Текст книги "Булумньу оҕо"

Витя эбэтиниин Маарыйалыын иккиэн эрэ бүөмчүтүк саныыр кистэлэҥнээх этилэр. Халлаан эрэ итийдэр, ыам ыйын саҥатыттан, кырдьаҕас Игнатьевтар уһаайбаларыгар көһөн барыахтаахтара. Сайын устата дьиэлэрин сөргүтүөхтээхтэрэ. «Уолум төһө да сөбүлээбэтэр, дьиэбитин оҥосторбутугар көмөлөһүөҕэ» диэн эбэтэ эрэнэрэ. Ол ыра санаалара туолбатаҕа. Эбэ эрэйдээх саас муус устар ыйга эмискэ сүрэҕэ тох-тоон суох буолбута. Оскуолаҕа үһүс уруок кэнниттэн, уһун переменаҕа буфекка аһыы олорон, Игнатьевтар эбэлэрэ эмискэ өлбүт үһү диэн оҕолор кэпсэтэллэрин истэн, сүрэҕэ күүскэ баҕайы мөҕүл гыммыта, дууһата кураанахсыйбыта. Кинини таптыыр соҕотох киһи өлбүтэ саныахха ыарахан этэ, эдэр Игнатьевтар туох да буолбатаҕын курдук тутта-хапта сылдьалларын көрдөҕүнэ, ийэлэрин түргэнник умнубуттар диэн сүөргүлүү көрөрө. Оттон кини сылы быһа аһыйбыта, хараҕын уута хас түүн сыттыгын илиппитин таҥара баар буоллаҕына, бэйэтэ билэн турдаҕа. Күн бүгүнүгэр диэри, уоран көрүстэхтэринэ, сүрдээх сымнаҕас илиитинэн баттаҕыттан имэрийэрин, сылаастык сүүһүттэн сыллаан ыларын, илиитигэр хайаан да минньигэс аһы эбэтэр харчы туттарарын суохтуур. Нэдиэлэҕэ биирдэ дьиэлэригэр кэлэн таҥаһын-сабын бэрийэрэ, абырахтаан да ылара. Мэхээлэни «тоҕо арыгыны эккирэтэҕин?» диэн тылынан мөҕөн-этэн, такайан да биэрээхтиирэ. Мэхээлэ күлэн кэбиһэрэ. «Хаарыан эмээхсин, биһиэхэ биир киһилии сыһыаннаһар киһи суох буолбут» диэн эбэни кини эмиэ улаханнык аһыйбыта. Маарыйа өлбөтөҕө буоллар, кэм көмүскэллээх, дурда-хахха буолар киһилээх, тирэхтээх курдук сананыа этэ.

Оттон билигин арыгыһыт убайыттан ордук аттыгар кимэ да суох. Стасик уһуну-киэҥи эргитэ саныы сытан, чэйэ оргуйан, чаанньыгын хаппаҕа лабыгырыырыттан ойон туран, икки ыстакааҥҥа харата суох кылыгыр ууну кутта. Кураанах килиэби кытта итии уутун сыпсырыйа олордоҕуна, убайа айакалаан-дьойоколоон остуолга кэлэн олордо. Куруутун пии-бэлиириттэн бэйэтэ хара киһи сирэйэ эбии хараарбыт. Стасик өйдүүрүнэн, дараҕар сарыннаах улахан киһи этэ, билигин санна холбойон, аччаан хаалбыт курдук.

– Игнатьевтар чахчы мин аймахтарым дуо? – Стасик убайыттан быһаччы ыйытар.

– Ким инньэ диирий? – Мэхээлэ ахсарбатах курдук туттан олорон хардарар.

– Дьон барыта этэр. Эн эрэ кырдьыгынан кэп-сээбэккин… – Стасик убайын хотон ылар.

– Дьэ, билбэтим. Хас көссүү оҕотун барытын аймаҕырҕаан истэххэ киһи барыта уруу-аймах буолар ини. Булумньу оҕо элбэх буоллаҕа, – убайа бөлүһүөктүүрүн сөбүлүүр. ¥өрэхтээҕэ буоллар орто сүһүөх салайааччыта буолуох киһи хааллаҕа.

– Уруй буоллун, улуу дьоҥҥо! – Ника үөнүгэр чиэс биэрбитинэн чиккэлдьийэн киирэн кэллэ. Бүгүҥҥү күннээҕи үлэтэ саҕаланнаҕа.

– Улуу пиибэһиттэргэ диэххин, – Мэхээлэ аһыы утахтарын булар-талар табаарыстара кэлбититтэн үөрбүтүн кистии барбат.

– Убайым абырахха наадыйа олороҕун быһыылаах да, бүгүн булар-талар күүс-сэниэ суох, сиэп кураанах, илии татым, дьоҥҥо-сэргэҕэ хаһыытыыр харчы суох, пенсия мэлигир. Хата, биир соһулла сылдьар үчүгэй сонуннаахпын. Бэҕэһээ киэһэ мантан баран иһэн социальнай үлэһити Вера Иннокентьевнаны көрсүбүтүм. Ыаллар уһаайбаларын, кыбыыларын ырааста-таары, хортуоппуйдарын олортороору гыналлар эбит. Ону улаханыттан-кыратыттан көрөн 300-тэн 500-кэ диэри сыана быспыттар. Биһиги үһүөн, Колябытын ылан, биригээдэ тэриммэппит дуо? Харчы диэн ити буоллаҕа, – Ника кэпсиир сонунун дьоно интэриэһиргээн истэллэриттэн астынан, эбии тэптэн, хараҕын өрө көрөн кэпсиир.

– Кимнээх ыраастаталларын хантан билэбит? – Стасик хоруоскалаах килиэбин хачыгыраччы ыстыырын быыһыгар ыйытар.

– Вера Иннокентьевнаҕа эрийэн билиэххэ сөп, билсээриҥ диэбитэ. Убайбыт пенсията хаһан кэлэр этэй?

– Эмиэ мээнэ тыллааҕымсыйан эрэҕин. Хата, биир эмэ ыал уһаайбатын ыраастаан пиибэтэ, табахта булан аҕал, ол ордук буолуо, – Мэхээлэ сөбүлээбэтэҕин биллэрэн, ыстакаанын күүскэ антах анньар, остуолуттан туран, үгэһинэн, оронугар тиэрэ түһэн сытар.

– Ол мин ыал кирин-хоҕун ыраастыыр хамначчыппын дуо? Ону баара «хачыгырдар» аны суохтар, – Ника мээнэ-мээнэ тыллаһарын тохтоппот, сүүһүн саба түһэр уһун баттаҕын тарбахтарын сараадытан өрүтэ аспахтыыр.

– ¥өрэҕэ, үлэтэ суох буоллаххына, дьоҥҥо хамначчыттыыртан ордук туох үлэни булуоххунуй? Ити мин быраатым кими эрэ абыраан олох олорор курдук сананан сүгүн үөрэммэтэҕэ. Билигин күн ахсын «тугу гынабын?» диэн төбөтүн сынньар. Бу мин кэппин кэтэн уһун оту оттообото буолуо!

– Итиччэ үлүгэр өйдөөҕүмсүйэр эрээригин, тоҕо эн чөл олоҕунан олорбокко, арыгыһыт буолбуккунуй? – Ника сураһар.

– Дьон иккис суортаахтара, бүтүҥ эрэ. Хата, Ника, Колябытын булан, бүгүн тугунан дьарыктанарбытын толкуйдуохха, ол ордук буолуо. Ити киһи куолулууруттан атыны тугу да сатаабат, – Стасик ойон туран, ааны тэлэйэ аһаат, тахсан барар.

– Стасик, тохтоо, кэпсэтии баар, – Ника батыһан суксугулдьуйан тахсар.

– Туох баарый? Атаһым бүгүн тоҕо үөрдүҥ-көттүҥ? Бэҕэһээҥҥигэ диэри хара сарсыардаттан өлөн-өһөн нэһиилэ сүөдэҥнээн кэлэр этиҥ дии.

– Бүгүн Витя күнүскү аһылыкка ыҥырбыта. Дьоно суохтар, куораттаабыттар, киэһэ биирдэ кэлэллэр үһү.

– Бэрт эбит. Итиччэ үчүгэй сонуну мааҕыҥҥыттан тоҕо кэпсээбэккин? – Стасик үөрэ түһэр. – Табаарыспыт үчүгэйдик аһатар ини.

Дэриэбинэҕэ киһи хараҕар быраҕыллар икки этээстээх евроматырыйаалынан бүрүллүбүт, кырыыһата кыһыл ондулинынан сабыллыбыт коттедж дьиэ үрдүк хаптаһын олбуоругар хаһаайыннар курдук туттан киирдилэр. Витя саҥа турбут быһыылаах, сыҥааҕырдаан көрүстэ.

– Хайа, дорообо, быраат, кырдьаҕастарыҥ куораттаатылар дуу? – Стасик киэптии туттан икки илиитин сиэбигэр уктубутунан дьиэни куукунаттан саҕалаан кэрийбитинэн барда. – Витюшка, аһат эрэ, остуолгун тарт. Куттаныма, тугу да уоруохпут суоҕа.

– Биһиги уоруйахтар буолбатахпыт. Баара-суоҕа көрүүтэ-истиитэ суох уулусса оҕолорунабыт, – Ника, үчүгэйи эппит киһи быһыытынан, бэйэтэ-бэйэтиттэн астынан күллэрэстээн ылла.