Текст книги "Кліч Ктулху (зборнік)"

II. Дэман пошасці

Я ніколі не забудуся на тое жудаснае лета, калі, быццам крыважэрны іфрыт-пасланец з палацаў Эбліса, на Аркхэм абрынуўся тыфус. Шаснаццаць гадоў мінула, але аркхэмцы дагэтуль з жахам згадваюць пякельную навалу, калі дэман пошасці распасціраў свае перапончатыя крылы па-над цвінтаром царквы Збаўцы, загрувашчаным трунамі. Я таксама згадваю тую часіну з жахам, але яго сапраўдныя прычыны – цяпер, калі Герберт Ўэст знік – ведаю толькі я адзін.

Мы з Ўэстам займаліся на летніх аспіранцкіх курсах медыцынскага факультэта Міскатоніцкага ўніверсітэта, дзе мой сябар здабыў сумную вядомасць праз свае вычварныя эксперыменты па ажыўленні памерлых. Пасля таго як ён знішчыў процьму дробных жывёл – у навуковых, вядома, мэтах, – яго даследаванні прымусова прыпыніліся на загад нашага дэкана доктара Алана Холсі, які да ідэй Ўэста заўсёды ставіўся скептычна. Нягледзячы на забарону, Ўэст працягваў таемна ладзіць эксперыменты ў сваёй убогай студэнцкай кватэрцы, а аднойчы нават скраў мерцвяка з жабрацкіх могілак і прыцягнуў цела ў закінуты дом на Мідаў-Хіл.

Я быў яго памагатым у гэтай агіднай справе і бачыў, як ён увёў рэагент у вену мерцвяка, спадзеючыся аднавіць хімічныя і фізічныя працэсы ў струпянелым целе. Вынік быў страшны – мы абодва ледзь не звар’яцелі ад жаху, зрэшты, потым растлумачыўшы свой спалох крайнім нервовым напружаннем. Пасля гэтага выпадку Ўэст так і не здолеў пазбавіцца непрыемнага пачуцця, быццам хтосьці альбо штосьці яго няспынна пераследуе. Цела паддоследнага ўжо пачынала гніць – відавочна, для аднаўлення нармальных псіхічных працэсаў экзэмпляр мусіў быць абсалютна свежым, – а пажар у закінутым доме перашкодзіў нам пахаваць мерцвяка. Мы б пачуваліся значна спакайней, калі б ведалі дакладна, што ён ляжыць у зямлі.

Пасля таго няўдалага эксперыменту Ўэст часова кінуў свае даследаванні, але няўрымслівасць прыроджанага навукоўца спакваля ўзяла сваё, і ён зноў пачаў назаляць кіраўніцтву факультэта, просячы дазволу скарыстацца ўніверсітэцкай празектарскай і свежымі анатамічнымі прэпаратамі для працы, якую ён лічыў надзвычай важнай. Яго просьбы, аднак, пачутыя не былі, бо рашэнне доктара Холсі заставалася непахісным і ўся прафесура аднадушна падтрымала гэты прысуд. У радыкальнай тэорыі Ўэста яны не ўгледзелі нічога, апроч блазенства маладога дурнаватага энтузіяста. Кволы на выгляд, з ціхім голасам, жаўтлявымі валасамі і блакітнымі вачыма за шкельцамі акуляраў, ён не рабіў уражання выбітнай асобы, хаця за гэтым нягеглым абліччам хаваўся халодны і магутны, амаль д’ябальскі розум. Я дагэтуль быццам бачу Ўэста такім, якім ён быў тады, – і не магу стрымаць дрыжыкаў. З узростам ён зусім не пастарэў, толькі рысы твару зрабіліся больш жорсткімі. А цяпер у Сэфтанскай вар’ятні здарылася страшнае няшчасце, а Ўэст прапаў.

Пры канцы апошняга семестра ў Герберта Ўэста пачаліся звадкі з доктарам Холсі, і ў іхных бурных спрэчках перавага заўсёды была на баку добрага і вытрыманага дэкана. Ўэст меркаваў, што прафесары ставяць непатрэбныя і бессэнсоўныя перашкоды ягонай грандыёзнай справе. Вядома, нішто не замінала яму заняцца сваімі даследаваннямі пазней, пасля заканчэння вучобы, аднак ён хацеў узяцца за працу неадкладна, маючы пад рукой універсітэцкае абсталяванне. Ўэст, малады навуковец з лагічным складам розуму, з агідай і неразуменнем ставіўся да закаснеласці вучоных мужоў, якія не хацелі заўважаць унікальных вынікаў яго эксперыментаў і ўпарта адмаўлялі саму мажлівасць ажыўлення чалавека. Толькі з цягам часу ён усвядоміў безнадзейную інтэлектуальную непаўнавартасць гэтых «прафесараў-дактароў», нашчадкаў шчырых пурытан – памяркоўных, добрасумленных, часам занадта далікатных і ласкавых, але заўсёды абмежаваных, прывязаных да традыцый і варожых да ўсяго новага і прагрэсіўнага. Толькі пасталеўшы, ён пачаў спагадлівей ставіцца да гэтых узнёслых душой, але ўбогіх розумам людзей, чыёй найгоршай заганай была баязлівасць і якія ўрэшце зрабіліся ўсеагульным пасмешышчам праз сваю прыхільнасць да інтэлектуальных грашкоў накшталт пталямізму, кальвінізму, антыдарвінізму, антыніцшэанства, сабатарыянства або закону аб саслоўях. Ўэст, нягледзячы на свае выбітныя навуковыя набыткі, крыўдаваў на добрага доктара Холсі і яго эрудыяваных калег, і ў яго душы выспявала абурэнне разам з жаданнем даказаць гэтым вучоным цяжкадумам праўдзівасць сваёй тэорыі, прычым даказаць нейкім асабліва ўражвальным і шакавальным чынам. Як і большасць маладых людзей, ён выпешчваў планы помсты, якая мусіла скончыцца трыумфам і велікадушным дараваннем ворагам.

А потым з чорных прорваў Тартара паўстаў, як кплівы дэман, згубны тыфус. Здаўшы выпускныя экзамены, мы з Ўэстам засталіся для дадатковых заняткаў на летніх універсітэцкіх курсах, таму эпідэмія, што ўспыхнула з пякельнай лютасцю, заспела нас у Аркхэме. Яшчэ не атрымаўшы дазволу на прыватную практыку, але ўжо маючы дыпломы медыкаў, мы з імпэтам далучыліся да барацьбы з гэтай навалай, бо колькасць смяротных выпадкаў імкліва павялічвалася. Сітуацыя амаль выйшла з-пад кантролю, і колькасць ахвяраў была такая, што мясцовая пахавальная служба не спраўлялася са сваімі абавязкамі. Памерлых хавалі ў страшнай спешцы і без усякага бальзамавання нават на могілках ля царквы Збаўцы, дзе часовы склеп быў ледзь не даверху застаўлены трунамі. Гэтая акалічнасць не пазбегла ўвагі Ўэста, які часта разважаў над дзіўнай іроніяй лёсу: наўкол так многа свежых трупаў, а ён не мае магчымасці праводзіць свае даследаванні! Мы літаральна валіліся з ног ад знямогі, і з прычыны крайняга псіхічнага і нервовага напружання думкі майго сябра набылі хваравіты кірунак.

Аднак памяркоўныя ворагі Ўэста былі змораныя не менш за нас. Медыцынскі факультэт прыпыніў сваю дзейнасць, бо ўся прафесура кінулася на барацьбу з пошасцю. Самаадданай працай асабліва вылучаўся доктар Холсі, які ахвяраваў усё сваё майстэрства і бурлівую энергію хворым і браўся за самыя цяжкія выпадкі, ад якіх адмаўляліся іншыя яго калегі, лічачы безнадзейнымі. Праз які месяц бясстрашны дэкан зрабіўся сапраўдным героем у вачах простых аркхэмцаў, хаця сам ён, здавалася, не заўважаў сваёй славы, проста змагаючыся з фізічнай стомленасцю і нервовым знясіленнем. Ўэст таксама захапляўся мужнасцю суперніка і таму цвёрда вырашыў даказаць дэкану слушнасць сваіх мудрагелістых дактрын. Скарыстаўшыся бязладдзем, якое панавала і на факультэце, і ў гарадскіх службах аховы здароўя, ён дзесьці выдабыў свежы труп і, употайкі, пад покрывам ночы прыцягнуўшы яго ва ўніверсітэцкую празектарскую, увёў мерцвяку ў вену новую мадыфікацыю свайго рэагенту. Я прысутнічаў пры гэтым эксперыменце. Аб’ект расплюшчыў вочы, з выглядам бязмежнага жаху ўтаропіўся ў столь і зноў адышоў у нябыт, з якога яго ўжо нішто не магло вярнуць. Ўэст сказаў, што экзэмпляр недастаткова свежы, бо летняя спёка не спрыяе захаванню цел. Тады нас ледзь не выкрылі, але, на шчасце, мы паспелі спаліць труп, і Ўэст вырашыў надалей не рызыкаваць, так дзёрзка злоўжываючы ўніверсітэцкай лабараторыяй.

Пік эпідэміі прыпаў на жнівень. Ўэст і я ледзь не памерлі ад стомы, а доктар Холсі і праўда памёр – чатырнаццатага. На пахаванні, якое адбылося на наступны ж дзень, прысутнічалі ўсе студэнты факультэта. Пышны вянок, які яны купілі ў складчыну, выглядаў даволі сціпла ў параўнанні з тымі, што даслалі заможныя жыхары Аркхэма і муніцыпальныя ўлады. Гэта сапраўды была падзея грамадскай важнасці, бо дэкан паспеў зрабіцца дабрадзеем для вельмі многіх гараджан. Пасля пахавання мы былі трохі прыгнечаныя і рэшту дня прабавілі ў бары гандлёвага дома, дзе Ўэст, таксама ўражаны смерцю свайго галоўнага апанента, палохаў нас разважаннямі пра радыкальныя метады рэанімацыі. Неўзабаве большасць студэнтаў разышлася – хто па дамах, а хто па справах, але мяне Ўэст пераканаў застацца і «прадоўжыць вечарынку». Каля дзвюх гадзін ночы гаспадыня, у якой Ўэст наймаў пакойчык, убачыла, як мы цягнемся дадому, трымаючы пад рукі кагосьці трэцяга, і сказала мужу, што мы, мабыць, добра нажлукціліся.

З’едлівая матрона пэўна мела рацыю, бо каля трох гадзін ночы ўвесь дом быў абуджаны немым лямантам, што даносіўся з пакоя Ўэста. Узламаўшы дзверы, суседзі знайшлі нас абодвух у непрытомнасці. Кажуць, мы ляжалі на скрываўленым дыване, жорстка збітыя, падрапаныя і ў пашматанай вопратцы, а наўкол валяліся разбітыя склянкі і паламаныя хірургічныя інструменты. Расчыненае акно сведчыла, што невядомы нападнік уцёк, прычым многія задаваліся пытаннем, як ён прымудрыўся не пакалечыцца, скочыўшы з другога паверха. У пакоі знайшлі падазроныя абрыўкі адзення, але Ўэст, апрытомнеўшы, растлумачыў, што яны не належаць уцекачу: гэта проста ўзоры, сабраныя ў інфекцыйных хворых для бактэрыялагічнага аналізу. Ён загадаў неадкладна спаліць іх у ёмістым каміне. Паліцыянтам мы сказалі, што не ведалі нашага госця. Гэта быў, знервавана тлумачыў Ўэст, надзвычай ветлы незнаёмец, якога мы сустрэлі ў нейкім бары дзесьці ў горадзе. Беручы пад увагу тое, што ўсе ў нашай кампаніі былі трохі падвясёленыя, паведамілі мы, мы не маем да нашага буянага спадарожніка ніякіх прэтэнзій і не настойваем на ягоным арышце.

У тую ж ноч Аркхэм накрыла новая хваля жаху, у параўнанні з якім нават жахі эпідэміі здаліся мне дробяззю. Вартаўніка могілак ля царквы Збаўцы знайшлі раздзёртым на кавалкі, і неапісальная лютасць, з якой яго забілі, прымушала ўсумніцца, што гэта справа рук чалавека. Далёка за поўнач няшчаснага вартаўніка яшчэ бачылі жывым і здаровым, а тое, што засталося ад яго на досвітку, апісаць немагчыма. Паліцыя дапытала начальніка цырка з суседняга мястэчка пад назвай Болтан, але той пакляўся, што за апошні час ніводзін звер з клеткі не збягаў. Гараджане, якія знайшлі абязвечанае цела, заўважылі таксама крывавы след: ён цягнуўся да склепа, дзе на бетонных плітах ля ўваходу чырванела невялікая лужынка. Другі след, менш прыкметны, вёў у бок лесу, але неўзабаве раптоўна абрываўся.

Наступнай ноччу чэрці скакалі на дахах Аркхэма, і ў завываннях ветру чуліся галасы вар’яцтва. Ва ўзрушаны горад пракраўся праклён, які, як казалі адны, быў горшым за пошасць, а іншыя шэптам дадавалі, што гэта і быў уцялеснены дэман пошасці. Безназоўная істота наведала восем дамоў, сеючы ў сябе на шляху чырвоную смерць, і ўсюды гэты маўклівы і бязлітасны монстр пакідаў за сабой абязвечаныя рэшткі целаў. Некалькі гараджан цьмяна бачылі яго ў цемры – у яго была бялёсая скура, і нагадваў ён ці то выродлівую малпу, ці то чалавекападобнага нячысціка. Ад некаторых целаў засталіся толькі асобныя фрагменты – відавочна, монстр наталяў імі голад. Ён забіў чатырнаццаць чалавек, яшчэ трое былі ахвярамі пошасці і сканалі да таго, як зрабіліся здабычай пачвары.

На трэцюю ноч атрад добраахвотнікаў на чале з паліцыяй асачыў і злавіў монстра на Крэйн-стрыт непадалёк ад Міскатоніцкага ўніверсітэцкага гарадка. Добраахвотнікі належна арганізавалі пошукі, выкарыстаўшы тэлефонную сувязь, і калі з наваколляў гарадка паступіла паведамленне, што хтосьці драпаецца ў зачыненае акно, туды імгненна прыбыў узброены атрад. Дзякуючы ўсеагульнай дбайнасці і мерам перасцярогі справа абышлася без сур’ёзных стратаў, калі не лічыць двух загінулых. Монстра спыніла куля, хай сабе і не смяротная, і яго даставілі ў мясцовы шпіталь. Гараджане сустрэлі гэтую навіну з радасцю і адначасова з невымоўнай агідай.

А ўсё таму, што монстр аказаўся чалавекам. У гэтым не было сумневу, нягледзячы на яго бессэнсоўныя вочы, звераватае аблічча і жывёльную лютасць. Яму перавязалі раны і адвезлі ў псіхіятрычную клініку ў Сэфтане, дзе ён шаснаццаць гадоў біўся галавой аб лямцавыя сцены палаты, пакуль не збег адтуль пры абставінах, якія мала хто наважваецца згадваць. Самым агідным было тое, што калі добраахвотнікі злавілі монстра і адмылі яго ад бруду, пачвара аказалася брыдкім чынам падобная да выбітнага навукоўца, дабрадзейнага і самаахвярнага пакутніка, які быў пахаваны за тры дні да гэтага, – нябожчыка доктара Алана Холсі, дэкана медыцынскага факультэта Міскатоніцкага ўніверсітэта.

Мяне і зніклага пасля Герберта Ўэста апанавалі нечуваныя жах і гідлівасць. Успаміны дагэтуль прымушаюць мяне скаланацца ад дрыжыкаў, і сёння я адчуваю нават большы страх, чым у тую злашчасную раніцу, калі Ўэст невыразна прамармытаў скрозь бінты: «Чорт вазьмі, экзэмпляр быў недастаткова свежы».

III. Шэсць стрэлаў уначы

Дзіўная гэта справа – шэсць разоў запар страляць з рэвальвера, калі аднаго-адзінага стрэлу было б дастаткова, але ў жыцці Герберта Ўэста наогул было шмат дзіўнага. Напрыклад, далёка не кожны малады доктар – выпускнік універсітэта будзе так старанна хаваць прычыны, з якіх абірае месца жыхарства і працы, як гэта рабіў Герберт Ўэст. Пасля заканчэння Міскатоніцкага ўніверсітэта мы з Ўэстам атрымалі нарэшце магчымасць выбрацца з нэндзы, зарабляючы на жыццё прыватнай практыкай. Мы ўладкаваліся ў доме, які стаяў адасоблена ад іншых і ў непасрэднай блізкасці ад жабрацкіх могілак, нікому, ясная рэч, не растлумачыўшы такога дзіўнага выбару.

Для такой скрытнасці амаль заўсёды ёсць падстава, і наш выпадак не быў выключэннем. Справа, якой мы прысвяцілі свае жыцці, патрабавала асаблівых умоваў, ад якіх грамадства наўрад ці было б у захапленні. Лекарамі мы былі толькі вонкава, а нашая сапраўдная мэта была значна больш велічнай і ў той жа час застрашлівай. Вывучэнне цёмных і забароненых сфераў нязведанага зрабілася сэнсам існавання Герберта Ўэста, які імкнуўся разгадаць таямніцу жыцця і навучыцца ўваскрашаць халодны могілкавы прах. Для такіх даследаванняў патрабуецца вельмі асаблівы матэрыял, у прыватнасці, свежыя чалавечыя трупы, і каб здабываць іх без перашкод, трэба жыць непадалёк ад месца неафіцыйных пахаванняў і паводзіць сябе вельмі абачліва, каб не забіраць лішняй увагі.

Мы пазнаёміліся з Ўэстам падчас навучання на медыцынскім факультэце, і я быў адзіным, хто з разуменнем ставіўся да яго пачварных эксперыментаў. Паступова я зрабіўся яго адданым паплечнікам, а скончыўшы навучанне, мы вырашылі і надалей трымацца разам. Знайсці прыдатную вакансію для двух медыкаў было не так проста, але пры спрыянні ўніверсітэта нам урэшце пашчасціла ўладкавацца ў Болтане, фабрычным гарадку непадалёк ад Аркхэма, дзе размяшчаўся Міскатоніцкі ўніверсітэт. Болтанская камвольная фабрыка была найбуйнейшай у даліне Міскатоніка, і яе разнамоўныя працаўнікі карысталіся нядобрай рэпутацыяй у мясцовых лекараў. Мы вельмі прыдзірліва шукалі сабе жыллё, спыніўшы выбар на нягеглым дамку амаль у самым канцы Понд-стрыт. У пяці суседніх дамах ніхто не жыў, а мясцовыя могілкі пачыналіся адразу ж за пустынным лугам, у які з паўночнага боку ўкліньвалася вузкая паласа даволі густога лесу. Адлегласць аказалася большай, чым мы разлічвалі, але дамы, найбліжэйшыя да могілак, знаходзіліся па той бок лугу, за межамі фабрычных кварталаў. Зрэшты, нам не было на што скардзіцца, бо паміж нашым жыллём і змрочным сховішчам паддоследных матэрыялаў ляжала бязлюдная пустка. Дарога да могілак атрымлівалася доўгай, затое мы без перашкод маглі цягаць адтуль свае экзэмпляры.

З самага пачатку работы ў нас аказалася надзіва шмат, чаму ўзрадаваўся б амаль кожны малады лекар-пачатковец, але нас, навукоўцаў, чые інтарэсы ляжалі ў зусім іншых сферах, гэтая акалічнасць хутчэй раздражняла. Тутэйшы працоўны люд вылучаўся буйным норавам, і частыя лютыя бойкі з панажоўшчынай прыносілі нам нямала турбот. А нашыя думкі былі засяроджаныя зусім на іншым – на сакрэтнай лабараторыі, якую мы абсталявалі ў склепе. Помню, як у глухія начныя гадзіны мы з Ўэстам схіляліся над доўгім сталом, залітым зыркім святлом электрычных лямпаў, нястомна выпрабоўваючы ўсё новыя варыяцыі рэагенту на мерцвяках, якіх цягалі з прылеглых могілак. Ўэст апантана вышукваў формулу, здольную наноў запусціць у чалавечым арганізме жыццёвыя працэсы, спыненыя з’явай, якую прынята называць смерцю, але кожны раз натрапляў на непрадбачаныя перашкоды. Нам даводзілася змяняць кампаненты раствору ў залежнасці ад тыпу паддоследнай істоты: тое, што падыходзіла для марскіх свінак, было непрыдатным для чалавека. Апроч таго, для кожнага асобнага чалавечага экзэмпляра патрабавалася новая формула.

Аб’екты мусілі быць ідэальна свежымі, тому што нават нязначны распад тканак мозгу рабіў паўнавартаснае ажыўленне немагчымым. Здабыць бездакорна якасны экзэмпляр нам ніяк не ўдавалася, а Ўэст ужо меў сумны досвед эксперыментаў на трупах не першай свежасці, якія ён таемна ладзіў падчас навучання на медыцынскім факультэце. У параўнанні з эксперыментамі, якія заканчваліся поўным правалам, выпадкі частковага альбо недасканалага ажыўлення выглядалі па-сапраўднаму жудасна, прынамсі, нам з Ўэстам яны запомніліся назаўсёды. Пасля няўдалага доследу, які мы зладзілі ў закінутым доме фермера на Мідаўз-Хіл, што ў наваколлі Аркхэма, нас пераследавала цьмянае адчуванне пагрозы. Нават Ўэст, гэты ўраўнаважаны, бялявы і блакітнавокі навуковец, часам безэмацыйны, як машына, раз-пораз з дрыготкай у голасе казаў, што яму мрояцца чыесьці крокі за спінай. Гэтае хваравітае пачуццё часткова тлумачылася нашымі выматанымі нервамі, а часткова – тым бясспрэчна трывожным фактам, што прынамсі адзін з нашых рэанімаваных аб’ектаў яшчэ жывы: той звар’яцелы людаед цяпер кідаўся на лямцавыя сцены палаты ў Сэфтанскай лякарні. Быў яшчэ адзін – першы, якога нам удалося ажывіць, – але куды ён падзеўся, мы так ніколі і не даведаліся.

Што да паддоследных экзэмпляраў, то ў Болтане нам з гэтым шанцавала значна больш, чым у Аркхэме. Не мінула і тыдня, як нам трапілася прыдатнае цела – ахвяра няшчаснага выпадку, якую мы выкапалі з зямлі ў першую ж ноч пасля пахавання. Калі паддоследны раскрыў вочы, мы былі ўзрушаныя надзіва асэнсаваным выразам яго твару, але, на жаль, дзеянне рэагенту раптоўна скончылася. У аб’екта адсутнічала рука, а калі б цела было непашкоджаным, эксперымент, мажліва, прайшоў бы больш паспяхова. Да студзеня нам удалося правесці яшчэ тры доследы. Першы быў безвыніковы, наступным разам аб’ект паварушыўся і зноў замёр, а трэці паддоследны добра нас напалохаў, калі раптам падхапіўся і прамармытаў штосьці няўцямнае. А потым фартуна адвярнулася ад нас: пахаванняў зрабілася менш, і памерлыя не падыходзілі для нашых мэтаў, бо іх целы былі альбо сур’ёзна знявечаныя, альбо папсаваныя цяжкімі хваробамі. Мы пільна сачылі за ўсімі выпадкамі смерці і іх акалічнасцямі.

І вось нарэшце ў сакавіку мы нечакана атрымалі прыдатны труп, прычым знайшлі яго не на могілках. У Болтане, дзе панаваў дух пурытанства, кулачныя баі былі па-за законам. Вынік гэтай забароны быў цалкам прадказальны: у гарадку часцяком ладзіліся падпольныя, дрэнна арганізаваныя баксёрскія паядынкі паміж фабрычнымі працаўнікамі, да якіх часам далучаліся другарадныя спартсмены-прафесіяналы. У тую халодную ноч адбыўся чарговы такі паядынак, і скончыўся ён трагічна. Да нас у дом заявіліся два насмерць перапужаныя палякі і шэптам на ламанай ангельскай пачалі ўпрошваць таемна наведаць аднаго вельмі цяжкага пацыента. Мы рушылі з імі і неўзабаве апынуліся ў закінутым ангары, дзе парадзелы натоўп замежнікаў са страхам пазіраў на нерухомую чорную фігуру на падлозе.

Мы даведаліся, што тут адбыўся паядынак паміж нейкім Кідам О’Браенам – няўклюдным, перапалоханым да дрыжыкаў маладзёнам з нетыповым для ірландца кручкаватым носам, і Бакам Робінсанам па мянушцы Гарлемскі Асмалак. Мурын быў у накаўце, і хвіліннага агляду хапіла, каб канстатаваць, што з гэтага накаўта ён наўрад ці калі-небудзь выйдзе. Дзяцюк выглядаў надзвычай непрывабна: гарылападобны, з непрапарцыйна доўгімі рукамі, якія так і карцела назваць лапамі, і фізіяноміяй, што наводзіла на думкі пра вусцішныя таямніцы Конга і пошчак тамтамаў пад поўняй. Магчыма, пры жыцці ён выглядаў нават горш – у гэтым свеце ўвогуле хапае непрыгожага. Вартыя жалю прасцякі, якія тоўпіліся навокал, былі ледзь жывыя ад страху. Ніводзін з іх нават не ўяўляў, якія кары абрынуцца на іх пасля таго, як справа выкрыецца, і ўсе яны з палёгкай уздыхнулі, калі Ўэст паведаміў, што ён ахвотна дапаможа пазбавіцца ад трупа. Пачуўшы гэта, я мімаволі скалануўся, бо я занадта добра ведаў, што ён мае на ўвазе.

Па-над бясснежнымі абшарамі ярка ззяў месяц, але мы, апрануўшы мерцвяка і падхапіўшы пад рукі, пацягнулі яго ўсцяж пустыроў і бязлюдных вуліц, зусім як той жудаснай ноччу ў Аркхэме. Мы наблізіліся да дома з боку пусткі, пранеслі цела праз чорны ўваход, спусцілі яго па лесвіцы ў склеп і належным чынам падрыхтавалі да эксперыменту. Нас мучыў недарэчны страх перад паліцыяй, хаця мы добра разлічылі час сваёй вылазкі, каб пазбегнуць сустрэчы з патрулямі.

Дослед скончыўся правалам. Наш вусцішны аб’ект ніяк не рэагаваў на растворы, якія мы ўводзілі ў ягоную чорную руку: мажліва, яны проста не падыходзілі людзям яго расы. Тым часам звонку пачынала днець, і мы, не хочучы болей выпрабоўваць лёс, зрабілі тое, што рабілі з усімі папярэднімі экзэмплярамі, – адцягнулі паддоследнага ў лес каля могілак і пахавалі ў яме, спехам выкапанай у мёрзлай зямлі. Магіла атрымалася не вельмі глыбокай, але не горшай за тую, дзе мы пахавалі яго папярэдніка – неспакойнага мерцвяка, які падскочыў, бязладна мармычучы. У цьмяным святле ліхтароў мы старанна прыкрылі магілу сухой лістотай і веццем, упэўненыя, што паліцыя нізавошта не адшукае яе ў гэтым цёмным і непраходным лесе.

Увесь наступны дзень я са страхам чакаў візіту паліцыянтаў, бо па гарадку папаўзлі чуткі пра падпольны паядынак і забойства. Ўэст таксама меў падставы хвалявацца, бо ў гэты дзень яго выклікалі да пацыента і візіт скончыўся вельмі сумна. З адной італьянкай здарылася істэрыка, бо яе дзіця – пяцігадовы хлопчык – сышоў з дому раніцой і ў абед не вярнуўся. У жанчыны было слабае сэрца, і на фоне нервовага ўзрушэння ў яе развіліся вельмі небяспечныя сімптомы. З яе боку не надта разумна было так хвалявацца, бо хлопчык і раней уцякаў, аднак у італьянскіх сялян шмат забабонаў, і жанчына сцвярджала, што бачыла нядобрыя знакі, якім давярае больш, чым рэальным фактам. Каля сямі гадзін вечара яна памерла, і яе тэмпераментны муж закаціў страшэнную сцэну, ледзь не прыкончыўшы Ўэста, бо той, маўляў, не здолеў адратаваць ягоную жонку. Раз’юшаны італьянец ужо замахнуўся штылетам, але сябры схапілі яго за рукі, і Ўэст паспешліва сышоў пад дзікі лямант, праклёны і клятвы адпомсціць. У сваёй лютасці мужчына, здавалася, начыста забыўся на дзіця, якое дадому так і не вярнулася, хаця ўжо набліжалася ноч. Хтосьці прапанаваў пачаць пошукі ў лесе, але большасць сяброў сям’і займалася памерлай жанчынай і яе мужам, які несціхана лямантаваў. Няцяжка здагадацца пра нервовы стан Ўэста, які не палягчалі думкі пра паліцыю і звар’яцелага італьянца.

Мы леглі спаць аб адзінаццатай, але сон да мяне не ішоў. Паліцыя ў Болтане працавала надзіва добра для такога маленькага гарадка, і я пакутліва разважаў, якая пачнецца заваруха, калі падзеі мінулай ночы выплывуць на паверхню. Гэта будзе азначаць канец усёй нашай працы, і, мажліва, мы з Ўэстам акажамся за кратамі. Чуткі пра злашчасны паядынак, якія ўжо паўзлі па гарадку, мяне зусім не цешылі. Калі гадзіннік прабіў тры разы, месяц засвяціў мне проста ў вочы, але я павярнуўся на другі бок, каб не ўставаць з ложка і не апускаць штору. І тут я выразна пачуў нейкую валтузню каля чорнага ўваходу.

Спачатку я ляжаў нерухома, нібыта ў здранцвенні, але неўзабаве Ўэст ціха пагрукаў у мае дзверы. Ён быў адзеты ў хатні халат і пантофлі, а ў руках трымаў рэвальвер і электрычны ліхтарык. Убачыўшы рэвальвер, я зразумеў, што звар’яцелы італьянец хвалюе яго значна больш, чым паліцыянты.

– Нам лепей пайсці разам, – сказаў ён шэптам. – Мы ў любым выпадку мусім паглядзець, хто гэта. Мажліва, завітаў пацыент. Гэтыя дурні часам ломяцца праз чорны ўваход.

Мы на дыбачках спусціліся па прыступках, калоцячыся ад страху, які часткова тлумачыўся вядомай прычынай, а часткова быў навеяны вусцішнымі чарамі глухой перадсвітальнай гадзіны. Шоргат за дзвярыма не змаўкаў, усё гучнеючы. Наблізіўшыся да ўваходу, я асцярожна зняў засаўку і расчыніў дзверы. Калі месяц асвяціў халоднымі промнямі таго, хто стаяў на парозе, Ўэст павёў сябе нечакана. Не зважаючы на небяспеку прыцягнуць чыюсьці ўвагу і трапіць пад арышт – на шчасце, гэтага не адбылося, бо дом наш стаяў наводшыбе, – мой сябар раптам ускінуў рэвальвер і ўсадзіў у начнога візіцёра ўсе шэсць патронаў, што былі ў барабане.

Таму што наш госць не быў ні італьянцам, ні паліцыянтам. У зыбкім месячным святле перад намі паўстала гіганцкая бясформенная істота, якую можна ўбачыць хіба ў кашмарным сне. Прывід з ашклянелымі вачыма, чорны, як чарніла, стаяў на карачках, спрэс аблеплены граззю, лістотай, гнілымі сцяблінамі і плямамі засохлай крыві. У сваіх бліскучых зубах пачвара сціскала штосьці жудаснае – белае, прадаўгаватае, з маленькімі дзіцячымі пальчыкамі на канцы.