Текст книги "Восточное исповедание христианской веры"

Примечания к латинскому тексту

Текст, публикуемый выше, почти полностью совпадает с латинским текстом издания 1663 г. Орфография оригинала сохранена, за исключением следующих случаев:

а) Так наз. «имплицитный текст» (аббревиатуры и лигатуры) нами эксплицирован. Например, вместо используемого Кириллом знака & пишется et, вместо dominũ пишется dominum.

б) Опущен циркумфлекс, которым Кирилл, как правило, помечает долгий «а» в конце слова.

в) Опущен гравис над предлогом «а», а также над конечными «е» и «о» в наречиях.

г) Опущен гравис над союзом quid.

д) Опущен акут над гласной перед суфиксом – que.

Разночтения, указанные в примечаниях, относятся к изданиям Киммеля (1843/1855 гг.). Особенно большие расхождения с изданием 1663 г. обнаруживаются у Киммеля при использовании курсива, заглавных букв и знаков препинания. В наших примечаниях они не отмечаются.

Κύριλλος ό Λούκαρης
Ανατολικη Ομολογια της χριστιανικής πίστεως

Είς τό ονομα του πατρός καί τοΰ υϊοΰ καί τοΰ αγίου πνεύματος.

Κυρίλλος πατρίαρχης κωνσταντίνούπολεως τοτς έρωτ ώσί καί πύνθανόμενόίς περί της πίστεως καί θρησκείας τ ης τών γραίκών, ητοί της ανατολίκης εκκλησίας, πώς δηλ ονοτί περί της ορθοδοξού πίστεως φρονεί, εν ονοματί κοί νώς των χρίστίανων απαντων, εκδίδωσί σύντομον ομολογ ίαν ταύτην, είς μαρτύρίον προς τε θεού προς τε ανθρωπω ν, είλίκρίνετ σύνείδησεί, ούδεμίας ανεύ προσποίησεως.

Κεφαλαίον α'

Πίστεύομεν ενα θεον αληθη, παντοκρατορα, καί αόρ ίστον, τρίσύποστατον, πατερα, ύίον, καί αγίον πνεύμα. πατερα αγεννητον, ύίον γεννητον εκ τού πατρος προ αί ωνων, ομοούσίον αύτω. πνεύμα αγίον εκ τού πατρος δί’ ύίού προερχομενον, πατρί καί ύίω ομοούσίον. ταύτας τ ας τρεις ύποστασείς εν μία ούσία παναγίαν τρίαδα προ σαγορεύομεν, ύπο πασης κτίσεως αεί εύλογούμενην, δο ξαζομενην καί προσκύνούμενην.

Κεφαλαίον β'

Πίστεύομεν την ίεραν γραφην είναί θεοδίδακτον, ης το πνεύμα το αγίον δημίούργος εστί· καί ούκ αλλος. ταύ– τη αδίστακτως πίστεύείν οφείλομεν, οτί γεγραπταί, εχομ εν βεβαίοτερον τον προφητίκον λογον, ω καλως ποίεττε προσεχοντες ως λύχνω φαίνοντί εν αύχμηρω τοπω. είτα τ ην της ίερας γραφης μαρτύρίαν, πολλω μαλλον ανωτεραν είναι της ήν κέκτηται ή εκκλησία, ού γαρ έστι ίσον ύπο του παναγίού πνεύματος ήμας διδασκεσθαι, καί ύπο αν θρώπού, τον γαρ ανθρωπον έξ αγνοίας ενδεχόμενον αμα ρτήσαι, καί απατήσαι, καί απατηθήναι. ή δε θεία γραφή, ούτε απατα, ούτε απαταται, ούθ’ ύποκειται αμαρτήματι, αλλ’ εστιν αδιαπτωτος. Καί αενναον το κύρος εχούσα.

Κεφαλαιον γ'

Πιστεύομεν τον ακρως αγαθον θεον, προ καταβολής κοσμού ούς εξελεξατο εις δοξαν προορίσαι, μηδαμώς εί ς τα εργα αποβλεποντα αύτών, ούτε μήν εχοντα ετε-ραν αιτίαν εις τήν εκλογήν ταύτην κατεπείγούσαν. εί μή τή ν εύδοκίαν, το θειον ελεος. ώσαύτώς προ τού τον αιώνα γενεσθαι. αποβεβληκεναι, ούς αποβεβληκε. τής δε απο βολής ταύτης, εί τις επίδη επί τήν απολελύμενην τού θε ού αύθεντείαν καί κύριοτητα, εύρήσει αναμφιβολώς αί τίαν είναι τήν θείαν θελησιν εί δε τις αύθις εις τούς τή ς εύταξίας νομούς τε καί κανονας στραφείη ής ή ανώ πρ ονοια εις τήν τής οίκούμενης κεχρηται κύβερνησιν, αίτ ίαν τήν δικαιοσύνην κατανοήσει. οίκτίρμών γαρ εστιν ο θεος, αλλα καί δίκαιος.

Κεφαλαιον δ'

Πιστεύομεν τον τρισύποστατον θεον, τον πατερα, τ ον ύίον, καί το αγιον πνεύμα ποιητήν ειναι τών ορατών καί τών αορατών κτισματών. καί αορατα μεν τας αγγε λικας δύναμεις, ορατα δε τον ούρανον καί τα ύπ’ ούρα νον λεγομεν. οτι δε φύσει αγαθος ο ποιητής, εποίησε κ αλα παντα οσα εποίησε. ούδε δύναταί ποτε κακού ποιη τής ειναι. εί δε τι κακον εστιν εν τή φύσει, εκείνο ή το ύ διαβολού ή τού ανθρώπού ειναι. κανών γαρ εστιν αλ ηθής καί αδιαπτώτος, κακού τον θεον μηδαμώς είναι δ ημιούργον, μήτε μήν δικαίώ λογώ τού θεού καταψηφίζ εσθαί τινα.

Κεφάλαιον ε'

Πιστευομεν τά πάντα υπο της του θεου κυβερνάσθαι προνοίας, ήντινα εκθειάζειν, άλλ’ ούκ εξετάζειν οφειλ ομεν ύπερ τήν ήμετεραν ούσαν κατάληψιν, μή δυνάμενο ι άφ’ εαυτών άκριβώς εις κατάληψιν των εκεινης λόγων άφικεσθαι. διο περι τούτου αποφαινομεθα εν ταπεινώσ ει μάλλον δεΐ,ν ήμάς σιωπήν άγειν, ή μηδαμώς οικοδομο υντας περιττολογεΐ,ν.

Κεφάλαιον ς'

Πιστευομεν τον πρώτον άνθρωπον κτισθεντα παρά θ εου εν παραδεισώ πεπτώκεναι, οτε παριδών τήν θειαν ε ντολήν τή του οφεώς άπατηλή συμβουλή επειθάρχησε. κ άντευθεν άναβλυσαι τήν προπατορικήν άμαρτιαν τή δια δοχή. ώστε μηδενα κατά σάρκα γεννάσθαι, ος το φορτιο ν ουκ επιφερει τουτο. και τους καρπους αυτής ουκ αισθ άνεται εν τώ νυν αιώνι.

Κεφάλαιον ζ'

Πιστευομεν τον υιον του θεου τον κυριον ήμών ιη σουν χριστον κενώσιν υποστήναι, τουτεστιν, εν τή ιδ ιά υποστάσει τήν άνθρώπινην σάρκα προσειληφεναι, εκ πνευματος άγιου, εν τή γαστρι τής άει παρθενου μ αριας συλληφθεντα, και ενανθρώπήσαντα, γεννηθεντ α, παθοντα, ταφεντα, και άναστάντα εν δοξη, σώτηρι αν πάσι τοις πιστοις και δοξαν προξενήσαι. ον και πρ οσδοκώμεν ελευσομενον κριναι ζώντας και νεκρους.

Κεφάλαιον η'

Πιστευομεν τον κυριον ήμών ιησουν χριστον, εν δεξ ιά του πατρος καθεζομενον, εκεί, μεσιτην ειναι, και υπ ερ ήμών εντυγχάνειν. μονον εργον πράττοντα άληθινου καί γνησίου αρχιερέως καί μεσίτου, οθεν καί μόνος κή δεταί των ιδίων, καί προίσταταί τής εκκλησίας, αυτήν τ ή των ευλογίων ποίκίλότητί καί κοσμων καί πλουσίωτε ραν αποδείκνυμενος.

Κεψαλαίον θ'

Πίστευομεν μηδενα σωζεσθαί ανευ πίστεως. πίστίν δε λεγομεν τήν εν χρίστω ίησου δίκαίουσαν. ήν είτε ζω ή καί ο θανατος του κυρίου ήμαων ίησου χρίστου ήμίν ετ εκε, καί το ευαγγελλίον κηρυττεί, καί ής ανευ τω θεω ε υαρεστήσαί αδυνατον.

Κεψαλαίον ί'

Πίστευομεν τήν λεγομενην καθολίκήν εκκλησίαν, τους εν χρίστω πίστους καθολου περίεχείν, ήτε κεκοί μημενους καί είς τήν πατρίδα αποκατασταντας, ήτε κα ί νυν εν τή οδω παρεπίδήμους, ής τίνος εκκλησίας δία τί θνητος ανθρωπος κεφαλή ουδοπωσουν είναί δυνατα ί, αυτος ο κυρίος ήμων ίησους χρίστος μονος κεφαλή ε στί, καί αυτος τους οίακας εχων εν τή τής εκκλησίας κυβερνήσεί πηδαλίουχεί. δίατί δ’ ομως εν τή παροίκία αί κατα μερος εκκλησίαί οραταί είσί καί κατα ταξίν εκαστη εχεί τον προίσταμενον, αυτον μή καλείσθαί κ υρίως κεφαλήν τής μερίκής εκείνης εκκλησίας, αλλ’ ε ν καταχρήσεί, οτί εν αυτή μελος εστί προηγομενον[53]53
  У Киммеля и Михалческу верно: προηγούμενον.


[Закрыть].

Κεφαλαίον ία'

Πίστευομεν τα μελη τής καθολίκής εκκλησίας είναί τους αγίους τους είς τήν αίωνίον ζωήν εκλελεγμενους ων του κλήρου καί τής μετοχής αποκλείεσθαί τους υπο κρίτας[54]54
  Sic! В издании 1633 г. вместо точки действительно стоит гравис.


[Закрыть]. εί καί καταλαμβανομεν καί ορωμεν εν ταίς με ρίκαίς εκκλησίαίς τον σίτον[55]55
  У Киммеля и Михалческу верно: σίτον.


[Закрыть] τοίς αχυροίς συνα– ναμίγνυμενον.

Κεφαλαιον ιβ'

Πιστεύομεν εν τη παροικία ύπο του παναγίου πνεύματος αγιαζεσθαι και διδασκεσθαι τήν εκκλησίαν, αύτ ο γαρ εστιν ο αληθής παράκλητος ον πεμπει παρα τού π ατρος ο χριστος διδαξαι τήν αλήθειαν και το σκοτος απ ο τής των πιστών διανοιας απελασαι. αληθες γαρ και βε βαιον εστιν εν τή όδώ δύνασθαι αμαρτανειν τήν εκκλησ ιαν, και αντι τής αλήθειας το ψεύδος εκλεγεσθαι. τής π λανης δε ταύτης και τής απατης μονού τού παναγιού πνε ύματος ή διδαχή και το φώς ήμας απαλλαττει και ούκ α νθρώπού θνητού. ει και δύνατον τούτο ενεργείσθαι δι’ ύπηρεσιας τών πιστώς διακονούντων τή εκκλησια.

Κεφαλαιον ιγ'

Πιστεύομεν πιστει δικαιούσθαι τον ανθρώπον, ούκ εξ εργών. πιστιν δ’ οταν λεγομεν, το τής πιστεώς νοούμε ν αναφορικον, οπερ εστιν[56]56
  У Киммеля и Михалческу: εστίν.


[Закрыть] ή δικαιοσύνη τού χριστού, ή ς ή πιστις, ώς[57]57
  У Киммеля и Михалческу здесь опущено: ώς.


[Закрыть] χειρος εργον πληρούσα, δραξαμενη, αύτ ήν ήμίν εις σώτηριαν προσώκειοί[58]58
  У Киммеля и Михалческу верно: προσοικειοΐ.


[Закрыть]. οπερ επι σύστασει, και ούκ επι ζημια τών εργών αποφαινομεθα. επει και τ α εργα μή δείν αμελείσθαι, ώς μεσα οντα αναγκαία επι μαρτύρια της πιστεώς, προς βεβαιώσιν τής ήμών κλήσε ώς, διδασκει ήμας αύτή ή αλήθεια. αμα δε εξ εαύτών μη δαμώς αρκετα ειναι εν τώ τού χριστού βήματι παρρησια σαι, και επαξιον αιτήσασθαι τήν αντιμισθιαν, και σώσ αι τον κτησαμενον τούθ’ ούτώς εχειν μαρτύρεί ή ανθρώ πινη ασθενεια. ή δε τού χριστού δικαιοσύνη τοίς μεταν οούσι προσαχθείσα και προσώκειώθεισα[59]59
  У Киммеля ошибочно: προσκωειωθεισα.


[Закрыть] μονη δικαιο ί και σώζει τον πιστον[60]60
  Sic! У Киммеля и Михалческу верно: πιστόν.


[Закрыть].

Κεφαλαιον ιδ'

Πιστεύομεν εν τοίς ούκ αναγεννήθεισι το αύτεξούσ ιον νεκρον ειναι μηδαμώς εκεινών ισχύοντών ποιήσαι το αγαθόν, καί ο, τι ποιήσαιεν αμαρτίαν είναι, έν δέ τοί ς άναγεννήθείσι δια τής του παναγίου πνεύματος χάριτ ος, ζωογονεισθαι[61]61
  У Киммеля ошибочно: ζωογενεΐσθαι.


[Закрыть] το αύτεξούσιον, και ενεργειν μεν, ο ύκ ανευ βοήθειας δε τής χαριτος. ο ανθρωπος τοιγαρού ν αναγεννήθεις, ινα ποιή το αγαθον αναγκή προήγείσθα ι και προφθανειν τήν χαριν. ής ανεύ τραύματιας εστι κ αι τοσαύτας εχει πλήγας, οσας παρα των λήστω ν[62]62
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: ληστών.


[Закрыть] ειχε[63]63
  У Киммеля и Михалческу опущено: είχε.


[Закрыть] λαβων, ο απο ιερούσαλήμ εις ιεριχω καταβα ινων, ωστε μήδεν εξ εαύτού ή δύνασθαι, ή εργαζεσθαι.

Κεφαλαιον ιε'

Πιστεύομεν τα εύαγγελικα μύστήρια εν τή εκκλήσια ειναι, απερ[64]64
  У Киммеля ошибочно: άπερ.


[Закрыть] ο κύριος παρεδωκεν εν τω εύαγγελιω, κ ακείνα[65]65
  У Киммеля и Михалческу: κάκεΐνα.


[Закрыть] δύο ειναι. τοσαύτα γαρ ήμίν παρεδοθή. και ο νομοθετήσας ού πλειω παρεδωκεν. ταύτα δε σύνιστασθ αι εκ ρήματος και στοιχειού. ειναι δε σφραγιδας των το ύ θεού εύαγγελιων[66]66
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: επαγγελιών.


[Закрыть], και χαριτος προξενα, κατεχομεν ασφαλως. ινα δε τελειον ή το μύστήριον και ολοκλήρον, δεον σύντρεχειν τήν τε χοικήν ύλήν και τήν εξωτεραν πραξιν μετα τής τού χοϊκού πραγματος εκεινού χρήσεω ς, τής νομοθετήθεισής παρα τού κύριού ήμαων ιήσού χρι στού, ήνωμενής μετα πιστεως ειλικρινούς. οτι ήλαττωμ ενής τής πιστεως τοις μεταλαμβανούσιν ή[67]67
  У Киммеля ошибочно: ή.


[Закрыть] ολοκλήρια τ ού μύστήριού ού σωζεται.

Κεφαλαιον ις'

Πιστεύομεν το βαπτισμα ειναι μύστήριον παρα τού κύ ριού νενομοθετήμενον[68]68
  У Киммеля ошибочно: γενομοθετημένον.


[Закрыть] οπερ ει μή τις λαβή κοινωνι-αν ούκ εχει μετα τού χριστού. ούτινος εκ τού θανατού, τής τ αφής, και τής ενδοξού αναστασεως αναβλύζει πασα ή δύν αμις, και ή ενεργεια τού βαπτισματος, διο τοις ούτω βαπτ ισθεισιν ως εντεταλται εν τω εύαγγελιω, ούκ αμφιβαλλομ εν αφεισθαι τας αμαρτιας, τήν τε προπατορικήν, και οσας αλλας ήν[69]69
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: ην.


[Закрыть] πεπραχως ο βαπτισθεις[70]70
  У Киммеля ошибочно: βαπισθείς.


[Закрыть]. ωστε τούς λελούμε 78 νους έν όνόματι του πατρός καί του υίου καί του αγίου πν εύματος, αναγέγέννημένους έίναι, κέκαθαρμένους, καί δ έδικαιωμένους. περί δε του έκ δευτέρου βαπτίζεσθαί τιν α έντολην ουκ έχομέν αναδίπλαζέσθαί το βαπτίσμα. δία τ ουτο απέχέίν οφέίλομέν απο του τοίουτου ατοπήματος.

Κέψαλαίον ίζ'

Πίστέυομέν το έτέρον μυστηρίον, το παρα του κυρίου νένομοθέτημένον, έκέίνο έίναί, οπέρ έυχαρίστί-αν λέγο μέν[71]71
  У Киммеля ошибочно: λεγομεν.


[Закрыть]. τη νυκτί γαρ, η παρέδίδου έαυτον ο κυρίος, λαβων αρτον καί έυλογησας, έλέγέ τοίς αποστολοίς,[72]72
  У Киммеля и Михалческу верно: ·.


[Закрыть] λαβέτέ, φ αγέτέ, τουτο έστί το σωμα μου. καί λαβων το ποτηρί ον[73]73
  У Киммеля ошибочно: ποτήρων.


[Закрыть] έυχαρίστησας[74]74
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: ευχαριστίας.


[Закрыть] έλέγέ,[75]75
  У Киммеля и Михалческу верно: ·.


[Закрыть] πίέτέ έξ αυτου παντές, του το έστί το αίμα μου το υπέρ υμαων έκχυνομένον. τουτο ποί έίτέ έίς την έμην αναμνησίν. καί προςτίθησίν ο παυλο ς,[76]76
  У Киммеля и Михалческу верно: ·.


[Закрыть] οσακίς[77]77
  У Киммеля и Михалческу верно: οσάκις.


[Закрыть] αν έσθίητέ τον αρτον τουτον καί το ποτηρίο ν τουτο πίνητέ τον θανατον του κυρίου καταγγέλλέτέ. αυ τη έστίν η απλως αληθης καί γνησία του θαυμαστου μυστ ηρίου τουτου[78]78
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: τούτου.


[Закрыть] παραδοσίς, ου τίνος[79]79
  У Киммеля и Михалческу: ούτινος.


[Закрыть] έν τη έγχέίρίσέί κ αί δίακονία την αληθη καί βέβαίαν παρουσίαν του κυρίο υ ημων ίησου χρίστου ομολογουμέν καί πίστέυομέν. πλη ν ην η πίστίς ημίν παρίστησί καί προσφέρέί, ουχ ην η έφέ υρέθέίσα έίκη δίδασκέί μέτουσίωσίς. πίστέυομέν γαρ το υς πίστους μέταλαμβανοντας έν τω δέίπνω το σωμα του κ υρίου ημων ίησου χρίστου έσθίέίν. ουκ αίσθητως τοίς οδ ουσί[80]80
  У Киммеля и Михалческу верно: όδοΰσι.


[Закрыть] τρυχοντας καί αναλυοντας την μέταληψίν, αλλα τ η της ψυχης αίσθησέί κοίνωνουντας. το γαρ σωμα του κυ ρίου ουκ έστίν οπέρ έν τω μυστηρίω τοίς οφθαλμοίς ορατ αί τέ καί λαμβανέταί, αλλ’ οπέρ πνέυματίκως η πίστίς λα βουσα ημίν παρίστανέί τέ καί χαρίζέταί. οθέν αληθές έσ τίν έσθίέίν ημας καί μέτέχέίν καί κοίνωνους έίναί, έαν πίστέυοίμέν. έαν ου πίστέυοίμέν παντος ημας του έκ το υ[81]81
  У Киммеля и Михалческу опущено: έκτου.


[Закрыть] μυστηρίου κέρδους αφίστασθαί. ακολουθως το ποτηρ ίον πίνέίν έν τω μυστηρίω έίναί το αίμα πίνέίν αληθως τ ου κυρίου ημων ίησου χρίστου, ον τροπον καί πέρί του σ ώματος ε’ίρηταί. ό γαρ νομοθέτης ώς περί του σώματος το υ ίδίου, ουτώ καί περί του ίδίου αίματος ένετείλατο. ην έ ντολην ου δει κατα το δοκοΰν έκαστώ κολοβοΰσθαί, αλλ α σώαν τηρείσθαί την νομοθετηθείσαν παραδοσίν. οταν ο υν αξίώς μεθεξώμεν καί ολοκληρώς κοίνώνησώμεν, εν τ ώ μυστηρίώ του σώματος καί αίματος του κυρίου ίησου χ ρίστου, είναί ημας ηδη όμολογουμεν δίηλλαγμενους τη κ εφαλη ημών καί ηνώμενους καί συσσώμους, μετα βεβαία ς ελπίδος καί συγκληρονομους εσεσθαί εν τη βασίλεία.

Κεφαλαίον ίη'

Πίστευομεν τας τών κεκοίμημενών ψυχας είναί η εν μακαρίοτητί, η εν κατακρίσεί, καθ’ οτί[82]82
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: δ,τι.


[Закрыть] εκαστος επρα ξεν. εκδημουντας γαρ απο τών σώματών παραυτίκα, η π ρος χρίστον, η προς κατακρίσίν εκδημείν. οίος γαρ τίς ε υρίσκεταί αποθνησκών, παρομοίον απολαμβανεί το ταλ αντον, μη ουσης μετα θανατον μετανοίας. καίρος γαρ χ αρίτος ο παρών αίών. δία τουτο οί ενταυθα δεδίκαίώμε νοί, ουδαμώς μετα ταυτα ϋποκείσονταί κατακρίσεί. οσο ί δε παλίν ουκ εδίκαίώθησαν κοίμηθεντες, είς αίώνίον αποκληρουνταί κατακρίσίν. εξ ου δηλον τον περί καθα ρτηρίου μυθον, μη δετν ημας προσίεσθαί, αλλ’ εν αληθε ία αποφαίνεσθαί δείν εκαστον εν τώ νυν αίώνί[83]83
  У Киммеля и Михалческу опущено: αίώνι.


[Закрыть] μεταν οετν, καί αφεσίν αμαρτίών, δία του κυρίου ίησου χρίστ ου εξαίτετν, εί σώθηναί θελησείε, καί ταυτα μεν ουτώ.

Την συντομον ταυτην ομολογίαν ημών είς σημετον ε σεσθαί αντίλεγομενον τεκμαίρομεθα οίς εραστον[84]84
  У Киммеля ошибочно: έραστόν.


[Закрыть] αδί κώς ημας δίασυρείν, καί τών ημετερών καταψηφίζεσθαί. αλλ’ ημείς θαρρουντες είς τον κυρίον βεβαίουμεθα. οτ ί ου παροψεταί τους ίδίους ουδ’ αυτους εγκαταλείψεί. ουτε παντώς αφησεί τήν ραβδον τών πονηρευομενών επί τον κληρον τών δίκαίών.

Την ανώθεν ομολογίαν λατίνίστί πρώτον συνγραψαν τες[85]85
  У Киммеля и Михалческу: συγγράψαντες.


[Закрыть]. τογε νυν είς την ημετεραν φρασίν μετε-γλώττίσαμ εν, κατα λεξίν, ώς κείταί εν τώ λατίνίκώ πρώτοτυπώ. εν 80 ω σύντομη χρησαμενοι ούκ εύρύχωρον τήν πραγματεία ν παρεστήσαμεν. ώς 0 καιρος εν χρεία ίσως απήτει. άλλ α ταύτα μεν τεταμιεύσθω. μετ’ ού πολύ γαρ σύν θεώ φρο ντίσωμεν, ίνα εκαστος γνώ, οτι ή πίστις ημών εκείνη εσ τίν, ήν ο κύριος ήμαων ιησούς χριστος παρεδωκε, καί οι απόστολοι εκήρύξαν, καί εδιδαξεν ή ορθοδοξία. δια τι δε τογε νύν τινες[86]86
  У Киммеля и Михалческу: τίνες.


[Закрыть] ορθοδοξοι ήρωτησαν ήμας ως φρονο ύμεν περί μερικαιν αρθρων καί ήτήσαντο εκδούναι ήμα ς τήν ήμετεραν γνωμην. δια τούτο ταύθ’ απερ επεται τοί ς ανωτεροις, προςτιθεμεθα ως ορατε.

Ερωτησις α'

Εί δει τήν ίεραν γραφήν κοινως παρα πάντων των χρι στιανων αναγίνωσκεσθαι.[87]87
  У Киммеля и Михалческу верно:;


[Закрыть]

Άποκρισις

Οφείλούσιν οι πιστοί παντες χριστιανοί τα τής ιερας γραφής, εί μή παντα, αλλα γούν τα αναγκαία ούκ α-γνο είν, καί πιστεύειν, καί ομολογείν, καί απαγγελλεσθαι τα εν αύτή. ού δε[88]88
  У Киммеля и Михалческу: ουδέ.


[Закрыть] γαρ αλλοθεν ή παρα τής ιερας γραφ ής μανθανομεν, ή αύτήν αναγινωσκοντες, ή τα εν αύτή π αρα πιστων ανθρωπων απαρερμηνεύτως ακού-οντες. ως γαρ το ακούειν τα τής ιερας γραφής ούδενί των χριστια νων απηγορεύταί, ούτως ούδε το αναγίνωσκειν, εγγύς γ αρ αύτων εστί το ρήμα, καί εν τω στοματι καί εν τη καρ δία. δια τούτο ο πιστος χριστιανος, εν οποία ούν ταξει αδικηθειη προφανσις ύστερούμενος καί κωλύομενος, ή τ ής ακροασεως της ιερας γραφής, ή της αναγνω– σεως. ίσ ον γαρ εστίν[89]89
  У Киммеля и Михалческу: έστιν.


[Закрыть] ύστερείν καί απτεσθαι κωλύειν τροφής πνεύματικής τήν πεινωσαν ψύχήν.

Ερωτησις β'

Εί σαφής[90]90
  У Киммеля и Михалческу: σαπής.


[Закрыть] εστίν[91]91
  У Киммеля и Михалческу: έστιν.


[Закрыть] ή γραφή τοίς αναγινωσκούσι χρι στιανοίς;

’Απόκρισις.

Τήν ιεραν γραφήν ικανας μέν εχειν πόλλαχόΰ τας δυ σκόλίας, έν τω γραμματι, και ταΐ,ς λεξεσι, βέβαιόν έστι. τα δε εν αυτή τής πιστεως δόγματα λαμπρα και σαφή τό ΐ,ς αναγεννήθεΐσι[92]92
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: άγεννηθεΐσι.


[Закрыть] και φωτισθεΐσιν υπό τόυ αγιόυ πνευ ματός. εξ όυ δήλόν τόν αναγινώσκόντα δυνασθαι μεν πό λλακις εις δυσκόλιαν ήν τινα[93]93
  У Киммеля и Михалческу: ήντινα.


[Закрыть] όυν εμπεσειν. αλλα τή τ όυ παναγιόυ πνευματός χαριτι φωτισθεντα παρ’ αυτής τ ής γραφής αναλόγως τας λεξεις και τό γραμμα συγκρόυ όντα τήν τε[94]94
  У Киммеля и Михалческу: τέ.


[Закрыть] λυσιν αναλαμβανειν. και συν αυτή όρθήν τήν διανόιαν. διό και λυχνός και φως ή γραφή, φωτιζόυσ α τήν διανόιαν των πιστων, και απελαυνόυσα τό σκότός.

Ερωτήσις γ'

Ιεραν γραφήν πόΐα βιβλια καλεις;

’Απόκρισις

Ιεραν γραφήν παντα τα κανόνικα βιβλια λεγόμεν, απ ερ ως κανόνα τής πιστεως ήμων και τής σωτήριας παρελ αβόμεν, και κρατόυμεν. μαλισθ’ ότι θεόπνευστόν ήμιν π ρόβαλλόυσι τήν διδασκαλιαν, και αυταρκή κατήχήσαι, φωτισαι και τελειωσαι τόν τή πιστει πρόσερχόμενόν. τα υτα δε τα κανόνικα βιβλια τόσαυτα τόν αριθμόν ειναι π ιστευόμεν, όσα ή εν λαόδικεια συνόδός απεφήνατό, και ή τόυ χριστόυ καθόλική και όρθόδόξός εκκλήσια υπό τ όυ παναγιόυ πνευματός φωτισθεισα, μεχρι τόυ παρόντό ς υπαγόρευει. απερ δε απόκρυφα λεγόμεν, δια τόυτό τό επωνυμόν όυτως εχόυσιν, ότι τό κυρός παρα τόυ παναγι όυ πνευματός όυκ εχόυσιν ως τα κυριως και αναμφιβόλ ως κανόνικα βιβλια, εν όις ή τόυ μωυσεως πεντατευχός, και τα αγιόγραφα και όι πρόφήται[95]95
  У Киммеля и Михалческу: προφηται.


[Закрыть], ατινα ωρισεν αναγινώσκεσθαι ή έν λαοδικεια σύνοδος, από της παλαιας διαθήκης βιβλία είκοσι δύο. από δέ τής νέας πλούτούμε ν τούς τέσσαρας εύαγγελιστας, τας πραξεις, τας έπιστο λας τού[96]96
  У Киммеля и Михалческу опущено: του.


[Закрыть] μακαριού παύλού, και τας καθολικας, αις σύ ναπτομεν και τήν αποκαλύψιν τού ήγαπημένού. και ταύ τα μέν ειναι τα κανονικα βιβλια κρατούμεν. και ταύτα ιεραν γραφήν λέγεσθαι ομολογούμεν.

Ερώτήσις δ'

Περι τών εικονών πώς οφειλομέν φρονειν;

Άποκρισις

Ώς παρα τής θειας και ιερας γραφής διδασκομεθα, λ εγούσής τρανώς, ού ποιήσεις σεαύτώ ειδώλον, ούδέ παν τος ομοιώμα. οσα έν τώ ούρανώ ανώ, και οσα έν τή γή κ ατώ, ού προσκύνήσεις αύτοις, ούδέ μή λατρεύσεις αύτο ΐ,ς οφειλοντών ήμών ού τή κτισει, αλλα μονώ τώ κτιστή και ποιήτή τού ούρανού και τής γής λατρεύειν, κακειν ον[97]97
  У Киммеля и Михалческу верно: κάκεΐνον.


[Закрыть] μονον προσκύνεΐ,ν. έξ ών δήλον[98]98
  У Киммеля: δηλον.


[Закрыть] οτι τήν ιστοριαν έπισήμον τέχνήν ούσαν ούκ αποβαλλομεν, αλλα και εικ ονας έχειν και τού χριστού, και τών αγιών τώ βούλομέν ώ παρέχομεν. τήν δέ λατρειαν και θρήσκειαν αύτών, ώς απήγορεύμένήν παρα τού αγιού πνεύματος έν τή ιερα γ ραφή έξούθενούμεν, ινα μή λαθώμεν αντι τού κτιστού κ αι ποιήτού χρώματα και τέχνήν, και κτισματα προσκύν εΐ,ν. και τον αλλώς φρονούντα αθλιον ήγούμεθα, ώς δειν ον έχοντα σκοτος έν ταΐ,ς φρεσι, και πεπώρώμένήν τήν κ αρδιαν. και ήν αν κρεισσον τή[99]99
  У Киммеля и Михалческу опущено: τη.


[Закрыть] τού θεού έντολή ύποτα σσεσθαι[100]100
  У Киммеля и Михалческу ошибочно: άποτάσ-σεσθοα.


[Закрыть], ή ανθρώπών πειθεσθαι ματαιολογιαις. οπερ έν φοβώ θεού και αγαθή σύνειδήσει έκτιθέμεθα. ει και στήσαι τήν φοραν κρεΐ,σσον ή καθ’ ήμας ειναι ομολογο ύμεν. ούτώ μέν έγγραφώς τοις έρώτήσασιν ήμας αποκρι ναμενοι έπεραναμεν, και τας αποκρισεις τή ήμετέρα ομ ολογία συνήψαμεν. δώη δε ό κύριος τοις πάσιν έν πάσιν ορθώς φρονεΐν, και συνείδησιν ειλικρινή.

Εδόθη έν κωνσταντινουπόλει μηνϊ ίανουαρίω _αγχα

Κύριλλος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

Примечания к греческому тексту

Текст, публикуемый выше, почти полностью совпадает с греческим текстом издания 1663 г. Орфография оригинала сохранена, за исключением следующих случаев:

Так наз. «имплицитный текст» (аббревиатуры и лигатуры) нами эксплицирован. Например, вместо используемого Кириллом знака & пишется καί, а многие греческие лигатуры раскрываются.

Разночтения, указанные в примечаниях, относятся к изданиям Киммеля (1843/1840 гг.) и Михалческу (1904 г.), удивительным образом совпадающим друг с другом. Греческий текст отредактирован Киммелем значительно хуже, чем латинский. Почти все ошибки, встречающиеся в нем, обнаруживаются и в издании Михалческу. По-видимому, обоим издателям был неизвестен текст 1663 г., либо же они не учитывали его в ходе работы. Пунктуация в обоих изданиях значительно расходится с изданием 1633 г. В наших примечаниях эти расхождения не отмечаются.