Текст книги "Бакчадагы чияләр. Шигырь. Том 10. Стихи"

Нигә кирәк

Очрашулар нигә кирәк инде.

Аерылышулар алда көткәчтен..

Кирәк түгел, кирәк түгел башка,

Күңел тынычланып беткәчтен.

Очрашулар-саубуллашу белән,

Алга бара тормыш корабы…

Ялгыш уйлар чолгый башласалар,

Үткәннәргә борылып карале.

Йортың булса… агач утырталсаң,

Үзеңнән соң калып үсәрлек.

Балаларың булса яннарыңда,

Синең хисләр – кемгә күчәрлек.

Ялгышлар да алар дөрес кебек,

Синең уйга алар килгәндә…

Кеше күңеле шулай яралган шул,

Алмый калмый язмыш биргәндә.

Очрашулар кирәк түгел инде,

Ул юллар бит инде үтелгән…

Агым суга карап торсаңда син,

Син йөзгәне агып кителгән..

Кабат очрашмыйлар язмыш белән,

Нинди генә хaләт булсада..

Вакыт үткәч агач утыртмыйлар,

Нинди генә сәбәп булсада…

Парлы чак

 
Парлар булып җиргә килмиләрдә,
Парлар булып җирдән китмиләр.
Парлар булып яши алмаганны,
Аңлый алып җәбер итмиләр.
 
 
Ялгызларның үзе кичереше,
Алар көтеп яши парларын.
Парлыныда көтә ялгызлыклар,
Китә… кала, бер мәл парлары.
 
 
Парлар бары җирдә яратылган,
Яшәешне дәвам итәргә.
Җирдән парлар бергә китәлмыйлар,
Берсе тиеш алдан китәргә.
 
 
Парлар булып, тормыш узсада,
Ялгызлыклар көтә hәркемне.
Гомерләрнең кадерләре кебек,
Кадерен белик парлы hәр көннең.
 

Шулай кебек

 
Табышмаклар кебек безнең тормыш,
Кемнәр барсын чишә ала соң…
Кичә генә кызыгып алганнарны,
Бүген инде чүпкә саласың.
 
 
Кеше эшли, әллә яшәр өчен,
Әллә яши, гомер эшләргә..
Кемдер өчен, нәфес, исраф өчен,
Үтә вакыт шундый эшләрдә.
 
 
Кичә генә камил булган әйбер,
Мораль яктан бик тиз искерә.
Вакыт тизләнеше, көчен ала,
Көн туганы сизелә кич кенә.
 
 
Өлгерәлмый кеше бу темпларга,
Кирәк булганнарын оныта.
Күрә алмый тормыш матурлыгын,
Яшәп – җир йөзендә булыпта.
 
 
Буш сүзләре, читне кабатлаулар,
Гaдәтләргә кереп баралар.
Табышмактай дөнья кора, кора,
Җавапларып тапмый калалар.
 
 
Камиллекнең чиге булмагандай,
Аңламаудан булмый котылып.
Шөкер итеп, ихлас булалмасаң,
Син каласың барыбер отылып…
 

Хәл

 
Хәлләр ничек дибез күрешкәндә,
Хәлең ничек дибез авырса.
Хәлле диләр алда баручыны,
Хәлсез диләр артта калынса.
 
 
Хәлле чаклар тәндә көч булганда,
Авыр юллар үтә алганда.
Тигез юлдан барган кебек кенә,
Үрләргәдә менә алганда.
 
 
Хәлле диләр, байлык җыйганнарны,
Машинасы кыйммәт булганны.
Өй түбәсе биегерәк булып,
Әллә каян күренеп торганны.
 
 
Өч хәрефкә күпме мәгънә сыя,
Аңлый ала hәркем үз хәлен.
Нинди көчләр сарыф итә алып,
Тормыш юлларыннан үткәнен.
 
 
Хәләл, халәт… тагы күпме сүзләр,
Хәл сүзенә килеп бәйләнә…
Нинди булса синең күңел хәлең,
Хфләтеңә синең әйләнә.
 

Моң

 
Моңсу җырлар, моңсу җырлар,
Моңнарымны басалмас.
Күңеленә бер моң кергән,
Моңланудан качалмас…
 
 
Моң бит ул күңел елавыда,
Төзәлмәслек аның ярасы.
Күңелләрең чуар булмасада,
Бер өлеше, аның карасы…
 
 
Моң кешене, фикерләнү аша,
Чиксез шатланудан тыя ул.
Моң килгәндә кеше уйланада,
Булган көчен бергә җыя ул.
 
 
Хaләтләрдә шуңа яратыла,
Кирәк була барысы кешегә.
Кермәс өчен яңа ялгышлары,
Кыла торган алда эшенә.
 
 
Моң асылы тагы тирәнерәк,
Үзе теләп берәү тартылмый.
Моңлануга дәва табып булмый,
Даруларда андый сатылмый…
 

Төн

 
Төнге шәhәр, караңгылык баскан,
Утлар янсаларда hәр җирдә.
Эштән кайтып күпләр йокласада,
Төнге тормыш кайный hәр җирдә.
 
 
Сакланмый төннәрнең эзләре,
Тарала, югала таңнарда…
Бушамый калалар шешәләр,
Җир асты яшергән барларда.
 

Көн буе түзгәннәр үзгәрде.

Төн җиткәч нигәдер түзмәде.

Каңгы булсада төннәрен…

Уяу бит шәhәрнең күзләре.

 
Караңгы яшерә алмый шул,
Караңгы буласы уйларны…
Нигәдер кайвакыт кешеләр,
Төнләрен ясыйлар туйларын…
 

Җирдә

Җирдә яшәр өчен кеше туа,

Җир йөзендә биргән урынны.

Бәхетендә таба шушы җирдә,

Кечкенәме яки зурынмы.

Хыяллары биек очсаларда,

Җирдән кеше ерак китәлмый.

Күңелләре тартса ераккада…

Коштай очып барып җитәлмый.

 
Авыр кебек булса тормышларда…
Яшәүләр бит барыбер рәхәт.
Күрә алсак тирә ягыбызда,
Күпме нигъмәт, күпме бәрәкәт.
 
 
Җирдә генә, кеше язмышлары,
Җирдә аңа күпме матурлык.
Ничә тапкыр язлар кабатлана,
Язлар саен чәчәк атырлык.
 

Күрә алып булган, биргәннәрнең,

Тоя алып чиксез рәхәтне.

Нигә татып карамаска әле,

Безгә насыйп булган бәрәкәтне.

Хата бар

 
Ник язмышларга сораулар,
Язмыш бит ул үтәр юлларың.
Үткәннәрең күрсәтәдә инде,
Ниндиерәк юлчы булганың.
 
 
Иң гадие, иң авыры бәлки,
Ул юлларны ничек үтүең…
Язмышыңның әллә гәебеме,
Әзер юлдан читкә китүең…
 
 
Язмыш гәеплеме әгәр синең,
Гөнаhларың ашса чамадан…
Белмисеңме кылган гaмәлләрне,
Үзгәртүе кыен яңадан…
 
 
Бөтенесе үзеңнеке ләбаса,
Уңга сулга чәчеп яшәүләр.
Рәхәт таба идең вакытында,
Әллә кемдәй булып яшәүдән.
 
 
Гәепләмик зинhар язмышларны,
Үзебезнең кылган хаталар.
Тәүбә итә белмәү вакытында,
Кешеләрдә шундый хата бар…
 

Көзге сынау

 
Кабат көтә сынау вакытлары,
Һәрберебез көтә сыналу.
Ялгыш юлга керә башлаганда,
Андый төзәтүләр була ул.
 
 
Алданабыз, алдамакчы булып,
Качып булмый андый сынаудан.
Авыруларга ярдәм итә алмый,
Дәүләтеңнән дару сораулар.
 
 
Җир йөзендә күпме дәүләтләр бар,
Кайсы таба алды даруны.
Дошманлашып ачык hәм ярышып.
Кулай күреп яшәп баруны.
 
 
Кем күтәрә иң күп авырлыкны
Гади халык инде әлбәттә.
Скорыйлар ташый вируслы дип,
Казан, Чаллы аннан Элмәткә.
 
 
Олы әфәт дибез мондый хәлне…
Кайчан булган мондый масштаб,
Әй, кешелек кулларыңнан килсә,
Даваларлык берәр ачыш тап…
 
 
Сүзләр белән алдый сәясәтче,
Чирне таба гади шарлатан.
Кая миллионлы «акыллылар»,
Атом бомбалары шартлаткан.
 
 
Кая качып була мондый чакта,
Чит илгәме әллә подвалга…
Сынауларны урап үтеп булмый,
Ялгыш була, кайсын тапсаңда…
 
 
Бөтен дөнья дәүләт экзамены…
Көзге сынуларга охшаган.
Кешелекне тагы ниләр көтә,
Башка уйдан башлар бушаган.
 

Көтмәгәндә

Очрадыңда, кинәт көтмәгәндә,

Уйларымнан инде җуелгач.

Хыял, хәтер күптән тоныкланып,

Өметләргә нокта куелгач.

Барысыда гади кебек булды,

Карашларда очкын юк инде.

Бик еракта элек булган хисләр,

Күңел төпләрендә үк инде.

Тыя алмадым шунда уйларымны,

Үткәннәргә күңел ашыкты.

Нидер эзләп, таба алып шулчак,

Иске ярсуларны басыпмы.

Әйе, алар күңел төпләрендә,

Алар hаман анда саклана.

Онытылып барган, булган хисләр,

Тагын шулай бераз сафлана.

Хәтер дәфтәрләре, шуңа кыйммәт,

Истәлеккә калган әйбер күп.

Табылуы, кинәт көтмәгәндә…

Эзләгәндә тапкан әйбер күк.

Юлларда

 
Авыллардан ерак калалар бар.
Калалардан ерак авыллар.
Җирдә туган авыл балалары,
Авылныкы булып калырлар.
 

Буын дәвам итсә чит җирләрдә,

Ераклаша бара аралар…

Туып үскән урыны hәркемнеңдә,

Туган җире булып калалар.

Кемнәр өчен ерак аралары,

Кемнәр өчен якын шикелле.

Аралары нинди икәнлеге,

Күңелләргә язган бит инде.

Яшәү төре, яшәү дәрәҗәсе,

Җәлеп итә төрле юллары…

Туган җирләр ешрак искә төшә,

Үткән саен гомер еллары.

Камиллекне эзли кеше күңеле,

Кайда халык күберәк җыела.

Яшәү асылын аңлау теләкләре,

Килеп җитми кеше уеына.

Сәер кебек…

 
Сәер кебек кайчак кайберәүләр,
Карашлары никтер башкача…
Аңлаулары бигрәк авыр булa,
Күңелләрен алар ачмаса.
 
 
Бөек затлар кайчак шундый булган,
Гади генә кайчак кешеләр.
Үз юллары белән баручылар,
Аермалы башка кешедән.
 
 
Тынычырак алар башкалардан,
Уйчанырак бераз булалар.
Бәлки гaмәлләрен кылганда да,
Җиде тапкыр уйлап кылалар.
 
 
Җан асырап алар яшәмиләр,
Мәңгегәдә план кормыйлар…
Сәерлектә алар яшергәнне,
Аңлатыпта алар тормыйлар…
 
 
…Үз агымын тапкан елга төсле,
Агаларда, барыбер агалар…
Күпме кеше, төрле язмыш белән,
Бергәләшеп яшәп баралар…
 

Ике җомга арасы

 
Бөтен язмыш мөселманнар өчен,
Җомга белән җомга арасы.
Кыска гына, ләкин җиңел түгел,
Шул араны үтә аласы…
 
 
Монда сыя бөтен тормыш юлы,
Күрәчәкләр – була аласы.
Кабатлана сәгать телләредәй,
Җомга белән җомга арасы.
 
 
Монда вакыт савап гaмәл өчен,
Тәүбә итү өчен җомга бар.
Бер атнада күпме мөмкинлек бар,
Атна саен килә җомгалар.
 
 
Монда сыя кылган кырын эшләр,
Җыелада шулай җыела…
Җомгаларга вакыт тапмаганда,
Күпме булыр гомер буена.
 
 
Ничә җомга калган ихтибарсыз,
Һәркем үзе санап карасын.
Урап үтеп булмый берничектә,
Җомга белән җомга арасын…
 

Замана тизлеге

 
Кемнәр аны үлчи ала микән,
Кемнәр бара ала өлгереп.
Артта калыр кебек бик еракта,
Кичәгечә барса көн күреп…
 
 
Кайчан гына атта бик шәп иде,
Барыр җиргә алап барырга.
Машиналар хәзер җитешәлмый,
Уңнан сулга алып салырга…
 
 
Җитез тәгәрмәчләр тәгәриләр,
Ләкин вакыт hәрчак алдарак.
Вертолетлы булып алалсаңда,
Вакыт көчен булмый алдалап.
 
 
Артык эшләр, артык авыр йөкләр,
Кешеләрне тыя, тышаулый…
Ул каядыр ашыгуын белә,
Артта каласына ышанмый…
 
 
Замананың үзе законнары,
Үзгәртмидер әле тизлеген.
Аңлый алмый кеше күңелләре,
Кимеп бара торган тизлеген…
 

Аязлы болытлы

Күңелнең халәте аязлы болытлы,

Караңгы эзләми, омтыла яктыга.

Хыялы кешенең hәрвакыт, ачышта,

Нигәдер еракка еракка ашкына…

Ачыла ябыла күкләрнең карпусы,

Кешенең күңеле – үзенең күкләре.

Аязлы болытлы булганга тормышлар,

Сизмичә каласың йөгереп үткәнен.

Акта бар карада җитәрлек бу җирдә,

Сайларга hәркемнең алдагы юлларын.

Табалсаң юлыңны, онтылыр озакка,

Көннәрең hәрвакыт болытлы булганын

Сагыныптыр

 
Сагынмыйча кемнәр кайта микән,
Туган якка юллар тотканда.
Олы юлга, олы ният кирәк,
Әрәм итми вакыт юк барга.
 
 
Кайту сүзе, үзе мәгәнә бит,
Барулардан күпкә якында.
Уйлар килә кеше күңеленә,
Яшәү асыллары хакында.
 
 
Сагынмыйча кемнәр тора ала,
Ерагайган саен аралар.
Вакыт арбалары тәгәриләр,
Бараларда, алар баралар.
 
 
Язлар килсә хисләр яңаралар,
Ниләрдә дер анын сәбәбе.
Җылы нуры кояшныңмы әллә,
Үткәннәрнең җылы сәләме…
 
 
Еракларга китеп карау кирәк,
Тояр өчен сагыну хисләрен.
Аяз көннәр үтсен савапларда,
Тыныч үтсен өчен кичләрең…
 

Килә табасы

 
Кай вакытта бер генә сүз белән,
Җавапларны килә табасы…
Күңелләрдә бөтен булганнарны,
Шигырь итеп язып каласы…
 
 
Булган хиснең барсын җыя алып,
Бер шигырьгә яза аласы…
Булган моңны берәү генә итеп,
Моң чишмәсе – җырга саласы…
 
 
Таллар үскән авыл су буйлары,
Бизи аның таллар ярларын…
Шул талларга карап син аңлыйсың,
Гомерләрнең үтеп барганын…
 
 
Килә кайчак болыннарга чыгып,
Болын буйлап йөгереп китәсе.
Бер туктамый килә йөгерәсе,
Балачакка барып җитәсе…
 
 
Бер мизгелен күрә алыр өчен,
Әллә нигә әзер күңелем…
Таллар үскән су буйлары аша,
Андый юллар мөмкин түгелен…
 

Сукмаклар

 
Чынбарлыктан ерак торганны…
Кирәкмәскә, күпме вакыт-исраф,
Эшләп булмый кирәк булганны.
Сукмакларда, булмый туктаплар…
 
 
Илләр гизеп тормыш иткәндә дә,
Тыныч кына тормыш итсәңдә.
Һәркемнеңдә сукмаклары була
Кайдан килеп, кая китсәңдә…
 
 
Сукмакларым, минем сукмаклар
Яллар итеп булмый туктаплар.
Бормаланып артта калып бара
Сукмакларны үткән ул чаклар.
 
 
Сукмаклар ул шуңа бормалада,
Очрый торган юлда киртәләр…
Сукмаклары әдәм баласының,
Язмыш кушкан җиргә илетәләр.
 
 
Барыр юллар алда белеп булмый,
Ниләр көтә, ниләр күрәсе.
Сукмакларым мине алдамасмы,
Шуны гына килә беләсе…
 
 
Язмышыма язган сукмакларым..
Борма елгаларга охшаган..
Башка сукмакларга кызыкмыйча
Үзе сукмагыма ышанам…
 
 
Сукмакларым, минем сукмаклар
Яллар итеп булмый туктаплар.
Бормаланып артта калып бара
Сукмакларны үткән ул чаклар.
 

Дәүләтсез

 
Дәүләт булып яши халык олы булса,
Шуңа саклый үзен, дәүләтен.
Була алмый анда башка хужа,
Капламыйча йөрми гәурәтен.
 
 
Бердәм халык кирәк дәүләт өчен,
Низаглардан илдә качучы.
Бердәм халык өчен тырышучы,
Киләчәккә юллар ачучы.
 
 
Кирәк түгел дәүләт кешеләргә,
Тарихларны начар аңласа.
Бер кисәге булып, зур халыкның,
Тормыш юлларыннан бармаса.
 

Азмы халык яши дәүләтләрсез,

Безнең дәүләт җирдә булган бит!

Хуҗа булып үзе җирләренә,

Ничә гасыр горур торган бит!

 
Мәҗбүр булдык аны югалтырга,
Мәҗнүн булып, бердәм булмадык.
Таркау булдык, нәкътә хәзергечә,
Дәүләт саклап, сафта тормадык.
 

Алды, арты

 
Алга диләр, карап бару кирәк,
Алда диләр, бөтен өметләр.
Нишлисең бит кайбер очыракта,
Артка карап кеше күнеккән.
 
 
Алда диләр, бәхет көтә сине,
Нигә артын уйлар торырга…
Арты, алдан якын була икән,
Артын алга борып куярга.
 
 
Табышмактай була кайвакытта,
Кая кирәк күберәк карарга.
Кая караганны әллә кирәк,
Гомерләрең буе санарга…
 
 
Арты, алды бер үк түгел мени,
Бөтен ягын күрә алмасаң…
Алгы ягын күреп була ала,
Һәрвакытта артта калмасаң…
 
 
Чагыштырып кара юлларыңда,
Кем алдында, кемнең артында..
Алда да син, артта баручыга,
Алдагының, тик син артында…
 

Биргәне

 
Чиксездер Аллаhның биргәне,
Ихласлык, көләчлек, сабырлык.
Кешегә сыйфатлар санаусыз,
Һәркемдә үзендә табарлык.
 
 
Кемнәргә зур бәхет, матурлык,
Күңеле чәчәкләр атарлык.
Бер кеше көчендә кайвакыт,
Бик гүзәл бакчалар ясарлык.
 
 
Аллаhның бирелгән илhамы,
Күпләргә яшәргә көч бирә.
Илhамның ярдәме шундадыр,
Иң кирәк вакытта ул килә.
 
 
Тырышлык тормышта кирәкле,
Бу тормыш ярата зирәкне.
Сайларга бары тик кешегә,
Эшләргә кушканна кирәкне.
 
 
Биргәнне алыпта салына суларга,
Без әйтә белмибез шөкерен.
Учакның җылысын тоймыйча,
Күрәбез шикелле төтенен…
 

Биектәге уйлар

 
Биекләргә карый кеше hәрвакытта,
Һаваларда күзләр ни эзли…
Эзләгәндәй тормыш сукмакларын,
Җирдә икәнлегег ул сизми…
 
 
Җирдә безнең бөтен үтәр юллар,
Барысында җирдә төзисе.
Юлларыбыз булсын киң hәм тигез,
Ул юлларда үзебез йөрисе.
 
 
Йортларыбыз булсын якты, җылы,
Ул йортларда үзебез торасы.
Бүгенгедән тора тормышыбыз,
Киләчәге ничек буласы…
 
 
Нигезләре булсын ышанычлы,
Аумый, тузмый озак торырлык.
Бездән соңда килгән буыннарга,
Яшәр өчен үрнәк булырлык…
 

Сөн буе авыллары

 
Ярлары буйлап тезелгән,
Сөн буе авыллары.
Якын итә, берләштерә,
Сөн суы агымнары.
 
 
Үзе ага салмак кына,
Текә түгел ярлары.
Булмый калмас яр буенда,
Зифа буйлы таллары.
 
 
Суларында кер чайкаган,
Яшь киленнәр басмада.
Сөн буйлары hаман якын,
Еллар үтеп барсада.
 
 
Тезелеп киткән ярлар буйлап,
Алмалы бакчалары…
Аркылы чыгу берни түгел,
Кирәкми басмалары.
 
 
Билдән түбән диләр иде,
Сай булган урыннарын.
Атлар йөргән Сөн буенда
Ияртеп колыннарын.
 
 
Акканда аккан Сөн шулай,
Ничә еллар үткәндер.
Сөн буе авылларында,
Ничә буын үскәндер…
 
 
Эй Сөн суы, Сөн буйлары,
Тарихларның шаhите.
Ничә буын бала – чага,
Тормышларын шат итте…
 
 
Сөн сулары агым сулар,
Шифасы бар суларда.
Аны аңлап, тоеп була,
Сөн буенда туганга…
 
 
Агыйделгә кояр өчен,
Күпме юллар узыла.
Озатучы авылларыб
Ярлар буйлап сузыла.
 

Кышлар алда

 
Кышлар әле ныклап башланмады,
Көтә башлыйм инде җәйләрне.
Кичләр җитсә тизрәк үтсен өчен,
Озагырак эчәм чәйләрне…
 
 
Күңел туйган никтер суыклардан,
Туңырлыкта түгел шикелле.
Чеметтереп алмый урамнарда,
Малай чакта кебек битемне.
 
 
Сират күпередәй җир өстендә,
Кыш айларын озак үтәсе.
Кермәс идем шушы кыш аена,
Миннән тормый, ни хәл итәсе…
 
 
Бәхәсләшмим, шундый уйлар гына,
Килеп китә кайчак башыма.
Дөньяларда ниләр булсада,
Аллаh ризалыгы барысына.