Текст книги "Еракка китеп кара = Взгляни издалека"

«Үзәннәрдә чәчәк бәйрәмнәре…»

 
Үзәннәрдә чәчәк бәйрәмнәре,
Йөрәгемдә сагыш бәйләмнәре.
Офыклардан ары бу киңлекләр,
Бу киңлекләр – безнең мөмкинлекләр.
Тамырларда яшь кан сулык-сулык,
Күкрәгемдә сәер бер моңсулык.
 
 
Аргамаклар кешни каударланып,
Йөгереп чыгам әллә каян танып,
Тыңлап багам… Тояк тавышлары
Тынып калган инде, киткән ары…
Нигә соңга калып сискәндерә
Еллар, шаулап узып киткәч кенә?
 
 
Кинәт бөтенесен җиргә бәреп,
Соңга калган өчен өзгәләнеп,
Каршы алам чәчәк бәйрәмнәрен,
Өзеп ташлыйм сагыш бәйләмнәрен –
Офыклардан ары бу киңлекләр…
Ул киңлекләр – безнең мөмкинлекләр.
 

Язгы киңлек

 
Шундый бер хис туа бу киңлектән,
Әйтерсең лә инде менә күптән
Бер яфрак булып йөзгәнбез дә…
Ул җир дигән ярга килеп җиткән –
Кузгалган да ерак чиксезлектән.
 
 
Бу дәрьяда ничек югалмаган?
Ничек туктамаган, талга эләгеп?
Йөргәнбез күк миллион еллар буе
Елга яры эзләп, бәргәләнеп –
Кайда булган шәрык, кайда гареб?
 
 
Аерып булмый офык белән суны,
Офык белән суның чиге беткән.
Әле ярый җиргә юлыкканбыз…
Шундый бер хис туа бу киңлектән, –
Тагын кемнәр килә чиксезлектән?
 

Каберләр

 
Яу өсте яу узган бу илдән,
Туктаусыз алышкан дәверләр.
Түмгәкләр булып та,
Курганнар булып та
Кырларда калыккан каберләр.
 
 
Ядрәләр корбанын эзләгән,
Исәннәр ышыкланып шуышкан –
Түмгәкләр булып та,
Курганнар булып та
Корбаннар аларга булышкан.
 

Нарат төбендә уйлар

 
Чалкан төшәм җиргә,
Зәңгәр күкнең
Йолдызларын аскан ылыслар…
Без дөньяга артык бурычлыдыр,
Артык күп лә безнең бурычлар.
 
 
Офыкларга йөгереп кергән еллар
Күренгәндә үтәр юл булып,
Без упкынга тардык. Упкын аша
Заман ятты нечкә кыл булып…
 
 
Без төшендек шунда картлар әйткән
Сират күперенең барлыгын.
Бер яңгырау кайтты упкыннардан:
«Киләчәккә кичеп бар, улым».
 
 
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен
Упкын өстендәге бу заман…
…Чалкан төшеп җиргә,
Ылыстагы
Йолдызларга карап уйланам:
 
 
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен,
Кем егылып калыр, кем чыгар…
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен
Заман ята –
Анда юлчылар…
 

Соңгы көз

 
Керде көзләр… Сукмак читләренә
Сыдырылган канат сибелде.
Биктимер карт өе тирәсенә
Сибеп китмәсәләр соң инде?!
 
 
Ничек кенә күзгә чалынды да
Йөрәк әрнүләрен кузгатты.
Ул карчыгын гүя соңгы юлга
Тагын бер мәртәбә озатты.
 
 
…Бураларга икмәк тулган иде,
Печән тулы иде түбәләр.
Шундый мул көз иде… Оя-оя
Казлар иде… китте өмәләр.
 
 
Биктимернең чая егет чагы,
(Өйләнергә диеп йөр дә син!)
Ничек инде кызлар күзәтергә
Каз өмәләренә кермәсен!
 
 
Эләкмәсә дә майлы каз ботлары,
Егет кеше – эләкте аягы…
Качып-посып кызлар күзләгәндә
Эләккәләде картлар таягы.
 
 
Ярый, карт-корылар таралуга
Чакыралар иде җиңгиләр.
Бер өмәдә унсигез кыз булса,
Унсигезен тотып димлиләр.
 
 
Шунда күрде бит ул Миңсылуын,
Көлеп аердылар ядәчне;
Кача-поса гына бер озатты,
Атна үтте… аннан ярәште.
 
 
…Шул бер генә озатты ул аны,
Ә Миңсылу, җаны – Миңсылу,
Аны күпме, күпме озатты ул,
Күпме яну, күпме борчылу!
 
 
Җәйләр җитсә – печән чабар өчен,
Кышлар керсә – урман эшенә;
Илгә дошман керсә – ут эченә,
Йа, түзем бир хатын кешегә!
 
 
…Менә тагын шаулап көзләр керде,
Кышның иң беренче ак кары
Миңсылуы яткан изге җирне
Ап-ак канат кебек каплады.
 
 
Чыкмаган җан саклап яшә хәзер,
Һәрбер көне җанны кузгату…
Ир кешегә егет чакта гына
Җиңел була икән озату.
 
 
…Соңгы тапкыр ул калкынып алды,
Тонык шәүлә узды йөзеннән.
Һәм ул китеп барды карчыгына
Канат сипкән сукмак эзеннән.
 

Кайтып барам

 
Кайтып барам. Идел сагындырды,
Ай-һай сагындырды үзтөбәк…
Тасма-тасма булып юллар кала,
Казан сөлгеседәй җилфердәп.
 
 
Кайтып барам. Бүген кирәк миңа
Сихри кыйссаларның дөлделе.
Колагымда мәңге чеңләп торсын
Туган якның сайрар бөлбөле.
 
 
Кайтып барам, әйтерсең лә менә
Бу дөньяны урап үткәнмен.
Кайтып барам. Үз йортымда яшәп,
Үз йортымнан ерак киткәнмен.
 
 
Кайтып барам. Ил картлары әйтте:
«Чит-чит диеп йөрмә, кайт, улым!»
Бер мизгелгә киттем, хәзер инде
Гомерем буйларына кайтырмын.
 
 
Йөрәк ярылмаса, чаптар атлар
Туктармыни, тояк кителеп.
Бал кортлары белми картаюны,
Үлә бары канат тетелеп.
 
 
Кайтып барам, йөргән эзләремә
Кирәксә – кан, кирәк – яшь тамар…
Мин үземнән үз-үземә кайтам,
Китмәсеннәр өчен башкалар.
 

Атлар

I

 
Атлар китә, атлар китә…
Ат чабышы…
Зеңләп торган тоякларда
Ил тавышы…
 
 
Картлар уйчан.
Яшьләр билгә
Таяналар…
Картлар уйчан, атлар бик аз,
Кайда алар?
 

II

 
…Атлар килә, атлар килә,
Ат чабышы…
Зеңләп торган тоякларда
Ил тавышы.
 
 
Картлар уйчан, саулык киткән
Ил хакына…
Картлар уйчан, текәлгәннәр
Йөк атына…
 

«Бар ул – минем иң яраткан көем…»

 
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Мин бәхетле булсам, очынып тора.
Елгаларга елга кушылгандай,
Гомер агышыма кушылып тора!
Якты булып керә күзләремә,
Аваз булып керә колагыма, –
Җисемемнең һәрбер өлешенә
Ул табигать булып тула гына.
 
 
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Үксеп елый мин бәхетсез чакта.
Сүзсез сүзләр белән юата ул
Шифаханәләрең сүзсез чакта;
Яшьләр булып тама күзләремнән,
Аваз булып чыга күкрәгемнән, –
Илаһи бер хәлдә авармын мин,
Ул табигать булып китәр миннән…
 
 
Аннан башка гүзәл гүзәл түгел,
Аннан башка синең теләгең буш…
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Могҗизалы көем,
Ул көй – тормыш.
 

Кычкырса үләннәр…

 
Көз җитеп, кошларым
Сайраудан туктаса,
Ямь-яшел үләннәр
Саргая, моң баса.
Әйтәбез: җаны юк,
Ул – агач, ул – үлән…
Тик алар яшиләр,
Яшиләр моң белән.
Юк, үлән җир ярып
Кычкырмый, сызлана…
Ул кибә. Ул туңа.
Ул елый. Бозлана.
 
 
Иң соңгы, иң бәллүр
Авазлар челтери –
Кыр буйлап җил йөри,
Җил йөри, җил йөри…
Керә кыш… Тын калган
Кырларны кар күмә;
Ә миңа һәр камыл,
Һәр үлән – мәрхүмә.
И кешем, ярылыр
Иде бит йөрәгең,
Әгәр дә кычкырса
Кырдагы үләнең.
 

Сез бик һәйбәт

 
Минем мохитемдә йөрүчеләр,
Сездән алкыш миңа, сездән хөкем…
Сез бик һәйбәт, сез бит гаҗәп һәйбәт,
Сездән башка миңа яшәү читен.
 
 
Шау-шу күмә мине,
Сагыш китә,
Кайгы китә янда сез булганда:
Көнем бара кояш баешына,
Ә төннәрем чаба якты таңга.
 
 
…Сез бик һәйбәт, бары холкым яман,
Суган булып күзгә керә холкым.
Күзсезләрне күрә. Малай сыман
Кача-поса махра төрә холкым.
 
 
Искермиләр аның кумирлары,
Алыштыра белми аллаларын.
Мәхәббәтен һаман югалтмый ул,
Күп мәртәбә югалтса да ярын.
 
 
…Сез бик һәйбәт, бары холкым яман,
Шуның белән сезгә булмый ярап.
Туры гадәт белән, бик еш кына
Ачы шәраб белән эшләр харап.
 
 
Минем мохитемдә йөрүчеләр,
Әйтәсездер әле: «Холкы яман!»
Сез киләсез миңа һәм китәсез,
Ә мин… яман холкым белән калам.
 

Дөнья килде безгә…

 
Без дөньяга килдек, ә аннары
Дөнья безгә килде, билгеле…
Язгы җиргә җылы йөгергәндәй,
Тормыш безнең җанга йөгерде.
 
 
Без калыктык,
Кояшлары белән,
Явымнары белән яшәреп.
Дөнья әле бик кечкенә иде,
Без төштәге кебек яшәдек…
 
 
Җитте вакыт… Мин табынып йөргән
Аксакалларымның акылы,
Арган юлчы кебек, төннәремдә
Күңел тәрәзәмне шакыды.
 
 
Һәммәсе дә төш шикелле иде,
Уятты да алар әйткәне,
Ярып кереп җанга, янып чыкты
Ышанычлы риваятьләре.
 
 
Ул хакыйкать булып килде миңа,
Хаклык миннән читкә йөгермәс:
Гел югары баксаң – абынырсың,
Гел баш исәң – кояш күренмәс.
 
 
Хакыйкатьтән качкан ир-егеткә
Эчәр сулар, ашар аш хәрәм…
Үз кавемең белән бергә атла,
Дәвам итсен дисәң шәҗәрәң.
 
 
Ә калганын халык үзе әйтер:
Лаекмы без аңа, түгелме?
Тормыш безгә шулай язгы җиргә
Җылы йөгергән күк йөгерде…
 

Уйландыра

 
Бер туңдыра, бер яндыра,
Үзе һаман уйландыра:
«Элек алган биеклектән
Бер адым да төшмәдеңме?
Кылган эшең кай тарафка?
Халкың өчен эшләдеңме?»
Уйландыра…
 
 
Бер туңдыра, бер яндыра,
Сөрән салып бер чаң тора:
«И бала, онытмадыңмы
Кайдан чыгып киткәнеңне?
Кичә кай ноктада булып,
Бүген кая җиткәнеңне?»
Уйландыра…
Бер туңдыра…
Бер яндыра…
 

Вакыт

 
Елгада зәңгәрлек, зәңгәрлек чамасыз…
Йолдызлар, тирбәлеп, сез кая чабасыз?!
Дулкынга төшмә, ай, тукта, ай, син кая?
Елгада иң зифа каен да муртая.
Алъяпкыч бәйләгән, ак яулык бөркәнгән
Гүзәлләр чук өзеп алалар җикәннән.
Ташлыйлар елгага… Карыйлар таң калып…
Мин төнне озатам, ярларга капланып.
Йөрәгем куркынып җиремә сыенган…
Яшьләр дә җырлашып таралды уеннан.
Тубал күк салынган башымны күтәрәм,
Куркам мин, елгага карарга шикләнәм.
Карасам… су салмак… Ә кояш кай яктан?
Елгада су салмак… Ай аккан, ай аккан.
Узган төн эзләрен эзләдем, тапмадым.
Сизми дә калганмын гомернең акканын…
Уянып килгәнен ишеттем таллыкның…
Югалган аемны эзләргә калыктым.
 

Карага – кара җеп…

Луиза Әхмәтҗановага

 
Пушкинның нянясы шикелле,
Син безгә тынычлык саклыйсың…
Карага – кара җеп…
Тырышып
Энәгә кара җеп саплыйсың.
Ә ике җир улы учларга
Баш салып җыр яза, уйлана…
Шигырьләр туалар…
Без дә бит
Нәкъ шулай килгәнбез дөньяга.
 
 
Түшәмдә лепердәп ут яна,
Утка суз энәңне сак кына…
Дөньяның хикмәте ачыла,
Китереп карагач яктыга.
 
 
Безне дә кешелек бу көндә
Яктыга җибәреп күзәтә…
Карага – кара җеп,
Акка – ак,
Бутасаң барыбер төзәтә…
 
 
Аһ, синең җаныңда яктылык,
Җиремә ай белән тудыңмы?
Яманлык ягына борылсаң,
Яңгырлар бүләрләр юлыңны.
 
 
Табигать салган бер орлык бар,
Җыр сөйгән йөрәктә кара юк…
Җырда да шулай ук… җырда да
Акка – ак, карага – кара җеп.
 

Чаптар булып…

 
Кешелекне бизгәк тотар иде,
Җир сөйләсә әгәр үз кайгысын,
Безнең җанда җир хәстәре, диләр,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
 
 
Һәрбер адәм изге җир өстендә
Үзенә куыш сайлый, уңайлысын…
Бабам җире диеп кычкыралар,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
 
 
Бәгъремне телгән әрнүләрне
Туган җирдән аккан елга юсын…
Әткәм елгасы, дип кычкыралар,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
 
 
Әйткән сүзем – күктә шушы кояш,
Биргән антым – күктә шул ай булсын,
Бу безнең җәй, бу безнең кыш, диләр,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
 
 
Юлда кара тузан уйнаганда,
Ак чаптарлар көтә үз бәйгесен…
Чаптар булып бер үк җөмләм чаба:
«Чынлап шулаймы соң?»
«Чынлап шулаймы соң?»
 
 
Халыкларны бизгәк тотар иде,
Ил сөйләсә әгәр үз кайгысын.
 

Шулайдыр ул

 
Нигә икән төнлә килә илһам?
Күңел ярларына сыймас була;
Посып калган бер уч көн яктысы
Кара төнгә якты кояш була?
Шулайдыр ул…
 
 
Нигә икән төнлә килә илһам?
Иҗат булып керә төшләремә;
Үч итәдер, бәлки, кешеләрнең
Көндез кылган кара эшләренә?
Шулайдыр ул…
 
 
Нигә икән төнлә килә илһам?
Әллә көндезләрен юк микән ул,
Әллә шулай кара төндә генә
Якты бирә торган корт микән ул?
Шулайдыр ул…
 
 
Нигә икән төнлә килә илһам?
Иртә таңнан торып юлга чыксам,
Илһам түгел, иблис үзе килер,
Әгәр урап якасыннан тотсаң?
Шулайдыр ул!
 

«Яшәү көче бирде яратулар…»

 
Яшәү көче бирде яратулар,
Алданулар кертте акылга…
Ә мин һаман әйләндем дә кайттым
Беркатлылык дигән чатырга.
 
 
Шул чатырда өр-яңадан тудым,
Өр-яңадан бактым дөньяга.
И бу тормыш, олы диңгез икән,
Инеш булып актым мин аңа.
 
 
Хаклык эзләп йөрәк талпынганда,
Алданулар биргән акылны
Мин ук итеп чиксезлеккә аттым, –
Ул метеор булып атылды.
 
 
Ә барыбер чиксезлектә янган
Акылымнан төшкән яктылык
Алып кайтты мине беркатлылык
Дигән чатырыма чакырып…
 
 
Яшәү көче биргән яратулар
Төшсә берәм-берәм ватылып,
Алданулар биргән кырыс акыл
Йолдыз булып янса атылып, –
Калсын беркатлылык.
 

Сабан туе алдыннан

 
Сабантуйга әле ара да бар,
Һәр мизгелдә инде хис итәм…
Басу юлларында байталларның
Тояк кыздырганын ишетәм.
 
 
Икмәк амбарлары тирәсендә
Яшь-җилкенчәк герләр чөйгәндә,
Кичке уеннан соң ир-егетләр
Бил тартканда олы чирәмдә,
 
 
Шигырьләрем, сезне уйлыйм әле:
Кайсыгызның алга чыгасын;
Уйлыйм әле килер Сабан туен,
Уйлыйм әле мәйдан буласын.
 
 
Булыр бит ул. Һәм киң булыр, беләм,
Сез мәйданда чакта түзалмам:
Улын артык сөйгән ана кебек
Кайсыгызны үзем чыгармам?!
 
 
Кайсыгызны?.. Белеп чыгарырмын
Егыласыгызны – булса ни:
Сабан туен көрәшчеләр ясый,
Сабан туен батыр ясамый.
 
 
Килешәбез, бары саф татарча,
Саф татарча йолкып алырга…
Сездән ерак йөрсен хәрәмләшү,
Рөхсәт итмим аяк чалырга.
 
 
…Бүлмәдә тын. Тонык шаулый сулар,
Тәрәзәмә төннәр сыена…
Колагымда тояк тавышлары,
Ерак калмый Сабан туена.
 

Бу замана…

 
Бер авылда җитди аксакаллар
Зур табынга җыйналдылар ашка.
Яшереп кенә берне күтәргәч тә
Сөйләделәр: «Заманалар башка…»
 
 
Аксакаллар киткәч, килде ирләр…
Буш шешәләр аска шуган чакта,
Узган яшьлекләрен искә алып
Сөйләделәр: «Заманалар башка…»
 
 
Ирләр киткәч, килде яшь егетләр…
Ялкынланып тостлар әйткән чакта
Сөйләделәр: «Дөнья безгә калыр,
Ә хәзергә заманалар башка…»
 
 
Шул вакытта бишектәге сабый,
Мәҗлес шау-шуыннан туеп күптән,
Дер селкетте өйне…
 
 
Бу заманнар
Нинди булган,
Нинди булыр икән…
 

Төнге тынлык

 
Мин ялгызым… гөлләр күзен йомды,
Күлдә төнбоеклар калды сулып.
Төнге тынлык шулкадәрле моңлы,
Йөрәкләрне айкый бу моңсулык.
 
 
Зәңгәр күлнең толымыннан әнә
Ак пар күтәрелә… Шундый тыныч.
Кайчак күлдә йолдыз бәргәләнә,
Ярып үтә суны төнге кылыч.
 
 
Әйтерсең лә суга төшкән киек,
Ярга ыргыла да шунда тына…
Мин ялгызым… «Без бит икәү», – диеп,
Җир пышылдый миңа.
 

«Күп чүкеде әби түбәләргә…»

 
Күп чүкеде әби түбәләргә
Тел тидергән өчен Ходайга,
Таман гына була иде безгә,
Шактый усал идек болай да.
Карт кеше дип тормый, үрти идек,
Белә идекмени әйтүне…
…Ә беркөнне әнкәй киткән җиргә
Без озатып куйдык әтине…
Карт-корыны җыеп, әтиемнең
Үткәрде дә әби җидесен,
Беренче кат үзенең Ходаена
Тел тидереп әйтте:
«Ни өчен?..
Ни өчен син алдың киленемне?
Ник мин калдым,
алдың улымны?
Җүләр гомер биреп, син колыңны
Мәңге газапламак булдыңмы?»
Ходаена тел тидерә әби,
Безгә кызык кына…
Безгә ни?..
…Хәзер инде менә «ни өченнәр»
Үзебезнең җанны өзгәли.
 

Яшьлеккә кайту

 
Исәрләнеп йөрү ерак калган,
Арабызда – вакыт,
Бер кайтырбыз әле үткәннәргә,
Вакытларны ватып.
 
 
…Тынлыгы да тыныч түгел миндә,
Колакларны яра.
Төннәр якты… Истәлекләр анда
Шәм яндырып бара.
 
 
Бәреп ватар беркөн назлы хәтер
Аның утлы шәмен,
Югалтырмын шунда ашның тәмен
Һәм яшәүнең ямен.
 
 
Инде бетте дигәч, булып алыр
Үткәнгә кайтулар;
Мин табармын сине, чөнки кызың
Сиңа охшап туар.
 
 
Шәм тоттырыр хәтер хыялыма,
Барсы искә төшәр…
Соңгы тапкыр шундый яшь булырмын
Һәм булырмын исәр.
 

Җыйдым табын…

 
Бу табында җырым риясыздыр, –
Сез җырларны кая куясыздыр?
Ә мин ачам күкрәк читлегемне…
 
 
Оча җырым, мин күземне йомам
Һәм яңадан аны тотмак булам,
Ә ул күтәрелеп киткән инде.
 
 
Учларымда каурый эзе калган
Һәм берничә бөртек сүзе калган,
Мамык булып коелып бу йөрәктә…
 
 
Ирек сорап күпме сайрагандыр,
Күкрәк читлегендә сакланган җыр
Читлектәге кошны хәтерләтә.
 
 
Сез, шагыйрьләр, дисез, алар бары
Шул җырларны – изге тоткыннарны
Җибәрүче генә азат итеп.
 
 
«Тән – төрмә ул», – дигән борынгылар,
Ул төрмәдә күпме кыю җырлар
Яталардыр әле форсат көтеп.
 
 
Бүген менә бер җитешеп тагын
Шулар хөрмәтенә җыйдым табын –
Читлектәге җырлар хөрмәтенә;
 
 
Заман авырлыгын тоеп иңдә,
Күзләремне төбәп килер көнгә
Колак салам еллар күкрәвенә.
 

Матчага элгән силә

 
Әнидән башланып киткән
Туган тел, туган илем –
Халкымда булган сәйяхлык
Холкымда шуннан минем…
 

 
Буй җитеп, яуларга китеп,
Кире кайтмаса бала,
Аналар өйдә, бишекләр
Чормада ятим кала, чормада…
 
 
Законы каты сугышның:
«Матчага бишек асма!»
Өй юган саен бишекне
Юа иде дә Әсма уйлана иде:
 
 
«Ир-егет өчен ятимлек
Бер килми калмый,
Килә.
Баласыз ятим калмасын
Аналар гына менә, аналар гына…»
 
 
Ә бүген, кышкы бураннар
Котырган чакта шашып,
Бала күтәргән яшь ана
Керде дә тып-тын басып, керде дә…
 
 
Бары тик барыр ягына
Бураннар бүлгән юлын,
(Чормадан кузгалдың, бишек,
Беткәндер күптән җылың, беткәндер…)
 
 
Оета бугай бишекне
Баланың җылы пары.
Бала йоклаган, тик Әсма
Сизми дә гүя аны, тирбәтә…
 
 
Идел-йорттан Берлингача
Сузылган киңлек, ишет!
Ил исән булса, беркайчан
Чормада ятмас бишек, ил исән-сау булса!
 
 
…Тирбәлә бишек, моңлы җыр,
Моңлы җыр агыла өйгә…
Сыкранып аваз бирә дә
Матчага элгән силә, тирбәлә.
 

Уйна, курай

 
Уйна, курай, үзәкләрне өздер, курай,
Яман уйларым булганда, биздер, курай…
Томырылып чапсын атлар, тынсын ятлар,
Иксез-чиксез сахраларны гиздер, курай…
 
 
Тынып торыр бу хәятның зилзиләсе…
Өзелсен лә бәгырьләрнең өзеләсе…
Сөрән сала кем ул анда?
Безнең җанга
Ташып керсен далаларның җил-җиләсе.
 
 
Бездән киткән ярлар үксеп еласыннар,
Мәнсезләр дә бер калкынып уйласыннар.
Ярты җаным синдә бугай, уйна, курай,
Ятлар арага керергә кыймасыннар…
 
 
Синдә җилләр уйнаганнар ярсый-ярсый…
Син җыр башы, табигатьтә моңнар башы.
Уйна, курай, үзәкләрне өздер, курай,
Әйтсен гавам: вәт нәгаләт, кыр курасы.
 

Кышкы юл

 
Әпипәгә баса йөгерек атлар,
Иңеннән кар кага чаналар…
Авылларым яулык чите белән
Битен каплап
     карап калалар.
 
 
Бу капкалар шулкадәр үз миңа.
(Һәр ташланган нигез – бер яра.)
Минем күңел авыл белән бергә
Кичке эңгерләрдә ут ала.
 
 
…Тыңлый белсәң никадәр күп сөйли,
Ил хакында сөйли кышкы юл.
Кар астында – җирдә кемнәр барын
Белергәме әллә кушты ул?
Бу киңлектә еланнар да йоклый,
Алыплар да йоклый… Дөнья тын…
Идел-йортым, фатиха бир миңа:
Батырларны җырда уятыйм.
Бөтен чорның батырлары йоклый,
Ауган алар төрле сәбәптән:
Кылыч заманында – хыянәттән,
Ядрә заманында – сәнәктән,
Еллар имин чакта – көрәшүдән,
Туклык заманында – ачлыктан –
Саркып-саркып кан йөгерер кебек –
Учларыңа кыссаң – балчыктан.
Ә еланнар язны көтеп ята,
Уянмыйлар алар кыш көне…
– Әй, юлдашым, уян, әллә сиңа
Елан гадәтләре күчтеме?
Мондый суыкларда кышкы юлда,
Кеше булсаң әгәр, йоклама!
Безнең күңел кичке эңгерләрдә
Авыл белән бергә ут ала.
Сөйгән ярны гына уйлап кайтсаң,
Хыялланып кайтсаң… их, төне!
Юк, булмый да булмый – бар халәтем
Киерелгән җәя шикелле.
Атларым да шул ук омтылышта,
Колагымда яңа көй чыңлый…
Ә киңлекләр миңа карны тишеп
Күтәрелгән җырны пышылдый,
Ә мин язам.
 

Таулар күп ул…

Мостай ага Кәримгә

 
Азиягә чыгам синең аша,
Европага кайтам синең аша.
Таулар күп ул, аларга да кыен,
Берсе белән берсе тоташмаса.
Җилләр ашый аны, еллар ашый, –
Җир йөзендә ялгыз калу яман.
Күрәсем бар сезнең ирәннәрне,
Азиягә таба үтеп барам.
Көтә кебек мине Шәехзадә,
Юлым илтә сыман Акмуллага.
Өлкәннәргә «ага» диләр бездә –
Хөрмәт сүзе. Гомер дә бит ага.
Кая ага, ничек, кемнәр белән,
Әллә ялгыз барып кушыламы?
Ага, ага, дибез… Ага торгач,
Балык була күрмик чит судагы.
Борын-борын заманнардан Шәрык
Россиягә узган Казан аша…
…Таулар күп ул, аларга да кыен,
Берсе белән берсе тоташмаса.
 

Өч авылдаш

 
Алар өчәү иде безнең авылда,
Юк, күрмәссең йөргәннәрен көч аяп…
Имаметдин, Зәйнагетдин, Хәсәнша –
Өчесенә өч аяк һәм… өч таяк.
 
 
Өч авылдаш… Хәтерләмим яманлап,
Юк, берсен дә борчымасын очкылык.
Өч маңгайда тирән юллар сузылган
Өч тарафка, өчесендә – өч холык.
 
 
Алар өчәү иде безнең авылда,
Без – малайлар, безне таяк өркетә.
Очраганда, курка-курка әйләнеп,
Һәрберебез дөнья кадәр җир китә.
 
 
Егет булдык, инде җиргә җаваплы,
Өркетсә дә, китә алмыйм әйләнеп.
Күз алдында өч аяк һәм өч таяк –
Язмышны без халык белән бәйләдек.
 
 
Бу таяклар җиргә генә кагылган,
Бу таяклар үрелмәгән һичкемгә…
Ил язмышы кыл өстендә торганмы?
Ә чынлыкта торган алар өстендә.
 
 
Имаметдин, Зәйнагетдин, Хәсәнша –
Бер үк язмыш, өчесендә – өч холык.
Өч авылдаш, хәтерләмим яманлап,
Юк, берсен дә борчымасын очкылык.
 

Дөньяда кыш

 
Тагын бар аҗунны акка күмеп,
Кышлар килде газиз төбәгемә.
Кычкырасым килә: килсәң кил лә,
Бары яшьлегемә тимә генә!
Яшьлек калсын җирдә уелып-уелып,
Карлар булып яусын бу дөньяга…
Дөньяда кыш. Гомер кышлар аша
Гомерлектән мәңгелеккә бара.
Әле генә ел озаткан идек,
Тагын яңа елым тәрәз шакый,
Күпме язма, күпме сөйләмә син,
Гомер гомер инде, эшең бакый.
Яндык, чаптык һаман – талымсызлар!
Тормыш кына бик күп талымлады.
Гадәт, холык-фигылеңне һаман
Талымлады аның кануннары.
Дөнья күрик дисәк, сукбай, диде,
Юлга чыксак, алдык дәрвиш аты…
Маңгайларда түгел, йөрәкләрдә
Кара мөһер калса, нидер ояты?
Кеше арасында бутамаслык,
Ялгышмаслык итеп тамгалады.
Дөньяда кыш… Йолдыз кебек яна
Кыргый алмагачның алмалары.
Үз гомерен инде яшәгән ул,
Өзмәгәннәр көзен, булган әче…
Һәрнәрсәнең әнә үз вакыты –
Чиләк-чиләк җыя карты-яше.
 
 
…Дөньяда кыш… Ыргып-ыргып чаба,
Чаба замананың туры аты.
Син иярдә… күпме сөйләсәң дә,
Гомер гомер инде, эшең бакый.
 

Гомер җыры

 
Насыйп булды һәммәсе бу гомергә:
Туры килде сүзләрдән җыр үрергә.
Кайсы калды туганчы ук күмергә,
Кайсы калды асылынып телемдә.
 
 
Асылынып калды телдә сүзләрем,
Дар агачына асылган чәчәндәй…
Мин әйтергә теләмәгән сүзләрнең
Ияләре мыжгыды янәшәмдә.
 
 
Булды насыйп бу гомергә һәммәсе,
Түзсә түзә ябай Хода бәндәсе.
Үземнеме, чит-ятнымы жәлләсе,
Катты каным, өшеп йөрәк пәрдәсе.
 
 
Ни яшем юк, катты каным, чын менә!
Елгада туңган боз кебек ул тыштан…
Ә эчтә моң, илаһи бер хәрәкәт
Боз астындагы су кебек агышта.
 
 
Бу гомергә һәммәсе булды насыйп,
Тик булмадык нигездә артык кашык.
Китмәсәк тә җиде күкләргә ашып,
Бәллүр җирдә калдык без туры басып.
 

«Ян, йөрәгем…»

 
Ян, йөрәгем!
Ян, белеп:
Гомерлек гәүдәң эчендә
Тыпырчына мәңгелек.
 

Йөгер, каләм

 
Ни ул әрни безнең җанда,
Ни ул кайный безнең канда?
Мең ачылыр, мең чәчелер
Эшләгән көнең булганда.
 
 
Мәңге торыр җәй булмагач,
Көз… Урамда һәрбер агач
Күкрәкләрен ачып баскан –
Хакыйкать кебек ялангач…
 
 
Төртелмичә йөгер, каләм,
Сөйлә якын туганнарга:
Ни ул әрни безнең җанда,
Ни ул туа безнең аңда?
 

«Нигә әле кеше үзгәрмәсен…»

 
Нигә әле кеше үзгәрмәсен?
Табигать тә тора үзгәреп…
Юк, барыбер… Бар бит, бар бит менә
Үзгәрүләрендә үзгәлек.
 
 
Яшәп булмый үрә катып кына,
Дөнья буйлап киләм эзләнеп:
Чишмәләргә ятып сулар эчәм,
Карлыганнар җыям тезләнеп, –
Үзгәрәбез. Булсын гына бары
Үзгәрүләрендә үзгәлек.
 

Төшке ялдан соң

 
Кузгалырга вакыт!
Хыял башка, тормыш башка.
Ашка
Ашаган күк ачы катык катып.
 
 
«Кара – кара, ә ак ак инде» дип,
Чиге күренмәгән гәпләр сатып,
Күп пыскыттык затлы тәмәкене,
Бу илаһи җиргә кырын ятып –
Кузгалырга вакыт!
 
 
Саздан чыгарылган сыер сыман,
Буразналар сулый,
Ирек татып.
 
 
Сөрәсе җир кара зур авызын
Ачып карап тора тыкырдатып –
Кузгалырга вакыт!
 
 
Максатлар нык иде,
Адымнар нык,
Шуңа микән уздык һәйләп-көлеп…
Баш күтәрсәк – гаҗәп!
Ыргытканбыз
Дөнья кадәр җирне әйләндереп.
 
 
Яңа заман, тизлек заманы бу,
Белмидер ул димә,
Әйе, беләм!
 
 
Җир белән җыр – нечкә күңеллеләр,
Анда булмый космик тизлек белән.
 
 
Ә дальтоник затлар шыбырдаша:
– Яшьләр әле, сары томшыклары…
Салмак кына эри чигәләрдә
Гомер дигән кышның җепшек кары.
 
 
…Җир читендә аяк салындырып
Утырган чак булды, күзне йомып;
Җырлар язган булдык: «Яңа шигырь
Тудырабыз», – дигән сүзне егып
Яңгырадык Тукай, Бабичларның
Безнең чорга кайтавазы булып.
…Тудырырга һәм төзергә килгән
Кеше ничек китә алсын ватып?
…Казлар судан чыккач кагынгандай,
Шикләреңне кой бер шыбырдатып –
Вакыт!