Текст книги "Еракка китеп кара = Взгляни издалека"

«Миндә дә була ул көзләр…»

 
Чаган яфракларын койды,
Бөре калды…
Керде кыш, ә бөреләр
Тере калды…
Чөнки чаганның тоташкан
Җире калды.
 

 
Миндә дә була ул көзләр,
Миңа да килә кышлар.
Миндә дә юллар өзелә,
Миңа да кайта кошлар.
 
 
Миндә дә була ләйсәне,
Килә беренче яшен…
Безнең җаннар табигатьнең
Әйләнеше, күрәсең.
 
 
Табигатьнең мәңгелеге
Безгә күчмәгән димә:
Миндә дә көзен чәчәкләр
Җиргә орлыклар сибә.
 

Баралмасам әгәр…

 
Вәгъдә биреп, вакыт җитеп
Баралмасам сиңа:
– Мәгарәдә ята, – диген, –
Әбүгалисина.
 

*

 
…Зур дөньяның ваклыклары
Үзе белән торсын –
Минем алда үз кодрәтен
Ача шигъри тылсым.
Ачылалар (ачылмый ул
Шакымыйча гына).
Кем ут өргән без җылынган
Шигырь учагына?
 
 
Ачылалар үткәннәрнең
Серле капкалары,
Хакыйкатьнең ни гомерләр
Эзләп тапмаганы,
Бәгыремнең дөрләп-дөрләп
Яну сәбәпләре…
Йә, ни әйтер Бөек Вакыт
Галиҗәнаплары?
 

*

 
Тарала изге теләкләр,
Кошлар сыман очып;
Минем алда үз киңлеген
Ача шигъри офык.
Ачыла (ачылмый киңлек
Күтәрелми генә).
Кемнәр менгән иле белән
Офык киңлегенә?
 
 
Күкрәкләр киңәеп китә,
Иркенәя сулыш;
Ныгый бара туган җиргә
Горур басып торыш;
Якыная ата-баба
Гореф-гадәтләре…
Йә, ни әйтер Бөек Вакыт
Галиҗәнаплары?
 

*

 
Ачылып, яктырып ала
Томанланган акыл;
Асыл ирләрне табынга
Җыя шигъри чатыр;
Аралашып китәр өчен
Тиз салына күпер;
Баш күтәрә баш бирергә
Теләмәгән фикер.
 
 
Искереп беткән әйтемне
Чөеп кенә ташлый;
Кылыч кисә алмый икән
Горур торган башны!
Ә ул башның баш бирмичә
Торган сәгатьләре…
Йә, ни әйтер Бөек Вакыт
Галиҗәнаплары?
 

*

 
Ничек инде чыгып китим
Әнә шундый чакта?
 
 
– Югалды ул, – дип, берәрсе
Әгәр минем хакта
Фикер тудырмакчы булса,
Киңәшем шул сиңа:
– Мәгарәдә ята, – диген, –
Әбүгалисина!
 

Хөрмәт итәм…

 
Хөрмәт итәм дусларымны,
Гел үзгәреп торсалар да;
Хөрмәт итәм, кайчак күңел
Кайтарырлык булсалар да.
 
 
Хөрмәт итәм сөйгән ярны,
Сөйгән ярны ярату аз;
Әгәр хөрмәт булмый икән –
Тигез күреп яратылмас.
 
 
Хөрмәт итәм үземне дә
Сөеп йөргән кыз баланы;
Кыз баланың газиз җаны
Әллә шуңа кузгаламы?
 
 
Хөрмәт итәм сабыйларны,
Әзер торам тезләнергә;
Үземне саф күрер өчен
Карыйм сабый күзләренә.
 
 
Хөрмәт итәм өлкәннәрне,
Тик теләмим баш ияргә;
Баш болай да иелә ул
Баш иярдәй кешеләргә.
 

Бездәге яну

 
Ни генә кылыйк икән соң,
И күңел, исәр күңел!
Ни генә кылма, хисләрнең
Басымы төшәр түгел.
 
 
Аңладым, безнең арада
Гомерлек бәхәс бара:
Никадәр җылы тудырдык
Бергәләп яна-яна.
 
 
Асылда, безнең барачак
Юлыбыз бергә сана!
Януның төрлесе була –
Су гына сибеп кара!
Әйтерсең салкын су белән
Сүндереп була аны?!
Бездәге яну –
Су сипкәч
Көчәя торган яну.
 

«Кем белә, килер көннәрдә…»

 
Кем белә, килер көннәрдә
Кемнәр диярләр кемне?
Кемне хәтергә алмаслар,
Күккә чөярләр кемне?
 
 
Кем белә, беркем дә белми…
Кем дә белми – шуңа без
Иҗат итәргә, яшәргә,
Көрәшергә киләбез.
 

Мин табышмак чишәм

 
Яралганмын кара туфрагымнан,
Идел-судан, халык җырларыннан,
Ак яулыклы татар карчыгының
Яргаланып беткән кулларыннан.
 
 
Яралганмын әнкәм көлтә итеп
Бәйләр өчен җыйган учмалардан,
Көлтәләрдән учма булып кына
Безгә килеп җиткән кыйссалардан.
 
 
Яралганмын җил-давыллар узып
Исән калган агач башларыннан,
Диварларга нигез булып яткан
Истәлекле кабер ташларыннан.
 
 
Яралганмын халык иҗат иткән
Табышмактан, әйе, табышмактан…
Әткәм хыялланып эзләп йөргән,
Җавап итеп, әнкәм мине тапкан.
 
 
Тапкан, табышмакка җавап итеп, –
Шулай тапкан әткәм эзләгәнен…
Тик барыбер бер табышмак булып
Калган минем һәрбер күзәнәгем.
 
 
«Үзе атлап йөрсен, дөнья күрсен» –
Еллар минем аяк-кулны чишкән;
«Тапкырлыкның татлы тәмен белсен» –
Туган халкым сөйләр телне чишкән.
 
 
…Яралганмын кара туфрагымнан,
Идел-судан, халык җырларыннан,
Хәзер инде дөнья, чишәр өчен,
Үз алдыма табышмаклар куйган.
 
 
Мин дә җавап эзлим әткәм кебек,
Мин табышмак чишәм нәселемә.
Аяк-кулын вакыт чишәр аның,
Сөйләр телен кемнәр чишәр менә…
 
 
…Мин табышмак чишәм нәселемә.
 

Язгы уяну

Зөлфәткә

 
Язын ак пар күтәрелгән сыман,
Эреп килгән бер кишәрлек туңнан,
Һәрбер күзәнәгең сулыш ала
Һәм бушана моңнан.
 
 
Тынып торган үлән тамырлары –
Сабый кебек
Уяналар татлы киерелеп.
Ничек кенә көйләп яткыр аны,
Шуып төшеп бара ак юрганы.
Яктылыкка сузыла бармаклары…
Үз моңында әнә, үз дымында
Җәелеп китә җанлы тармаклары.
 
 
…Бер туңабыз шулай,
Бер янабыз.
Без таударак,
Алдан уянабыз…
Безнең иңнән сөеп дәшә-дәшә,
Иң беренче бездә уйный рәшә.
 
 
Ышан, дустым, килер язга ышан!
Бушан, дустым, шигырь язма! Бушан!
Һәрбер күзәнәгең тора моңнан –
Ул вакытлы туңган,
Тик вакытлы туңган.
 

Кайда соң ул йөрәк?

 
Әллә инде кызык табып,
Әллә инде чынлап,
Күкрәкләргә колак куеп,
Карый идек тыңлап.
Бәхәсләшә идек әле,
Күп белергә теләп, –
Уң яктамы, сул яктамы, –
Кайсы якта йөрәк?
 
 
Дөнья булгач, газаплар да
Үтми икән урап;
Безнең тарафлардан да ул
Әйләнмәде ерак;
Иреннәрдән сыгылып чыкты
Өзек-өзек сүзләр:
– Йөрәк бит ул түзәр өчен
Яратылган,
Түзәр!
 
 
Эзләгәндә ялгышулар
Бәгырьләргә үткән;
Табылганнан югалганы
Кадерлерәк икән.
Кайчагында искә төшеп
Үзәкләрне өзә.
Йөрәк бит ул түзәр өчен
Яратылган,
Түзә.
 
 
Замананың әче җиле
Зәһәррәк исә;
Уң яктамы, сул яктамы –
Хәзер искә төшә.
Йөрәк яна, сүрелми дә,
Сүнми дә ул утлар.
Янар өчен яратылган…
Вакыт җитәр,
Туктар!
 
 
Ә бер малай сорый миннән,
Шаярырга теләп:
– Уң яктамы, сул яктамы, –
Кайсы якта йөрәк?
 
 
Ә мин әйтмим, әгәр әйтсәм,
Барсы җимерелер.
Йөрәге бар икән әгәр,
Вакыт җитәр –
Белер!
 

«Һәммәсен үлчәмә…»

 
Һәммәсен үлчәмә
Салып бер калыпка;
Үзеңнең холкыңны
Сылтама халыкка.
 
 
Халык ул төрлесен
Сакларга күнеккән;
Читләрне мактаган,
Үзенчә көн иткән.
 
 
Ә хезмәт чүплеккә
Ташланмый халыкта;
Ярык чүлмәген дә
Элә ул казыкка.
 

Җилле көндәй җиллеләр

 
Озаккарак китте бугай, озаккарак,
Күзен текәп көткән иде һәммә тараф…
 
 
…Чыкты буран – ком бураны,
Өермәсен тыялмады.
Чыкты болыт актарылып,
Офыкларга сыялмады.
 
 
Килгән иде кояр булып,
Бар дөньяны юар булып,
Ул яумады…
 
 
Җан биргәндәй талпынды да
Ауды басу уртасына
Теткәләнгән ялгыз нарат.
 
 
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
 
 
Алып китте басудагы
Өеп куйган күбәләрне,
Салам эшләпә чөйгәндәй,
Алып чөйде түбәләрне.
 
 
Керде әллә ничә төргә,
Ә игелек күрсәтергә
Теләмәде.
Тик сөенде давыл белән
Суга төшкән мамык канат,
Еракларга китеп барды,
Башын чөеп, горур карап.
 
 
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
 
 
Тәрәзәне ябып куйды
Өйдә булып өлгергәне,
Ишетелде нәрсәләрдер
Чәлпәрәмә бәрелгәне –
Түкте, түкте көчен генә,
Шәхси ләззәт өчен генә
Бар белгәне…
 
 
Китеп бара… Бар терекнең
Кирәкләрен бирде санап;
Тыныч гомер иткәннәргә,
Имеш, иген иккәннәргә
Бирде сабак.
 
 
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
 
 
Кәпәчләрен тезгә салып,
Картлар тора көлемсерәп:
«Файдасызга очынуны
Яшьләргә бер күрү кирәк.
Яшьләргә бер күрү кирәк».
 
 
…Иген шаулый,
Тургай сайрый,
Ир-егетләр чалгы кайрый.
Хатын-кызлар, тәрәзәдән
Кыр юлына бага-бага,
Камыр изә,
Токмач сала.
 
 
Күгәрченнәр «бүләк» сала
Авыз ачып торучыга,
Элеккечә морҗаларның
Төтеннәре туры чыга…
 
 
Халык әнә керфекләрен
Офыкларга теки кабат:
– Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
 

Җылы эзләп

 
Су өсләре әнә тимгел-тимгел –
Кабан күле ята шадраланып;
Күксел дулкыннары егылалар
Ярга барып.
 
 
Җылы эзләп ярга йөгерәләр,
Йөгергәндәй учак тирәсенә.
Ашыгудан капкан сулышлары,
Күкрәкләре еш-еш күтәрелә.
 
 
Җылы эзләп, көзге киңлекләрнең
Канат җилпи барча тарафлары;
Сикерәләр җиргә җылы эзләп
Чаганнарның елгыр яфраклары.
 
 
Трамвайга кошлар килеп керә,
Аерылып калган гарип кошлар…
Көз – озату чоры.
Моңсу гына
Озатып кала көзге тукталышлар.
 
 
Көз – озату чоры. Торналарның
Канатларын тоя Сөембикә…
Кремльнең ап-ак стенасы
Киноэкран кебек:
Көзге күктә
Нинди кошлар, нинди болыт уза –
Һәммәсен дә тора чагылдырып,
(Хет булмаса, килер буыннарга
Сәер сурәтеңне калдыр, болыт!)
 
 
Сүрәнләнә кояш, сүрәнләнә,
Үз-үзенә җәелеп, эреп бара.
Бөтен дөнья ашыга…
Бөтен дөнья
Җылы эзләп кышка кереп бара.
 

Китә алмыйм…

Л-гә

 
Без йөзәбез… Дөнья ап-ак күбек.
Без йөзәбез менә шашкан кебек,
Безгә тәкъдир язган бөтен ләззәт
Бергә килеп, баштан ашкан кебек.
Мин китәргә тиеш таңга чаклы,
Ә бу кичә кабатланачакмы?
Кабатланачакмы бу кичә –
Китә алмыйм шуны белмичә.
 
 
Тирбәләбез, бу җир безгә бишек,
Юк, ул – көймә… Без барабыз ишеп,
Кеше кулы койган матурлыклар
Безнең белән бара тирбәлешеп.
Бездән соң да шулай барачакмы?
Бу диварлар мәңге калачакмы? –
Меңләп сорау, меңләп уй кичә…
Китә алмыйм шуны белмичә.
 
 
Бездән соңгы буын кемчә сөйләр?
Яңгырармы анда безнең көйләр?
Кабатланачакмы шушы кичтә
Без ант эчкән татлы бу тәгъбирләр?
Безнең дәвам шулай яначакмы?
Арып-талып уйга калачакмы? –
Китә алмам, дөнья: – Юк! – дисә,
Китә алмыйм шуны белмичә.
 
 
Илләр бәхетенә җиткән хәтле
Саклармы җир затлы хакыйкатьне,
Ялган матурлыкка төрмичә? –
Китә алмыйм шуны белмичә.
Меңләп сорау, меңләп уй кичә…
 
 
…Киләчәккә бара алмый кеше,
Бара алмый шуны белмичә.
 

«Кемнәр атый безне «хыялый» дип…»

Зөлфәткә

 
Кемнәр атый безне «хыялый» дип,
Кемнәр атый безне – «фанатик»…
Берәүләре әйтә дошман күреп,
Берәүләре менә… яратып.
 
 
Юлга чыктык ич без, карашларны
Якты күңелләргә каратып…
Капланмабыз микән упкыннарга,
Канатларыбызны канатып?
 
 
Атасыннар әйдә «хыялый» дип,
Булсак булыйк әйдә «фанатик»…
Әмма яшик – дөрес дошман күреп,
Әмма языйк – дөрес яратып.
 

II

 
Төнге сулар, төнге сулар,
Төнге сулар гел моңсулар…
Моңы барның йөрәгеннән
Һәрвакытта җылы чыгар.
 

Төнге сулар

 
Ничә күрмим төнге суны –
Төнге сулар гел борчулы…
 
 
Аларда бит көн буена
Кем балыкта, кем коена,
Кем ял итә, кем туена.
 
 
Ничә төшмим – төнге сулар
Ярга тиеп авыр сулар…
 
 
Телем-телем йортлар сына,
Телем-телем утлар сына…
Ул кем әйтә: сулар тына?
 
 
Ничә күрмим – төнге сулар
Күкрәгеннән җылы чыгар…
 
 
Күтәрелә җылы томан,
Җәйләрдә дә һаман туңам,
Туңа дөнья Тукай сыман.
 
 
Төнге сулар, төнге сулар,
Төнге сулар гел моңсулар…
 
 
Моңы барның йөрәгеннән
Һәрвакытта җылы чыгар.
Соңга кадәр үзе туңар.
 
 
…Ярга тиеп, төнге сулар
Кеше кебек авыр сулар…
 

Биредә…

 
Биредә күлләре
Күзеңне сындыра,
Биредә куралар
Моңлы көй сыздыра…
 
 
Атлары сөлектәй –
Бәйгеләр тотарлык…
Кызлары җелектәй –
Суырып йотарлык.
 
 
Биредә бер йорт та
Китмәгән янтаеп,
Биредә кешеләр
Үлә тик картаеп.
 
 
Чишмәдә сулары
Мәңгегә җитәрлек,
Болыны, урманы…
Юл салып үтәрлек.
 
 
Биредә кайгыңны
Кычкырып әйтерлек,
Биредә белмиләр
Нәрсә ул ятимлек.
 
 
Бәхетләр эзләп тә
Кирәкми китәргә…
…Тиеш без Җир шарын
Нәкъ шулай итәргә.
 

Тагын бер көн…

Виктор Хара истәлегенә

 
…Ул җәйне дә нәкъ шундый кич иде,
Шундый алсу иде бу шәфәкъ.
Ә Көн баскан иде бөтен буйга,
Канлы шәфәкъ гүя эшафот.
 
 
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Җәлилчеләр сыман ул горур.
Көннәр шулай янып беткәндә дә
Тыштан салмак, тыштан тын булыр.
 
 
…Башың имә, кеше, хәсрәт килсә,
Үлем килсә әгәр йортыңа.
Дөнья ул киң…
Бер ягында үлсә,
Бер ягында аның көн туа.
 
 
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Хәтереңә аны салып кал!
Су өстендә каннар алсулыгы,
Элмәкләнеп сикерә балыклар.
Муенында көннең ап-ак болыт,
Хәтерләтә ап-ак яканы…
Ак якага җәелә акрын гына
Ал шәфәкънең алсу ахагы.
 
 
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Горур карап таулар өстеннән.
Күпме кеше соңгы минутында
Кодрәт алды икән шул Көннән?
Тираннарның холкын Көннәр белә,
Тираннарның холкы бер генә:
Баш игәнгә мунчак кидерә ул,
Имәгәнгә элмәк кидерә.
 
 
Мәңгелеккә китеп бара Хара,
Әманәтен илгә тапшырып,
Эшең генә кала бу дөньяда,
Башкасына булмый баш булып.
Тыныч түгел заман, җырдагыча –
Ниләр килмәс ир-ат башына.
Һәр көн саен офыктагы көннәр
Хара булып баса каршыма.
 
 
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Яна-яна фани утларда…
Кеше шулай эшафотка менә
Һәр көн төрле континентларда.
Ә бит кеше ялгыш явызлыкның
Тезгеннәрен генә җибәрә:
Китә мәхшәр… газетларда илнең
Исемнәре генә үзгәрә.
 
 
…Шәфәкъ алсу,
Су өсләре алсу,
Элмәкләнеп сикерә балыклар.
Тагын бер Көн мәңгелеккә китте,
Хәтереңә, кешем, салып кал!
 

Авылда шигырь кичәсе

 
Егерменче еллар тәрәзәсен
Каплап куйганмыни мендәр белән –
Иске мәчет авыл авызында,
Салкын бәрә эчкә михрабыннан.
 
 
Бер гасырлык гомерендә аны
Җил-давыллар азмы калтыратты…
Ачылырга тора яңа клуб,
Янәшәдә генә,
Ике катлы.
 
 
Элек мәктәп иде… Авыл һәрчак
Заман белән бергә күрде аны.
Аның аша алып килде еллар
Авылыма яңа әлифбаны.
 
 
Аның аша алып килде еллар
Кара гидайларга Ленин сүзен,
Син яңаны кабул итеп кара –
Шул стенаң калсын,
Шул нигезең.
 
 
Ышандымы икән чыра аша
Ракеталы чорны кичәсенә?
Бүген менә яңа заман халкын
Кабул итә шигырь кичәсенә.
 
 
Мәчет салкын, халык шагыйрьләрен
Җылытырга әзер тыны белән.
Бу туңуны булмый чагыштырып
Эчке туңу белән…
 
 
Сөзеп карый авыл агайлары,
Бүрекләрен куеп тезләренә,
Шатлыгың да синең, хәсрәтең дә
Чыга йөзләренә.
 
 
Мамык шәлен чөеп иң өстенә,
Күрмәсеннәр дигән кебек кенә,
Шигыремә сабыр, салмак кына
Әнкәм яшьтәшләре килеп керә.
 
 
Килеп керә кинәт шигыремә
Яшь егетләр, ишекне киң ачып.
Тышта буран, калтыранып куя
Иске мәчет.
 
 
Ялга каршы… Әлмәт, Чаллысыннан
Эшче халык кайтып,
Кереп тулган.
Бертуктаусыз җиңел машиналар
Узып тора авыл урамыннан.
 
 
Соңгы елын яши иске мәчет,
Җыелабыз, тагын таралабыз…
Авылкүләм түгел,
Дөньякүләм
Биегәйде хәзер манарабыз.
Исемебез олы, җисемебез…
Без бар хәзер,
Түгел югалырлык…
 
 
Бернинди көч тә юк җир йөзендә
Безнең манараны кисә алырлык.
…Ялга каршы… Күпме кайткан халык.
Төсләр чуар шундый, хисләр чуар…
Халык урын бирә: төркем булып
Кереп килә арган савымчылар.
 
 
Берәм-берәм түргә уза алар,
Халык урын бирә, ала дәшеп…
Шигырьләрем җитдиләнеп кала,
Җитдиләнеп кала иске мәчет.
 

«Русиям бу…»

 
Русиям бу.
Безнең бабайларга
Кырыс еллар биргән акылны:
Өй каршына имәннәрне түгел,
Утыртканнар сайлап тупылны.
 
 
Төрле илгә төрле кайгы килгән,
Ничәмә мең яра сызлаган,
Әмма Җир шарына килгән афәт
Русиямә керми узмаган.
 
 
Тәгәрәгән шашып яшен ташы,
Мәскәү янган,
Мәскәү дөрләгән…
Ярты җанын утка салган илем,
Кешелекне әмма бирмәгән.
 
 
Ничә тапкыр яңа Карфагеннар
Тарихларга киткән бит инде,
Ә Русиям тора Җир шарында,
Шаулап тора тупыл шикелле.
 
 
Русиям бу.
Бүген кем дә белми,
Бабаларым белгән күптәннән:
Тупыл утыртканнар,
Ә тупыллар –
Яшеннәрне яхшы үткәргән.
 

Соңгы сүз

(Баллада)

 
Иң беренче зур сугышка керәм бүген,
Иң беренче зур сугышны күрәм бүген.
Идел буйларында, якты киңлекләрдә –
     зәңгәр күгем,
Зур сугышка керәм бүген.
 
 
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Мин кайтырга тиеш исән килеш,
Мин кайтырга тиеш.
 
 
Мин кайтырга тиеш туган илгә,
Мин кайтырга тиеш туган өйгә.
Сабантуйга алган затлы киемнәрем
     калды чөйдә, –
Мин кайтырга тиеш өйгә.
 
 
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Мин кайтырга тиеш исән килеш,
Мин кайтырга тиеш.
 
 
Инде күптән гөрләп ташу акты бездә,
Инде күптән очар кошлар кайтты бездә,
Мин бердәнбер көтеп алган малай идем
     нәселебездә, –
Мин кайтырга тиеш өйгә.
 
 
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Илгә кайтыр өчен исән килеш,
Без җиңәргә тиеш.
 

Хәерле юл сүзгә!

 
Казанымнан автомашинада
Китеп барам,
     чагылып кала күзгә,
Кинолента сыман сузылып уза
Язма теләк: «Хәерле юл сезгә!»
 
 
Назлы кызлар сыман, сары чәчен
Иңнәренә салып, минем тездә
Көз утыра. Уйланулар чәчеп
Ул да китәр: «Хәерле юл көзгә!»
 
 
Ә без һаман юлда, сәяхәттә;
Ил юлында кала безнең эзләр.
Әнә шулай бер көн китәрбез дә –
Кайталмабыз, тол калырлар көзләр.
 
 
Тол калырлар язлар, җәйләр, кышлар,
Без таптаган юллар тол калырлар.
Ил уллары, хезмәтләрен илгә
Бирерләр дә
Китеп югалырлар.
 
 
Кайтыр алар Тугры Тукай булып,
Йә кызыллык булып гамьсез йөзгә.
Шуңа бүген минем күкрәгемдә
Теләкнамә: «Хәерле юл сүзгә!»
 
 
Сүзләрең хак, туры булган чакта
Гомерең озын, барыр юлың озын,
Киләчәккә таба китеп барам.
Без барасы офык – коммунизм.
 
 
Без сөйләгән сүзләр тузга язган,
Безнең йөрәк әйтерсең лә туздан…
Бөгәрләнеп кысыла, – шундый кызган, –
Гомере учак тирәсендә узган.
 
 
Көн килер дә, очкын атылгандай,
Күкрәк читлегеннән аерылыр ул;
Бер яңгырау кайтыр еллар кичеп,
Бер яңгырау кайтыр: «Хәерле юл…»
 
 
Озатырлар безнең җеназаны
Яки иң өстендә, яки атта.
Тузга язган сүзләр генә калыр,
Дөрес сүзләр генә безнең хакта.
 
 
Ерак әле аңа,
Канатларың
Әллә ничә тапкыр каерылыр.
Хәерле юл бөтен хөр акылга,
Тузга язган сүзгә хәерле юл!
 

Яшен һәм күкрәү

 
Күз яшьләре аша дөнья көлә,
Бу – яңгырның шатлык яшеме?
Күк күкрәве яңа килеп җитте,
Узып киткәч кенә яшене.
 

 
Ал тамчылар куйды калтыранып,
Кызлар күзендәге яшь сыман.
Яшьнәвеннән ялтырыйлар гына,
Күкрәвеннән курка тамчылар.
 
 
Ал тамчылар куйды калтыранып,
Күкрәү генә бит ул, туктагыз!
Яшен яшьнәп уза – сокланабыз,
Күкрәүләре килә – куркабыз.
 
 
Һәм соклану белән баккан кеше
Сизми кала ничек киткәнен,
Ул яшенне күрә соңгы тапкыр,
Ишетә алмый кала күкрәвен.
 
 
Яңгыр елый,
Яңгыр өзгәләнә.
Күкрәүләрне тыңлый тамчылар.
Ал тамчылар ак маңгайга тама,
Толлар күзендәге яшь сыман.
 

Тынлык

 
Кирәк булса, мәйданнарга чыгып
Ил хөрмәтен яулый бел, туган.
Кирәк булса, шаула, кирәк чакта
Тынлыкны да аңлый бел, туган.
 

 
Туган йорттан юлга чыгар булсаң,
Онытма син олы гадәтне:
Тыгыз боҗра булып утырырлар
Һәм теләрләр изге сәгатьне.
 
 
Бер минутка тынлык,
Әмма бозма,
Аксакаллар кылсын догасын;
Син үзеңчә телә күңелеңнән
Йөргән юлларыңның уңасын.
 
 
Туган йортка кайтсаң ерак юлдан,
Ташлап кайтма изге гадәтне.
Туган йортың син ил гизеп тапкан
Әдәбеңнән мең кат әдәпле.
 
 
– Даның кайда, малың кайда? – диеп
Сорамаслар синнән, шау килеп,
Бер минутка тынлык.
Ул – мәдхия
Кайтуыңа исән-сау йөреп.
 

Эзләүчеләргә

 
– Кем җырлый анда? – Тимерче бугай.
– Кем җырлый анда? – Игенче бугай.
– Кем әйтте моны? – Ә бу мин генә.
– Син үз җырыңны җырлап кил менә.
 

 
Тауларда елгалар җырлыйлар,
Тынмыйлар, тынлыкны белмиләр:
Хәрәкәт, хәрәкәт, хәрәкәт…
Туңмыйлар, кышын да гөрлиләр.
 
 
Әйтерсең нәрсәдер эзлиләр,
Язларын җәелеп алалар.
Агалар, агалар, агалар…
Ярларын барыбер табалар.
 
 
Җир буйлап барабыз – агабыз.
Ә еллар үз сүзен әйтер бит…
Сөйлиләр, сөйлиләр, сөйлиләр,
Елгалар ярына кайтыр, дип.
 
 
Ә без соң елгадан киммени?
Елганың җаны юк. Без – кеше.
Яр табып була ул, үзеңне
Син үзең табарга тиешле.
 

Карт диңгезче

 
Диңгезчегә диңгез яны кирәк,
Игенчегә туган ягы кирәк,
Тик шул кирәклекне тояр өчен
Иң беренче олы җаны кирәк.
 

 
…Дулкыннарга тиеп-тиеп ала,
Бер карыйсың, гади кош кына,
Һәлакәткә якынлашса кораб,
Акчарлаклар үксеп кычкыра…
 
 
Алар якын миңа. Искә төшә
Мең үлемнән калган чакларым…
Урал итәгеннән эзләп киләм
Коры җирнең акчарлакларын.
 
 
Причалларын оныт, акчарлагын,
Диңгез моннан ерак ич, диләр.
Коры җирдә дә шул җанга якын
Акчарлаклар төсле кешеләр.
 
 
Кайчак Урал тауларына чыксам,
Якын булып китә бөркетләр.
Әмма язмыш мине маяк итеп
Дулкын уртасына беркеткән.
 

Әнкәйгә

 
Шәмнәре янган була,
Кайчагында безгә дөнья
Елмаеп алган була…
 

(Халык җыры)

 
Кайсы якка гына йөз тотсам да,
Юлыгам, әнкәй, туган телемә…
Бәхет эзләп таралганнар алар
Бу дөньяның төрле чигенә.
 
 
«Бал кортлары оча бал эзләп,
Ир егетләр йөри мал эзләп» дип,
Чыгып киткәннәр дә өйләрдән…
Яры барлар кайтып егылганнар,
Яры юклар шунда өйләнгән.
 
 
Сабан туйларына кайткач сорыйм,
Югыйсә бит беләм, җавап бер:
«Барсы җитү, туган, тик шулай да
Торган җирдән матур туган җир!»
Кайтыгыз, дим, тагын сезнең хакка
Өстәлләрдә янар ачы бал.
Үткәннәрдән түгел, туган якның
Ачы балларыннан ачу ал!
 
 
Бертуганнар бит без, язар микән
Бергә җыелып күңел ачулар…
Ачы баллар башка менгән чакта
Бер таралыр иде ачулар.
 
 
Чемоданга китап салам, чыксам
Россиянең төрле чигенә…
Кайсы якка гына йөз тотсам да
Юлыгам, әнкәй, синең телеңә.
 

Җырларың

 
Тамчы тамам дип тамамы,
Йөрәк янам дип янамы?
Җирем дип тамабызмы соң,
Җырың дип янабызмы…
 

 
Атсыз яшәү авыр булгандыр шул,
Җырларыңда, халкым, атлар бар…
Атыңны да, яманатыңны да
Саттыргандыр еллар ятлардан…
 
 
Мин җырларың белән юлга чыктым,
Юл өстенә басты карурман,
Җырларың да синең, бәхет эзләп,
Карурманга килеп кагылган.
 
 
Син өйрәттең безне онытмаска
Авыл урамында өеңне…
Төбәгеңнән чыккач – авылыңны,
Читкә чыккач – туган илеңне.
 
 
«Авыр җан сөйгәннәр булмавы», – дип
Яшь түккәндә назлы Гөлҗамал, –
Шәмдәлләрең барыбер янган синең,
Каралса да якты дөньялар.
 
 
Синең сүзләреңне кабатлыйм мин:
«Казан калалары таш кала».
Тик Казан да авыр чакларында
Җырларына килеп баш сала.
 

Урман яна

Наҗар Нәҗмигә

 
Яна урман, урман яна
Ничәнче көн бу якларда.
Шомлы гүләү авазлары
Ишетелә еракларга,
Ераклардан еракларга.
 
 
Җәнлек кача, кош-корт кача,
Кача исән булганнары,
Хәтерләтеп һәлакәтне
Сугыш барган чорлардагы,
Аннан ерак чорлардагы.
 
 
Кешеләрне эзли күзләр,
Бу мәхшәрдә кайда алар?
Алар әнә полосалап
Наратларны аударалар.
Исән урман аударалар.
 
 
Яна урман, әнә шулай
Янар сыман бу дөньялар…
Ә кешеләр аударылган
Агачларга ут ягалар,
Утка каршы ут ягалар.
 
 
Ут очраша, җиргә сеңә,
Сүнә-сүнә раслап тора:
Утка каршы ут якканда
Урманыңны саклап була,
Үз илеңне саклап була.
 
 
…Җәнлек кайта, кошлар кайта,
Кайта исән булганнары,
Хәтерләтеп хәрәкәтне
Сугыш тынган чорлардагы,
Аннан әүвәл чорлардагы.
 

«Болытлы төн. Әрәмәлек йоклый…»

 
Болытлы төн. Әрәмәлек йоклый.
Күренеп-күренеп китә бер ялкын,
Терелеп-терелеп китә,
Күз алдымнан
Әллә ничә тапкыр югалттым.
 
 
Терелеп-терелеп китә, печәнчеләр
Йоклыйлардыр арып-талчыгып –
Инде сүнәр…
Уяу кеше җитми
Ыргытырга коры талчыбык.
 
 
Инде сүнәр… Йоклаганнар өчен
Кара төндә янып кара син!
Соңгы тапкыр капшады да сүнде
Кара төннең дымлы һавасын.
 
 
Беркем уянмады – сүнде учак.
Төннәр кара,
Төннәр болытлы…
Беркем уянмады… Минем күзләр
Таң атканчы эзләр шул утны.
 

Ышаныч

 
Безме соң ул? Үзгәрергә тиешме,
Колак салып һәр имансыз сүзенә?
Мин сүземә ышанган күк ышанам
Халкыма, туган җиремә, үземә…
 
 
Без бит сабый түгел инде, беләбез
Җир шарының әйләнмәсен кирегә…
Иделемә ышанган күк ышанам
Халкыма, үземә, туган җиремә.
 
 
Куркып түгел, күпме ара үткәнне
Белер өчен борылам мин артыма.
Икмәккә ышанган кебек ышанам
Үземә, туган җиремә, халкыма.
 

Ай яктыра, йолдызлар яна

 
Сагышлы төн. Өстә – зәңгәр күктә
Ай яктыра, йолдызлар яна…
Һәм китәсе килә чиксезлеккә –
Иң ахыргы йолдызга таба…
 
 
Сагышлы төн. Зәңгәр күлдә – төптә
Ай яктыра, йолдызлар яна…
Сикерәсе килә мәңгелеккә –
Иң ахыргы йолдызга таба.