Текст книги "Brilyant məsələsi"

Rantik daha danışmadı. Onlar gəzə-gəzə Krasin küçəsinə gəldilər. Klara küçədən keçən ilk taksini saxlatdırdı. Onlar dal oturacaqda əyləşdilər. Yolda Rantik bir dəfə

Klaranın əlini tutub tumarlamaq istədi. Ancaq qız onu itələdi. Rantik araya çökən sakitliyi pozmaq üçün zarafat edib, bir-iki lətifə söylədi. Klara isə onun söhbətini cavabsız buraxdı.

Az sonra taksi onları Sovet Ordusu parkının yanına gətirib çıxartdı. Klara taksinin pulunu verib. Göy məscidə

tərəf yollandı. Rantikə də ardınca gəlməsini tapşırdı. Qız məscidin yanındakı birmərtəbəli evlərdən birinə girdi.

Rantiki boş otaqda qoyub bayıra çıxdı. Rantik hara və nə

üçün gəldiyini dərk etməmiş dal qapı açıldı. Bir kişi otağa girdi. Bu, Yədulla idi.

Yədullanın at sifətinə bənzər üzü sərt idi. Çənəsində-ki bıçaq yarası tünd-qəhvəyi rəngə çalırdı. Başına sarı Bu-xara dərisindən papaq qoymuşdu. Yədulla həmsöh-bəti-nin üzünə baxmırdı. O, şüşə kimi hərəkətsiz dayanmış

gözlərini Rantikin başı üstündən divara zilləmişdi. Sanki o, arxada kimin və nəyin olduğunu müəyyən etmək istəyirdi. Sonra Yədulla Rantiki yuxarıdan aşağı diqqətlə nəzərdən keçirdi. Onun üzündə iyrənc bir təbəssüm oyandı.

O, yaxın gəlib kürsüdə əyləşdi. Sağ ayağını sol qıçının üstünə aşıraraq gülə-gülə dedi:

23

– Xoş gəlmisən, cibgir ağa. Necə deyərlər: var o, gül ol, bülbül ol, ancaq qəfəsdə olma.

Rantik həbsxanada ləzzətli xörəklər üçün, məhkəmədə şahidlərin öz ifadələrini dəyişdirmələri üçün kimə

minnətdar olduğunu dərhal başa düşdü. Buna görə də başını itaətlə əyərək dedi:

– Xoş gününüz olsun. Çox sağ olun, mən sizdən çox razıyam.

– İndi ki, razısan, onda əyləş söhbət edək. Mənim adım Yədulladır, ləqəbim “tapança”. Kim və nəçi olduğumu sonra başa düşərsən…

O gündən başlayaraq Rantik sözün əsl mənasında Yədullanın qulu oldu, onun bir sözünü iki eləmədi. Həmişə itaətində durdu.

Artıq iki il idi ki, Yədulla ilə Rantik dostluq edirdilər.

Həbsxanadan azad olunması nəzərə alınmazsa, bu iki il ərzində Rantik Yədulladan heç bir yaxşılıq görməmişdi. O

daima Yədullanın qarşısında alçalmış, onun bütün cina-yətlərinin fəal iştirakçılarından biri olmuşdur. Əgər Yədullanın əvəzinə başqa bir adam ona bu qədər pislik etsəydi, Rantik həmin adamla çoxdan əlaqəsini kəsərdi. Yədulla ilə isə əlaqəni kəsmək mümkün deyildi. Çünki Rantik bütün varlığı ilə Yədullaya bağlı idi. Bu da səbəbsiz deyildi. Çünki o, Yədulladan bərk qorxurdu. Rantik yaxşı bilirdi ki, Yədulla istədiyi adamı yerin deşiyindən axtarıb tapmaq və intiqam almaq iqtidarına malikdir. Adam öldürmək Yədulla üçün toyuq başı kəsmək kimi asan bir şey olmuşdu. Rantik Yədulla ilə ikiillik əlaqəsində “tapança”nın sözünə baxmayan və özlərini şübhəli aparan, yəni cinayətkarlarla əlaqəni birdəfəlik kəsib, namuslu həyata qayıtmaq istəyənlərin aqibətlərinin necə olduğunu 24

öz gözləri ilə görmüşdü. Onlar Yədullanın intiqamı nəticəsində həlak olurdular. Həmin adamlar ya dənizdə bo-ğulur, ya avtomobil altında qalır, ya qayadan yıxılıb həlak olur, ya da sadəcə naməlum şəxslər tərəfindən bıçaqlanıb öldürülürdülər.

Məhz elə buna görə də Yədullanın itaətində olan cinayətkarlar istədikləri cinayət üstündə milis orqanları tərəfindən məsuliyyətə cəlb edildikdə “tapança”nın dəhşətli üzünü yadlarına salıb qorxudan tir-tir əsir, bütün təqsiri öz üzərlərinə götürür, qulduru ələ verməyə cürət etmirdilər. Buna görə bir çox tüfeyli ünsürlər kimi qorxu hissi Rantikin də iradəsini qırmış, onu ömürlük Yədulladan asılı etmişdi.

BAĞ DƏFİNƏSİ

Ağəli Möhtacov lap uşaq yaşlarından təzə bəylər ki-mi bəzənməyi, axşamlar boş vaxtlarını Nizami, “28 Aprel” və Çaparidze küçələrində, gecələr isə “İnturist”,

“Göygöl” və “Dostluq” restoranlarında keçirməyə alışmışdı. Ağəli qubalı çəkməçi: Mehbalı Möhtacovun yeganə

oğlu idi. Ata-ana həmişə Ağəlini əzizləyir, onun hər bir istək və arzusunu dərhal yerinə yetirər, asqıranda və ya ös-kürəndə onu taksiyə mindirib şəhərin ən yaxşı həkimlə-rinin yanına aparırdılar. Buna görə də Ağəlinin əlindən heç bir iş gəlmir, orta məktəbdə güc-bəla ilə oxuyur, yaz aylarında imtahanlarını “mən ölümlə” verirdi. Bəzi avara gənclər kimi tüfeyli həyata alışan Ağəli də işləməyi özü üçün Azərbaycan Respublikası bilir, pul lazım olanda

“atamın canı sağ olsun” deyib, özünü anasının yanına verirdi. Səkinə xanım da oğlu beş manat istəyəndə nəticə-25

sinə varmadan sandıqdan bir onluq çıxarıb ona uzadır, on manat istəyəndə isə cibinə otuz manat qoyub “özünə

korluq vermə” deyirdi.

Bir dəfə Ağəli kostyum tikdirmək üçün anasından tə-zə parça istəmişdi. Səkinə xanım da sevimli oğlunun arzusunu yerinə yetirərək ona üç metr yaxşı yun parça almışdı. Lakin parça Ağəlinin xoşuna gəlməmişdi. O hay-küy qaldırıb, evdəki qab-qacağı sındırmış, ailəsindən kü-sərək evdən qaçmış və özünü dənizə atıb boğacağını bildirmişdi. Qorxuya düşən ata-ana Ağəlini tezliklə axtarıb tapmış, ona bir kostyumluq əvəzinə üç parça almışdı. O

vaxtdan başlayaraq, Ağəli bəzi modabaz qadınlar kimi, boş vaxtlarını dərzilərin yanında keçirər, gecələr yuxusuz qalıb müxtəlif fasonlu modalar fikirləşər, tez-tez özünə

cürbəcür paltar tikdirərdi. Ağəli həmişə Bakıda Nizami küçəsinə çıxdıqda iynədən təzə çıxmış təzə kostyumlar geyməklə yoldaşları, dostları arasında lovğalanardı. Axşam Səkinə xanım Ağəlidən hara getdiyini soruşduqda o deyərdi: “Anacan, gedirəm bulvara, həm adamlara tamaşa edəcəyəm, həm də özümü göstərəcəyəm”. Səkinə

xanım da boylu-buxunlu oğluna fərəhlə baxaraq: “Get oğlum, yüz dostumuz varsa, on nəfər də düşmənimiz var.

Paxıllıqdan alışıb yanırlar. Gəz, kef elə, qoy düşmənləri-mizin gözünə iynə batsın” deyə oğlunun cibinə bir iyir-mibeşlik qoyub onu yola salardı. Ağəli də bu pulları çox sevdiyi “Kəmşirin” və “Ağstafa” çaxırlarına verib gah Dağüstü parkda, gah da dəniz sahilindəki müxtəlif restoranlarda kef edərdi. Ağəli çaxıra o qədər alışmışdı ki, bir oturumda dalbadal beş-altı butulka şərab içə bilirdi.

Bu qayda ilə 19 yaşına çatan Ağəli güc-bəla ilə orta məktəbi bitirdi. Ağəli universitetə daxil olmaq üçün çox 26

çalışdı, çox əlləşdi. Səkinə xanım sevimli oğlu ilə o yan-bu yana qaçdı, xeyli tər tökdü. Xərc çəkib tanış axtardı. Ancaq bütün bunlardan nəticə hasil olmadı. Elə ilk imtahanda “iki” qiyməti alan Ağəlini ali məktəbə qəbul etmədilər.

Yağışlı sentyabrın ilk günlərindən birində Ağəlinin atası qəflətən vəfat etdi. O, atasının dəfnindən sonra xeyli vaxt yas saxladı. Sonra qeyrətə gəlib iş axtarmağa başladı.

Hər yanda, “Sənətin yoxdur, qardaş, sən bizə lazım deyilsən” deyə onu geri qaytardılar. Sənət əldə etmək üçün çalışmaq, tər tökmək lazımdı. Ağəli isə belə şeylərə alış-mamışdı. Adi fəhlə işləməyi isə özü üçün əskiklik sayırdı.

Bir axşam Ağəli dərdini dağıtmaq üçün Dağüstü parkdakı “Dostluq” restoranına gəldi. Həmişə dost-aşna ilə kef etməyə alışmış Ağəli bu dəfə bir küncə çəkilərək, altı butulka “Kəmşirin”i qatar düzdü, qəlyanaltı etmədən şərabı vurmağa başladı. Elə bu zaman o biri salondan bir dəstə gəncin şən mahnısı, qəhqəhəsi eşidildi. Şənlikdəki-lər arasında bir nəfərin səsi Ağəliyə tanış gəldi. O durub qonşu salona keçdikdə şərab dostlarından birinin – ka-babçı Həsənin ziyafət təşkil etdiyini gördü. Həmişə belə

hallarda olduğu kimi, dostlar Ağəlini də ümumi stola dəvət etdilər. Ağəli qəmgin halda badəni badə ardınca vurur, ümumi şənliyə qoşulub mahnı oxumur, hərdənbir kədərli nəzərlə Həsənə baxırdı.

Gecədən xeyli keçmiş ziyafət dağıldı. Dostlar bir-bir, iki-iki dağıldılar. Axıra bir Ağəli, bir də Həsən qaldı. Həsən dostunun çox qəmgin olduğunu görüb soruşdu:

– Ağəli, sənə nə olub, nə üçün belə kədərlisən?

– Heç, elə-belə.

– Yəqin yenə rəhmətlik atanın fikrini çəkirsən, düz-dürmü?

27

– Xeyir, dostum, mən tamamilə başqa şey haqqında düşünürəm.

– Məsələn, nə haqqında?

– Qazanc haqqında, Həsən, pul haqqında.

– Eh, sən nə axmaq adam imişsən. Pul nədir ki, onun fikrini çəkirsən. Pul əl çirkidir, yudun, qurtardı, getdi. Sənin kimi sağlam, vidli-fasonlu oğlan da pul haqqında dü-şünərmi?

– Həsən, əzizim, bəs mən yazıq nə edim? Sənətim yoxdur, heç yerdə işə götürmürlər. Fəhləliyə isə özüm getmək istəmirəm. Zavodda, yaxud tikintidə nə qazana-cağam ki, onunla həm bu boçka qarnımı şərabla doldu-rum, həm də bədbəxt anamı saxlayım…

– Sən pul qazana bilmirsən? – deyə Həsən təəccüblə

soruşdu.

– Bəs indiyədək restoranlarda dost-aşnaya, dodağı qırmızı qızlara xərclədiyin pulları haradan alırdın?

Ağəli utancaqlıqla başını aşağı salıb dedi:

– Onları mənə atam-anam verirdi.

– Hey, hey, əcəb maymaq adam imişsən. Mən isə səni indiyədək ağıllı-kamallı bir cayıl bilirdim. Yox, yox, qardaş, mən səhv edirəm. Səni kişi adlandırmaq olmaz. Sən hələ saqqallı-bığlı bir uşaqsan. Kişi adını daşıyan gərək qaz vurub qazan doldurmağı, daşdan qızıl çıxarmağı ba-carsın.

– Nə edim, oğurluğa gedim?

– Qardaş, mən sənə belə bir axmaq məsləhət verə bilmərəm. Papağını qabağına qoy, fikirləş, pul qazanmaq yolu axtarıb tap.

28

– Əzizim, bəs dost dosta nə gündə lazım olar? Əgər sən belə bir yol bilirsənsə, məni də başa sal, xəcalətli qal-maram.

– Xəcalətli düşmənin olsun. Yaxşısı budur ki, mənim bir sualıma cavab ver.

– Buyur, qoy sualın iki olsun.

– Yadındadırmı, Ağəli, iki il bundan əvvəl sən bizi Qubanın Nüğədi kəndindəki bir alma bağına qonaq aparmışdın.

– Bəli, çox yaxşı yadımdadır.

– O zaman sən dedin ki, həmin bağ bizə ulu babala-rımızdan qalıb, eləmi?

– Bəli, demişdim.

– İndi de görüm, bağ doğrudanda sizindir?

– Əlbəttə, bizimdir. Bağ babamdan qalıb. Atamın idi.

İndi anamın adına keçirmək istəyirik. Bunları niyə soru-şursan?

– Elə belə maraqlanıram.

– Doğrusu, mən bu başı bəlalı bağı satmaq istəyirəm.

Azı beş min verərlər. Mən o pulu xərcləyib bir sənət öyrənmək istəyirəm.

– Adə, sənin başına at təpib? Adam da bağ satar?

Axmaqlama, de görüm ildə bağınız nə qədər alma verir?

– Ağaclara yaxşı qulluq edəndə beş-altı ton, etməyən-də üç-dörd ton.

– Yaxşı, bəs siz almaları nə edirsiniz?

– Bir hissəsini yeyirik, bir qədərini quruduruq. Qalanını isə satmaq üçün kooperativ ticarəti idarəsinə veririk.

– Soruşmaq ayıb olmasın, kiloqramını neçəyə verirsiniz?

29

– Doğrusunu bilmək istəsən, mən bu işə qarışmıram.

Ancaq evdə ucundan-qulağından eşitmişəm ki, anam hər il payızda həmin ticarət idarəsi ilə müqavilə bağlayır. Gah almanın kiloqramını 30 qəpikdən, gah da 35 qəpikdən təhvil verir.

– Daha bir sualım var. De görüm bu il necə, bağın almalarını təhvil vermisiniz?

– Xeyr, bu ayın axırında gəlib aparacaqlar. Müqavi-lədə göstərilmişdir ki, almaları onların özləri dərməli və

yeşiklərə yığıb aparmalıdırlar. Anam elə bu gün-sabah Qubaya getmək istəyir.

– Hə, bax indi gəldik əsl mətləb üstünə. Əgər sən adam olmaq, insan kimi dolanmaq istəyirsənsə, həmin almaları kooperativ ticarət idarəsinə satmamalısan. Kasıb-lıqdan çıxmaq üçün bu sənin əsl qurtuluş yolundur, həqiqi qazanc yolundur.

– Heç nə başa düşmürəm. Belə mənə açıq de ey, almaları nə üçün satmayım?

Həsən istehza ilə gülümsünüb dedi:

– Çünki sizin alma bağınızda çoxlu mal-dövlət basdı-rılıb.

– Mal-dövlət? Nə deyirsən, Həsən! Səni qara basmır ki?

– Xeyr, qardaş, mən hələ huşumu itirməmişəm.

– Bəlkə… bəlkə keflisən. Ona görə də hətərən-pətərən danışırsan?

– Ağlını başına yığ, Ağəli! Mən sərxoş deyiləm. Sən özün yaxşı bilirsən ki, mən heç bir zaman sərxoş olmu-ram, şərab mənə təsir etmir. Mənə inan. Bağınızda həqiqətən çoxlu mal-dövlət basdırılmışdır. Orada böyük bir dəfinə vardır.

30

Sevincindən özünə yer tapa bilməyən Ağəlinin üzü güldü. Təəccüblə soruşdu:

– Bəs belə isə nə üçün indiyədək susurdun? Nə üçün bağımızda dəfinə olmasını mənə demirdin?

Həsənin üzündəki istehzalı təbəssüm hələ də yox olmamışdı. O, gülə-gülə dedi:

– Mən belə hesab edirəm ki, sən bunu bilirsən. Restoranda xərclədiyin pulları da həmin dəfinədən götürürsən.

Ağəlinin gözləri yağlı ətə baxan pişik gözləri kimi parıldadı. Onun səbri tükəndi. Tələsik dedi:

– Həsən, qadan alım, bəs onda nə üçün biz burada oturmuşuq.

Tez ol dur, maşın tap, Qubaya gedək. Bağımızdakı dəfinəni çıxardaq. Yarısı sənin, yarısı mənim.

– Sağ ol, dostum, mənə sənin bir qəpiyin də lazım deyil. Öz mal-dövlətim mənə bəsdir. Dəfinənin yerini isə

mən sənə sabah deyərəm.

– Sabah nə üçün, elə indi de, qurtarsın getsin.

– Çünki mən görürəm ki, sən xam adamsan. Dəfinənin yerini sənə indi desəm, gecə ilə başına adam yığıb ba-ğa hücum çəkəcəksən. Hər yanı qazıyıb alma ağaclarının kötüklərini açacaqsan, onları qurudacaqsan.

– Vallah, Həsən, and içirəm, heç nə etmərəm, sabaha qədər gözləsəm ürəyim partlar.

– Yaxşı, Ağəli, indi bu saat mən sənə dəfinənin harada basdırıldığını deyərəm. Ancaq sözümü kəsmə, dedik-lərimə diqqətlə qulaq as, yadında möhkəm saxla. Bil və

agah ol. Dünyada iki cür adamlar olur: ağıllılar və axmaqlar. Ağıllılar mənim kimi olurlar. Alver edib çoxlu pul qa-zanırlar. Axmaqlar isə sənin kimi qəpik-quruş əldə etmək 31

üçün özlərini ora-bura vurur, ayda yetmiş-səksən manata işə girməyə çalışırlar.

– Yəni deyirsən mən də gedim alver edim?

– Alver edəndə nə olar.

– Bazarda durub tuman-köynək satmaqdan nə çıxar?

– Kim sənə deyir ki, gedib bazarda tuman-köynək sa-tasan.

– Bəs sən hansı alverdən danışırsan?

– Mən, Ağəli, hər dəfə azı on min manat gəlir verən alver haqqında danışıram.

– O necə alverdir, qardaş?

– O dəfinə alveridir, Ağəli, dəfinə. Allah sənə böyük bir dövlət verib, sən isə ondan istifadə etməyi bacarmır-san? Bəli. Sənin dəfinənin bir ucu Nüğədi kəndindəki al-ma bağında, ikinci ucu isə Sverdlovsk, Çelyabinsk və

Çkalov şəhərlərindədir, başa düşdün?

– Dostluğumuz haqqı heç nə anlamıram. Bayaq deyirdin ki, dəfinə bağdadır, indi isə Sverdlovskidən, Çel-yabinskdən dəm vurursan.

Bilirsən, Ağəli, sənin alma bağın mənim əlimdə olsaydı, indi milyonerdim. Ağıllı adamlar sizin kimi hərəkət etmirlər. Onlar bağdan yığdıqları almanın kiloq-ramını otuz qəpiyə kooperativ ticarət idarəsinə satmırlar.

Onlar bağda, dərinliyi üç-dörd metr olan zirzəmi qazıyır-lar. Ora saman döşəyirlər. Almaları payızda dərib səliqə

ilə buraya yığırlar, qışa kimi saxlayırlar. Dekabr-yanvar aylarında isə kiloqramına 40 qəpik verib, təyyarə ilə Ural şəhərlərindən birinə daşıyırlar. Ayrı-ayrılıqda kiloqramını üç manat 50 qəpiyə, bir yerdən isə üç manatdan satıb ciblərini pulla doldururlar. Hər il azı on min manat təmiz qazanc əldə edirlər. Onda anladın ay axmaq, yoxsa…

32

Ağəli yerindən qalxıb dostunun boynunu qucaqladı, bir neçə dəfə üz-gözündən öpdü. Fındıqça çalıb oynadı.

Sonra dedi:

– Sağ ol, dostum, çox sağ ol. Sən ölümü yerdən götür-dün. Məni o dünyadan qaytardın. Adam etdin, dəfinənin yerini göstərdin. Mən bütün ömürboyu sənə minnətdar olacağam. Sən məni bir o qədər də axmaq sayma. İnan-dırıram ki, sənin layiqli şagirdin olacağam. Bağı bir az da genişləndirəcəyəm. Yeni alma ağacları əkdirəcəyəm.

– Baxaq görək, Ağəli, axırı necə olacaq?

– Arxayın ol, dostum. Görərsən analar necə oğullar doğub. Ancaq sən mənə özün haqqında heç nə demədin, sənin də alma bağın var?

– Xeyir əşi, mənim alma bağım olsaydı, özümü dünyada ən xoşbəxt adam sayardım. Mən alma-armudu kol-xozlardan satın alıram. Hərdən bir imkan düşəndə Mərdəkandan Moskvaya gül də aparıram. Şüvələn bağlarında gülün birini üç qəpiyə almaq olar. Moskvada isə biri ot-uz-qırx qəpiyə göydə fırlanır.

Dostlar səmimi görüşüb ayrıldılar. Ağəli dərhal qızğın fəaliyyətə başladı, anası ilə Qubaya getdi. Kooperativ ticarət idarəsi ilə müqaviləni pozdu. Gözəl bir anbar tik-dirib bağın almalarını səliqə ilə ora yığdı. Tanış tapıb kolxozçu olduğu haqqında arayış düzəltdi. Yanvar ayında bir-iki ton da yandan alma alıb, özünü verdi Maqnito-qorsk şəhərinə. Almaları üst-üstə kiloqramını üç manatdan satıb, yol xərcini çıxmaqla birdən-birə on iki min manat təmiz qazanc əldə etdi.

Beləliklə “haqqın yolunu tapan” Ağəli hər il qışda Ural şəhərlərindən birinə səyahət edir, sonra bir dəfə ya Novosibirsk, ya da Omsk şəhərlərinə gül aparır, ilin qalan 33

aylarını isə eyş-işrətdə keçirirdi. Adətən, hər dəfə Sibir şəhərlərinə gül səyahətindən sonra, yəni may aylarında Ağəli bir-iki ay Kislovodsk şəhərində istirahət edir, daha doğrusu qumar oynayıb Bakıya qayıdırdı.

QUMAR MƏCLİSİ

İndi də belə idi. Özünü günəşli Azərbaycanın ən xoşbəxt adamlarından biri sayan Ağəli Möhtacov Kislovodsk şəhərində təzə tanış olduğu sarışın bir qızla dağda yerləşən “Xram Vozduxa” restoranında oturub kef edirdi.

Ağəlinin dərdi-qəmi yox idi. Bu günlər Ağəlini hərdən az-çox düşündürən bir şey vardısa, o da qızıl alveri üstündə Həsənin məsuliyyətə cəlb olunması idi. Ancaq Bakıdan şad bir xəbərin gəlməsi müvəqqəti olaraq Həsənin unudulmasına səbəb olmuşdu. Bəli, bu günlər Ağəlinin bəxti bərk gətirmişdi. Tanışlarından biri birinci pul-şey lo-toreyasının cədvəlini Bakıdan Ağəliyə gön-dərmiş, o da cədvəli yoxlayarkən “Volqa” avtomobili udduğunu aşkar etmişdi. Bu münasibətlə Ağəli üç gün-üç gecə Kislovodsk şəhərinin mərkəzindəki “Çayka” restoranında ziyafət təşkil etdi. Araq-çaxır sel kimi axırdı. Dördüncü gün isə Ağəli vaxtını təzə tanış olduğu Lyudmila adlı qıza sərf etmək qərarına gəldi. Dağın başında “Xram Vozduxa” restoranında kef edən Ağəli naharı tez başa çatdırmaq, yaşıllıqlar içərisində qərq olmuş dağda Lyudmila ilə gəzmək istəyirdi. Buna görə də Ağəli xörəkpaylayan qadını çağırıb haqq-hesab istədi. Qadın gülə-gülə dedi:

– Cavan oğlan, təəssüf ki, mən sizdən pul ala bilməyəcəyəm.

– O nə üçün?

34

– Çünki, yediyinizin pulu verilib, özü də artıqlaması ilə.

– Kim? Stolun pulunu kim verib?

– Üzr istəyirəm, cavan oğlan. Onu mən sizə deyə bilməyəcəyəm.

Ağəli ötəri salona nəzər salıb, heç yerdə tanış adam görmədi. Təəccüblə xörəkpaylayan qadına baxdı. Bu zaman lap küncdəki stolun arxasında iki nəfər qafqazlı gəncin oturduğunu gördü. Onlar diqqətlə Ağəliyə baxır, gü-lürdülər. Ağəli Bakı qumarbazlarından “Qızılbarmaq” ləqəbi daşıyan və daim heç bir səbəb olmadan gülən Rantiki dərhal tanıdı. Ağəli sevincindən nə edəcəyini bilmədi.

Meşəli dağda gəzmək də, Lyudmila da yaddan çıxdı. Axı, keçən il Ağəli elə burada, Kislovoskda “Qızılbarmaq Ran-tikdən” iki min manat pul udmuşdu. Ağəli o zaman ali-cənablıq etmişdi. O, Rantikin şərəfinə “Çayka” restoranında böyük ziyafət təşkil etmiş, Bakıya qayıtmaq üçün yumşaq vaqonda ona bilet almış və cibinə yüz manat pul qoymuşdu.

Ağəli dərhal stola yaxınlaşıb, Rantikin əlini sıxdı:

– Xoş gəlmisən, Rantik, nə xoş görüşdür?

– Mən də çox şadam, çox şadam, Ağəli.

– Keçən il iyul ayında görüşmüşdük. İndi isə iyulun əvvəlidir. Deməli, bir ildir ki, ayrılmışıq. Belədir?

– Belədir, dostum, belədir.

– Tanış ol, Ağəli, bu kişi mənim dostumdur, özü də

canlara dəyən oğlandır, – deyə Rantik Yədullanı Ağəliyə

təqdim etdi.

Az sonra Ağəli Lyudmilanı da stola dəvət etdi. Yenidən kef məclisi düzəldi. Bu zaman Rantik üzünü döndərib xörəkpaylayan qadına göz vurdu. O da on şərab bu-35

tulkasını gətirib stolun üstündə qatar düzdü. Butulkala-rın heç birinin üstündə şərabın adı yoxdu. Rantik çaxırı badələrə doldurub dedi:

– Görüşümüz uğurlu olsun!

O dəqiqə stolun ətrafındakılar öz badələrini boşalt-dılar. Ağəli çaxırı böyük məmnuniyyətlə, ləzzət ala-ala iç-di. Onun sevincinin həddi-hüdudu yox idi. O, Rantikə

müraciət etdi.

– Bura bax, dostum, bu ki xalis “kəmşirin”dir.

– Bəli, dostum, düz tapmısan.

– Bəs bayaq mən xörəkpaylayandan “Kəmşirin” istədim. O dedi ki, bizdə belə şərab olmur. Gör sizin burada nə qədər hörmətiniz var ki, sizin üçün “kəmşirin” də gəti-rirlər.

– Səhv edirsən, Ağəli, sənin keçən il mənə etdiyin yaxşılığı unutmamışam. Məni hörmətlə Bakıya yola saldı-ğına görə bir daha minnətdaram. Mən bu şərabları Bakıdan şəxsən sənə hədiyyə gətirmişəm.

– Afərin oğlan. Səndə belə fərasət?

– Görürsən də.

Bu zaman Yədulla gizlincə Rantikin ayağını basdı.

Oğurluq və cibgirlik yolunda həmişə Yədulla ilə birgə addımlayan Rantik quldurun hər bir işarəsini sözsüz başa düşməyə alışmışdı. Ancaq bu dəfə o, Yədullanın nə demək istədiyini anlamadı… Təəccüblə quldurun üzünə

baxdı. Yədulla işarə ilə sarışın qızı göstərdi. Rantik quldurun Lyudmila ilə təklikdə qalmaq istədiyini başa düşüb Ağəliyə tərəf döndü, ağzını onun qulağına yaxınlaşdırıb pıçıldadı:

– Bura bax, dostum, iki dəqiqəliyə bayıra çıx, səninlə

söhbətim var.

36

– Bu dəqiqə.

Onlar üzr istəyib qarşıdakı çəmənliyə getdilər. Yədulla ilə Lyudmila tək qaldı. Yədulla mülayim səslə soruşdu:

– Xanım qız, nə üçün mənə əyri-əyri baxırsınız?

Dünyada qorxu nə olduğunu bilməyən Lyudmila cə-sarətlə dedi:

– Çünki sənin üzündən dələduzluq yağır.

– Yox əşi, heç bilmirdim. Sizdə təqsir yoxdur, xanım qız. Həmişə gözəl qızlar kifir kişilər haqqında bu cür dü-şünürlər. Sizi inandırıram ki, bütün Bakıda mənim kimi mülayim xasiyyətli, dostluqda sədaqətli kişi tək-tük tapılar.

– Yura, deyəsən, özünü öyməyi çox sevirsiniz.

– Yurə nə üçün? Mənim öz adım var.

– Adınız nədir?

– Yədulla.

– Necə-necə? Yatullax.

– Xeyir, Yədulla.

– Əzizim, bu çox çətin addır. Mən bu adı yadımda saxlaya bilmirəm. Gəlin sizin adınızı dəyişib Yura qoyaq.

Bu çox yaxşı addır. Həm də yaxşı səslənir.

– Mən razı deyiləm, xanım qız. Mənim öz adım özümə xoşdur. Lyudmila nə isə fikirləşib əlini stola uzatdı.

Kağız solfetlərdən birini götürüb Yədullanın qabağına qoydu. Onu bir gözü ilə diqqətlə süzərək dedi:

– İndi ki, belədir, adınızı bu kağızda aydın yazın.

Mən də əzbərləyib öyrənim.

Həmişə ehtiyatlı tərpənməyi sevən Yədulla zarafata salıb, adını kağıza yazmaq istəmədi. Ancaq Lyudmila çox israr etdiyindən tezliklə təslim oldu. İri hərflərlə adını yazdı. Bununla iş bitmədi. Lyudmila Yədullaya familyası-37

nı da kağıza yazmağı xahiş etdi. Yədulla təəccüblə soruşdu:

– Xanım qız, deyəsən, üz verəndə astar istəyirsiniz.

Deyin görüm mənim familyamı nə edirsiniz?

– Nə bilim. Mənə belə gəlir ki, bizim bu tanışlığımız təsadüfi deyildir. Siz çox qüvvətli, eyni zamanda cürətli adama oxşayırsınız. Nədənsə düşünürəm ki, siz mənim həyatımda böyük rol oynayacaqsınız. Ona görə də sizinlə

daha yaxından tanış olmaq istəyirəm.

Yədulla daha bir söz demədən salfet kağızında, adının yanında “Balaqardaş oğlu” sözlərini də yazdı.

İyirmi iki yaşlı Lyudmila Kiyevin maşınqayırma zavodunda, kommunist əməyi briqadasında işləyirdi. O buraya üç həftə bundan əvvəl istirahətə gəlmişdi. Hər şeylə

dərindən maraqlanan Lyudmila Ağəli ilə iki gün əvvəl mərkəzi parkdakı rəqs meydançasında tanış olmuşdu. Sa-də fəhlə ailəsində böyüyüb boy-buxuna dolan, gözəl tərbiyə alan Lyudmila yaxşını pisdən ayırmağı bacarırdı. O, Ağəlinin əliəyri adam olduğunu ilk tanışlıqdan hiss etmişdi. Əslində bunu təyin etmək bir o qədər də çətin deyildi. Ağəli Kislovodsk şəhərinə gələn gündən fərqinə

varmadan pulunu sağa-sola xərcləyirdi. Lyudmilanı da maraqlandıran elə işin bu cəhəti idi. O heç bir zaman gecənin bu vaxtı tanımadığı bir kişi ilə dağdakı restoranda əyləşib stəkan-stəkana vurmazdı. Ancaq indi, gecənin yarısı Lyudmilanı “Xram Vozduxa” restoranına gətirib çıxa-ran onun vətənpərvərliyi idi. Axı, Lyudmila Yasenko za-vodda sex komsomol təşkilatının katibi, həm də drujinaçı idi. Lyudmila elə drujinaçı olduğu üçün də indi buraya gəlmişdi. Bəli, bəli, o, Ağəlinin əliəyri adam olduğuna əmin idi. Çünki bu Ağəlinin hər bir hərəkətindən məlum 38

idi. Buna görə də Lyudmila bir drujinaçı kimi Ağəlinin gəlir mənbəyini aşkara çıxarmağı qərara almışdı. Doğrudur, Lyudmilaya heç kim belə bir tapşırıq verməmişdi. O

özü bu işlə maraqlanmış, sayıqlıq göstərmişdi. Doğrusunu bilmək istəsəniz, Lyudmila oğru və quldurlarla gecə

qaranlığında tək qalmaqdan belə qorxmurdu. Bu da səbəbsiz deyildi. Axı, drujinaçılıq etdiyi dövrdə Lyudmila əliəyrilik və xuliqanlıq edən şəxslərlə mübarizədə mətin-ləşmiş və mərd olmuşdu.

İndi Yədullanı diqqətlə nəzərdən keçirən Lyudmila bu kişinin də, onun dostu Rantikin də Ağəli kimi əliəyri adam olduqlarını özlüyündə yəqin etdi. Buna görə də bu adamlarla ehtiyatlı tərpənməyi, onların hər bir hərəkətinə

göz qoymağı qərara aldı.

Lyudmila özünü şən göstərməyə çalışaraq gülə-gülə

soruşdu:

– Yura, deyəsən, özünü öyməyi çox sevirsiniz?

– Yenə məni Yura deyə çağırırsınız? Nə olsun, xanım qız, qoy siz deyən olsun. Ancaq bilin ki, mən öyünmü-rəm, olanı danışıram. Mən qazma ustasıyam. Neft mədə-nindən qabaqcıl qazma briqadasının başçısıyam. Həmişə

mədəndə ən çətin və dərin neft quyularını qazmağı mənə

tapşırırlar. Hər ay azı beş min manat maaş alıram.

– Başa düşmürəm, bütün bunları mənə nə üçün deyirsiniz?

– Çünki siz mənim çox xoşuma gəlirsiniz.

Lyudmila özünü yüngül aparan qızların roluna girməyi qərara alıb əzilə-əzilə dedi:

– Mən çoxlarının xoşuna gəlirəm. Ancaq nə fayda, onların hamısı quru məhəbbətdən dəm vurur.

– Bəs siz hansı məhəbbəti xoşlayırsınız?

39

– Pullu məhəbbəti.

– Ağəli pulludur?

– Bilmirəm, cəmi iki gündür ki, tanış olmuşuq. Bu birinci görüşümüzdür.

– Xanım qız, siz daha nəyi xoşlayırsınız?

– Heç nə. Mən dünyada bir pulu, bir də nəvazişi sevirəm.

– Bunların hamısı məndə var, – deyə Yədulla lovğa-lıqla cavab verdi.

Lyudmila dodaqlarını büzərək həqiqətən artistlik etməyə başladı. İşvə-nazla dedi:

– İnanmıram. Mən, ümumiyyətlə, kişilərə inanmıram.

Onların hamısı dil pəhləvanıdır, – deyə Lyudmila mavi gözləri ilə Yədullanı bir daha diqqətlə süzdü. Sonra əlavə

etdi.

– Köynəyiniz yaxşıdır, ancaq əminəm ki, cibiniz boş-dur.

– Kimin? mənim cibim boşdu? – deyə Yədulla çox ciddi soruşdu.

– Bəli, mənə elə gəlir.

– Heç bilirsiniz mən kiməm?

– Dediniz ki, qazma ustasısınız.

– Onu demirəm.

– Bəs nəyi deyirsiniz?

– Pulluluq məsələsini. Mən, Lyudmila, sizin üçün ağırlığınız qədər xərc çəkə bilən oğlanlardanam.

– Bütün bunlar boş sözdür, Yura. Bəli, bəli, boş sözdür. Həqiqi kişilər sözlə deyil, işlə özlərini göstərirlər.

Yədulla heç bir söz demədən əlini cibinə saldı. Bir brilyant qaşlı üzük çıxardıb Lyudmilanın barmağına tax-40

dı. Bu qədər səxavətli olmasına özü də heyran qala-qala soruşdu:

– Xoşunuza gəlirmi?

– Nə qədər də qəşəngdir, – deyə Lyudmila sevinə-sevinə bir neçə saniyə üzüyə baxdı. Birdən onun qaşları çatıldı. Yədullaya şübhəli baxıb soruşdu:

– Oğurluq mal deyil ki? Birdən məni tutarlar.

Yədulla özünü təhqir edilmiş adam kimi göstərərək inciyən tərzdə dedi:

– Ayıb deyilmi, xanım qız, siz məni təhqir edirsiniz.

– İnciməyin. Yura, bunu mən sizi sınamaq üçün soruşdum. Yədulla səxavətlilikdə bununla kifayətlənmədi.

O cibindən bir dəstə onluq çıxarıb on dənəsini ayırdı. Əs-kinazları Lyudmilanın ovcuna basıb dedi:

– Bura bax, xanım qız, mən istəmirəm ki, siz burda Ağəli ilə qalasınız. Onlar qayıdan kimi bir şeyi bəhanə

edib gedərsiniz.

Lyudmila özünü itirdi. Öz-özünə dedi: “Bu nə kələk-dir mən düşdüm. İndi mən nə edim? Bu pul, bu üzük mənim nəyimə lazımdır. Gərək qaytaram. Deyəsən, bu quldur məni satın almaq istəyir”. Təhqir olunduğunu başa düşən Lyudmila dərhal ayağa qalxıb üzüyü də, pulları da Yədullanın başına çırpmaq, dərhal buranı tərk etmək istədi. Lakin bu zaman ürəyində ikinci bir səs ona dedi. “Yox, yox. Lyudmila, sən səhv hərəkət edirsən. Axı sən komso-molçusan. Bu o deməkdir ki, öz vəzifəni axıra qədər yerinə yetirməlisən. Deməli, müvəqqəti olaraq hər şeyə döz-məlisən. Buna görə də oynadığın rolu davam etdir. Özünü bu əliəyri adamlarla dost kimi göstər, sirlərini öyrən.

Sonra pulu da, üzüyü də milis orqanlarına təhvil verərsən”.

41

Bütün bunları özlüyündə qət edən Lyudmila özünü elə göstərdi ki, guya bir könüldən min könülə bu əliaçıq kişiyə vurulmuşdur. O gülə-gülə Yədulladan soruşdu:

– Əzizim, bəs sonra mən sizi harada görüm?

Artıq qızı özünə məftun etdiyinə əmin olan Yədulla əmredici tərzdə dedi:

– Sabah saat doqquzda “Çayka” restoranının qabağında gözləyəcəyəm. Gəlməsəniz…

– Bu nədir, Yura, siz mənə hərbə-qadağa gəlirsiniz?

– Bəli, gəlirəm.

– Nahaq yerə, sizə bildirmək istəyirəm ki, mən heç nədən və heç kimdən qorxmuram. Yədulla acıqlandı:

– Bunun mətləbə dəxli yoxdur. Dedim ki, sabah səhər körpünün üstündə gözləyəcəyəm.

– Mən də dedim ki, gəlməyəcəyəm. Axı, siz sözünü-zü qurtarmadınız, deyin görək gəlməsəm nə olar?

– Bilmirsən, nə olar? – deyə özündən çıxan Yədulla sağ əlini uzadıb kəlbətin kimi Lyudmilanın qolundan tutaraq sıxmağa başladı.

Yədullanın üzündə iyrənc bir təbəssüm əmələ gəldi.

quldurun gözləri od saçıb vəhşiyanə bir qəzəblə Lyudmilaya baxırdı. Lyudmila əvvəlcə qışqırıb hay-küy salmaq, Yədullaya bir sillə ilişdirib ətrafdakıları köməyə çağırmaq istədi. Lakin buraya hansı məqsədlə gəldiyini yadına salıb yumşaldı. Süni gülüşlə dedi:

– Yaxşı, gələrəm, daha qolumu sıxmaq nə üçün?

– Gücümü sınamaq istədim, – deyə hirsi soyumağa başlayan Yədulla cavab verdi.

– Gücünü sınamağa adam tapmadın, – deyə Lyudmila özü də hiss etmədən Yədulla ilə köhnə tanış kimi “sən”

42

ilə danışmağa başladı – elə gərək öz qüvvətini zəif qızlara göstərəsən.

Lyudmilanın mülayim gülüşü Yədullanı da yumşalt-dı. O, qızın qolunu buraxıb dedi:

– İncimə, Lyuda, bir az hirsləndim. Xasiyyətim tünd-dür. Mən bir sözümü iki edənləri sevmirəm. Dərhal acığım tutur. Mənimlə dostluq etmək istəyirsənsə, sözümə

qulaq as.

– Yaxşı, sözünə qulaq asaram. Ancaq, Yura, məni bir şey çox maraqlandırır.

– Nə?

– Sizin kimi mən də bura kef məclisinə gəlmişəm.

Mən də yeyib-içmək, çalıb-oynamaq istəyirəm. Bəs nə üç-ün məclisin ən şirin vaxtında məni buradan qovursan?

– Çünki Lyuda, biz başqa bir yerə gedəcəyik.

– Hara?

– Sənə nə var?

– Yura, məni də özünlə apar.

– Olmaz. Bizim gedəcəyimiz yer qızlar məclisi deyil.

Lyudmila Yədullagilin gedəcəyi yeri öyrənmək üçün hiylə işlətməyi qərara aldı. Yədullanın üzünə baxıb gü-lə-gülə dedi:

– Bilirsən, Yura, qızlar hər şeylə çox maraqlanırlar.

İndi sənin bu söhbətin məni daha çox maraqlandırdı. Dedim məni də apar, razı olmadın. Aparmırsan, bu sənin öz işindir. Heç olmasa hara gedəcəyini de, nigaran qalma-yım.

– Fikir eləmə, Lyuda. Biz sadəcə olaraq başqa bir yerdə məclis qurmaq istəyirik.

– Harda?

– Dedim sənə dəxli yoxdur.

43

Lyudmila küsəyən qızlar kimi dodaqlarını büzdü.

– Hə, bildim. Məni gecənin bu vaxtı dağdan evə tək yola salırsan. Heç demirsən ki, yolda sataşarlar. Nəzərinə

çatdırıram ki, bu kişilikdən deyil. Özün isə başqa qızlarla kefə gedirsən. Afərin. Belə də dostluq olar?

Yədulla ələ gəldi. O da gülümsəyib soruşdu:

– Lyuda, sən ağzıyırtıq adam deyilsən ki?

– Bu nə sözdür. Mən sirr dağarcığıyam. Mənə inana bilərsən.

– Lyuda məni nahaq yerə başqa qızlara qısqanma. Biz bu gecə kef məclisi deyil, qumar məclisi qurmaq istəyirik.

Lyudmila uşaq kimi sevinə-sevinə dedi:

– Yura, bu çox maraqlıdır, mən ömrümdə bir dəfə də

olsun qumar məclisi görməmişəm, məni də özünlə apar.

– Ay qız, nə üçün tərslik edirsən, dedim ki, yaramaz.