Текст книги "Сайланма әсәрләр"

«Ал чәчәккә кунган бал корты күк …»

Ә-гә

 
Ал чәчәккә кунган бал корты күк,
Синең кочагыңа атылдым.
Бу мәхәббәт нинди көчле әйбер,
Бу йөрәкләр нинди ялкынлы!..
Без бәхетле идек…
          Безнең күңел
Сөю балын эчеп исерде.
Ал иреннәр аша мин күчердем
Сиңа кайнар яшьлек хисемне…
Шат йөрәкләр бергә ярсып типте,
Ике күңел бергә кушылды.
Мин яшьлегем итеп тойдым сине,
Бу, ахрысы, шуның өчендер.
Сөю катыш көләч караш белән
Керфек аша миңа карадың.
Син төзәттең үксез йөрәгемдә
Еллар буе килгән яраны.
Күкрәгеңә кыстың, күзләремне,
Битләремне үптең үз итеп.
Бу минутта илдә иң бәхетле,
Иң кайгысыз кеше без идек.
Аерса да тормыш безне, иркәм,
Чик куйса да безнең бәхеткә,
Бу төн калыр мәңге йөрәкләрдә
Һәйкәл булып кайнар яшьлеккә!..
Мин онталмам, мәңге онталмам мин
Синең күкрәгеңнең җылысын,
Беркем бирә алмаган иркәләүне
Әллә ничек кенә бирдең син.
Син төшендең яшьлек дәрте белән,
Чын ышану белән януны —
Шуңар күрә синең карашларың
Бар нәрсәдән миңа ягымлы.
 

1935

Яз җыры

 
Ашкынулы йөрәк җырын җырлап,
Гөрләвекләр акты урамда.
Сагыну моңын сузып, күк юлыннан
Сайрар кошлар кайтты урманга.
 
 
Зифа каен яшел яфрак ярды,
Яфраклары шаулый җил белән.
Ул каршылый язны күтәренке
Һәм шатлыклы яңа җыр белән.
 
 
Күкне иңләп күксел болыт килде,
Аккорд бирде яшен һавада.
Арфа төсле яңгыр тамчылары
Сузылдылар кырга, далага.
 
 
Концерт бирә дәртле, шатлыклы яз,
Аны тыңлый бөдрә тирәкләр.
Гөлчәчәкләр, җирдән баш калкытып,
Һәм яз төсле ярсу йөрәкләр.
 

Гыйнвар, 1936

Күке

 
Калын урманда
Гел кичкә каршы
Иштелә моңлы
Бер кошның тавышы:
           – Кәккүк, кәккүк,
          Кәккүк, кәккүк!
 
 
Ул салмак кына
Кабатлый шуны,
Шул аның җыры,
Шул аның моңы:
           – Кәккүк, кәккүк,
           Кәккүк, кәккүк!
 
 
Ул ялгыз яши,
Чыгармый бала,
Менә шунлыктан
Ямансу аңа!
           – Кәккүк, кәккүк,
           Кәккүк, кәккүк!
 

1 март, 1936

Әтәч

 
Таң ата бугай,
Әтәч кычкыра:
           – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
Йә сузып кына,
Йә бик еш кына:
          – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
 
 
Аңа кушыла
Башка әтәчләр:
          – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
Картлар артыннан
Шаулаша яшьләр:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
 
 
Без дә уяндык
Әтәч тавышына:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
Бакчага килдек,
Ашыга-ашыга:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
 

3 март, 1936

Маэмай

 
Минем бар бер маэмаем,
Кара борын Акбаем.
Күп йөгерә, күп өрә,
Күп ишетә, күп күрә.
 
 
Хәзер аңа мин сугыш
Һөнәрләрен өйрәтәм.
Чаптырам да сикертәм,
Көн дә шулай йөдәтәм.
 
 
Ул окоптан окопка
Хат ташырга өйрәнсен!
Командирын дошманнан
Яклашырга өйрәнсен!
 
 
Яралыга су илтсен,
Һәрнәрсәгә өлгерсен.
Нәрсә генә сизсә дә,
Командирга белдерсен.
 
 
Менә шуның барсын да
Мин өйрәтәм Акбайга.
Акбай әзер һәрвакыт
Туган илен сакларга!
 

5 март, 1936

Батыр егет турында җыр
(Акбүз ат)

 
Батыр егет китте акбүз атта
Туздырырга дошман сафларын.
Акбүз аты кайтты ялгыз гына,
Батыр егет үзе кайтмады.
 
 
Дошман уты аның гомрен кискән,
Ал кан белән юган яңагын.
Соңгы сүзе итеп, үлгән чакта,
Ул тапшырды безгә байрагын.
 
 
Кызыл байрак аның кабрен бизи
Җиңеп чыккан хезмәт илендә.
Батыр егет! Данлы исмең синең
Мәңге калыр безнең күңелдә.
 

Март, 1936

Җырым булсын бүләгем

1

 
Сандугачлар тирәктә,
Кызлар бара җиләккә.
Җиләк төсле минем чибәр,
Ут салды шул йөрәккә.
          Ах… яна ла йөрәгем!
          Җиләк төсле чибәремә
          Җырым булсын бүләгем!
 

2

 
Таң атканда торсана,
Мәк чәчәген күрсәнә!
Мәк чәчәге төсле көлеп,
Минем алга килсәнә.
          Ах… яна бит йөрәгем!
          Мәктәй алсу чәчәк аткан
          Җырым – сиңа бүләгем!
 

3

 
Гармунчылар, уйнагыз
Көйнең шәбен, асылын!
Гармун тавышы әйтеп бирсен
Безнең йөрәк ярсуын!
          Ах… яна шул йөрәгем!
          Гармун белән бергә туган
          Җырым – сезгә бүләгем!
 

4

 
Без атландык җирәнгә,
Каршы киттек җилләргә!
Дуслар, кире чигенмәбез,
Без өйрәнгән җиңәргә!
          Ах… ярсый ла йөрәгем!
          Җиңеп чыккан туган илгә
          Җырым булсын бүләгем!
 

Март, 1936

Дулкыннар
(«Балыкчы кыз» дан)

1

 
Дулкыннар, дулкыннар,
Ник болай шаулыйсыз,
Ярларга сугылып,
Сез нәрсә даулыйсыз,
          Дулкыннар, дулкыннар?!
 
 
Нәрсәгә сез болай
Агласыз ашкынып,
Очарга талпынган
Яшь киек каз кебек,
          Дулкыннар, дулкыннар?!
 
 
Мин аңлыйм бит сезне,
Мин сезгә ышанам,
Сездәге дәрт безнең
Дәртләргә охшаган,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Сездәге ашкыну,
Сездәге талпыну
Нәкъ безнең ярсыган
Йөрәкнең ялкыны,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 

2

 
Йөрәкле яшь егет
Юл тотты еракка,
Тирбәлеп, чайкалып
Сезнең киң кочакта,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Мин калдым аерылып
Йөрәгем дусыннан,
Ул җиңеп кайтканчы,
Мин китмәм шушыннан,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Ул – минем шатлыгым,
Ул – йөрәк ялкыным,
Ул – батыр, сөйкемле,
Нәкъ сезнең шикелле,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 

Апрель, 1936

Май

 
Төндә генә җылы яңгыр явып киткән,
Кышның соңгы суыкларын алып киткән,
Җир өстенә яз ямь-яшел келәм япкан,
Гөлчәчәкләр зәңгәр, кызыл чәчәк аткан.
 
 
Куе яшел яфрак ярган ак каен да,
Кибеп, сулып утырмыйм дип май аенда.
Без дә чыктык йөгрә-йөгрә яланаяк,
Һәм кояшка кызынырга сузыл да ят!
 

Май, 1936

Яшьләр

 
Безгә күп булса
Егерме ике.
Яшьлек – безнеке,
Яшәү – безнеке.
Эштә без җитез,
Җиңел сөякле.
Көрәштә батыр,
Курыкмас йөрәкле.
Безгә хас түгел
Елау, сыкрану.
Авырлык туса,
Әрнеп сукрану.
Безгә хас түгел
Эштә акрынлык.
Безнең йөрәккә
Ят ул – салкынлык.
Безгә хас ялкын,
Дәрт һәм кыюлык.
Безгә бик читен
Дәртне тыюы!..
Барганда булсын,
Кайтканда булсын,
Урамда булсын,
Бакчада булсын,
Без бар дөньяны
Яңгыратабыз.
Җырлап барабыз,
Җырлап кайтабыз.
Безнең төркемдә
Гел көлке-уен.
Безгә тын бару,
Тын кайту кыен.
Сөйсәк инде, без
Янып сөябез.
Яшәү һәм сөю
Тәмен беләбез.
Тормыш кул бирә
Безгә – яшьләргә!..
Телибез илдә
Тәмләп яшәргә!
Ләкин бәхетле
Илебез өстенә
Яу килсә, канлы
Балта өстерәп,
Без шул минуттук
Чиктә булырбыз.
Дәртне дошманга
Каршы борырбыз.
Яшьлек тиңдәшсез
Зур бер көч белән
Яшьнәр ул вакыт
Дошман өстенә.
Үлем куркытмый
Безне сугышта,
Көлә белербез
Без соң сулышта.
Туган ил өчен
Батыр сугышып,
Сулаган чакта
Соңгы сулышын,
Елмаер безнең
Яшьлек бәхетле.
Үлем җиңалмас
Безнең яшьлекне.
Үкенмәс болай
Үлсә дә күңел.
Юк, мондый үлем
Безгә ят түгел.
Тормыш кул бирә
Безгә – яшьләргә.
Без телибез шат,
Балкып яшәргә.
Һәм бу яшәүне
Ятка бирмәскә,
Әзер без, яшьләр,
Канлы көрәшкә!
 

1936

Йолдызлар

 
Җәйге аяз төндә
Зәңгәр күккә карыйм.
Зәңгәр күктә янган
Йолдызларны саныйм.
Кояш баткан инде,
Шәфәкъ кызыллыгы
Сүнгән саен сүрелә
Көннең кызулыгы.
Караңгылык төшә
Дәшми-нитми генә,
Көндез арганнарга
Тәмле йокы теләп.
Иртә белән куе
Ап-ак чәчәк аткан
Алмагачны хәзер
Кара пәрдә япкан.
Тынып калган кырлар,
Елга, урман, чокыр.
Төн китергән безгә
Тынычлык һәм йокы.
 
 
Ә йолдызлар әле
Яңа гына торып,
Төнге сменага
Чыгып баскан кебек,
Тере, батыр карап
Елмаялар серле,
Зирәк караш белән
Күзәтәләр җирне.
Җир йокыга чумган,
Ә йолдызлар уяу.
Янып торыр алар
Төне буе шулай.
Әллә алар сакчы
Каскасына теккән
Кызыл йолдызларның
Шәүләләре микән?
Әллә самолётлар
Канатына чиккән
Ал йолдызлар шулай
Күктә чагыла микән?
 
 
Ерак-ерак чиктә
Кызыл сакчы тора.
Ул да шулай тере,
Ул да шулай уяу.
Винтовкасы – корган,
Патрон – сумкасында.
Кызыл йолдыз яна
Яшел каскасында.
Аның күзләреннән
Йокы төсе качкан.
Көнбатышын куе
Кара болыт баскан.
Болытларга каршы
Батыр яна йолдыз.
Дошман үтә алмас,
Дуслар, тыныч булыгыз!
Җәйге аяз төндә
Зәңгәр күккә карыйм.
Зәңгәр күктә янган
Йолдызларны саныйм.
Төнебез тыныч безнең
Алар янган чакта,
Чөнки йолдыз таккан
Кызыл сакчы сакта!
 

1936

Парашют

 
Биш ел бергә гомер сөргән
Хатыным мине ташлады.
Бер очучы егет белән
Сөешеп йөри башлады…
Беркөн алар икесе бергә
Самолётта очканнар.
Миңа язу калдырганнар,
Борчылмаска кушканнар.
Борчылуын борчылмадым,
Ләкин үтә хурландым.
Үземне дә бик хурладым,
Хәтер саклап тормадым.
Көнчелегем чиктән ашты,
Әйтмәгән сүз калмады.
Самолётны уйлап тапкан
Галимне дә каргадым.
– Кешеләргә җир тар микән,
Каян чыккан бу очу?
Җирдә куып җитәр идең,
Күкнең бармы соң очы?
 
 
Бер көн шулай азаплангач,
Икенче көн таң белән —
Почтальон ишек кага,
Килгән телеграм белән.
Телеграмны хатын суккан:
«Җаным, фәлән-фәсмәтән,
Очучыны яратмыймын,
Бары сине яратам.
Аның белән талаштым да
Бәйләнешне бетердем.
Биш йөз километр очкач,
Парашютта сикердем».
Шуны укыгач, әй куандым,
Гел шуны уйлап йөрдем.
Парашютны ясаучыга
Мең-мең рәхмәт яудырдым.
– Әй… – мин әйтәм, – очучы дус,
Очам диеп масайма!..
Нинди биек алып менсәң дә
Минем хатынны сайлап —
Барыбер саклый алмагансың,
Бозгансың шул талашып.
Синдә булса пропеллер,
Ә хатында – парашют.
 
 
Ләкин әле бер шигем бар:
Хатыным самолётыннан
Сикерүен сикергән, тик
Кайда барып утырган?!
Җилле көнне парашютны
Җил еракка очыра бит!..
Күңеле парашютлы хатын
Чын да эчне пошыра бит.
 
 
Ләкин, дуслар, ышанмагыз,
Болай гына сөйләдем.
Андый-мондый бәлаләрдән
Тыныч әле йөрәгем.
Самолётны да яратам,
Парашютны да сөям.
Мин бу әкиятне сөйләдем
Тик бер киная белән.
Бар бит шундый хатыннар да —
Һәрбер егеткә гашыйк.
Йөрәкләре – пропеллер,
Итәкләре – парашют.
 

Сентябрь, 1936

Сагыну

 
Гөл чәчәкләрен өзәм мин,
Юлларына тезәм мин.
Бик сагындым, бәгърем,
Бик сагындым сине,
Әле дә ничек түзәм мин!
 
 
Таң атканда уянырмын,
Җилкәмә шәл салырмын.
Таң шикелле балкып
Тиздән кайтыр булсаң,
Каршы чыгып алырмын.
 
 
Җилбер-җилбер җил искәндә,
Үләнгә чык төшкәндә,
Бик күңелле булыр,
Бик кызыклы булыр,
Кайтсаң сагынып көткәндә.
 

Сентябрь, 1936

Беренче дәрес

 
Без бу ел гына
Мәктәпкә килдек.
Аңарчы һаман
Бакчада идек.
 
 
Мәктәп өр-яңа,
Анда парталар,
Алар күңелне
Эчкә тарталар.
 
 
Кулыбызда безнең
Яңа әлифба.
Менә монсы «а»,
Менә монсы «ба».
 
 
Без хәрефләрдән
Сүзләр ясыйбыз,
Шуннан соң җырлап
Укый башлыйбыз:
 
 
Ат,
          ата,
                    арта,
Ат арба тарта.
Ата-аналар
Атта баралар.
 
 
Нинди зур бәхет,
Нинди үзгәреш!
Бигрәк күңелле
Беренче дәрес!
 

1936

Карак песи

1

 
Чоландагы ак майга
Ияләшкән күселәр,
Мин чоланны сакларга
Куштым ала песигә:
 
 
– Мияу, мияу, пескәем!
Барчы, зинһар, чоланга,
Майны сакла күседән,
Оясыннан чыгарма!
 

2

 
Песи күргәч, күселәр
Койрыкларын кыстылар.
Йөрмәделәр чабышып,
Ярыкларга постылар.
 
 
– Мияу, мияу, пескәем!
Колак салдың сүземә!
Каравылдан бушагач,
Сөт бирермен үзеңә!
 

3

 
Иртә белән майга дип
Керсәм, күзем акайды:
Явыз песи берүзе
Ялт иттергән ак майны!
 
 
– Мияу, мияу, пескәем,
Хыянәтче икәнсең.
Саклый торган маеңны
Үзең ашап беткәнсең!
 

Октябрь, 1936

Сәгать

 
Сәгать суга: «даң, даң!..»
Хәбәр бирә таңнан:
Бакчага барырга
Унбиш минут калган.
 
 
Сикереп торды Марат,
Күрә – эшләр харап.
Тагын соңга калган,
Шул йокыга карап.
 
 
Сәгать йөри: «келт, келт!..»
– Тиз бакчага кит, кит!..
Марат аңа дәшә:
– Тукта, мине көт, көт!..
 
 
Сәгать җырлый: «диң, диң!..»
– Мин бит туктый белмим.
Моннан ары: «зиң, зиң!»
Миңа карап йөр син!..
 

1936

Болыт

 
Карагайлы урман өстендә
Күксел болыт көтүе күренде.
Минем дустым самолётында
Шул болытка барып күмелде.
Көтәм әле, болыт акрынлап
Килеп җитәр минем турыма.
Мин сорармын дустым хакында,
Аның ничек очуы турында.
Битне сыйпап, салкын җил исте,
Якынлашты болыт, зурайды.
Миңа әйтер сүзе бар төсле,
Киерелә төшеп турайды.
Өлгермәдем аннан сорарга,
Кинәт шунда яшен яшьнәде,
Күк күкрәде,
          аннан вак кына
Җылы яңгыр ява башлады.
Рәхәт булып китте күңелгә,
Көлемсерәп күккә карадым.
Минем соравыма болытның
Шушы булды, ахры, җавабы.
Минем дус та шулай еракта
Яшен төсле яшьнәп узадыр.
Җылы яңгыр төсле карашын
Сөйгән дусларына сузадыр.
Минем дус та күкләр күкрәтеп
Күрсәтәдер илнең ныклыгын.
Җылы яңгыр төсле саклыйдыр
Илнең исәнлеген, туклыгын.
 

Октябрь, 1936

Озату
(«Яшь Испания» циклыннан)

1

 
Яшь испанлы ашыга фронтка,
Култыгында – аучы мылтыгы.
Соңгы сүзен сөйли хатынына,
Бераз ярсып, бераз тотлыгып:
– Дошман көчле диеп каушама!..
Безнең дуслар безне ташламас!..
Дошман уты тиеп егылсам,
Мылтыгымны алып, сафка бас!..
 
 
Яшь испанка бераз ямансу,
Күзләрендә ләкин яшь түгел.
Кургаш тамчы булып ялтырый
Керфегендә кыю яшьлеге:
– Бар син, җаным, бар син фронтка…
Ничек күнәргә соң коллыкка?!
Очкан утка каршы барганда,
Сиңа алмаш барын онытма!..
Ирек кадерен без бик беләбез,
Ирлек бурычын илгә түләрбез.
Яшәгәнче җирдә тез чүгеп,
Аягүрә басып үләрбез!..
 
 
Яшь испанка бераз ямансу,
Күзләрендә ләкин яшь түгел.
Сүнмәс ялкын булып кабынган
Күзләренә батыр яшьлеге.
 

2

 
Сьерра-де-Гвадаррама тавының
Болытларга тигән түбәсе.
Яшь испанлы атлый шул тауга,
Дружиналар шунда, күрәсең.
Батып барган кояш
                    таудагы
Ак болытны канга манчыган.
Селки-селки кызыл яулыгын,
Яшь испанлы шунда ашыга.
 
 
Тахо суы бүген кып-кызыл,
Белмим – кояш нуры, белмим – кан!..
Тахо буйлап кызыл билбаудан
Яшь испанлы китте фронтка.
 

1936

«Без аерылдык…»

Һ.

 
Без аерылдык…
                    Чиксез авыр булды
Шундый якын дустан аерылу!..
Син болытка кердең кояш булып,
Ә мин сүндем ярты ай булып.
Елмайсаң да куе болыт аша,
Елмаюың мине җылытмый.
Ерактагы кояш җылы түгел,
Якынайтырга ләкин буй җитми.
Ирекле һәм көләч яшьлек булып,
Син йөзәсең айкап һаваны…
Ә мин калдым инде…
          Яшьлек үтте.
Тормыш кордым; бала-чагалы.
 
 
Сирәк кенә зәңгәр томан аша
Күренеп калган кояш шикелле,
Мин очратам сине…
          Син һаман да
Шундый көләч, шундый сөйкемле!..
Күзләреңдә синең яшьлек дәрте,
Иреннәрең – ялкын чәчкәсе.
Бәхет, яшьлек, сөю образы син,
Син яшьлекнең дусты, яшьтәше.
Гөлдән гөлгә кунып очып йөргән
Күбәләкләр төсле күңелле,
Алар төсле матур һәм кайгысыз
Үткәрәсең яшьлек көнеңне…
Миңа нәрсә? Инде карт кешегә
Канат чыкмас барыбер кагынып.
Мин яшәрмен, сине һәм синдәге
Кайнар яшьлегемне сагынып.
Син ташлама мине, дустың итеп
Син кил миңа, утыр яныма…
Минем дә бит хакым бардыр инде,
Бәхет кошы кунса талыма?!
Күп яшердем синнән хисләремне,
Инде синнән артык яшермим.
Сөям сине, өзелеп сагнам сине,
Синең хисең белән яшим мин!..
 

1936

«Аккош төсле очып йөргәнеңне…»

Балерина З. Г-гә

 
Аккош төсле очып йөргәнеңне
Күргән идем кичә сәхнәдә.
Ни булды соң бүген аягыңа?
Ник аксыйсың, Зәйнәп, әйтсәнә?!
Зәңгәр күктә очкан күгәрченнең
Канатларын кемнәр каерган?
Күк күгәрчен төсле Зәйнәбемне
Сәхнәсеннән кемнәр аерган?!
Зәңгәр күлдә йөзгән аккошларның
Канатларын кемнәр канаткан?
Аккош төсле моңсу Зәйнәбемне
Кем яздырган шулай аяктан?!
 
 
Нинди яра, нинди газаплы чир,
Ямен алдың матур саулыкның?!
Беткәнмени аяк, нигә инде
Зәйнәп аягына каныктың?!
Бу аяклар зәңгәр яктылыкта
Дулкынланып биеп үтсәләр,
Ул тудырган чиксез матурлыктан
Йөрәкләрдә гөлләр үсәләр.
Бу аяклар көмеш алка ясап
Әйләнсәләр сәхнә түрендә,
Бөтен илне таңга калдырырлык
Илһам туа шагыйрь күңлендә.
 
 
Бу аяклар —
          серле матурлыкның,
Дәртле тойгыларның һәйкәле!!
Зәйнәп бәгърем, ничек булды соң бу?!
Ник аксадың болай, әйт әле!!
Кызганам шул сине,
                    синең өчен
Күңелем тулы яхшы теләккә.
Синең аяктагы яраларның
Әрнүләре минем йөрәктә.
Бу яралар тизрәк бетсен иде,
Элеккечә син шат, сөйкемле
Бассаң иде килеп минем алга,
Зифа буйлы тополь шикелле.
Керфек аша көлеп үтсә идең,
Тибрәндереп йөрәк хисләрен.
Күрсәк иде тагын киң сәхнәдә
Син матурның җилдәй искәнен.
Шул чагында мин дә шатлыгымнан
Ал битеңнән синең үбәрмен.
Син аңларсың, Зәйнәп, һәм бер юлга
Кичерерсең мине – юләрне.
 

1936

«Зәңгәр күзле, алсу иренле…»

Һ.

 
Зәңгәр күзле, алсу иренле,
Үзе шаян, үзе күңелле
Һәдия дигән дустым бар минем,
Йөрәгемә якын яр минем.
Ул назланмый юк-бар сүз белә,
Бигрәк инде, бигрәк үз миңа.
Сокланам да һаман үзенә,
Тик тимәсен инде күз генә.
Мине күрсә, йөзе ачыла,
Көлә-көлә килә каршыма.
Аны күргәч ярсый йөрәгем,
Әйтерсең лә урнын тарсына.
Бер елмаеп миңа караса,
Бар кайгымны минем тарата.
Мин шул аны өзелеп яратам,
Ә, күрәсең, ул да ярата.
Мин үзенә аның, сердәшем, дим.
Ләкин, дуслар, сездән яшермим:
Мин яратам аны яшерен генә,
Аның белән генә яшим мин.
 

1936

Кырымнан

 
Мин Кырымда идем;
Самолётта
Юлга чыктым өйгә кайтырга.
Без таң белән күккә күтәрелдек,
Җәй озатып калды артымнан.
Шадра диңгез өсте,
Кипарислар,
Тезелеп киткән йөзем түтәле —
Мираж төсле күзгә чагылып үтте
Иртәнге ак томан үтәли.
Диңгездән соң таулар, күк урманнар,
Чабыша-чабыша, артка үттеләр.
Урманнарны куып, Украина
Тугайлары килеп җиттеләр.
 
 
Монда инде кырлар сары кигән,
Арыш кыры такыр кырылган.
Мин сизендем:
Монда көз каршылый,
Җәй озатып калса Кырымнан.
Кешеләр дә бишмәт киеп йөри,
Анда шактый суык, ахрысы.
Ә мин бүген генә су коендым,
Ак дулкыннар белән ярышып.
Җылы якка карап кошлар оча,
Муеннарын сузып, боргалап.
Очыгыз, кошлар,
Мин дә шуннан очам,
Анда яңа пеште гранат.
 
 
Очу рәхәт,
Ләкин күзне кинәт
Йокы басса, шулай калгысам,
Пилот иптәш,
Кызык булыр микән,
Күзне ачкач, җирдә кар булса?!
Шулай булды:
Соңгы аэропортка
Без кыйгачлап килеп төшкәндә —
Мәскәү халкы ап-ак карда йөри,
Җәйне күптән онытып беткәннәр.
 
 
Минем чибәр миңа каршы төшкән,
Киез итек кигән, шарфтан.
Ә мин әйтәм:
– Әле бүген генә
Трусиктан йөрдем паркта.
Бүген генә әле җәйдә булдым,
Бүген генә миннән калды көз!
Бүген генә сиңа бүләк итеп
Өздем менә пешкән абрикос!..
Мә, авыз ит!..
Бу бит бүләк сиңа,
Безнең җирнең җәйле иленнән.
Әбиләр бит шуны әкият итеп
Сөйләгәннәр элек, тилеләр!..
 
 
Менә монысы көчле йөзем суы,
Пробкасын ач та шунда сал!..
Әкият төсле матур тормыш өчен
Әйдә, җаным, эчик, булмаса!..
 

17 март, 1937

Бишек җыры

1

 
Күз нурым син,
Матурым син,
          тулган аем!
Ай туганда
Йокла инде,
          матуркаем!
 
 
Такмак әйтер
Сиңа җилләр,
Алмагачы әкият сөйләр.
Йокла, нәни,
Йокла, бәби,
Әлли-бәлли,
Бәлли-бәү!
 

2

 
Син үсәсең
Матурланып,
          алсу гөлдәй.
Гөлләр үскән
Иң бәхетле
          матур илдә.
 
 
Гөлләр сине
Назлап сөяр.
Кояш көлеп
Башын ияр.
Йокла, нәни,
Йокла, бәби,
Әлли-бәлли,
Бәлли-бәү!
 

Апрель, 1937

Сөю җыры

 
Таң җилләре, исегез
          таң сызылганда,
Аңар сәлам әйтегез
          Чулпан туганда.
Таң шикелле сөйкемле
          йөзенә карагыз,
Кара урман шикелле
          чәчен тарагыз.
Белсә иде ул ничек
          сагынганымны!..
Бер карашы көченнән
          кабынганымны!..
Күңелле соң сөелеп,
          сөеп яшәве.
Без бәхетле шат илнең
          дәртле яшьләре.
Таң җилләре, исегез
          таң сызылганда.
Аңар сәлам илтегез
          Чулпан туганда.
 

Май, 1937

Куш алмагач

 
Куш алмагачны
Икәү утырттык
           шушы бакчага.
Икәү су сиптек,
Кояш чыкса да,
          кояш батса да.
 
 
Син киттең инде…
Аерылып синнән,
           мин ялгыз калдым.
Сагынган саен,
Куш алмагачка
           карап юандым.
 
 
Тиздән кып-кызыл
Алмалар бирер
          куш алмагачым.
Ул алмаларны
Кем белән җыйыйм
          син булмагачтын?!
 
 
Куш алмагачым
Шаулап утыра
          моңсу бакчада,
Мин көтәм сине,
Кояш чыкса да,
          кояш батса да.
 
 
Мин беләм, тиздән
Кайтырсың, җаным,
           алмагачыңа!
Икәү чыгарбыз
Шат улың белән
синең каршыңа.
 
 
Куш алмагачның
Чәчәге төсле
          сөйкемле бит ул.
Куш алмагачның
Пешкән алмасы
          шикелле бит ул.
 
 
Куш алмагачның
Төбендә икәү,
          шушы бакчада
Көтәбез сине,
Кояш чыкса да,
          кояш батса да.
 
 
Мин беләм, тиздән
Кайтырсың, җаным,
          алмагачыңа!
Куш алмагачта
Сине сагынып,
          алмаң каршылар.
 

1937

Җил

 
Җил чиртте тәрәзәгә,
Җил какты ишекне.
Җитәр, дим, җил, азма,
Ишеттем, ишеттем.
 
 
Ай әле батмаган,
Таң яңа сызылган.
Беләм бит, син килдең
Матур таң кызыннан.
 
 
Ул яңа торгандыр,
Чәчләрен үргәндер.
Ургычын җиккән дә
Басуга килгәндер.
 
 
Мин беләм, шулай ук
Кырдагы арышлар
Таң кызын көткәндер,
Саргаеп сагыштан.
 
 
Ул килеп, аларны
Иркенләп сөйгәндер,
– Мин килдем, җаннарым,
Гөрләгез, – дигәндер.
 
 
Мин беләм, ул килгәч,
Ургычын көйләгән.
Һәм мине дәшәргә,
Җил, сине җибәргән.
 
 
Җил килде, ишекне
Сак кына шакыды —
Йә, җитәр, ишеттем,
Йә, җитәр, акыллым!
 
 
Мин хәзер чыгармын,
Миңа соң озакмы?
Мине дә моңаеп
Көтәдер трактор.
 
 
Җил мине җитәкләп
Йөгертер басуга.
Һәм сабан тургае
Җыр белән каршылар.
 
 
Таң кызы! Таң кызы!
Таң кебек ал йөзең.
Бик иртә торгансың,
Нәкъ Чулпан йолдызы!
 
 
Без икәү китәрбез
Бер эздән, сафланып,
Дулкынлы арышлар
Диңгезен актарып.
 
 
Бәхетле шат җырдан
Бөтен кыр яңгырар.
Җил тынар җыр тыңлап,
Күл өсте ялтырар.
 
 
Бер яктан елмаеп,
Ал кояш күренер.
Кыр, урман һәм күлләр
Саф нурга күмелер.
 
 
Ул карар иркәләп
Бәхетле икәүгә!
Үзебезне һәм илне
Бәхетле иткәнгә!
 
 
Таң кызы! Бир кулың,
Сөй мине, иркәлә!
Таң кызы! Җил тагын
Килсенче иртәгә!
 

1937

Яңгыр

 
Кояш качты болыт артына,
Болыт үсте һаман акрынлап.
Таулар күксел томан эчендә,
Яңгыр килә инде якынлап.
 
 
Үләннәрне капшап, җил исте,
Шадраланды кинәт күл өсте.
Күл буена үскән камышлар,
Кочаклашып, пыш-пыш үбеште.
 
 
Яшен яшьнәп куйды кинәттән,
Тамчы тамды йөзгә сирәкләп.
Килеп җитте болыт, шуннан соң
Коеп салды яңгыр чиләкләп.
 
 
Кыр тын алды көлеп, иркенләп;
Ерганаклар – күк тау битендә.
Тамчыларны йотып, кинәнеп,
Җем-җем килә зәңгәр җитеннәр.
 
 
Яңгыр китте, озак тормады,
Җирдән сөйрәп күксел томанын.
Ул ашыкты нәүбәт буенча
Сугарырга күрше кырларны.
 
 
Кояш чыкты болыт артыннан,
Көн аязды шуннан акрынлап.
Шатлык сыймый минем йөрәккә,
Бу табигать бигрәк матур ла!..
 
 
Безнең тормыш шундый ирекле,
Шатлыклы һәм матур түгелме?
Яңгыр алды төсле өметле,
Яңгыр арты төсле күңелле!
 

1937

Арыш кырында

 
Таң кызара.
Зәйнәп комбайнда
Арыш кыры белән таныша.
Арышларга кызу,
Чөнки Зәйнәп
Кояш белән бүген ярыша.
Ярыш шарты шулай:
Кояш теге
Тау артына кереп батканчы,
Егерме биш гектар арыш кыры
Чүмәләләр белән каплансын.
 
 
Белмим, әллә шушы ачуданмы,
Кояш бүген үтә кыздыра.
Комбайнчы кызны үртәгәндәй,
Юл чатында йомран сызгыра.
Куаклар тын; күлләр дулкынланмый,
Җил тибрәтми зифа камышны.
Һәммәсе дә бүген тып-тын калып
Күзәтәләр гаҗәп ярышны.
Табигатьтә әле булганы юк
Мондый көч һәм мондый җитезлек,
Кояш юлын үтеп өлгермәсен,
Ә кыз кичсен зур бер диңгезне!
 
 
Кояш менә…
Һаман өскә менә,
Тауга менгән
Зәйнәп шикелле.
Икесе дә якты, алсу йөзле,
Икесе дә матур, сөйкемле.
Кояш төшә,
                     кояш түбән төшә,
Таудан төшкән Зәйнәп шикелле…
Икесе дә дәртле, шат йөрәкле,
Икесе дә батыр, сөйкемле.
Кояш юлы инде күп калмаган,
Күкселләнеп көтә тау арты.
Зәйнәп бара соңгы гектар буйлап,
Адым саен көчне яңартып.
 
 
Зәйнәп җитте кояш батмас борын,
Зәйнәп узды бүген кояшны.
Җиңүчене котлап, җилләр исте,
Урман шаулап, кошлар җырлашты.
Һәм яртылаш тауга поскан килеш
Каршы алды кояш, ашкынып.
Ул әйтерсең җиңгән көндәшенә
Кызыл, матур байрак тапшырды.
 

20 февраль, 1937