Текст книги "Вялікае княства Літоўскае і беларускі нацыянальны міф"

Аб прэтэнзіях да назваў беларусы i Беларусь

Часцяком прад'яўляюць падобныя прэтэнзіі прыхільнікі больш-менш маргінальных гістарычных канцэпцый, так званыя літвіністы. Тлумачыцца негатыўнае стаўленне проста: беларусы – гэта «белыя рускія», якія проста абавязаны злучыцца з астатнімі рускімі ў адной дзяржаве – Расіі.

Сустрэча ў Гродне маскоўскага пасла (справа) з прадстаўніком ВКЛ. Гравюра Цюндта, XVI стагоддзе.

Адмаўленне такіх саманазваў жыхароў ВКЛ як русіны і беларусы (беларусцы) у якасці імёнаў, якія пазначалі продкаў беларусаў стварае для літвіністаў (пра гэтых хлопцаў, дарэчы, будзе падрабязна расказана ў наступным раздзеле) дадатковыя складанасці, якія неабходна вырашаць нейкімі сродкамі, і часта гэтымі сродкамі становяцца дзіўныя «падарункі» усёй русінскай спадчыны ўкраінцам, маўляў, гэта іх продкі, а нашы продкі літвіны, якія ганялі анучамі продкаў сучасных літоўцаў – жмудзінаў, здольных, пры набліжэнні грознага літвінскага воінства, толькі спалохацца і залезці назад на свае свяшчэнныя дубы, з якіх яны зрэдку спускаліся для якога-небудзь баязлівага набегу на ўскраінную славянскую вёску.

Аднак рашыць задачу можна прасцей, і, што важна, значна больш пераканаўча. Для гэтага дастаткова ўсвядоміць просты факт: усе тры ўсходнеславянскія народы, а менавіта: рускія, беларусы, украінцы, маюць роўныя правы на спадчыну Старажытнай Русі, бо для дзяржаўнасці і культурных асаблівасцяў усіх трох народаў тая вялізная і магутная дзяржава была калыскай і першаасновай, з якой пайшла першая незалежная дзяржава на землях будучай Беларусі, Полацкае княства.

Адпаведна, рускi/русінскi, у гістарычным сэнсе, зусім не азначае выключна расейскi ці, да прыкладу, украінскi. Ну а калі ўсе тры ўсходнеславянскія народы роўныя ў сваіх правах і ў роўнай ступені з'яўляюцца спадчыннікамі Кіеўскай Русі, то і праблема «гістарычнага старшынства» аднаго з народаў становіцца хутчэй спараджэннем ідэалагічных маніпуляцый, чым пытаннем, развязальным у рамках строгай гістарычнай навукі, рашэнне якога здольна вывесці адзін з народаў на вышэйшую пазіцыю ў параўнанні з іншым.

Прасцей кажучы, роўныя правы на назвы Русь/русіны/рускія, відавочна, схiляюць да роўнасці народаў.

Беларусам падобны падыход ніяк не перашкаджае лічыць сябе і спадкаемцамі ВКЛ, у якім праходзіў этнагенез іх народа і ў якім, у пэўны перыяд, дамінавала ўсходнеславянская культура, праваднікамі якой і былі продкі беларусаў.

Дарэчы, да назвы беларусы, у некаторых выпадках, прад'яўляюць прэтэнзіі і адыёзныя шавінiсты, якім чамусьці мала канцэпцыі трыадзінага рускага народа, якая хаця б мае пад сабой рэальную аснову ў сэнсе паходжання ўсходніх славян з Кіеўскай Русі (як было паказана вышэй агульнае паходжанне не азначае старшынства аднаго з народаў або тым больш «прыдуманасці» аднаго з іх), у сувязі з чым дадзеныя грамадзяне памылкова заяўляюць, што назва Белая Русь не гістарычная, хоць, яна, па некаторых дадзеных, фіксуецца яшчэ ў XIV стагоддзі, а ў XVII стагоддзі актыўна выкарыстоўваецца для наймення тэрыторый сучаснай РБ, прычым не толькі ў Рэчы Паспалітай, але і ў Маскве.

Часам назва Беларусь служыць прадметам нападак у стылі «Не было такой краіны, значыць і быць не павінна». Аднак ёсць прыклад чэхаў, чыя краіна была вядома як Багемія. Ясна, што сучасная Чэшская Рэспубліка з'яўляецца спадкаемніцай той краіны, і аналагічным чынам Беларусь робіцца спадчынніцай ВКЛ, бо не імя якой-небудзь дзяржавы фармуе дзяржаўнасць таго ці іншага народа, яна вызначаецца дзякуючы палітычнай суб'ектнасці этнасу, якая была ў продкаў беларусаў у ВКЛ.

Спадкаемцы русінаў і літвінаў, нашчадкі як грамадзян Кіеўскай Русі, так і ВКЛ – вось хто такія сучасныя беларусы, і гэта, фактычна, бясспрэчная тэза.

Аб літвінізме у цэлым яго прычынах і наступствах

Тэкст дадзенай главы быў апублікаваны аўтарам яшчэ ў 2017 годзе, і неяк нават выкарыстоўваўся, у якасці выкрываючага літвіністаў, аўтарамі нейкага расійскага рэсурсу, што выступае супраць любых нацыяналістычных праяў у былых рэспубліках СССР.

Пры гэтым дадзены артыкул зусім не закліканы бічаваць літвіністаў і не задумваўся як рэзка крытычны ў адносінах да іх матэрыял.

Тут аўтар зрабіў спробу бесстаронна асэнсаваць цікавую з'яву літвінізму, тым больш, што на момант публікацыі ў сеціве было не так шмат падобных прац.

Такім чынам, ніжэй прыведзены тэкст 2017 года, з невялікімі праўкамі.

Літвінізм – сістэма гістарычных уяўленняў, асноўным з якіх, з'яўляецца ўяўленне аб вядучай ролі продкаў беларусаў у ВКЛ.

Для літвініста характэрна самаідэнтыфікацыя ў якасці нашчадка падданага ВКЛ. Звычайна пад літвіністам разумеюць не проста чалавека, які падкрэслівае сваё паходжанне ад жыхароў ВКЛ, але і падзяляе шэраг маргінальных ідэй: пра выключнае права РБ на спадчыну Вялікага княства Лiтоўскага, пра штучнасць і навязанасць назвы беларусы і г.д.

Якія ж прычыны ўзнікнення феномена літвінізму? На гэтае пытанне можна было б адказаць цытатай са старажытнагрэчаскага паэта Сіманіда: «Для поўнага шчасця чалавеку трэба мець слаўную айчыну».

Працэсы развіцця беларускай нацыянальнай свядомасці натуральным чынам прыводзяць дастаткова вялікую колькасць людзей да зацікаўленасці сваімі каранямі, жадання зразумець адкуль беларусы ўзяліся, і хто яны такія. Вось тут і становіцца карыснай шматсотгадовая гісторыя Вялікага княства Літоўскага. Аднак ёсць і іншы прэтэндэнт на спадчыну ВКЛ – сучасная Рэспубліка Літва. Яе грамадзян многія літвіністы ўспрымаюць канкурэнтамі: правы літоўцаў (у тэрміналогіі літвіністаў звычайна летувісаў) на спадчыну ВКЛ часцяком адмаўляюцца, а самі літоўцы аб'яўляюцца жамойтамі (назва аднаго з балцкіх плямёнаў) і супрацьпастаўляюцца літвінам (грамадзяне ВКЛ).

Герб Жамойці, малюнак XIX стагоддзя.

Часта пры гэтым указваецца на сепаратысцкія тэндэнцыі жамойцкіх феадалаў і выкарыстанне вялікімі князямі літоўскімі жамойцкіх зямель у якасці разменнай манеты ў торгу з крыжакамі.

У сваю чаргу, з боку літоўцаў, у тым ліку і некаторых прафесійных гісторыкаў, у якасці контраргументаў, прыводзяцца сцвярджэнні аб выключна літоўскім характары ВКЛ, заваёве продкамі літоўцаў продкаў беларусаў, аб падпарадкаваным становішчы продкаў беларусаў у ВКЛ і г. д. Гэтыя ідэі былі паспяхова трансліраваны літоўскімі гісторыкамі ў шырокія навуковыя колы.

Грунтуючыся на сказаным вышэй, можна сфармуляваць адну з асноўных тэзаў літвіністычнага вучэння: сучасная Літва (Летува) – гэта Жамойць.

Жамойцкая зямля сапраўды знаходзіцца ў складзе сучаснай Рэспублікі Літва і нават захавала адрозную ад літоўскую мову (згодна з іншым меркаваннем – дыялект, на ёй нават пішацца раздзел вікіпедыі) і некаторыя сепаратысцкія тэндэнцыі. Аднак у даследчыкаў няма сур'ёзных падстаў атаясамляць з ёй усю тэрыторыю сучаснай Літвы ці сучасных літоўцаў выключна з нашчадкамі жамойтаў. І нават калі дапусціць, што ўсё ці амаль усё насельніцтва сучаснай Літвы паходзіць ад жамойтаў, фактам усё ж застанецца тое, што паміж летапіснымі літоўцамі і жамойтамі, у часы зараджэння і станаўлення ВКЛ, відавочна ёсць падабенства – гэта найперш паганскія неславянскія імёны. Існуюць пэўныя, на думку большасці даследчыкаў, доказы блізкасці летапісных жамойтаў і літоўцаў.

Аднак няма падстаў абмяжоўваць арэал пасялення літоўцаў XIII стагоддзя землямі сучаснай Літвы, а скупасць крыніц дае магчымасць даследчыкам змяшчаць межы іх пражывання ў розныя вобласці. Часам нават абгрунтоўваецца размяшчэнне асноўнага арэала летапісных літоўцаў у межах тэрыторыі Рэспублікі Беларусь (Ермаловіч).

Не даводзіцца сумнявацца ў тым, што балтыйскія паганскія плямёны сапраўды жылі на землях сучаснай Беларусі – пэўная частка цяперашніх беларусаў – іх нашчадкі.

Існуе, акрамя таго, меркаванне, што слова Літва першапачаткова не з'яўлялася этнонімам, то бок не абазначала этнас, як агульнасць людзей блізкіх па крыві, а толькі азначала сацыяльную групу.

Такім чынам відавочна, што вызначэнне пераемнікаў для сярэднявечнай еўрапейскай дзяржавы – ВКЛ, можа быць не такім простым.

Абмаляваны вышэй кантраст паганскіх імёнаў летапісных літоўцаў, якія выступалі рухаючай сілай у стварэнні ВКЛ, і вядомых жыхароў княстваў, якія размяшчаліся на тэрыторыі сучаснай РБ, найперш галоўнага з іх – Полацкага, а таксама і ўмоўна сваіх імёнаў сучасных беларусаў, стварае складанасці з прыняццем пераемнасці ВКЛ і Рэспублікi Беларусь, а яўная пераемнасць назваў ВКЛ і Рэспублікі Літва – дадае цяжкасцей для ўспрымання Княства ў якасці дзяржавы, дзе тытульнай нацыяй былі толькі продкі беларусаў.

Для літвінізму характэрна агрэсіўнае адмаўленне ролі продкаў сучасных літоўцаў у стварэнні ВКЛ, пры гэтым неславянскія імёны вялікіх князёў і іх паганства, якія кантрастуюць з хрысціянскімі імёнамі і падтрымкай хрысціянства ўладцамi Полацкага і іншых старажытнарускiх княстваў, населянных продкамi сучасных беларусаў, часцяком ігнаруюцца ці тлумачацца з дапамогай маргінальных тэорый.

Як жа стварыць прымальную для большасці, але і навукова абгрунтаваную і канкурэнтаздольную, у тым ліку на міжнароднай арэне, гістарычную парадыгму, якая абгрунтоўвае пераемнасць паміж ВКЛ і РБ?

Існуюць розныя спробы вырашыць гэтую праблему. Часам продкі беларусаў аб'яўляюцца балтамі, што дапамагае стварыць пераемнасць з летапіснымі літоўцамі, якія носяць умоўна балцкія імёны. Шляхам да «беларусізацыі» сярэднявечнай дзяржавы з'яўляецца і ўпор на больш «беларускіх» момантах гісторыі ВКЛ. Праваслаўе Войшалка, які ў Ермаловіча аб'яўлены стваральнікам дзяржавы, і падтрымка гэтага князя наваградскімі і пінскімі феадаламі ва ўстанаўленні ягонай ўлады. Прыняцце літоўскімі феадаламі хрысціянскай веры і славянскіх імён, пры ўзыходжанні на ўдзельныя прастолы славянскіх зямель. Адсутнасць дакладных звестак аб масавым уціску, на падставе этнічнай варожасці, продкаў беларусаў продкамі літоўцаў. Развіццё культуры на землях продкаў беларусаў, якое дало цэлую плеяду заўважных дзеячоў, на чале з першадрукаром Скарынай. Высокі статус так званай старабеларускай мовы, якая з'яўлялася дзяржаўнай (у літоўскай гістарыяграфіі канцылярскай) мовай ВКЛ (нават навукоўцы, якія адмаўляюць яе беларускасць, не змогуць паспрачацца з тым, што яна нашмат бліжэй да сучаснай беларускай, чым да сучаснай літоўскай). Паходжанне найбуйнейшых феадалаў ВКЛ, напрыклад, Сапегаў, з беларускіх зямель і г.д.

Следствам уласна літвінізму з'яўляецца, у многіх выпадках, умацаванне нацыянальнага беларускага патрыятызму, няхай нават некаторыя літвіністы, у некалькі парадаксальным ключы, не прымаюць назву Беларусь.

Літвінізм – з'ява, абумоўленая, як было сказана вышэй, станаўленнем беларускай нацыянальнай свядомасці.

Асобна трэба адзначыць замацаванне негатыўнага вобразу літвіністаў у шавіністычнай, адыёзнай прапагандзе. Не даводзіцца сумнявацца, што вобраз «ліцвінскіх фашыстаў» можа быць выкарыстаны ў поўнамаштабнай інфармацыйнай вайне.

Аб міфе пра жамойтаў, якія скралі гісторыю

У гэтай главе варта пагаварыць падрабязней пра квінтэсенцыю літвінізму, а менавіта ідэі «крадзяжу гісторыі» беларускага народа, гэта значыць, у тэрміналогіі літвіністаў, рэальных літвінаў. Ці сапраўды сучасныя літоўцы, ці як іх называюць літвіністы – жмогусы, абрабавалі беларусаў, гэта значыць «сапраўдных літвінаў»? Аўтару здаралася не раз ламаць дзіды з прадстаўнікамі літвіністаў, хаця казаць пра паўнавартасную палемічную бітву з людзьмі, якія не прытрымліваюцца правілаў строга навуковай працы ўсё ж не даводзілася. Тым не менш, шматгадовае вывучэнне меркаванняў літвіністаў дазволіла аўтару прааналізаваць іх найбольш папулярныя аргументы.

Доказы «крадзяжу гісторыі» практычна ва ўсіх выпадках будуюцца літвіністамі на дэмагагічным падмурку. Так, у аснове абсалютнай большасці доказных ланцужкоў ляжыць тэза аб супрацьстаянні летапісных жамойтаў і літоўцаў, якое часта ўзводзіцца ў абсалют. Пры гэтым ігнаруецца той факт, што ўсобіцы з'яўляюцца абсалютна натуральным механізмам фармавання чалавечых супольнасцяў і ўсярэдзіне адной або прасторы некалькіх, вельмі блізкіх этнічных груп, могуць бушаваць самыя разбуральныя бітвы за ўладу і рэсурсы. Не трэба, як кажуць, хадзіць за прыкладам далёка. Усобіцы жыхароў старажытнарускіх княстваў, якія размяшчаліся на тэрыторыі Беларусі, калі князі надзелаў гналі свае дружыны ў бой з бліжэйшымі суседзямі і крэўнымі сваякамі, цалкам добра ілюструюць сцвярджэнні аб канфліктагеннасці дзяржаўна -утваральных працэсаў у рамках аднаго этнасу. Пры гэтым больш-менш адэкватныя аматары гісторыі, не кажучы ўжо пра прафесіяналаў, па ідэі, не будуць падзяляць гараднян і палачан, абвяшчаючы беларусаў з гэтых гарадоў рознымі народамі, толькі з-за канфліктаў гродзенскіх і полацкіх князёў. Падобны падзел у выпадку княстваў Русі не характэрны нават для саміх літвіністаў, хоць менавіта так яны аддзяляюць жамойтаў і літоўцаў, спрабуючы запісаць у нашчадкі насельніцтва Жамойці амаль усё насельніцтва сучаснай Літвы.

Чытачу, які падзяляе погляды літвіністаў, аўтар прапануе добра ўзгадаць тэксты, якія прапагандуюць падобныя канцэпцыі, і паспрабаваць адказаць на пару наступных пытанняў: як менавіта гістарычныя жамойты аказаліся продкамі ўсіх ці амаль усіх сучасных літоўцаў, калі на тэрыторыі сучаснай Рэспублікі Літва жылі і іншыя балцкія плямёны? І куды падзеліся жыхары са славянскімі імёнамі, якія жылі ў княствах Старажытнай Русі такіх як Полацкае, Тураўскае і Гродзенскае? Тут, аднак, у літвіністаў ёсць уяўны козыр у рукаве. Многія прыхільнікі літвінізму скажуць, што летапісныя літоўцы жылі не толькі на тэрыторыі Гродзеншчыны, але і на тэрыторыі вакол сучаснай Вільні і, адпаведна, многія сапраўдныя літоўцы былі толькі «жамойтызаваны» хітрымі жмогусамі, якія павінны аддаць Вільню і іншыя «незаконна прысвоеныя» гарады і вёскі. Але менавіта ў гэтай сферы знаходзіцца непераадольны для літвіністаў бар'ер, які не дае падобным канцэпцыям увайсці ў рамкі сапраўднай акадэмічнай навукі. Справа ў тым, што, як і жыхары розных старажытнарускіх княстваў на тэрыторыі, што пазней ўвайшла ў склад Рэспублікі Беларусь, жыхары сучаснай Рэспублікі Літва з'яўляюцца нашчадкамі роднасных плямёнаў, якія выразна адлучаюцца, у старажытнарускіх летапісах, ад жыхароў Русі. Зафіксаванае дакументамі паганства і неславянскія, і пры гэтым аналагічныя, імёны летапісных літоўцаў і жамойтаў, паказваюць такую ж сувязь паміж імі, як і ў выпадку, напрыклад, старажытных палачан і гродзенцаў, якія сталі асновай фарміравання беларускага этнасу.

Немалаважную ролю адыгрываюць тут і дадзеныя археалогіі і іншых дапаможных гістарычных дысцыплін, якія аўтар, для скарачэння і спрашчэння тэксту, не будзе прыводзіць у дадзеным раздзеле.

З гэтага вынікае, што спроба даказаць розніцу літоўцаў і жамойтаў на падставе розных назваў плямёнаў і некаторых іх канфліктаў не больш пераканаўчая, чым спроба падзяліць канфліктаваўшых жыхароў княстваў Русі, крывічоў і дрыгавічоў, якія былі продкамі сучасных беларусаў.

Зразумела, у рэальнасці этнагенез літоўцаў і беларусаў быў складаным і працяглым працэсам. Многія сучасныя беларусы з'яўляюцца нашчадкамі перасяленцаў з розных гарадоў былой Маскоўскай Русі, а сёй-той вядзе свой радавод ад тых самых летапісных літоўцаў-балтаў. Канешне, і ў Літве ёсць мноства нашчадкаў беларусаў і палякаў, якія прынялі ідэнтычнасць сучасных літоўцаў. Падобны працэс можна лёгка прасачыць нават па літуанізаваных прозвішчах, якія маюць славянскую аснову.

Нас, аднак, цікавіць перш за ўсё не хітры «набор інгрэдыентаў» у этнагенезе беларускага і літоўскага народаў, а міф пра нейкі строгі «продкавы» падзел сучасных літоўцаў і беларусаў, калі продкі першых гэта амаль выключна жамойты, а другіх не крывічы, дрыгавічы і радзiмiчы, а чамусьці старажытныя літоўцы. Ігнараванне гэтых пытанняў, як ужо мог зразумець чытач з прыведзенага вышэй тэксту, вельмі характэрна для літвіністаў. І нават калі б гэтая неверагодная і недаказаная сітуацыя сапраўды была б рэальнасцю, а не фантастыным эпасам сучасных і ня вельмі сучасных казачнікаў, гэта азначала б толькі «продкавую ідэнтычнасьць» беларусаў і літоўцаў, якія паходзяць ад роднасных балтыйскіх плямёнаў. Дарэчы, менавіта падобныя балтыйскія канцэпцыі таксама часам піярацца адэптамі фольк-хістары тэорый.

У якасці пацешнага нюансу, усёй гэтай сітуацыі, трэба адзначыць тут так званы «сучасны жамойцкі сепаратызм», які ўжо згадваўся вышэй, і пра які рэдка ведаюць літвіністы. Справа ў тым, што ў Жамойцкай вобласці Літвы сапраўды ёсць людзі, якія аддзяляюць сябе ад літоўцаў. Розніца з беларускімі фантазёрамі заключаецца тут у тым, што гэтыя патэнцыйныя сепаратысты, якія выступаюць за аддзяленне Жамойці, лічаць сябе адрозным ад літоўцаў народам, але, зразумела, ім і ў галаву не прыходзіць аб'явіць сапраўднымі літоўцамі сучасных беларусаў, як гэта робяць літвіністы. Ці трэба казаць, што за атаясамленьне жамойтаў і сучасных літоўцаў, якое практыкуецца літвіністамі, жамойцкія прыхільнікі незалежнасці маглі б палезці на беларускіх літвіністаў з кулакамі, хаця, можна ўпэўнена сцвярджаць, што жамойты-сепаратысты звычайна ведаюць пра беларускіх літвіністаў не больш, чым яны пра iх.

З вышэйсказанага чытач ужо мог зрабіць пэўныя высновы аб малой дакладнасці літвіністычных тэорый. Зразумела, прыхільнікі падобных канцэпцый могуць мець шмат розных аргументаў на карысць сваёй версіі падзей. Многія «доказы» яўляюць сабой ужо зусім дзікую лухту, далёкую ад хаця б нейкага падабенства навукі, у лепшым выпадку заснаваную на позніх і няпэўных летапісах, але ёсць і некалькі больш добрыя, на першы погляд, аргументы. У прыватнасці, адэпты літвінізму могуць сцвярджаць, што назвы населеных пунктаў «Літва», «Літоўка», і да т. п. сустракаюцца толькі на тэрыторыі Беларусі і гэта даказвае, што менавіта тут і была Літва, хаця не зусім зразумела, хто ж спрачаецца з відавочным фактам знаходжання на гэтай тэрыторыі ВКЛ, гэта значыць той самай «Літвы», і як гэта даказвае паходжанне амаль усіх сучасных літоўцаў ад жамойтаў, а беларусаў ад летапісных літоўцаў? Чаму і куды падзеліся, напрыклад, славянскія жыхары Тураўшчыны, і як так атрымалася, што сучасныя беларусы палесся – гэта нашчадкі выключна балцкага племя Літва, бо калі толькі малая частка беларусаў, напрыклад, жыхары поўначы Гродзенскай вобласці, з'яўляюцца нашчадкамі летапісных літоўцаў, то абвяшчэнне толькі беларусаў спадкаемцамі літоўскіх плямён выглядае, як не складана зразумець, даволі дзіўна. А галоўнае, як было сказана вышэй, нават такая схема, апрыёры не падзяляе надзвычай блізкія, паганскія балтыйскія плямёны літоўцаў і жамойтаў, таму спроба «расцягнуць» іх асобна ў нейкія «продкавыя кошыкі» двух суседніх народаў – цяперашніх літоўцаў і беларусаў, не вытрымлівае крытыкі, і звычайна літвіністы нават не спрабуюць даказваць падобнае, а толькі бясконца ўпіраюць на тое, што Літву і Жамойць гістарычна размяжоўвалі, славян ВКЛ называлі літвінамі і да таго падобнае, нібыта размежаванне, скажам, Гомельскай і Віцебскай абласцей робіць іх насельніцтва асобнымі народамі, а сучаснаму амерыканцу нешта мяшае памятаць аб сваіх каранях і пачувацца яшчэ і, да прыкладу, ангельцам.

Часам літвіністы ўказваюць на тое, што менавіта славянскую мову ВКЛ, так званую «старабеларускую» часам называлі літоўскай, што, зразумела, ніяк не даказвае тое, што летапісныя літоўцы карысталіся выключна славянскай мовай, як роднай, бо гэтаму наўпрост супярэчыць дакладная ГВЛ. Дадзены факт толькі яшчэ раз пацвярджае цеснае спляценне балцкага і славянскага элементаў у структуры агульнай дзяржавы, якая спараджае розную «гульню сэнсаў».

Вельмі часта літвіністы выкарыстоўваюць тэорыі розных гісторыкаў мінулага, якія ў свой час заваявалі немалую папулярнасць у беларускім грамадстве, такіх, да прыкладу, як Мікалай Ермаловіч. Аднак ніхто з прыхільнікаў тэорыі «крадзяжу гісторыі», нават у выпадку немалой папулярнасці, і наяўнасці навуковых званняў, звычайна не адказвае ў сваіх працах на фундаментальныя пытанні, згаданыя ў гэтай главе, і не можа растлумачыць, у строга навуковым кантэксце, чароўны падзел жамойтаў і летапісных літоўцаў, якія нібыта чамусьці строга падзяліліся на продкаў двух галоўных народаў-спадчыннікаў ВКЛ, літоўцаў і беларусаў, прычым не зразумела як, калі і навошта.

У фінале гэтага раздзела аўтар хоча вярнуцца да сваіх жа слоў аб непрымальнасці літвіністскіх канцэптаў у рамках сапраўднай акадэмічнай навукі. Слова «сапраўднай» ужытае тут не выпадкова. Літвіністычныя канцэпцыі збольшага падтрымлівае, напрыклад, вядомы беларускі гісторык, прафесар Алесь Краўцэвіч, хаця ў той жа час, некалькі парадаксальным чынам, выступае супраць літвіністаў. На момант напісання гэтага тэксту літвінізм папулярызуе адзін з двух раздзелаў беларускай вікіпідыі, хаця гэты праект павінен працаваць строга на правераных, навуковых крыніцах. Аднак усё гэта не мяняе сутнасці – ідэйная аснова літвінізму ненавуковая, хоць і прымальная ў рамках мастацкай творчасці.

Ці варта з усяго зрабiць выснову, што сучасныя літоўцы зусім не хочуць прысвоіць толькі сабе гісторыю ВКЛ? Зразумела, не. Пра гэта мы пагаворым у наступным раздзеле.