Текст книги "Brilyant məsələsi"

Sən bizə mane olacaqsan.

– Sənin əziz canın üçün mane olmaram. Bir küncdə

sakit oturub qumara tamaşa edərəm.

– Daha bəsdir, Lyuda, səbrim tükəndi. Bir daha bu haqda danışmağa dəyməz. Allah qoysa, başqa bir vaxt səni qumar məclisinə apararam.

Lyudmila israr etməyin yaxşı nəticə verməyəcəyini başa düşüb taktikanı dəyişdi. Yədullanın gözlərinin içinə

baxaraq, gülə-gülə dedi:

– Yaxşı, nə deyirəm, aparmırsan, aparma. Ancaq onu bil ki, mən vədimə xilaf çıxan adam deyiləm. Sən sabah səhər sevgilini restoranın qabağında görəcəksən.

Bu zaman Rantiklə Ağəli iki yaxın dost kimi çəmən-likdə səmimi söhbət edirdilər. Rantikin köhnə dostuna ilk sualı bu oldu:

44

– Yaxşı, Ağəli, nə deyirsən, iclası1 bu gün başlayaq, ya sabaha qalsın?

– Düzünü bilmək istəsən, Rantik, mən bu gecəni Lyudmila ilə keçirmək istəyirəm.

– Lyudmilanı sabaha saxlamaq olmaz?

– Necə məgər, tələsirsiniz?

– Mən heç bir yerə tələsmirəm. Ancaq Yədulla sabah qayıtmaq fikrindədir.

– Hərifdir?

– Hərifliyini bilmirəm, ancaq kalandır.

– Ağəli sualedici nəzərlə dostuna baxdı. Rantik çiyinlərini çəkdi.

– Pulunun qədərini bilmirəm. Saymamışam. Ancaq bilirəm ki, bir çamadandır.

– Afərin! Sənin neçə, siçanın2 var?

– Siçansız sənin düşmənin olsun. Hansı axmaq Kislo-vodskiyə pulsuz gələr. Üç dənə gətirmişəm.

– Qoy sən deyən olsun, Rantik. Mən qıza deyərəm çıxıb gedər. Ancaq bir məsələ məni çox maraqlandırır.

– Hansı məsələ?

– Harada oynayacayıq?

– Əlbəttə, bizim evdə.

– Sizin evdə? Hara düşmüsünüz?

– Şəhərin lap mərkəzində, parkın düz qabağındakı 3

nömrəli evdə mənzil tutmuşuq. Sahibi tək bir qadındır.

Otağı beş günlüyə kirayə götürmüşük.

– Yox, Rantik, bu mənə əl verməz.

– Nə üçün? Mənə inanmırsan?

1 Qumar məclisində işlədilir.

2 Qumar var?

45

– Bu nə sözdür, əzizim, inanıram. Ancaq dost arası pak gərək. Siz ikisiniz, mən tək, ehtiyat igidin yaraşığıdır.

– Bəs sən nə təklif edirsən?

– Bizim evdə oynayaq. Mən də mərkəzdə oluram.

Ancaq qoy bir nəfər də şahid olsun.

– Məsələn, kim?

– Lyudmila. O bizə mane olmaz.

– Yox, Ağəli, qumar hara, arvad hara? Lyudmila orada olsa, nəşəmiz pozular. Mənim belə bir təklifim var, nə

sən deyən olsun, nə də mən. Gəl neytral bir yerdə oynayaq.

– Harada?

– Mehmanxanada. Bir-iki günlüyə nömrə tutaq.

– Razıyam, ancaq iki şərtlə.

– Buyur.

– Birincisi odur ki, gərək, oyun zamanı “Kəmşirin”imiz əskik olmasın.

– Şərabsız oyun olmaz ki, Ağəli. Bəs ikinci şərt?

– Təzə kart lazımdır. Mən köhnə kartla oynamayaca-ğam…

Bu məsələ barəsində də arxayın ola bilərsən, dostum.

Mən dörd dəst təzə kart almışam, çatmasa sabah yenə alarıq.

– Oldu, Rantik, ya sizə verər Allah, ya də mənə.

– Bura bax, Ağəli, nə çox siz-siz salmısan. Mən Yədulla ilə şərik deyiləm. O özü üçün oynayacaq, mən də

özüm üçün.

– Doğru deyirsən? Bu çox yaxşı oldu, – deyə Ağəli ətrafına baxdı, yaxınlıqda adam olmadığını görüb dostunun qulağına pıçıldadı.

– Bura bax, Rantik, gəlsənə bir şey eyləyək.

46

– Nə eyləyək?

– Birləşək.

– Necə yəni birləşək?

– Oyunda birləşək. Lazımı yerdə sən kartını mənə aç, sən çətinə düşəndə isə mən sənin imdadına çataram.

– Yox, Ağəli, bu sözü bir dəfə dedin, daha təkrar et-mə. Mən qumarda düzlük sevirəm. Kimin bəxti gətirsə, o aparar. Qoy bu söhbət öz aramızda qalsın. Mən belə hesab edirəm ki, sən bu sözü mənə deməmisən.

Beş dəqiqə keçdikdən sonra Rantiklə Ağəli geri qayıtdılar. Yədulla ilə Lyudmilanın hərəsi bir küncə çəkilib danışmır, sakit-sakit şərab içirdilər. Onlar stola yaxınlaşan kimi Lyudmila dodaqlarını büzüb Ağəliyə hücuma keçdi.

– İndiyə kimi harda qalmısan? Bu qədər gözləmək olar, daha səbrim tükəndi. Mən gedirəm.

Ağəlinin cavabı Lyudmilanı təəccübləndirdi. Lyudmila elə düşünürdü ki, Ağəli onu buraxmayacaq, güclə

burada saxlayacaq. Ancaq əksinə oldu. Ağəli qızın təklifi ilə dərhal razılaşdı:

– Özün bilən yaxşıdır. Gedirsən, get, mən səni saxla-mıram.

– Yox, Ağəli, qızı tək buraxmaq olmaz, – deyə Rantik etiraz etdi.

– Gəlin hamımız bir yerdə gedək. Əvvəlcə Lyudmilanı yola salarıq, sonra isə bir az gəzərik.

Lyudmila elə düşünürdü ki, restorandan çıxdıqdan sonra bu əliəyri adamları güdəcək, onların hara gedəcək-lərini öyrənə biləcək. Ancaq bu baş tutmadı. Onlar taksiyə

əyləşib şəhərə gəldilər. Lyudmilanın yaşadığı evin qarşı-47

sında maşını saxladılar, Lyudmilanı maşından düşürüb mehmanxanaya getdilər.

Əgər yaxınlıqda bir taksi, yaxud başqa bir avtomobil olsaydı, Lyudmila Yasenko düşünmədən maşına əyləşib, Yədullagili güdər, onların harada qumar məclisi qurduq-larını öyrənərdi. Ancaq gecənin bu vaxtı Kislovodsk şəhərinin dağlıq hissəsində taksi tapmağın çox çətin bir məsələ olduğunu başa düşən Lyudmila xəyala daldı. Əvvəlcə

elə buradan birbaşa milis idarəsinə gedib məsələni danışmaq istədi. Lakin yorulduğunu və bu əliəyri adamlar haqqında hələ heç nə bilmədiyini nəzərə alıb bu işi təxirə

saldı.

…Yarım saat sonra mehmanxanada oyun qızışdı. Əvvəlcə “Poker” və “Vura” oynadılar, xeyli şərab içdilər.

Sonra isə “iyirmi birə” keçdilər. Səhərə yaxın oyun qızışdı. Bank get-gedə artdı. Rantikin əli gətirməmişdi. O, iki saat ərzində bütün pullarını uduzmuş və artıq oyunun ta-maşaçısına çevrilmişdi.

Ağəli isə doğrudan da, deyəsən, bəxtli adam idi. O

əvvəlcə Rantikin pullarını uddu, sonra yavaş-yavaş Yədullanın ciblərini boşaltmağa başladı.

Yədullanın oyununa göz qoyan Rantik onun qəsdən uduzduğunu dərhal hiss etdi. Bu qumarda Yədullanın taktikası idi. “Tapança” həmişə rəqibini şirnikləşdirmək üçün əvvəlcə qəsdən uduzur, oyun qızışandan sonra isə

böyük uduşlu bank düzəldərək, bir-iki gedişə nəinki uduzduğu pulları geri qaytarır, hətta rəqibini lüt də edirdi.

İndi də belə idi. Axı Rantikin özü də bu gecə məhz Yədullanın tapşırığı ilə qəsdən uduzmuş, beləliklə, Ağəlini bərk şirnikləşdirmiş və oyunu qızışdırmışdı. Yədullaya 48

bələd olmayan Ağəli kiçik bankları bir-birinin ardınca ud-duqca sevinir, Yədullanın kobud səhvlərinə heyran qala-raq daha ehtiyat etmir və risklə oynayırdı. Rantik açıq-aydın görürdü ki, Yədullanın Ağəli üçün qazdığı uçurum get-gedə dərinləşir. İndi bircə Ağəlini təpənin başına çıxardıb uçuruma yuvarlamaq qalmışdı.

Axı Yədullanı Kislovodsk şəhərinə, Ağəli Möhtacov ilə qumar oynamağa Rantikin özü gətirmişdi. İş belə olmuşdu.

Xeyli vaxt idi. ki, Yədulla “Volqa” almaq istəyirdi.

Ancaq bu mümkün deyildi. Çünki Yədulla heç bir yerdə

işləmirdi. Maşın almaq üçünsə idarənin xahişnaməsi lazımdı. Birinci pul-şey lotereyasında hansı uduşların oyna-nılacağı haqqında qəzetlərdə elan verildikdə Yədulla sevindi. O, Rantiki yanına çağırıb dedi:

– Bura bax, cibgir ağa, bu lotereyada oynanılan “Volqa” mütləq mənim olacaq.

– Yədulla, nədən bilirsən ki, sənin lotereya biletlərin mütləq “Volqa” udacaq?

– Axmağın biri axmaq. Kim sənə dedi ki, mən lotereya bileti almaq istəyirəm?

– Bilet olmasa, “Volqa”nı nə təhər udacaqsan?

– Biz “Volqa”nı udan adamı axtarıb tapmalı, onun biletini satın almalıyıq.

– Bəlkə o adam lotereya biletini satmaq istəmədi, on-da nə edəcəksən?

– Avam olma, Rantik, artıq pul təklif edərik. Razı olmasa məcbur edərik. O da baş tutmasa başını əyərik.

– Bu bir o qədər çətin iş deyildir. Yədulla, sən bu işi mənə həvalə et. Mən “Volqa”nı kimin udduğunu öyrənərəm. Sonra birlikdə həmin adamın üstünə düşərik.

49

– Razıyam, Rantik. Sən bu işi düzəltsən, peşman olmazsan.

– Arxayın ol, “Tapança”, düzəldərəm.

Rantik vaxtını boş keçirmədi. Bakıda Mərkəzi əmanət kassasında tanış tapdı. Gəncə, Lənkəran, Naxçıvan və Ağ-daş şəhərlərinə məktublar yazdı. Bakıda da bir çox dostlarına müraciət etdi. Ancaq bir şey çıxmadı. Lotereya oy-unlarından on gün keçmişdi. Ancaq “Volqa”nı kimin udduğu hələ də bəlli deyildi. Hər gün səhər Rantik Mərkəzi Əmanət kassasına gəlir, tanış qızdan mənfi cavab alaraq geri qayıdırdı. Hələki, “Volqa” udan şəxs lotereya biletini əmanət kassasına təhvil verməmişdi. Rantik hirsindən dodaqlarını gəmirir, Yədullanın gözünə görünməkdən belə qorxurdu.

İki həftə sonra Kislovodsk şəhərində Rantikə teleqram gəldi. Yaxın dostlarından biri onu telefona çağırdı.

Axşam Rantik telefona gəldi. Kislovodsk şəhəri ilə

danışdı. Zəng vuran Rantikin alverçi dostlarından biri idi.

Rantik soruşdu:

– Axşamın xeyir, barıqa3, səndən nə əcəb.

– Muştuluğumu ver, sənə şad xəbər verəcəyəm.

– Muştuluğun borc olsun, buyur.

– Keçən ilki “Kəmşirin” zəlili yadındadır?

– Qumarbaz Ağəlini deyirsən?

– Həri.

– Əlbəttə. Onu yaddan çıxarmaq olar? Keçən il mənim iki min manatımı aparıb.

– Hə, Rantik, indi əvəzini çıxmağa imkan var.

– Ordadır?

3 Barıqa – oğrular dilində alverçi deməkdir?

50

– Həri. Özü də kalandır. Sağa-sola səpələyir.

– Vaxtım yoxdur. Gələ bilmərəm. “Tapança” burax-maz.

– Vaxt tapmalısan, Rantik, “Tapança” da gəlməlidir.

Axtardığınız Ağəlidir.

– Heç nə başa düşmürəm.

– Son vaxtlar nə axtardığınız, yadından çıxıb?

Rantik sevindiyindən özünü saxlaya bilmədi. Sevincindən soruşdu:

– Mən ölüm, doğru deyirsən?

– Bu boyda zarafat olar? Uduş cədvəlini və Ağəlinin biletini öz gözlərimlə görmüşəm. Dünən gecə restoranda həmin münasibətlə ziyafət verirdi.

– Çox sağ ol, dostum, belə gələrik də, xəcalətindən çıxarıq da. Rantik dərhal “Tapança”nı axtarıb tapdı. Elə

həmin gecə bir yeşik “kəmşirin” şərabı götürüb təyyarə

ilə Mineralnıye Vodı stansiyasına, oradan da elektrik qatarı ilə Kislovodsk şəhərinə gəldilər.

… Oyunu get-gedə qızışdıran Yədulla səhərə yaxın qəti hücuma keçdi. Dörd dəfə Ağəlinin kartını yandırdı, üç dəfə tuz, bir dəfə onluq çıxartdı. Bütün bunların nəticəsində Ağəli pullarını son qəpiyinə qədər uduzdu.

Hirsindən dodaqlarını gəmirən Ağəli nə edəcəyini bilmirdi. Qarşıda yay və payız vardı. O isə bütün pullarını qumara qoymuşdu. Nə etməli? Ağəli yalvarıcı nəzərlə

Rantikə baxdı. Rantik alma alverçisinin nə demək istədiyini başa düşüb “Tapança”ya müraciət etdi:

– Yədulla, bəlkə Ağəliyə borc verəsən?

– Qoy desin görək, nə qədər istəyir? Ağəli sevincək dedi:

51

– Beş dənə. 4

– Girov qoy.

– Bir şeyim yoxdur.

Otaqda gəzişən Rantik Ağəlinin dalına keçdi. Yədullanın diqqətini cəlb etməyə çalışdı. Bayaq qumar oynayan zaman Rantik gizlincə Ağəlinin ciblərini axtarmış, lotereya biletinin pencəyinin cibində saxladığını öyrənmişdi.

Rantik çox çalışdısa da Yədulla ona baxmadı. Axırda öskürdü. Yədulla başını qaldıranda Rantik ona Ağəlinin pencəyini göstərdi. Yədulla dərhal:

– Eybi yoxdur, mən sənin pencəyini beş yüz manata girov götürməyə hazıram.

Ağəli “Volqa” udan lotereya biletinin pencəyinin cibində olduğunu unutmuşdu. Buna görə də təəccüblə soruşdu:

– Necə? Sən səksən manatlıq pencəyi beş yüz manata girov götürürsən?

–Həri, Ağəli, mən alicənab adamam.

Az sonra Ağəli, borc aldığı beş yüz manatı da uduzdu. Onun qaşları çatılmış, rəngi ağarmışdı. Hirsindən bo-ğulan Ağəli güclə ayaq üstə dururdu. Ürəyində Yədullanı da, onu buraya gətirən Rantiki də söyürdü.

Rantik keçən ilin hayıfını Ağəlidən çıxmaq üçün onu elə bu vəziyyətdə qoyub getmək istəyirdi. Lakin “Tapança”nın gələcək üçün böyük planları vardı. O həmişə öz planlarını hamıdan gizli saxlayırdı. Yədulla özünə daim tabe olan, həmişə itaətdə duran “öl desən ölən, qal desən qalan” dostlar qazanmaq istəyirdi. Ağəli tez-tez başqa-başqa şəhərləri gəzən adamlardan biriydi. Buna görə

4 Beş min manat.

52

Ağəlini də özünə tabe etmək istəyirdi. Yədulla Rantiklə

razılaşmadı. Ona acıqlanıb dedi:

– Sən çıx get. Sabah səhər “Çayka”nın qabağına gəl.

İndiyədək heç bir zaman Yədullanın bir sözünü iki etməyən Rantik “baş üstə” deyib dəhlizə çıxdı. “Tapança”

hələ də ayaq üstündə duran Ağəlinin qolundan tutub divanın üstündə əyləşirdi. Cibindən bir bıçaq, pistolet və bir beşbarmaq çıxardıb dedi:

– Qulaq as, bacı oğlu, pul üçün darıxma. Mən sənə

kefin istədiyi qədər pul verə bilərəm. Ancaq mənə Rantik kimi sözə baxan həmişə itaətdə olan sədaqətli dostlar lazımdır. Sən mənim xoşuma gəlirsən, səni də dostluğa qəbul etmək istəyirəm. Mən sənin kim olduğunu, heç bir yerdə işləmədiyini, qışda alma satdığını, cibində saxta sənəd gəzdirib, özünü kolxoz mühasibi kimi qələmə verdiyini, bu günlərdə lotereya bileti ilə “Volqa” udduğunu yaxşı bilirəm. Mən səni tutdura da bilərəm. Ancaq sənin mal-dövlətində tamahım yoxdur. Əgər mən sənin pulla-rına yiyələnmək istəsəydim, gecə ikən dağda səni də, Lyudmilanı da öldürərdim. Ancaq gördüyün kimi mən belə etmədim. Səninlə düzənqulu qumar oynadım. Bu dəfə sənin bəxtin gətirmədi. Buna mən təqsirkar deyiləm.

Allah səndən alıb mənə verdi. Pullarının yarısını geri qay-tararam. Pencəyinin cibindəki lotereya biletini də verərəm. Ancaq “Volqa” mənim olacaqdır. Avtomobili sən alacaqsan, sən saxlayacaqsan. Sən sürəcəksən. Bu şərtlə

ki, istədiyim vaxt sən maşınla mənim qulluğumda hazır olasan. Əgər razısansa, əlini mənə ver, razı deyilsənsə, xudahafiz. Biz çıxıb gedirik, sən isə burada lüt qal.

Pullarının yarısının qaytarılacağını eşidən Ağəli özünə gəldi. Yədullanın əlini bərk-bərk sıxıb dedi: 53

– Razıyam, razıyam.

– Ürəkdən?

– Canla-başla.

– Bu sözlərin əsl mənasını bilirsən?

– Həri. Necə məgər?

– Bu o deməkdir ki, sən mənim hər bir tapşırığıma etiraz etmədən əməl etməlisən.

– Edərəm.

– Ağəli, bil və agah ol. Mən yaman gündə dosta yardım əlini uzatmağı bacarıram. Mən istəyirəm ki, sən mə-nə itaətkar dost olasan. Elə et ki, mənim bir sözüm iki olmasın. Əks-təqdirdə… – deyə Yədulla sözlərinin daha tə-sirli olması üçün stolun üstündəki pistoleti götürüb Möhtacovun gözləri qarşısında atıb-tutdu – nəticəsi sənin üçün çox pis ola bilər. Mən zarafat-zad sevən adamlardan deyiləm. Heç kimin də təqsirindən keçmirəm. Məni satan adamlarla bir şeylə – doqquz qramlıq güllə ilə hesablaşı-ram. Mənim hər yerdə adamlarım var. Hara getsən səni taparlar. İndi yaxşı-yaxşı fikirləş. Bax, gör mən deyən dostluğa hazırsanmı?

– Hazıram.

***

Qabaqcadan şərtləşdikləri kimi Rantik səhər “Nar-zan” mehmanxanasından çıxıb saat 9-da “Çayka” restoranının qabağına gəldi. O, Lyudmilanın da burada olduğunu, iri elektrik saatının altında gəzişdiyini görüb təəccübləndi. Ona yaxınlaşıb soruşdu:

– Lyudmilacan, salam. Burada kimi gözləyirsən? Qız suala sual ilə cavab verdi:

– Bəs siz burada nə edirsiniz?

54

– Mən Yədullanı gözləyirəm.

– Mən isə görüşə çıxmışam, cavan oğlan.

– Kiminlə, Ağəli də bura gələcək?

– Xeyir, səhv edirsiniz, mənə görüşü Yura təyin edib.

Kiyevin cazibədar Peçorsk məhəlləsindən Kislovodsk şəhərinə istirahətə gələn Lyudmila Yasenko ucaboylu, qamətli, cazibədar bir qız idi. Onun incə beli, iri ala gözləri, sarışın saçı vardı. Qulaqlarına taxdığı mavi rəngli şüşə

sırğalar və ağ uzun boynuna saldığı yaşıl boyunbağı onu daha gözəl, daha məlahətli edirdi.

Dünən gecə “Xram Vozduxa” restoranında Yədullanın qorxusundan Lyudmilaya heç bir əhəmiyyət vermə-yən Rantik indi gözləri ilə qızı yeyir, onu tərifləyir, bir könüldən min könülə bu qıza aşiq olduğunu bildirirdi.

– Lyudmilacan, dediyiniz Yura kimdirsə, xoşbəxt adamdır.

– Nə üçün?

– Çünki onun sizin kimi məlahətli, gözəl bir tanışı vardır.

– Rantik, dedikləriniz komplimentdir, yaxud həqiqət?

– Həqiqətdir, can, həqiqət. Mən düz danışan adamam. Mən həyatda ancaq gördüyümü deyirəm. Yaxşı bilirəm ki, həsəd aparmaq yaxşı şey deyil. Ancaq buna baxmayaraq, bir daha açıq-aydın təkrar edirəm. Mən sizin Yuriyə həsəd aparıram.

– Həsəd aparmaq nə üçün? İstəsəniz, siz də mənim yaxın tanışım, dostum ola bilərsiniz.

– Lyudmilacan, dedikləriniz həqiqət olsa, mən özümü dünyanın ən xoşbəxt adamlarından biri sayaram. Öm-rümün yarısını sizə qurban verərəm.

55

– Sizin ömrünüz mənim nəyimə gərəkdir. Belə şeydən danışın ki, maraqlı olsun. Adam istəsə, həyatda hər bir arzusuna çata bilər. Bunun üçün çox çalışmaq, yaxşıca tər tökmək lazımdır.

– Yaxşı, deyin görək sizin məhəbbətinizi qazanmaq, sevgiliniz olmaq üçün mən nə etməliyəm?

– Birinci növbədə qadına hörmət etməyi bacarmalı-san.

– Mən hazır.

– Söz ilə Rantik, yaxud iş ilə?

– İş ilə. Nə əmriniz varsa, yerinə yetirməyə hazıram.

– Mənim əmr etməyə ixtiyarım yoxdur, Rantik, mən ancaq xahiş edə bilərəm.

– Lyudmilacan, sizin hər bir xahişiniz mənim üçün əmrdir. Buyurun, nə istəyirsiniz edərəm.

– Mən heç nə buyurmuram. Qadının könlünü almaq istəyən kişinin özü gərək hərəkət etsin, papağını qabağına qoyub fikirləşsin, sevgilisinə yaxşı-yaxşı hədiyyələr alsın.

– Aydındır, Lyudmilacan, aydındır. Mən hər şeyi başa düşdüm. Mən elə lap bu gün sizə qiymətli hədiyyə

alaram.

– Sağ ol, Rantik, mən sənə minnətdaram. Ancaq mən səndən hədiyyəni bir şərtlə qəbul edərəm.

– O hansı şərtdir?

– Gərək ağzın yırtıq olmasın. Bu sirdən heç kim xəbər tutmasın. Bir sən biləsən, bir də mən.

– Söz verirəm ki, bizim sirrimizi sizdən, məndən, bir də ki, allahdan başqa heç kim bilməyəcək.

Lyudmila ilk görüşdən Yədulla ilə Rantikin də düz olmadıqlarını yəqin etmişdi. Buna baxmayaraq dünən ge-cə, “Xram Vozduxa” restoranında Yədullanın özünü ma-56

hir bir qazma ustası kimi qələmə verməsi Lyudmilanın zənnini yanıltmışdı. Lyudmila şübhədən çıxmaq, həm Yədullanın, həm də Rantikin sənətini öyrənmək üçün kiçik bir hiylə işlətməyi qərara aldı. O, Rantikin geyimini aşağıdan yuxarı süzüb dedi:

– Rantik, sizin qadınlara eşqnamə oxumağınız məni təəccübləndirir. Gözəl qızı özünün məşuqəsi etmək istəyən kişinin gərək çoxlu pulu olsun. Siz isə geyiminizdən adi bir mühasibə oxşayırsınız.

Özünü öyməyi Yədulladan da çox sevən, hər bir yerdə özünü başqa bir sənətin sahibi kimi qələmə verməyi bacaran Rantik də yalan danışmağı qərara alıb özünü təriflədi:

– Siz nə danışırsınız, Lyudmilacan, mənim pulum yoxdur? Siz məni mühasibə oxşadırsınız, ha…ha…ha…

Çox gülməlidir. Mən diş həkimiyəm, Lyudmilacan, diş

həkimi. Bakıda mənim kimi məşhur stomotoloq tapılmaz.

Mənim öz müştərilərim var. Respublikamızın bütün rayonlarından diş saldırmaq üçün həkim Nalbaldyanın yanına gəlirlər.

Lyudmila Rantikin yalan danışdığını dərhal başa düşdü. Ancaq məsələnin üstünü açmadı. O, Yədullanın da yalan satdığını aydınlaşdırmaq üçün Rantiklə razılaşdı:

– Çox şadam, Rantik. Diş həkimi yaxşı, gəlirli sənətdir, heç olmasa, gələcəkdə mənim dişlərim xarab olsa, kömək edərsiniz. Deyin görək bəs Yuranın sənəti nədir?

– Yura kimdir, mən onu tanıyıram?

– Lap yaxşı tanıyırsan, o, sizin ən yaxşı dostunuzdur.

– Siz səhv edirsiniz, can, mənim Yura adlı nəinki dostum, heç tanışım belə yoxdur.

57

Lyudmila qəhqəhə çəkib güldü.

– İndi gələr, baxıb tanıyarsınız, mən əminəm ki, elə

sizi də buraya Yura göndərib.

Rantik şaşqınlıqla Lyudmilaya baxdı.

– Mən heç nə başa düşmürəm.

– Nahaq yerə. Mən Yədullanı gözləyirəm.

– Belə deyin, deməli, dünən biz bağda Ağəliylə dərd-ləşən zaman Yədulla sizi bişirib?

– Fu, bu nə qədər kobud sözdür. Yura sadəcə olaraq mənə dostluq təklif edib. O, qüvvətli və cəsur kişiyə oxşayır. Mənim belə adamlardan xoşum gəlir.

Yədulladan qorxan Rantik özünü itirdi. O, Yədullanın kəmhövsələolduğunu yaxşı bilirdi. Lyudmilaya sa-taşması xəbəri Yədullaya çatsa, böyük cəza alacağını başa düşən Rantik bayaqdan bəri bu sarışın qıza dediklərini bir zarafat kimi qələmə verməyə çalışdı:

– Siz məni səhv başa düşürsünüz, Lyudacan, bayaqdan mən sizinlə zarafat edirdim. Axı, mən bilirdim ki, siz Yədullanın tanışısınız. Düz buyurursunuz. Elə məni də

buraya Yuranın özü göndərib. Bir azdan özü də gəlib çıxar. Məhəbbət söhbətini isə darıxmamaq üçün danışmağa başladım. Yoxsa mənim başqa qadınlarla nə işim? Öz ailəm var. Arvadımı, uşağımı çox sevirəm. Onları başqa heç bir qadına dəyişmərəm. Bunlardan başqa mən qadınları sevmirəm, araq-çaxırı daha çox xoşlayıram.

Lyudmila Rantikin Yədulladan çox qorxduğunu başa düşüb dedi:

– Rantik, belə sözlər nəyə lazım, mən cavanlığıma baxmayaraq dünyagörmüş adamam. Hər şeyi anlayıram.

Qorxmayın, mən Yuraya heç nə deməyəcəyəm. Sirr saxlamağı bacarıram. Siz isə mənim yaxşı dostum olarsınız.

58

– Çox sağ olun, Lyudacan.

– Rantik, sizə bir sualım var.

– Buyurun, mən sizin bütün suallarınıza cavab verməyə hazıram.

– Yura mənə yaxşı təsir bağışlayıb. İstəyirəm biləm ki, onun sənəti nədir?

Rantik bir anlığa çaşdı. Nə cavab verəcəyini bilmədi.

Buna görə də ağlına gələn ilk sənətin adını çəkdi:

– Ticarət işçisidir. Mağaza müdiridir.

Lyudmila hiylə işlətməyi qərara adıb təəccüblə soruşdu:

– Mağaza müdiri? Bəs o deyirdi ki, zərgərdir.

Rantik axmaqlığını başa düşüb dərhal sözünü dəyişdirməyə çalışdı:

– Qabaqlar mağaza müdiri idi. Zərgərliyə isə təzə

başlayıb. Lyudmila bunların hər ikisinin düz adam olmadığına yəqinlik hasil etdi.

Elə bu zaman Kislovodsk şəhərini tən ortasından ya-rıya bölən Olxovka çayı üzərindəki körpüdə bir taksi dayandı. Yədulla taksidən düşüb onlara yaxınlaşdı. Rantikin Lyudmila ilə şirin söhbət etdiyini görüb qaşqabağını salladı. Dişini qıcıda-qıcıda dedi:

– Bura bax, Rantik, yolunu azma ha, sonra peşman olarsan.

– Bu nə sözdür, qədəş, adam da dostunun məşuqəsi-nə xəyanətlə baxar?

– Mən bunu deyə bilmərəm. Ancaq yadında möhkəm saxla: bir şey hiss etsəm, özünü ölmüş bil.

– Arxayın ol, qədəş, mən Lyudmilanı bir ana-bacı ki-mi mühafizə edəcəyəm.

– And iç.

59

– “Tapança”nın canı üçün.

– Yaxşı, inandım. İndi bu qızı sənə tapşırıram.

– Mən bu qızı nə etməliyəm?

– Mənə belə gəlir ki, dünən mən bu axmaq qızının yanında artıq-əskik danışmışam. Hətta gərək ki, onun vü-cuduna aludə olub, adımı, atamın adını da ona demişəm.

Özün bilirsən ki, mən adam tanımaqda ustayam. İndiyədək çox adamlar görmüşəm. Ancaq bu qızın nə yuvanın quşu olduğunu başa düşə bilmirəm. Qorxuram satqın adam olsun. Onda başını əkmək lazım gələcək. Rantik diksindi. Rəngi qar kimi ağardı. İndiyədək Yədulla ona bir sıra mühüm tapşırıqlar vermişdi. Bu tapşırıqlar bir-birindən qorxulu və dəhşətli idi. Rantik bu tapşırıqları həmişə canla-başla yerinə yetirmişdi. İndi isə ilk dəfə ona adam öldürmək tapşırığı verildi. Çox qorxaq bir adam olan Rantik Lyudmilanın həyatını mühafizə etmək xatirinə deyil, özünü bu bəladan qurtarmaq xatirinə Yədullanı sakitləşdirməyə can atdı:

– Qədəş, nə danışırsan? Bu yazıq qız heç də satqın adama oxşamır. Bayaqdan bəri səni tərifləyir. Elə hey sə-nə vurulduğundan danışırdı. Sən isə onu itirmək istəyirsən. Bu ki, insafsızlıq olar.

Həmişəki kimi yenə də Yədullanın üzündə iyrənc təbəssüm oyandı. O, Rantiki ələ salaraq dedi:

– Hə, cibgir ağa, ey dövşan ürəkli adam. Yenə rəngin nə üçün ağardı, qorxursan?

– Mən səninlə, qədəş, heç nədən qorxmuram.

– Bəs mənsiz?

– Qədəş, Allah eləməsin sənsiz mənim bir günüm olsun.

– Yalan deyirsən, məlun.

60

– “Tapança” canı doğru deyirəm.

– Rantik, de görüm mənə tabesən, ya yox?

– Bu nə sözdür, qədəş, mən sənin yolunda ölümə gedərəm.

– Bəs onda nə üçün bu qızın başını itirməyə qorxursan?

– Qədəş canı mən heç nədən qorxmuram. Bu qızın başını itirməyə nə var. Heç onu bıçaqla da vurmaq lazım gəlməz. Axşam şərabla dəm edib, çıxararam Qırmızı dağın başına, oradan da itələyərəm uçuruma, qurtarar gedər. Mən başqa şeyə heyfslənirəm.

– Nəyə, ay cibgir ağa?

– Deyirəm ki, yazıq qızdır. Cavan, özü də göyçək, həm də sənə vurulub. Heç bir təqsiri olmayan yerdə ad-am istəmir ki, bu qız ömrünü bizə bağışlasın.

– Axır mən ona inanmıram.

– Mən isə inanıram. İstəyirsən, qədəş, qoy onu əvvəlcə bir yoxlayım, bəlkə bir şey öyrənə bildim, əgər o, doğrudan da satqındırsa,.. – deyə dişlərini qıcırdan Rantik danışığını xüsusi məna ilə başa çatdırdı.

– Yaxşı, Rantik, yoxla, mən sənə inanıram. Əgər o doğrudan da bizim adam olmaq istəyirsə, onu aparıb lap Kiyevə qədər yola salarsan. Əsas iş odur ki, qızı burada gözdən qoymayasan. Bizi sata bilər.

Lyudmila ilə birlikdə Kiyevə gedəcəyindən sevinən Rantik ürəyində şadlandı. Xaricdə isə özünü ciddi saxlayıb soruşdu:

– Bəs sən özün nə üçün onu yola salmaq istəmirsən?

– Mən Ağəli ilə Bakıya qayıdıram. “Volqa”nı tez almaq lazımdır.

– Qədəş, sənə yaxşı yol.

61

– Sağ ol. Kiyevə getməli olsan, orada bir-iki gün qa-larsan, Lyudmilagilin evinə bələd olarsan. Çalış bir mənzil tap. Üç-dörd ayın pulunu qabaqcadan ver, lazım olar.

Bacarsan, Kiyevdəki yaxşı oğlanlarla da tanış olarsan.

Bəlkə yaxınlarda oraya gəzməyə getdik. Əgər Kiyevə getməli olmasan, sabah təyyarə ilə Bakıya qayıt.

– Baş üstə.

Yədulla Rantiklə söhbətini qurtarıb Lyudmilaya müraciət etdi:

– Qəşəng qız, təəssüf ki, mən çox tələsirəm. Səninlə

görüşməyə, oturub söhbət etməyə vaxtım yoxdur. Mən Ağəli ilə Bakıya qayıdıram. Vacib işimiz var. Mənə neft mədənində təcili olaraq yeni bir quyu qazmaq tapşırıblar.

Sənin də burada qalmağını məsləhət bilmirəm. Rantik sə-ni Kiyevə aparar, evinin yerini öyrənər. Sonra mən vaxt tapıb sənə dəyərəm. Sənə bir şey-zad lazım olsa, utanma-dan Rantikə de. O mənim dostum və vəkilimdir. Ancaq qabaqcadan xəbərdarlıq edirəm: yadında möhkəm saxla, bir-birinizlə əlaqəniz bacı-qardaş kimi olmalıdır. Əks-təqdirdə hər ikinizi ölmüş bilin.

Lyudmila şıltaqlıqla dedi:

– Yura, bu necə olan işdir? Məni ömründə ikinci dəfədir ki, görürsən. Biz cəmi-cümlətanı on beş dəqiqə

söhbət etmişik, indi nə ixtiyarnan mənə ağalıq edirsən.

Sən bir üzük və yüz manat verməklə məni özünə qul etmək istəyirsən? Belə şey olmaz, heç məni tərbiyə edib bö-yüdən valideyinlərim belə əmrlər vermirlər. Sən isə ilk gündən at kimi mənim boynuma xamut salmaq və cilovu-mu əlinə almaq istəyirsən. Mən heç bir vaxt belə şeylərə

razı ola bilmərəm. Alın, bu da sizin hədiyyəniz, – deyə

62

Lyudmila barmağındakı üzüyü çıxardıb Yədullaya uzatdı, pulunuzu isə bu dəqiqə verərəm.

Yədulla ilan sancmış adam kimi durduğu yerdən sıçrayıb, qüvvətli əli ilə kəlbətin kimi Lyudmilanın qolundan yapışdı, hirslə dedi:

– Qəşəng qız, bu dünyada hələ indiyədək heç kim mənim bir sözümü iki eləməyib, eləyə də bilməz. Mən bu-na yol vermərəm.

Lyudmila Yədullanın dəhşətli sifətini, üzündəki kin və qəzəbi görüb qorxuya düşdü. Qolunu dartıb onun əlindən çıxarmaq istədi. Lakin buna müvafiq ola bilmədi. Bir az yumşalıb yalvardı.

– Yura, axı mən bura istirahətə gəlmişəm. Hələ heç Kislovodsk şəhərinin üzünü əməlli-başlı görməmişəm.

Hələ də Lyudmilanın qolunu buraxmayan Yədulla əmrverici tərzdə dedi:

– Bunun mənə dəxli yoxdur. Sən bu gün mütləq Rantiklə Kiyevə qayıtmalısan.

– Axı, mən istəmirəm.

– Yox, Lyuda, istəyirsən. Yoxsa…

– Yaxşı, heç olmasa qolumu burax. Ağrıyır.

Yədulla qızın qolunu buraxdı. Lyudmila qolunu ovuşdura-ovuşdura dedi:

– Sən lap heyvərəsən. Məgər sizlərdə qızla bu cür rəftar edirlər? – deyə ağ qolunda Yədullanın barmaqlarının buraxmış olduğu zolaqları ona göstərdi.

– İndi barmaqlarının yerində göy ləkə qalacaq.

– Eybi yoxdur, keçib-gedər.

– Sənə nə var, indi çıxıb gedəcəksən. Mən isə qolumu bintlə bağlamalı olacağam. Xalq da deyəcək ki, görəsən bu qızın qoluna nə olub? Bir də sən bir şeyi başa düşmək 63

istəmirsən. Axı, mənim evdə atam-anam, qohum-qardaşım var. Bu tezliklə Kiyevə qayıtsam səbəbini soruşmazlar?

Bir şeyi bəhanə edərsən. Deyərsən ki, Kislovodsk şəhərinin havası mənə düşmədi. Xəstələndim. Daha mənim səninlə çənə-boğaz olmağa vaxtım yoxdur. De görüm, gedirsən, ya yox?

Lyudmila tələsik cavab verdi:

– Hirslənmə, dedim ki, gedirəm.

– Bax, belə. Sağlıqla qal, – deyə Yədulla Lyudmilanın əlini sıxdı.

Hələ də qolunu ovuşdurmaqda olan Lyudmila küsəyən tərzdə cavab verdi:

– Yaxşı, Yura, salamat get, ancaq de görüm sonralar mən səni harada tapım? Axı, sən mənə hədiyyə vermisən, xəcalətindən çıxmaq istəyirəm.

– Zəhmət çəkib məni axtarma, xanım qız. Ünvanını Rantikə ver, mən özüm gəlib səni taparam.

Yədulla dönüb bayaqdan bəri onu körpünün üstündə

gözləyən taksiyə tərəf addımladı. Ağəli avtomobildən boylanıb həsrətlə Lyudmilaya baxdığını görüb qaşqabağını salladı. Sürücünün yanında əyləşib hirslə dedi:

– Mineralnıye Vodıya sür.

Taksi gedən kimi Lyudmila Rantikə müraciət etdi:

– Bura bax, oğlan, mən, doğrudan, Kiyevə qayıtmalıyam?

– Bəli.

– Bəlkə mən getmədim. Axı mənim burada işim var.

– Belə olmaz. Lyudmilacan. Sən getməsən, o mənim dədəmi dalıma sarıyar.

– Sən Yuradan qorxursan?

64

– Bəli, qorxuram.

– Axı nə üçün? O zərgər, sən isə diş həkimi.

– Aramızda haqq-hesab var. O qızıl verir, mən də diş

salıram. Mən Yuranın sözünə baxmasam, məni sata bilər.

Lyudmilanın üzü dəyişdi. Bayaqkı artistlikdən əsər-əlamət qalmadı. O, ciddi surətdə dedi:

– Yalan deyirsən. Nə o zərgərdir, nə də sən diş həkimi. Hər ikiniz yalançı və fırıldaqçısınız. Elə Ağəli də sizin tayınızdır. Tez ol de görüm nə sənətin sahibisiniz? Yoxsa buradan bir addım belə atmaram. Mən əvvəl-axır, kiminlə

oturub-durduğumu bilməliyəm, ya yox? Yədulla mənə

demişdi ki, qazma ustasıdır. Sən isə gah mağaza müdiri, gah da zərgər kimi qələmə verirsən. Bunların hansı düzdür? Sənin özün də heç diş həkiminə oxşamırsan. Əminəm ki, sənin stomotologiya elmindən xəbərin belə yoxdur. De görüm sənətin nədir?

Lyudmilanın qəflətən hücumu Rantiki çaşdırdı. O nə

cavab verəcəyini bilmədi. Dili pəltək vura-vura dedi:

– Yaxşı, mən sənətimi sonra deyərəm.

– Bilirsən, Rantik, axı mən özüm də düz yuvanın qu-şu deyiləm. Düzünü bilmək istəsən, elə mən də oğru-fason adamam. Odur ki, mən sizin sənətinizi indi bilmək istəyirəm.

– Lyudmilacan, biz hər ikimiz…

– Hə, dayanma, de görüm siz hər ikiniz nə edirsiniz?

A…a… boğazın nə üçün qurudu. İstəyirsən dalısını mən deyim, elə hər ikiniz oğru, quldur və qumarbazsınız, eləmi?

Rantik başını aşağı salıb dinmədi. Lyudmila onun qoluna girdi. Daha sorğu-sual etmədən şəhərə tərəf addımladı. Onlar “Çayka” restoranında birgə nahar etdilər. Ran-65

tik Lyudmilanın ünvanını soruşub öyrəndi. Özü isə qızı azdırmaq üçün həm familyasını, həm də ünvanını yalan dedi.

Az sonra Rantik sərxoş oldu. Lyudmila isə beş dəqiqəliyə bayıra çıxdı. Qız restorandan birbaşa Kislovodsk şəhər milis idarəsinin cinayət-axtarış şöbəsinə gəldi. Bütün əhvalatı milis mayoruna danışdı. Yədulladan hədiyyə

olaraq aldığı qızıl üzüyü və yüz manatı da rəisə təhvil verdi. Fərəhlə dedi:

– Görürsünüz, yoldaş mayor, deyəsən, mən böyük bir quldur dəstəsini ifşa etmişəm. Bu hədiyyələrdən görünür ki, onlar yolkəsəndirlər.

Milis mayoru üzüyə diqqətlə baxıb dedi:

– Yoldaş Yesenko, bu üzük nə qızıl, nə də qaşı brilyantdır, saxtadır. Belə üzüklərin biri təzə pulla üç manata satılır. Yüz manat pul isə ciddi məsələdir. Gedək restorana, dediyiniz Rantiklə tanış olaq.

Otuz dəqiqə keçəndən sonra milis mayoru ilə Lyudmila restorana gəldilər. Ancaq Rantiki burada tapa bilmədilər. Görünür, Lyudmilanın itməsi cibgir Rantiki şübhəyə salmışdı. O, tez naharın pulunu verib buranı tərk etmişdi.

Ancaq vətənpərvər ukraynalı qız Lyudmila Yesenko-nun əməyi hədər getməmişdi. İki gün sonra bu quldur haqqında məlumat Bakı şəhər milis idarəsinə çatdırılmış-dı.

CƏSUR GÖZƏTÇİ

Yədullanın Bakıya gəlməsi münasibətilə Ağəli Dağüstü parkdakı “Dostluq” restoranında böyük bir ziyafət 66

təşkil etdi. Yədulla Ağəlinin dostlarına bir mühəndis ki-mi təqdim olundu. Onun Mahaçqaladan Bakıya ezamiyyətə gəldiyi elan edildi. Yədulla da borclu qalmadı. Ağəlinin dostlarını bir axşai “İnturist” də, bir dəfə isə Suraxa-nıdakı məşhur fabrik-mətbəxdə qonaq etdi. Dağıstanlı gənclərin də səxavətli olduğunu sübut etmək üçün araq-çaxırı sel kimi axıtdı.