш, дәүләтен җуйган
Халык баласымын. —
Бусага өстенә
Тарих
ясый кара сыным.
Нигә әле шул карт рәссам
Миңа аяк сөртә?!
Тартып алам пумаласын,
Манам…
ап-ак сөткә.
 

1.

 
Сабыр гына яңгыр ява
Тирән күлгә.
Каен яфраклары исе —
тирә-юньдә.
Наратлар да көтеп алган
«мунча көне» н.
Ярый, урман ләүкәсендә
эссе түгел.
 

2.

 
Бөтен дөнья саф-яшь,
гүя яңа туган.
Сокланудан авызым ачык —
карап торам,
Мин дә бүген
тешсез сабый сыман.
 

3.

 
Күл
күккә тоташкан,
яңгырдан бау ишеп.
И тирбәлә нарат-сиртмә!
Болыт – бишек!
 
 
…Яңгыр яуган чакта гына калам үсеп.
 

 
Мин Лейпцигта тудым.
Үсәм, яшим.
Германиядә өем, дусларым.
Ә шулай да,
«Син кем?» – дигәннәргә:
«Татар!» – диеп җавап тотамын!
Паспортымда
туган җирем диеп
тормаса да Казан, Татарстан,
минем өчен,
дөньядагы барлык
татарлар да өчен, ул – Ватан!
 

Фидаил

Фидаил Васил улы Мәҗитов 1984 елның 24 маендаТатарстан Республикасының Актаныш районы Кыр-Каентүбә авылында туа. Туган авылында башлангыч, Иске Кормаш авылында урта мәктәпне тәмамлый. 2001–2006 елларда Чаллы дәүләт педагогия институтының филология факультетында белем ала. Аны тәмамлагач, «Россия Федерациясе халыклары әдәбияты» белгечлеге буенча аспирантурада укый. «Мәйдан» әдәби-нәфис, иҗтимагый журналында 2006–2010 елларда бүлек редакторы, 2010–2014 елларда җаваплы секретарь – баш мөхәррир урынбасары, 2014–2018 елларда баш мөхәррир булып эшли.

Фидаил Мәҗитов Чаллыда узган «Туган телем – Тукай теле», Муса Җәлилнең 100 еллыгына карата үткәрелгән «Татарстанның шигъри бәйләме», «Студентлар язы» конкурсларында, Әлмәт шәһәрендә узган С. Сөләйманова исемендәге «Тормыш, исәнме!» республикакүләм фестивальдә шигърият буенча беренче урыннарга лаек була. Әсәрләре һәм мәкаләләре «Шәһри Чаллы», «Ватаным Татарстан», «Мәдәниҗомга», «Юлдаш», «Яңарыш» (Ижау) газеталарында һәм «Казанутлары», «Мәйдан», «Идел», «Тулпар» журналларында басыла. «Сагышлар да алтын була икән…» (2006), «Йолдызлы чатыр» (2015) исемле шигырьләр һәм поэмалар җыентыклары авторы.

Татарстан Журналистлар берлеге, Россия Журналистлар берлеге, Халыкара Журналистлар Ассоциациясе һәм Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы.

(2002 елгы халак санын алу уңае белән)

 
И милләтем, син йокыда тагын,
Нарасый күк үлеп йоклыйсың.
Даһиларың күпме дәште сиңа,
Ә син әле һаман тормыйсың.
 
 
Тукай дәште, Такташ һәм Рәмиев
Уяттылар алсу таңнарда.
Күзең ачып карадың да – яттың,
Чыкмадың син торып урамга.
 
 
Туксаннарда тордың син сискәнеп,
Колачларга уйлап үткәнне.
«Азатлык!» – дип йөрдең урамнарда,
Белдерергә теләп үпкәңне…
 
 
Бирделәр… Тик кәгазьләрдә генә
Күренде шул изге хыялың.
Динең кайтты, телең кайтты бераз,
Тик ашмады чынга идеалың…
 
 
И милләтем, уяу булчы, зинһар,
Бүлгәлиләр бүген кисәккә.
Йоклап китсәң ялгыш, торуыңа,
Башың ятар канлы кисмәктә.
 
 
Кыю бит син, түгел лә бу синең
Беренче йә соңгы көрәшең,
Һәрчак шулай черем иттең бераз,
Ә соңыннан ярсып көрәштең!
 

 
Сынык кылыч, туфрак эшкәрткәндә,
Көрәгемә килеп эләкте.
Күз алдымнан үтте кара яулар,
Билгесез көч кысты йөрәкне.
Бу кылычта гасыр салкынлыгы,
Кояш күрми йөзе тутыккан.
Ошбу корал кемгә күтәрелгән,
Кара көчләр кемне котырткан?..
 
 
Ничә башны кистең һәм кемнәрнең
Тишеп кердең кайнар йөрәген?..
Ни өчен дип җир өстенә чыктың,
Син бит сынык, юктыр кирәгең?..
 
 
Әйтмәсәң дә беләм: бу дөньяда
Һич тынмаган вәхши сугышлар.
Аккан җиргә кайнар адәм каны
Һәм туктаган ярсу сулышлар.
 
 
Игенчеләр кулына корал алган,
Дошманнардан илен сакларга.
Каләм белән булат кылыч йөрткән
Шагыйрьләр дә, халкын якларга.
 
 
Башкисәрләр кылыч аша уза,
Зобаниның кайта каргышы.
Исбатладың инде моны ничә тапкыр,
Әйтче миңа, тарих ялгышы?!
 

 
Бөек державалар таркалсалар —
Табалмыйча чиген ватанның,
Хәрабәләр, көлләр актарма син,
Туган Җир ул синең Ватаның!
 
 
Хакимнәр ул бик еш алмашына,
Намусын сакла бабаң, атаңның.
Туган якның төтене дә татлы,
Туган Җир ул синең Ватаның!
 
 
Язмышы да, хәтта ялгышы да,
Тарихы да уртак татарның.
Туган җирне яклап каны аккан
Татар Иле – синең Ватаның!
 

 
О, син көчлесең, даһи Русь җире,
Кадерлесең газиз халкыңа.
Гасырлардан килгән тарихың бар,
Гөмбәзләрең хаклы балкырга.
 
 
Буйсындырдың күпме дошманнарны,
Үзләштердең күпме җирләрне.
Кайтарсалар әгәр Святославны[8]8
  Святослав Игоревич (945–972 еллар) – славян халыкларының легендар хәрби җитәкчесе, Киев кенәзе.


[Закрыть],
Камашырлар иде күзләре.
 
 
Үз җиренә солтан халыкларның
Олтан булды сиңа күпләре.
Ике башлы сәмруг кошың янә
Колачлады зәңгәр күкләрне.
 
 
Чәчәк атар илең, матурланыр,
Уңышлардан башың әйләнер.
Торгызсалар бөек Цицеронны[9]9
  Цицерон Марк Туллий (Marcus Tullius Cicero) (б.э.к. 106 –43) – Борынгы Римның бөек ораторы, сәясәтче һәм философ.


[Закрыть],
Хәйран калып теле бәйләнер.
 
 
Һәрбер империя шулай үсә,
Апогейга таба омтыла.
Вакыт кына төпсез сазлык кебек:
Бар да бетә, бар да йотыла…
 
 
Тиңләсәм дә сине артык булмас,
Сугыш алласына – Марска;
Тик тиңләве сине мөмкин түгел
Изге җанвар ап-ак Барска.
 
 
Онытма син шуны, о Россия,
Бөркетләргә читлек килешми;
 
 
Томырылса ташка томырыла,
Коллык белән алар килешми!
 
 
Кайгыларда бәхет төзеп булмый,
Ә кан-яшьтә юып гөнаһны,
Кеше хисабына баеп булмый,
Фани җирдә төзеп оҗмахны…
 
 
Нигезең череп, бер кат ауган идең,
Үткән гасырыңның түрендә.
Вакыт җитте, терәүләрне алып,
Гадел дәүләтеңне төзергә.
 
 
Үләт кошы кебек, сөякләрдән
Кора күрмә ләкин ояңны;
Болай да бит инде каплап алган
Кара шәүлә ярты дөньяны!..
 

 
Мин чорларда адашканмын, ахры,
Тәкъдиремме әллә алдашкан;
Бу тормышта минме икән артык,
Әллә инде заман саташкан?
 
 
Кайда ашыгалар чордашларым, —
Ыгы-зыгы тирә-юнемдә?!.
Тик мин, никтер, туктап карап торам;
Хакыйкатьне телим күрергә.
 
 
Картлар сагына ерак үткәннәрен,
Яшьләр исә зәвык үзгәртә.
Тик мин генә сәер кеше микән, —
Меңнән артык сорау йөрәктә?!.
 
 
«Син җырлама инде иске җырны;
Сөю бары уйлап табылган.
Безнең тормыш – яшәү өчен көрәш…» —
Шушы сүзләр җанга кагыла.
 
 
Хисап чоры, хисләр манкортлыгы
Хас түгелдер минем күңелгә:
Ялган сүзләр һәм ясалма караш
Елан булып җанга үрелә.
 
 
Җан сафлыгы эзләп йөргән чакта,
Сатлык җаннары да очрады.
Тәкъдир мине шулай алдадымы,
Әллә үзем чорда буталдым?!
 
 
Күңелем кошы дөнья читлегеннән
Үзенең чорын эзләп табалмый.
Мин чорларда адашканмын икән,
Минем йөрәк шуңа яралы…
 

 
Ходаемнан көн дә сорыйм сабырлыклар,
Теләк телим: урап үтсен авырлыклар.
Ил-көн, дөнья булса иде һәрчак тыныч,
Тутыксын, дим, җирдә ятып мылтык-кылыч.
Җирдә хөкем сөрсен иде бөек Сөю,
Бетсен иде юкка талаш, яну-көю.
Кешелекле булса иде һәрбер бәндә,
Яхшы максат йөртсә иде йөрәгендә.
 

Утлүбү-л-гыйльмә мин-әл-мәһди илә-л-ләхди.

Шәмаилдән

 
«Бишегеңнән ләхеткәчә гыйлем өйрән», —
Ошбу сүзләр борынгыдан безгә килгән.
Сүзләр хаклы, сүзләр төгәл – яхшы беләм,
Истә тотсаң, комга тимәс тормыш көймәң.
 
 
Тууыннан башлап туплый кеше үзенә акыл,
Һәм дә эзли фани җирдә яшәү хакын.
Гыйлем белгән, әхлак сөргән бәндәләргә
Белегез сез, дускайларым, Аллаһ якын!
 

 
Күңелем Ленин белән сөйләшә…
 

Сибгат Хәким

 
Сөйләшер шул күңел Ленин белән,
Җир-суыңны тартып алсалар.
Йөз сиксәнгә борып тарихыңны,
Кара кайгыларга салсалар.
 
 
Богаулардан инде ычкындык дип
Оран салган иде Мулланур.
Кояш тотылдымы, әллә аймы
Безнең көннәр тагын болгавыр?..
 
 
Үтәр микән? Таңнар атар микән?
Чумарбызмы тагын ялганга?..
Чүлдәгедәй сусап кибәрбезме,
Ялганчылар әйдәп барганда.
 
 
Сөйләшер шул күңел Ленин белән,
Үткәнеңне бозып язсалар,
Мәктәбеңне, язу-әлифбаңны
Җәһәннәмгә болгап атсалар.
(Чүплекләргә өеп яксалар.)
 
 
Таш диварда ата-баба каны…
…Мирсәетләр каны кипмәгән.
Юк, кипкәндер… Әмма кара көннәр,
Йокысыз төннәр әле үтмәгән.
 
 
Эзәрлекләү һаман дәвам итә,
Кара көчләр буа милләтне.
Мавзолейга бүген чәчәк илтәм,
Кулым белән каплап йөрәкне.
 

 
Кара диңгезгә дип түгел, —
Бабаларым җиренә
Сәҗдә кылырга бардым мин
Гүзәл Кырым иленә.
Дөрес, хәзер ил дә түгел,
Ханлык та түгел инде.
Сибелеп яткан татарлар
Язмышка күнгән инде.
Юк, күнмәгән, йөрәкләрдә
Тибә тарих шаукымы:
Гасырлардан-гасырларга
Күчә хөрлек ялкыны!..
Кулын кыскач, кардәшемнең
Тойдым җан әрнүләрен,
Ватанын җуеп, чит җирдә
Михнәтләр чигүләрен.
Ул да сизде күңелемнән
Нинди хисләр кичкәнен.
Бабамнарның, михнәт чигеп,
Күз яшьләре эчкәнен.
Без дә җуйдык бит Ватанны,
Безнең дә ханлык ауды.
Елгадай акты кайнар кан,
Болыттай уклар яуды.
Ярымайлар ауган чакта,
Яндык без ялкыннарда.
Бәкеләргә төшеп каттык
Зәмһәрир салкыннарда…
Тик сынмадык, чөнки без дә —
Гәрәйләр нәселеннән!
Бездә бит уртак кан ага,
Далалар моңы сеңгән!
Ничә гасыр күрешмәдек,
Никадәр сулар аккан?..
Дәрдемәндчә итеп әйтсәк:
Сөт калган, Ватан киткән!..
Сөт калган, Ватан киткән!..
Кайтырмы икән Әстерхан,
Казан, Кырым һәм Себер,
Урдалар кире кайтканын
Һаман да көтә күңел!..
 

(Туганнар каберлеге яныннан узганда уйлану)

 
Туктап калдым үтеп барышлый;
Сандугачлар сайрый зиратта…
Яшәү-үлем – каршылыклы күренеш:
Елмаеп та булмый, елап та…
 
 
Гүрдәгеләр әйләнерлек итеп,
Мактыйлармы дөнья гүзәллеген.
Козгыннар да бүген ташлап киткән
Бу мәңгелек йокы үзәнлеген…
 
 
Хәсрәт килми торып уйланмыйбыз,
Сандугачлар шуны кисәтәме?
Алар гүя бездән сорый төсле:
«Мондагылар сезнең йөрәктәме?
 
 
Биредә бит утта янганнар бар,
Ауганнар бар авыр яралардан.
Дога кылучылар бармы икән
Алар өчен сезнең араларда?»
 
 
Юк шул, юк шул… Шау-шу тулы
Урамнарда иман гаме.
Салкын карашларда чагыла бары
Ымсындыргыч дөнья яме.
 

 
Күңелләрдә бушлык:
Әллә хушлык,
Әллә шаукым шулай куша.
Үттеме соң, эчтән кайнап,
Тыныч йөрү бары тыштан?..
 
 
Нинди халәт, нинди тынлык, —
Моны ничек юрарга соң?!
Бу бушлыкны ничек итеп
Кай тарафка куарга соң?!
 
 
Җил дә исми, сайрамый кош,
Тымызык күл уйга талган.
Чәчәкләр дә ачмый таҗын,
Ә кырлары – бары кылган.
 
 
Инде җилсез себерелү
Башландымы зур упкынга?!
Кемдер әнә җөрьәт иткән
Шул упкынга табынырга…
 
 
Яр читендә көтеп тора
Диңгезләргә дәшкән кораб.
Йә котылыйк бу гафләттән,
Йә диңгездә булыйк харап.
 

 
Сувереннан сувинерга
Әверелде Ватаным.
«Аю» ларга рәхмәт әйтеп,
«Тавыш биреп» ятамын.
 
 
Без бит киң күңелле халык, —
Кайныйбыз бер казанда.
Толерантлык истән чыкмый
Балага узганда да…
 
 
Танылыр Казан дөньяга,
Ярышлар бездә узса.
Ярымтатар-ярымнегр
Булырбыз, Алла бирса!
 
 
Нигә милли уку йорты, —
Үзәк акча биргәндә?!
Бишенче көпчәк булсак та,
Ярый, арба йөргәндә…
 
 
Нигә кирәк ана теле:
Кибет бар, дөнья хозур!
Чиркәү киносы[10]10
  Сүз соңгы вакытларда католик динендәге халыкларның киноларын татарчага тәрҗемә итеп күрсәтү турында.


[Закрыть] карарбыз, —
Яшәсен телевизор!
 
 
Кармелита белән Миро[11]11
  Озак вакыт экраннарда барган «Кармелита» фильмының төп геройлары.


[Закрыть]
Инде дүрт ел кавышмый…
Пенсияләр артып тора,
Бәяләр дә калышмый…
 
 
Инглиз телен безгә дә,
Яхшы булыр белгәндә.
Су сорарга кирәк булыр
Балалардан, үлгәндә…
 

(Чаллының «Тәүбә» мәчетенә якында гынаяңа бер чиркәү салынгач)

 
Газизләрдән газиз Чулман буйлары…
Узган саен өзелә үзәгем,
Нур сирпегән ярымайда күреп
Каракошның кара эзләрен.
 
 
Нигә аңа Ходай канат биргән,
Ничек менгән шундый биеккә?
Җиз тырнагын батырып җаныбызга,
Әверелмәк була бөеккә.
 
 
Айны гына түгел, кояшны да
Каплар иде, килсә көченнән.
Нәфрәт белән канат җилпүеннән
Кирмәннәр дә хәтта ишелгән.
 
 
Җаны тырмалганнар, теле йолкынганнар
Арасыннан атлыйм аптырап.
Тагын күпме без яшәрбез икән,
Кара күләгәдән калтырап.
 

 
Ак вәгъдәләр биреп,
Ак кар ява әнә,
Ак өметкә күмә җир өстен.
Ак кәгазьгә язам
Ак шигырьләр бүген:
«Аклык безгә шатлык китерсен…»
 
 
Ак урамнар буйлап,
Ак уйларын уйлап,
Ак күңелләр уза янымнан.
Ак чәчәкләр Җиргә
Ак бәхетләр бирсен,
Аклыкка мин бүген табынам.
 

 
Тәрәзләрне буран сарыдымы,
Йоклаттымы әллә җил җыры?
Кайтып киләм тездән көртне ерып, —
Онытмадым яшьлек юлымны…
 
 
Кайтып киләм әле, кырык эшне
Кырык якка таба ыргытып,
Тәрәзләрдә һәрчак утлар янсын,
Хисләремне минем ургытып.
 
 
Авылым башындагы ак каеннар
Күренмиләр ап-ак буранда,
Беренче һәм соңгы сөюемне
Очратырмын төсле урамда.
 
 
Очратырмын кебек киткәннәрне,
Сиздермичә безнең арадан.
Бу кайтуым арындырыр төсле
Сагышлардан туган ярадан.
 
 
…Кемнәр йөрсен инде бу буранда, —
Теләкләрем чынга ашмаслык.
И Ходай, дим, сабырлык бир миңа
Акыллардан шашмаслык.
 
 
Җирсү дигән авыр тойгыларны
Күпләр тоя киткәч еракка.
Чишмә суы басар йөрәк утын,
Иелеп эчсәң көмеш улакка.
 

 
Cолтанга хат язган диеп,
Себерләргә сөрсәләр дә;
Үз телендә сөйләшкәнгә,
Дошман итеп күрсәләр дә;
Бер имана орлык өчен
Иманың сат, дисәләр дә;
Вөҗданына тугры калган,
Сатылмаган горур милләт!
 
 
Катламнарга бүлә-бүлә,
Әллә кем дип язсалар да;
Салым салып, котын алып
Мискин итмәк булсалар да;
Бер-берләренә өстереп,
Төрле план корсалар да;
Асылына тугры калган,
Сатылмаган горур милләт!
 
 
Кара төн патшасы авып,
Алсу таңнар атсалар да;
Сез автоном халык, диеп,
Декретларга язсалар да;
Менә сезнең чикләр, диеп,
Хариталар сызсалар да;
Рухы белән бердәм калган,
Сатылмаган горур милләт!
 
 
Яңа дәүләт төзибез, дип,
Эш атыдай җиксәләр дә,
Кара ярлыкларын тагып,
Ил дошманы итсәләр дә,
Кулына таяк тоттырып,
Кара яуга кертсәләр дә,
Юлбарыстай көчле булган,
Сатылмаган горур милләт!
 
 
Хөррият килде дигәчтен,
Чит хокуклар таксалар да;
Сепаратист, дип гаепләп,
Читлек вәгъдә итсәләр дә;
Мәктәпләребезне ябып,
Авыр йозак элсәләр дә;
Һич бирешмәс, исән калыр,
Иншаллаһ, горур милләт!