Текст книги "Еракка китеп кара = Взгляни издалека"

«Шундый бәйрәм ясар идем…»

 
Шундый бәйрәм ясар идем,
Күкләр күкрәтерлек…
Шундый бәйрәм ясар идем,
Таулар тетрәтерлек.
 
 
Шундый бәйрәм ясар идем, –
Иң татлы сүзләрне
Табыныма куяр идем;
Хәтта җир бизмәне
Үлчи алмас иде аны
Үзем исән чакта…
 
 
Шундый бәйрәм… Таралырлык
Даны төрле якка.
 
 
Шундый бәйрәм ясар идем
Бар җиһан алдында;
Тик дусларым түгел,
Дошманнарым
Утырсын табында.
 

Кайтасылар

 
Азмыни безнең халыкта
Кандалый, Акмуллалар.
Кара елларда халыкны
Агарткан ак муллалар.
 

 
Ырынбурдан чыккан конвойларның
Уртасында барган шагыйрьне
Еллар аша күрәм. Онытырга
Мөмкинме соң җаны сау ирне.
 
 
Киләчәккә бармас дигәннәрдер
Төрмәләрдә яткан көннәрдә.
Әмма кояш күтәрелгән саен,
Кечерәя җирдә күләгә.
 
 
Күтәрелде кояш. Сезгә инде
Конвойларсыз кайтыр чак җиткән.
Халык сезгә үз бәясен биреп,
Мәңгелеккә сезне ак иткән.
 
 
Кайтасылар… Азмы кайтасылар
Бардыр әле безнең тарихта.
Мәрҗанинең мәрҗәннәре менә
Ялтырасы көннәр халыкта.
 
 
Сез укыткан дала балалары,
Сез җыр язып яткан тирмәләр
Кешелекнең бөек үсешенә
Мәрҗаниләр белән киләләр.
 
 
Сез калдырган шытым гөрләп үсә,
Үзегезгә кайтыр чак җиткән.
Караларга капма-каршы куеп,
Халык сезне мәңге ак иткән.
 

«Халык театры автобусы…»

 
Алдагы юллар уң булсын,
Уң булсын ла, бир бишне!
Ана корт исән чагында
Күч җыела,
Күч ишле.
 

 
Халык театры автобусы
Чаба арыш җиткән басудан…
Халык театры… Авылларның
Капкалары киереп ачылган.
 
 
Кырга да бит тургай моңы кирәк
Күкрәп үссен өчен игеннәр.
«Тургай булмаса да үсә иген», –
Диләр икән, моңа шигем бар.
 
 
Халык театры автобусы…
Үз урыным анда, үз көем…
Халкым булган җирдә – җаным тыныч,
Халкым булган җирдә – үз өем.
 
 
Аякларны сөртеп атлап керәм,
Минем өйдә рухи чисталык…
Үз өем бу, тузаннарны кагам,
Юынып алам,
Калам чистарып.
 
 
Үз өенең гүзәл йолаларын
Тойсын халык һәрбер нәрсәдә:
Язмышларны сыйдыр,
Сагышларны –
Уч төбедәй нәни сәхнәгә.
Елтыр күзле шаян малайлары
Ничә тапкыр пәрдә ябышкан…
Авыл клублары очкын булып
Күтәрелер сыман
Алкыштан.
 
 
Халык театры автобусы…
«Гастрольләр нигә тиз үтә?»
Халык театры автобусы…
Заманадан калмыйм дигән сыман
Чаба юлдан соңгы тизлектә.
 

Җырлар калка

 
Кайсы буын килгән бу якларга,
Кайсы нәсел,
Кайсы бабасы?
Беркем белми моны, халык моңы
Ишетелгәч тынып каласың.
Үзәннәрдән күтәрелгән җырлар,
Таулар эргәсенә кагылып,
Юнәлешен үзгәртә дә оча,
Оча Казан ягын сагынып.
Һәрбер ташка монда җыр сыенган,
Җыр сыенган һәрбер куакка…
Кичләрендә чыксаң, юлдай озын
Халык моңы керә колакка.
Ул моңнарны читкә җибәрмичә
Саклаганмы Урал таулары?
Таулар түгел, халкым шундый минем,
Тик моңнардан тора бар җаны.
Аларның бит ерак бабаларын
Патша монда сөреп җибәргән…
Җирдән сөргән,
Җырдан сөрәлмәгән,
Җырлар калка, калка тирәннән.
 

Туй

 
Карагайларны кисәбез,
Кала агач төпләре…
Киләчәк матур булсын дип
Хәтерлибез үткәнне.
 

(Халык җыры)

 
Безнең халык биредә дә шундый, –
Табигатең нинди булмасын,
Тукайларга, Такташларга тотынып
Гомер итә, саклый йоласын.
 
 
Капкаларны киереп ачкан бәйрәм, –
Туйлардан соң халык туйганмы?
Тик барыбер олы йола белән
Кыз чеңләтеп башлар туйларны.
 
 
Изге юллар өчен пар канатлар,
Пар канатлар оча – пар атлар…
Пар атлардан төшеп мендәргә бас,
Бусагага кадәр паласлар.
 
 
Атлап керсәң өйнең тупсасыннан,
Карап тора сиңа мең чигеш;
Әйтерсең лә Урал тавы аша
Көнбатышка карый Көнчыгыш.
 
 
…Алгы көнгә атлаганда, халык
Үткәненә карый текәлеп…
Үткәннәрнең яхшыларын ала,
Яхшыларын бара күтәреп.
 

Себер татарларының бишек җыры

 
Бетеки генә башыңны
Мендәргә сал, улым…
Әткәң эштән кайтканчы
Бераз йоклап ал, улым,
Ул капкадан кергәндә,
Каршы чыгып ал, улым.
 
 
Тәпи-тәпи йөргәнең,
Шырык-шырык көлгәнең
Әткәң күреп сөенсен.
Урамда уйнар өчен
Уенчык алып бирсен.
 
 
Үләннәр кырка болында –
Сине көтеп кара ат.
Карагаттай күзләреңне
Юлга текәп чык та чап!
Килә бит ул бер генә
Елкыларда уйнар чак.
 
 
Йөгән булыр кулыңда,
Сине әле юлыңда
Көтә кайгы, көтә туй…
Әйтсеннәр: бала иде,
Кай арада үскән, кый.
 
 
Йом күзеңне дип тирбәлә
Бишегеңнең силәсе;
Бишегеңнең силәсенә
Карыйсың да көләсең,
Син бит әле дөньяны
Шул бишектән күрәсең.
 
 
Кардан чыгар басулар,
Сиңа язгы ташулар
Алып килер тәпиләр.
Ә хәзергә тынычлап
Йокла, бәбкәм, бәлли-бәү-ү.
 

Көн чыгышын эзли кеше

 
Үткәннең ачысын,
Үткәннең кайгысын
Исенә төшереп,
Яхшыдан яхшыга,
Яктыдан яктыга
Атласын кешелек.
 

 
Ераграк киткән саен
Кызык икән бу хәят;
Көнчыгышның көн чыгышын
Күрдек менә, ниһаять.
 
 
Уралдагы таш багана
Ул бары билге өчен:
Европасын тап тарихның,
Тап аның Азиясен!
 
 
Тауларның бүленеше бар,
Суларның бүленеше…
(Бүленешләр белән үзен
Чикләми микән кеше?..)
 
 
Зиратларны бүлеп була,
Бүлеп була дөньяны…
Үткәннәрне ташлар белән
Бүлеп куеп буламы?
 
 
…Офыкта кояш кызара,
Калка ул кыяр-кыймас…
Себернең сөргеннәрендә
Баткандыр азмы кояш.
 
 
Иртә саен шул кояшлар
Яңадан калка кебек.
Шуңа да көрәшеп яшәү
Теләге арта кебек…
 
 
…Ул чакта Россия торган
Теге яктан, бу яктан;
Фикер аерымлыгы булып
Арада Урал яткан…
 
 
Бүген гүзәл осталарын
Азиягә күчереп,
Көнчыгышның көн чыгышын
Эзләп бара кешелек.
 

Декабристлар күле

 
Тимер казыкка бәйләнгән
Яр буенда көймәләр…
Ә дулкыннар, үртәгәндәй,
Киләләр дә киләләр.
Яр буенда көймәләр.
 
 
Дулкыннарны тимер чылбыр
Ыргыта телеп-телеп;
Башыңны комга салырсың
Бәйләнгән көймә кебек,
Сагындырганда ирек.
 
 
Комга ятып үкси сыман
Яр буенда көймәләр;
Ирекнең нәрсә икәнен
Дулкыннар шул беләләр,
Киләләр дә киләләр…
 

Еракка китеп кара

 
Халкым, халкым, бары бер мизгелгә
Сине читтә итеп хис иттем.
Ерактагы кояш турындагы
Әйтемеңне җанда ишеттем.
 

 
Җир киләчәге – сабыйлар,
Аларда бүген көнем:
Пионерлар йортында мин
Рәсемнәр карап йөрим.
 
 
Башкалар мине күзәтә,
Берсе аңлатып бара:
– Абый, әйдә, син монысын
Еракка китеп кара!
 
 
Чигенәм, карыйм. Соклангыч.
Якыннан – буяу гына…
Ерактан кәшмир яулыклы
Бер карчык карап тора.
 
 
Бу яктагы көннәремнең
Соңгысы җитеп бара;
Кемдер дәшә кебек миңа:
Еракка китеп кара син,
Еракка китеп кара!..
 
 
…Үз халкыңның киләчәген,
Үткәнен, бүгенгесен;
Кайгысының, шатлыгының
Зурлыгын белер өчен
Еракка китеп кара син,
Еракка китеп кара!
 
 
Абый мактармы дигәндәй,
Балалар көтеп тора,
Күңелдә һаман шул сүзләр:
Еракка китеп кара син,
Еракка китеп кара!
 

Галиләр

 
Юкка чыкты Шаһгалиләр,
Юкка чыкты вак галиләр,
Алар тарих чүплегенең
Төпкелендә тәгәриләр.
 
 
Ташка уеп җырлар язган
Асыл ирен халык һаман,
Туфрак көлгә әйләнсә дә,
Йөрәгендә саклап калган.
 
 
Саклап калган киләчәккә
Горур акыл ияләрен,
Ханга атап
Кешелекне
Җырлаган мәдхияләрен
Саклап калган…
 
 
Ялагайлар юргалыйлар,
Ялагайлар боргалыйлар…
 
 
Илдән илгә,
Телдән телгә
Күчеп килә Кол Галиләр.
 

Студент кунагы

Рәсимә апага

 
Әйдә, апа, урын тапсаң,
Түрдән үт!
Бер хатыңны алган идем
Күптән үк…
Язып сала алмадым шул
Җавапны,
Ул хат никтер зиһенемне
Таратты…
Ошаган икән үзеңә
Шигырьләр.
Ярый инде, алай артык
Түгелләр…
Әйдә, апа! Түргә атла,
Тарсынма.
Хәзер җүнәтеп алабыз
Барсын да…
Кием элгеч? Ә ул безнең
Күршедә!
Урындык? Ах, онытканмын –
Кешедә!
Хәзер чабам, хәзер табам
Барсын да…
Өеңдә йөргән кебек йөр,
Тарсынма!..
Киләсеңне язган булсаң
Берочтан,
Акча алган булыр идем
Бурычка…
Нәрсә? Акча бирәсеңме?
Кирәкми…
Дөрес, йомырка тавыкны
Өйрәтми…
Очтым, апа! Барып кайтам
Кибеткә…
Ничек бармыйсың туганың
Килеп тә.
Әйбәт булды әле, апа,
Килүең;
Ач карынга яза идем
Мин бүген.
Менә, укый тор, бер кочак
Шигырьләр…
Алар минем күк тәртипсез
Түгелләр.
Әй, нигә торам соң һаман
Бәйләнеп?
Очтым гына… Хәзер кайтам
Әйләнеп…
 

Сыналу

 
Тормыш безне сыный адым саен:
Судан ала, сала утына…
Яктылыкны күргән көннән алып
Ул сынарга безне тотына.
 
 
Сабый чакта әтиләрне алып,
Әниләрне алып сынады:
Иң өстенә дөнья көтү дигән
Авыр йөкне салып сынады.
Чибәр кызы белән сынап карый,
Һәм икеңне сыный аннары.
Юк, алай да җитми, уллар үстер…
Тезелеп китә шулай калганы.
 
 
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен
Халык сүзе аша сыный ул,
Туган туфрагыңнан алып китеп,
Ятлар күзе аша сыный ул.
 
 
Соңгы көнгә кадәр
     сыналабыз.
Әмма беркем ялыкмагандыр…
Юллар – сынау юлы, юкка гына
Җиргә таулар калыкмагандыр.
 

Җырчы картым

 
Җырчыларны алмый кабер,
Җырчылар сыймый гүргә…
Сыймый гүргә – шушы җирдә
Алар җырга әверелә.
 

 
Карагатлар ял итәме икән
Канатларын салып ак карга?
Күзләремне йомсам, күңел белән
Барып чыгам сезнең якларга.
 
 
Җырчы картым, җырлыйсыңмы әле?
Чыкмыйсың бит җаннан һич кенә…
Урал якларыннан синең җырың
Кайтаваздай һаман ишетелә.
 
 
Сәхнәләрдән синең моңны эзлим,
Кабатлыйсың сыман: «Яшь үткән!..»
Мин көнләштем синең моңнарыңнан,
Син көнләштең безнең яшьлектән.
 
 
Магнитофон тасмасына гына
Язып буламыни ул моңны!..
Мәдрәсәдән мәдрәсәгә куыл,
Халык белән бәйлә юлыңны…
 
 
Җырчыларның язмышларын беләм,
Бер син генәмени куылган…
Сезнең җырдан күпләр сулыш алган,
Сезнең җырдан күпләр буылган.
 
 
Җырчы картым, җырлыйсыңмы әле?
Чыкмыйсың бит җаннан һич кенә…
Урал тауларыннан синең җырың
Кайтаваздай һаман ишетелә.
 

Кыңгыраулар эзлим

Әмирхан ага Еникигә

 
Белмәдем дә,
Сизенмәдем дә:
Нигә иртә төште соң кырау?..
Урамда да, болыннарда да
Тынып калган соңгы кыңгырау.
 
 
Кыңгыраулар азмы чыңлаган
Туйларда йә Сабантуйларда;
Урамнарда якты ут яна,
Утлар яна,
Йортлар – өр-яңа.
 
 
Яуга чакырганда санатлар
Урам иңләп киткән солдатлар…
Кыңгыраулар тагып ураган
Шушы урамнарны пар атлар.
 
 
Кыңгыраулар эзлим мин һаман,
Шаулы Казаныма килеп тә…
Барып чыгам ерак базарга,
Кырык кереп чыгам кибеткә.
 
 
Кыңгыраулар эзлим мин һаман…
Далаларда атлар утлыйлар.
Уза туйлар, сандык төбендә
Кыңгыраулар гына йоклыйлар.
 
 
Кыңгыраулар эзлим мин һаман…
Булса булсын юллар бик урау.
Кем күңелендә,
Кайсы киңлектә
Яңгырадың, соңгы кыңгырау?
 

Ялгызлык

 
Керфегемдә – тамчылар,
Тамды җанга – ачылар!
Җанга тамган тамчы белән
Таралырмы ачулар?!
 

 
Сөю җырын җырлап бирә
Туган телдә һәр үлән;
Мин дусларым уртасыннан
Ялгызым атлап киләм.
 
 
Нинди көндер, җитми кемдер,
Күңел буш, яна йөрәк…
Ахрысы, кешедән үзең
Табынган Аллаң кирәк.
 
 
Нечкәлектән оялмыйча,
Тыялмыйча күз яшен, –
Киңәшләрнең бер татыйсы
Килә ачы миләшен.
 
 
Эчтә ни бар, тышта ни бар,
Эштә ни бар, көчтә ни…
Сөйлисең килә үзеңне
Чикләр белән чикләми.
 
 
Сагышыңны, ялгышыңны
Бар тавышка ярасы…
Нинди көндер,
Җитми кемдер…
Их син, адәм баласы…
 

Хәл белергә кердек…

 
Кайда гына тапмый юанычны,
Кайда гына йөрми бу башлар…
Үргә менәм. Зәңгәр тәрәзәләр,
Тәрәзәдә балкый кояшлар…
 
 
Урамнарга керсәң, иркен һава,
Тәрәзәләр чеңләп ачылды.
Без чит кеше түгел, яулык белән
Йөзең япма, татар карчыгы…
 
 
Карчыгалар биреп, ак күгәрчен
Алыр өчен диеп килмәдек;
Яман уйлар белән атламыйбыз,
Кара кием киеп килмәдек.
 
 
Үзгәрешләр карап чыгар өчен,
Хәл белергә кердек бу якка…
Агачларның да бит төсе башка,
Күчә барган саен төньякка.
 

Киров өлкәсе Нократ авылы

Каеннар булсаң иде

 
Үлемнәр чикләми,
Чикләми гомерне –
Гомерләр үзләре
Чиклиләр үлемне.
 

 
Каеннар булсаң иде,
Бәсәреп тә,
Яшәреп тә
Мәңге ак торсаң иде.
 
 
Каеннар булсаң иде,
Йә җирем дип,
Йә җырым дип,
Давылда купсаң иде.
 
 
Каеннар булсаң иде,
Җил иссә дә,
Уй төшсә дә,
Тик шаулап куйсаң иде.
 
 
Каеннар булсаң иде,
Юлларның да,
Чорларның да
Чатында торсаң иде.
Каеннар булсаң иде…
 

Шундый хәл, Мирза…

 
Дөньясы киң дә, мохит кечкенә,
Акыл да кирәк, җитми көч кенә…
Шундый хәл, Мирза, гомерләр уза,
Яшьтәшләр инде бала үстерә.
 
 
Мәңгегә килгән кебек тоела,
Әйтәсе сүзләр һаман җыела;
Шундый хәл, Мирза, гомерләр уза,
Яшьләр тәгәри, чәчләр коела.
 
 
Калмаса идек әллә кемнәргә,
Чыпчык төшмәсен безнең җимнәргә;
Шундый хәл, Мирза, гомерләр уза,
Кем ялгыз калыр соңгы көннәрдә.
 
 
Тамыры кайда – безгә гөл шунда,
Халкыбыз кайда – безгә ял шунда.
Шундый хәл, Мирза, гомерләр уза,
Язмаска иде гомерне комга.
 

«Батырларның да коты бар…»

 
Батырларның да коты бар,
Батырлар да курка.
Хатыны тол, бала ятим
Калуыннан курка…
Туган илгә яман хәбәр
Баруыннан курка.
 
 
Мәгънәсез үлемнән курка
Барыннан да элек:
Туган ил дошманга калса,
Качып булмый үлеп.
 
 
…Батыр була алмый батыр
Курыкмаса әгәр –
Башсызланып башын сала
Батырлыкка кадәр.
 

Унынчы автобус

 
Без һаман каядыр
Барабыз, кайтабыз…
Бу дөнья әйтерсең
Туп-тулы автобус.
 

 
Беткәнме Казанда бакчалар,
Беткәнме чаганнар ышыгы;
Без менә серләшер өченгә
Нигәдер сайладык шушыны…
 
 
Гренада һавасын сулый
Лорка биредә.
Истанбулын мактап җырлый
Назыйм биредә…
Тын калган урамнар буенча
Унынчы автобус йөгерә.
 
 
И Казан, без синдә түгел лә,
Яшисең, ахрысы, син бездә.
Такташлар узганнар биредән,
Җәлилләр…
Янып та,
Бик тиз дә…
 
 
Автобус туктала. Кешеләр!
Керегез мәхәббәт йортына.
Кемнәрдер төшәләр ашыгып,
Өр-яңа танышлар утыра.
 
 
Вакытның агышын тоймаган
Яшьләр биредә,
«Мин-мин» дип, дөньяга сыймаган
Галим биредә…
Тын калган урамнар буенча
Унынчы автобус йөгерә…
 
 
Ашыгып, Кәримнәр аркылы,
Такташлар аркылы килә дә,
Моңаеп, сәламнәр илтергә
Зиратка – Тукайга юнәлә.
 
 
Чит җиргә соклану халәтен
Аңлатып була ул бер сүздә.
И Казан, без синдә түгел лә,
Яшисең, ахрысы, син бездә.
 
 
Тын калган урамнар буенча
Унынчы автобус йөгерә.
 

Үләннәр яшел иде…

 
Сөйгән онытыламыни?
Күлмәкләр уңа җилләрдә,
Кеше дә уңамыни?
 

 
Поездлар үтеп тора,
Йөзне җил телә, йөрәктән
Кайгылар китеп тора.
 
 
Барыбер әрни яра,
Хәтерем төннәр буена
Йөрәктә учак яга.
 
 
…Үләннәр яшел иде,
Сөюем килде дә миңа,
Җаныңа яшер, диде.
 
 
Мин күккә чөйдем аны,
Яшен булып яшьнәде дә…
Күмергә калды бары.
 
 
Поездлар китеп тора,
Ә сөю китми, сабый күк
Могҗиза көтеп тора.
 

Учак урыннары

 
Болыннарда калган
Учак урыннары,
Атларымны эзләп
Йөри идем бары…
Учак урыннары, учак урыннары…
 
 
Һәр кишәрлек саен
Алар төрле якта
Ләхете иңеп төшкән
Кабер кебек ята, –
Алар төрле якта, алар төрле якта…
 
 
Болында көз көне
Шулкадәр күп алар;
Сонгми күк алар,
Орадур күк алар, –
Шулкадәр күп алар, шулкадәр күп алар.
 
 
Җир шарына тәңгәл
Болын шундый чуар…
Монда синең Болгар,
Монда синең Суар, –
Болын шундый чуар, болын шундый чуар.
 
 
Учак урынына
Тишелмәгән курпы, –
Минем яшь йөрәгем
Урыныннан купты:
Тишелмәгән курпы, тишелмәгән курпы…
 
 
Нәфрәт кисәгедәй
Тешен кыскан кисәү,
Сонгмилар калка,
Калка әллә ничәү, –
Тешен кыскан кисәү, тешен кыскан кисәү…
 
 
Көз көне яланда
Учак урыннары;
Атларымны туплап
Йөри идем бары –
Учак урыннары, учак урыннары…
 

«Үлемтеккә җыйган әйберләре…»

 
Үлемтеккә җыйган әйберләре
Бәйләм-бәйләм, кисәк-кисәкле…
Курка-курка ачты ул сандыгын,
Курка-курка гына күрсәтте.
 
 
Таратты да элмә чигешләрен,
Җәеп салды Казан сөлгесен:
– Менә моны әни чиккән иде,
Ә монысы – минем кул эшем,
Хәситәсен әби тезгән булган,
Ә монысын – әти ясады…
 
 
…Тезеп китте шулай,
Күзгә карый
Хәситәләренең ахагы…
…Җыр юлында, тормыш юлында да
Инде бераз гомер ителде…
 
 
Ачтым сезгә күңел сандыгымны,
Курка-курка, әби шикелле.
 

Көзге авазлар

 
Көз килгәндә яфракларны сибеп,
Кара болытларны өстерәп,
Әнкәсеннән калган колын сыман
Чишмә аваз бирә челтерәп.
 
 
Сөргән җирдә башын сузып калган
Көзге курай – камыл сызгыра.
Кыр казлары сыман канат җилпеп,
Билчәннәре мамык туздыра.
 
 
Саубуллашу төсе киңлекләрдә,
Соңгы сәламме ул кошларга?
…Яз сурәте төшкән конверт алып,
Сәлам хаты салдым дусларга.
 

«Төн буе утырсаң…»

Х.Т-га

 
Төн буе утырсаң,
Офыкта таң икән;
Максатың өстенә
Тамчылап там икән.
 
 
Бу кемгә кирәк дип,
Җаныңны кыйнама.
Дусларың уйлана,
Дошманың уйлана.
 
 
Үзеңне гомергә
Бер төскә ман икән,
Бозларга ауганчы
Утларда ян икән.
 
 
Әйтсеннәр: «Тынмаган
Ул нинди җан икән?»
Шигырьләр сыктым мин,
Кан икән, кан икән.
 

Таулар монда икән…

 
Тау ягы дип кемнәр атагандыр,
Таулар да юк монда, үр генә…
Әйтеп йөри идем: «Әле мине
Әсир иткән кызый бер генә…»
Телегездә сезнең бәллүр сүзләр,
Йөзегездә сезнең таң нуры…
Таулар монда икән, мин түмгәккә
Абынганмын, шайтан алгыры.
Егетләр дә сүзне боргалыйлар,
Көзен бездә алма күп, диләр.
Астан елмаялар, ә үзләре –
Өлгергәнен генә чүплиләр.
Чүпләп кенә бетерерлекмени
Тау ягында алсу алмалар?..
Яр итәргә алма кебек кызлар,
Тәпәннәрдә ачы бал да бар.
Чибәрләрне дәшә чирәмлеккә
Тау ягының тальян гармуны.
Таулар монда икән,
Мин түмгәккә
Абынганмын, шайтан алгыры.
 

Шагыйрь авылда

 
Җаным тынычланмас, әгәр авылга
Кайтып акбайларга сәлам бирмәсәм…
Шулар өреп җыр яздыра иҗекләп,
Менә шул,
Кеше ышанмас – кешегә сөйләсәм…
 
 
Үзебезнең капка баганасына
Елга бер тапкыр башымны имәсәм,
Керткәндә кертә, чыкканда сыймыйсың,
Менә шул,
Кеше ышанмас – кешегә сөйләсәм…
 
 
Читтә йөреп, туган телне онытып,
Өйгә кайткач белер-белмәс сөйләсәм,
Мич авызы тешен ыржайтып көлә,
Менә шул,
Кеше ышанмас – кешегә сөйләсәм…
 
 
Ул гынамы, хәтта халык җырлары,
Эчтәлеген аңламыйча көйләсәм,
Тамагыма сөяк булып кадала,
Менә шул,
Кеше ышанмас – кешегә сөйләсәм…
 
 
Хәреф танымаган надан бозауны
Якын итеп муеныннан сөймәсәм,
Койрыгын чөеп, бер читкә тайпыла,
Менә шул,
Кеше ышанмас – кешегә сөйләсәм…
 
 
Ә барыбер, туган җиргә кайттыммы,
Күкрәк тулып күтәрелә бер аһәң…
Этләре дә иҗекләп җыр яздыра,
Менә шул,
Сез дә ышанмассыз әле, сөйләсәм…
 

Кичке уен

 
Аягында кызыл читек,
Хисләремне китеп-китеп,
Китеп-китеп алды кебек,
Кыз бала.
 
 
Бармагында көмеш уймак,
Уймак ирен бары уйнап,
Уйнап-көлеп калды кебек,
Һай, кызый!
 
 
Күз төбендә кара сөрмә,
Сөрмә эчендәге сергә
Җанны тартып алды бугай
Кыз бала.
 
 
Иңнәрендә озын толым,
Шул толымга җиткәч, юлым
Буталды да калды бугай,
Һай, кызый!
 
 
Йөрәгемне телеп-телеп,
Телеп-телеп алды кебек,
Тальян тарта белмисең дип,
Кыз бала.
 
 
Белмәсәм дә тальян тарта,
Назлап иркәли, ярата
Беләм ич мин, күрмисең бит,
Һай, кызый!
 

Тамырлар

 
Актарылып-актарылып ауган
Агачларның
Тамырларын гына күр әле!
Әйләнер дә, әйләнер дә туктар
Күз карашым,
Һәрбер чаты аның Шүрәле…
 
 
Актарылып-актарылып ауган
Агачларым
Йөрәгемнән кубарылганмы?
Һәр көн саен, һәр көн саен шулай
Күз карашым
Капшап чыга чиксез урманны…
 
 
Актарылып-актарылып ауган…
Тик сабырлар…
Безгә охшаганнар лабаса…
Син кем җиргә? Күккә кулын сузган
Шул тамырлар
Шүрәледәй кытыкламаса…
 

«Без – тормышның төпчек улы…»

 
Без – тормышның төпчек улы,
Иркәләнсәк – бар хакыбыз.
Менә ул – без… Бары шулай,
Бары шулай яратыгыз.
 
 
Адашасың, үртәләсең,
Яшәү эзләп сәяхәттән.
Йә, кем, түшәгендә ятып,
Иң акыллы сүзен әйткән?
 
 
Әйтсә-әйткән, арып-талып
Түшәгенә кайтып аугач;
Адәм кулы тимәгәндә,
Аягүрә үлә агач.
 
 
Була шундый мизгелләрем:
Аһәң алып тәүге җырдан,
Идел-йортның туфрагында
Шул агачтай басып торам…
 
 
Басып торам, әйтерсең лә
Бу мизгелдә мин табигать:
И табигать, аягүрә
Үлә белү серен өйрәт!
 
 
Өйрәт мине, –
(Кешеләргә
Аягүрә барсын җырым!) –
Бу тормышның бераз гына
Иркәләнгән төпчек улын!
 

Декабрьгә кергәндә

 
Табигатьнең төрле халәтенә
Гаҗәпләнеп торам мин бәндә:
Алды яңгыр кышның якасыннан,
Декабрьгә кереп килгәндә.
 
 
Кайтмас диеп гөман кылган идек,
Килер язга кадәр хушлашып…
Кузгалды да кинәт…
Тынган җирнең
Үзәгенә үтте ул шашып.
 
 
Тишкәләде карны ядрә кебек,
Яфракларны сазга манчыды;
Үзәннәргә йөгереп төшәр өчен,
Китәр өчен юллар арчыды.
 
 
Исем китеп торам яңгырларга,
Декабрьгә кереп килгәндә…
…Безнең белән әле ниләр булмас,
Ниләр булмас алгы көннәрдә?!
 

Кем бәйрәме?

 
Гөрли өйләр,
Кемнең тәүге бәйрәме бу?
Кайта җегәр,
Кемнең салкын әйрәне бу?
 
 
Башка китә,
Кемнең әче балы икән?
Бәйрәм итә,
Кемнең тәүге ялы икән?
 
 
Тыпырдауга
Өрлекләре чыдасыннар, –
Минем анда
Бер сугылып чыгасым бар.
 
 
Керәсем бар,
Үземә дә бәйрәм җитә,
Күрәсем бар:
Кеше ничек бәйрәм итә?!
 

«Картлыкта тарта бәндәне үз каны…»

 
Картлыкта тарта бәндәне үз каны…
Үзәкне өзә – гомернең узганы;
Сибелә дә, түгелә дә басыла,
Бабалар кабер ташына баш ора.
Үксез булганчы чит җирдә йортына,
Үз нигезеңдә тигезлек ни тора.
Кунса да җанга ят илнең тузаны,
Картайгач тарта бәндәне үз каны.
 

«Күп нәрсәләр якын булып китәр…»

 
Күп нәрсәләр якын булып китәр,
Күп нәрсәдән әле бизелер…
Азмы җырлар яздым синдә, Казан,
Гомерем дә синдә өзелер.
 

 
Сезнең хакта әле минем
Сөйләр сүзем бетмәде,
Өрегез, әйдә, өрегез,
Казанымның этләре!
 
 
Койма өстенә менеп тә,
Капка астыннан кереп тә.
Өрегез, әйдә, өрегез,
Ялгышымны күреп тә…
 
 
Ялгышасыз үз кеше дип,
Кемдер чәбә дисә дә…
Өрегез, әйдә, өрегез,
Белеп тә, белмичә дә.
 
 
Өрегез, әйдә, тик сезгә
Мәхәббәтем нык минем.
Тукай гүре туфрагында
Дошманнарым юк минем.
 

«Исәнмесез, өлкәннәр!» – дим…»

 
«Исәнмесез, өлкәннәр!» – дим,
Йөрәк шашып какканда,
Алар таккан кыңгыраулар
Чеңли безнең атларда.
 
 
Чеңли бәйгеләргә дәшеп:
Тулпарыңны иярлә!
…Ашыкма ник бу биеклек
Алынмаган дияргә.
 
 
Ашыкма сөрән салырга,
Аларны гаепләргә;
Булмагандыр лачынга – күк,
Диңгез җиле – җилкәнгә.
 
 
Максатына бару насыйп
Булмагандыр күпләргә…
Хезмәт һәм хаклык төялсен
Без тартасы йөкләргә.
 
 
Күбрәк тантана итсен
Җирдә тормышның чыны.
Кушылсын гомум авазга
Безнең кыңгырау чыңы.
 

Безгә…

Рәдиф Гатауллинга

 
Сагынуларны күбрәк йөртә,
Күбрәк саклый картлар җаны.
Иң авыр сагыну аларда…
Югалтканны…
 
 
Сагыналар кыз ярәшү,
Кәләш багу мәҗлесләрен;
Үзләренең Тукайларын,
Рәмиләрен, Бабичларын…
Кәүсәр суы эчәм дигәч
Бүленгән татлы төшләрен
Сагыналар.
 
 
Җиз кыңгырау кебек зеңләп
Узып киткән җыеннарны…
Олы чирәмнәрне иңләп
Бәйрәм иткән уеннарны;
Чук сөлгеле Сабантуен… –
Югалтканны сагыну кыен,
Бик тә кыен.
 
 
Без бит әле югалтмаган,
Ул Тукайлар, ул Бабичлар,
Кәүсәр суын эчик дигәч
Бүленәчәк татлы төшләр…
Алда әле мәҗлесләр:
Кыз ярәшү, кәләш багу…
 
 
…Безгә аны югалтканчы
Кирәк табу!
 

Уфа

Ярсу

 
Тулпар бирегез миңа,
Бирегез көмеш йөгән…
Улмы хыянәт иткән,
Улмы ятларны сөйгән?
 
 
Тулпар бирегез миңа,
Тамсын мәхәббәт яше.
Өзелсен өзәңгеләр
Үзәгем өзелгәнче.
 
 
Тулпар бирегез миңа,
Кыйссалар буйлап чабыйм;
Үземнең сөюемә
Тиң булган сөю табыйм.
 
 
Тулпар бирегез миңа,
Бирегез яхшы ияр…
Өметем, калма миннән,
Син минем белән ияр!
 
 
Тулпар бирегез миңа,
Бер чабыйк томырылып…
Йөрәктәге кайгылар
Калганчы умырылып.
 
 
Тулпар бирегез миңа!
Кешеләр,
Ник дәшмисез?
Мәхәббәтне аңларга
Әллә артык картмы сез,
Әллә артык яшьме сез?!
 

Атабай

 
Төннәрендә дулкын күкрәгендә
Ап-ак чәчәк булып ята ай,
Идел белән Кама кушылган җир, –
Туфрагыңа бастым, Атабай.
Елгалар да диңгезләргә таба
Ялгыз гына агып бармыйлар…
Кая илтми юллар, уйларың да
Кайда гына туктап калмыйлар?!
Ничә халык йөрәгенә кагылып,
Килеп кушылганда елгалар,
Уйларың да тирәнәя икән,
Киңәяләр икән дөньялар.
Дулкыннарың телен белсәң иде,
Ишетелә серле тавышлар…
Сагышлар да тирәнәя бугай,
Бергә кушылганда язмышлар.
Татар кызы сыман тартынучан
Иделенә баккан Атабай.
Туйга алып килгән чәчәк кебек
Дулкын күкрәгендә ята ай.
 

Атабай авылы