Текст книги "Hekayələr"

SON YARPAQ

Vaşinqton xiyabanının qərbində yerləşən kiçik məhəllə küçələrlə bir-birinə qarışıb “dalan” adlanan qısa zolaqlara bölünür. Bu dalanlar qəribə tinlər və əyri xətlər əmələ gətirir. O küçələrdən biri hətta iki dəfə öz-özü ilə kəsişir. Onun çox dəyərli olan bu cəhətini bir rəssam kətan üzərində göstərməyə müvəffəq oldu. Fərz edək ki, mağazanın kassiri əlində boya, kağız və qalın kətan üçün hesab kağızı ilə həmin küçə ilə gedir və evinə yollanarkən özü ilə rastlaşır!

Beləliklə, incəsənət adamları şimala açılan pəncərələr, XVIII yüzilliyin dam örtükləri, holland mansardaları və ucuz mənzil axtarışı ilə gəlib yavaş-yavaş özünəməxsus cəhətləri olan Qrinviç-Villic məhəlləsinə yığışmışdılar. Sonra da Altıncı küçədən bir neçə qalay parç və bir-iki manqal gətirib burada “koloniya” yaratmışdılar.

Syu və Consinin studiyası üçmərtəbəli kərpic evin yuxarı mərtəbəsində yerləşirdi. Consi Coanna adının qısaldılmış şəklidir. Qızlardan biri Men ştatından, o biri isə Kaliforniyadan gəlmişdi. Onlar Səkkizinci küçədə yerləşən balaca bir restoranda ümumi masanın arxasında tanış olmuşdular. İncəsənət, mətbəx və dəbdə olan qollu paltarlarla bağlı fikirləri üst-üstə düşdüyü qənaətinə gəlmiş, nəticədə ümumi studiya yaratmışdılar.

Bu hadisə may ayında baş vermişdi. Noyabrda həkimlərin pnevmoniya adlandırdıqları bu bəla gözə görünmədən bütün koloniyanı dolaşır, soyuq barmaqları ilə gah birinə, gah da o birinə toxunurdu. Şərq ölkələrində bu qaniçən xəstəlik onlarca qurbana səbəb olmuş, qarşısı alınmadığına görə həmişə cəsarətlə addımlamışdı. Lakin burada, mamır basmış bu dalanların dar labirintlərində ayağını arxasınca zorla sürüyürdü. Cənab Pnevmoniyanı heç cür nəzakətli qoca centlmen adlandırmaq olmazdı. Kaliforniya mehindən bənizi solmuş zərif bir qızı qanlı əlləri ilə təngnəfəs edən qüvvətli qoca axmağa çətin ki ləyaqətli deyən tapılsın. Beləliklə, o, Consini də yatağa saldı; qız rənglənmiş dəmir çarpayıda tərpənməz halda uzanaraq holland pəncərəsinin kiçik çərçivəsindən qonşu kərpic evin lal divarlarını seyr edirdi.

Bir səhər həkim qayğılı halda pırtlaşıq çal saqqalını tərpətməklə Syunu dəhlizə çağırdı.

– Onun təkcə bir şansı var… – o, termometrin civəsini silkələyərək dedi. – O da yalnız özü yaşamaq istədiyi təqdirdə. İnsanlar tabut düzəldənlərin marağına uyğun davrandıqları zaman bizim tibb elmi öz əhəmiyyətini itirir. Sizin balaca xanım qərara gəlib ki, artıq sağalmayacaq. O nə barədə düşünür?

– O…o, boya ilə Neapolitan körfəzinin şəklini çəkmək istəyir.

– Boya ilə? Boş şeydir! Onun qəlbində elə bir şey varmı ki, həqiqətən də, haqqında düşünməyə dəysin, məsələn, kişilər?

– Kişilər? – Syu soruşdu və səsi dodaq qarmonunun səsi kimi kobud çıxdı. – Doğrudanmı, kişilər barədə düşünməyə dəyər?.. Xeyr, doktor, buna bənzər heç nə yoxdur.

– Hə, onda o, sadəcə, zəif düşüb, – həkim qərar verdi. – Mən tibb aləminin bir nümayəndəsi kimi gücüm çatan hər şeyi edəcəm. Amma xəstəm öz matəm mərasimində neçə karetin olduğunu saymağa başladıqda dərmanların şəfaverici təsirini əlli faiz azalmış hesab edirəm. Əgər siz Consinin bu qış nə cür qollu paltarların dəbdə olacağı barədə, heç olmasa, bir dəfə sual verməsinə nail ola bilsəniz, əmin olun ki, onun sağalmaq şansı birə beş artacaq.

Həkim getdikdən sonra Syu tələsik emalatxanaya girib yapon kağız salfeti islanana qədər ağladı. Sonra əlində molbert fit çala-çala cəsarətlə Consinin otağına yollandı.

Consi üzü pəncərəyə tərəf uzanmışdı, adyalın altından onu zorla sezmək olurdu. Consinin yuxuya getdiyini düşünən Syu fit çalmağı dayandırdı. Molbertini qurdu, jurnaldakı bir hekayə üçün tuşla şəkil çəkməyə başladı. Gənc rəssamların incəsənətdə yolu gənc yazıçıların ədəbiyyata körpü salmaq üçün jurnallarda çap etdirdikləri hekayələrinə illüstrasiyalar çəkməklə başlayır.

Syu hekayə üçün gözündə monokl3030
  Monokl – eynək və ya pensne əvəzinə göz çuxuruna qoyulan bir göz üçün dairəvi optik şüşə


[Закрыть] olan kovboy şəklini çəkməyə təzəcə başlamışdı ki, qulağına bir neçə dəfə təkrarlanan pıçıltı səsi gəldi. O, cəld çarpayıya yaxınlaşdı. Consinin gözləri geniş açılmışdı. Pəncərəyə baxıb sayır, sonra yenə də tərsinə saymağa başlayırdı.

– On iki, on bir, – dedi. Bir qədər gözlədikdən sonra yenidən saymağa başladı: – On, doqquz, səkkiz, yeddi…

Syu pəncərəyə baxdı. Orada sayılası nə vardı, görəsən? Təkcə kimsəsiz, hüznlü həyat və iyirmi addım aralıdakı kərpic evin lal divarları gözə dəyirdi. Düyün-düyün, gövdəsi kökündən çürüməyə başlayan, tamam qocalıb əldən düşmüş bir sarmaşıq da kərpic divarın yarısına qədər uzanmışdı. Payızın soyuq nəfəsi sarmaşığı yarpaqlarından məhrum etmiş, çılpaq budaqları isə kərpiclərə sığınmışdı.

– Orada nə görmüsən, əzizim? – Syu soruşdu.

– Altı, – Consi zorla eşidiləcək səslə cavab verdi. – İndi onlar daha sürətlə tökülür. Üç gün əvvəl yüzə yaxın olardılar. Sayanda başım hərlənirdi. İndi isə asanlıqla saya bilirəm. Bax, biri də düşdü. Beşi qaldı.

– Beş dənə qalan nədir, əzizim? Mənə deyə bilərsən?

– Yarpaqlar. Sarmaşıqlar. Axırıncı yarpaq düşəndə mən öləcəyəm. Artıq üç gündür bunu bilirəm. Məgər həkim sənə deməyib?

– Bu cəfəngiyatı birinci dəfədir eşidirəm! – Syu qondarma bir ikrah hissi ilə qızın söylədiklərinə etiraz etdi. – Qoca, çürük sarmaşıqdakı yarpaqların sənin sağalmağınla nə əlaqəsi ola bilər? Elə bil sarmaşığı sevməyə başlamısan. Səfeh olma! Hələ bu gün səhər həkim dedi ki, tezliklə sağalacaqsan… Dayan görüm, o, necə dedi?.. Sənin birə on şansın var. Bu, Nyu-Yorkda tramvayla gedən, ya da təzə evlərin yaxınlığından keçən bizim kimi adamlar üçün balaca göstərici deyil. Bir az bulyon yeməyə çalış və rəfiqənə imkan ver ki, şəkli tez çəkib redaktora satsın və xəstə qıza şərab, özünə isə donuz ətindən kotlet ala bilsin.

– Daha şərab almağa ehtiyac yoxdur, – gözünü diqqətlə pəncərəyə zilləyən Consi cavab verdi. – Bax, biri də düşdü. Yox, bulyon istəmirəm. Deməli, yalnız dördü qaldı. Axırıncı yarpağın da düşməsini görmək istərdim. O zaman öləcəyəm.

– Consi, əzizim, – Syu ona tərəf əyilərək dedi, – mənə söz verirsən ki, işimi qurtarana kimi gözünü açıb pəncərəyə sarı baxmayacaqsan? Sabah bu illüstrasiyanı təhvil verməliyəm. Mənə işıq lazımdır, yoxsa pəncərənin pərdəsini endirərdim.

– Məgər başqa otaqda çəkə bilməzsən? – Consi soyuq tərzdə soruşdu.

– Sənin yanında olmaq istəyirəm, – Syu cavab verdi. – Həm də bu yaramaz yarpaqlara baxmağını istəmirəm.

– İşi nə vaxt bitirəcəyini söylə, – bənizi ağarmış Consi yıxılmış heykəl təki tərpənməz vəziyyətdə dedi, – çünki mən son yarpağın necə düşdüyünü görmək arzusundayam. Gözləməkdən, fikirləşməkdən yorulmuşam. Məni saxlayan nə varsa ondan azad olmaq, bu zavallı, solğun yarpaqlardan biri kimi aşağıya doğru uçmaq istəyirəm.

– Çalış yatasan, – Syu dedi. – Bermanı çağırmalıyam. Ondan istifadə edib rahib şəkli çəkmək istəyirəm. Uzağı bir dəqiqəyə qayıdıram. Mən qayıdana kimi yerindən dəbərmə ha!

Qoca Berman aşağı mərtəbədə, onların studiyasının altında yaşayırdı. Onun artıq altmışdan yuxarı yaşı vardı və qıvrım saqqalı Mikelancelonun Moiseyi3131
  Mikelancelonun Moiseyi – italyan rəssam və heykəltəraşı Mikelancelonun 1513-1516-cı illərdə işlədiyi Musa peyğəmbərin heykəli. Oturaq vəziyyətdəki mərmər heykəlin hündürlüyü 235 sm-dir.


[Закрыть] kimi məzhəkəli başından cırtdan bədəninə sarı uzanmışdı. Berman incəsənətdə uğursuz rəssam sayılırdı. O, daim şedevr yaratmağa hazırlaşsa da, onu hələ heç başlaya da bilməmişdi. Artıq neçə ildi bir tikə çörək naminə lövhə, reklam və buna bənzər cızma-qaralardan savayı heç nə çəkmirdi. O, gənc rəssamlara poza verməklə də müəyyən qədər qazana bilirdi. Çünki peşəkar naturaçılar bu rəssamların cibinə uyğun gəlmirdilər. O, içki düşkünü olmasına baxmayaraq, hələ də gələcək şedevri barəsində danışmaqda davam edirdi. Qalan məsələlərdə isə çox zalım bir qoca olub hər cür sentimentallığa istehza ilə yanaşır və özünü iki gənc rəssam qız üçün məxsusi olaraq təhkim edilmiş gözətçi it hesab edirdi.

Syu ardıc giləmeyvəsi iyi verən Bermanı aşağı mərtəbənin yarımqaranlıq hücrəsində tapdı. Otağın bir küncündə, molbertin üstündə artıq iyirmi beş ildir toxunul– mayan şedevrin ilk ştrixlərini qəbul etməyə hazır kətan qoyulmuşdu. Syu Consinin fantaziyası və yarpaq kimi zərif, kövrək bir qızın həyat ilə əlaqəsinin zəifləyəcəyi təqdirdə xəzana qoşulub məhv olacağı haqda qocaya danışdı. Qoca Berman – görəsən, kimin qırmızı gözləri bu dərəcədə aydın yaşara bilərdi – belə axmaq fantaziyalara rişxənd edərək qışqırdı:

– Nə! Bu nə axmaqlıqdı belə – lənətə gəlmiş sarmaşıqdan tökülən yarpaqlar ölümə səbəb ola bilər! İlk dəfədi eşidirəm. Yox, sizin axmaq rahibiniz üçün poza vermək arzusunda deyiləm. Siz o qızın öz başını belə cəfəngiyatla doldura bilməsinə necə imkan vermisiniz? Ah, zavallı balaca miss Consi!

– O, çox xəstə və zəifdi, – Syu dedi, – qızdırmadan başında cürbəcür xəstə fantaziyalar yaranır. Çox yaxşı, mister Berman, mənə poza vermək istəmirsinizsə, heç lazım da deyil. Amma… məncə, siz mənfur bir qocasınız… mənfur boşboğaz qoca!

– Bax əsl qadın belə olar! – Berman ucadan dedi. – Kim dedi mən poza vermək istəmirəm? Gedək. Mən sizinlə gedirəm. Yarım saatdı deyirəm ki, poza vermək istəyirəm. Ay Allah! Miss Consi kimi yaxşı bir qızın xəstələnməsinin heç yeri deyildi. Öz şedevrimi yaradan kimi hamımız buradan gedəcəyik. Bəli, bəli!

Onlar yuxarı qalxanda Consi mürgüləyirdi. Syu pəncərənin pərdəsini axıra kimi buraxıb Bermana işarə etdi ki, o biri otağa keçsin. Orada pəncərəyə yaxınlaşıb qorxu içində qoca sarmaşığa baxmağa başladılar. Sonra heç bir söz demədən bir-birinə nəzər saldılar. Buz kimi soyuq, leysan yağış yağırdı. Berman əynində göy rəngli köynək, qızılaxtaran zahid kimi, qayanı əvəz edən çevrilmiş çaydanın üstündə oturdu.

Növbəti gün səhər qısasürən yuxudan sonra Syu, Consinin qüssəli və geniş açılmış gözlərini pərdəsi aşağı endirilmiş pəncərədən çəkmədiyinin şahidi oldu.

– Onu qaldır, baxmaq istəyirəm, – Consi qətiyyətlə pıçıldadı. Syu yorğun halda rəfiqəsinin dediyinə əməl etməli oldu.

Çox şiddətli yağışdan və bütün gecəni sakitləşməyən güclü küləkdən sonra kərpic divarda sarmaşığın yeganə – sonuncu yarpağı görünürdü! Saplağına sarı ləkələrin və çürümənin yavaş-yavaş iz saldığı tünd-yaşıl rəngli yarpaq yerdən iyirmi fut yuxarıda yerləşən budağın üstündən əzəmətlə boylanırdı.

– Bu, soununcu yarpaqdı, – Consi dedi. – Düşünürdüm ki, o bu gecə mütləq düşəcək. Gecə güclü küləyin səsini eşidirdim, amma hələ düşməyib. Yəqin, bu gün düşər və onda mən öləcəyəm.

– Allah sənə ağıl versin! – Syu yorğun başını yastığa doğru əyərək dedi. – Özünü düşünmürsənsə, heç olmasa, məni düşün! Bəs sənsiz mənim halım necə olacaq?

Consi cavab vermədi. Sirli, uzaq səfərə hazır qəlb həyatdakı hər şeyə qarşı biganə olur. Xəstə fantaziyası Consiyə daha güclü təsir göstərərək onu həyat və insanlara bağlayan bütün telləri bir-birinin ardınca məhv edirdi.

Bir gün keçdi. Onlar hətta alaqaranlıqda belə yeganə yarpağın kərpic divara toxunan saplağının üstündə olduğunu görürdülər. Axşam düşdükdən sonra şimal küləyi qalxdı və yağışın holland dam örtüklərindən üzüaşağı yumalanan damcıları fasiləsiz olaraq pəncərələri döyəcləməyə başladı.

Hava işıqlanan kimi rəhmsiz Consi yenidən pərdənin qaldırılmasını tələb etdi. Sarmaşıq yarpağı hələ də öz yerində idi. Consi uzanmış halda uzun müddət yarpağı seyr etdi. Sonra Syunu çağırdı və qaz pilətəsində onun üçün toyuq bulyonu qızdırmasını xahiş etdi.

– Mən pis qız olmuşam, Syu, – Consi dedi. – Bəlkə də, bu sonuncu yarpaq mənim nə dərəcədə yaramaz olduğumu sübut etmək üçün dayanıb. Öz ölümünü arzulamaq günahdı. İndi sən mənə azca bulyon, ardınca isə portveynli3232
  Portveyn – şirin şərab növü


[Закрыть] süd verə bilərsən… Amma yox… əvvəlcə güzgünü gətir, sonra isə balışları ətrafıma düz, oturub sənin necə yemək hazırladığına baxacağam.

Bir saatdan sonra Consi dedi:

– Syu, ümid edirəm ki, nə vaxtsa boya ilə Neapolitan körfəzinin rəsmini çəkə biləcəyəm.

Günorta həkim gəldi, Syu bəhanə ilə onun arxasınca dəhlizə çıxdı.

– Şanslar bərabərləşib, – həkim Syunun titrəyən balaca əlini sıxaraq dedi. – Yaxşı qulluq edə bilsəniz, qələbə çalarsınız. İndi isə aşağı mərtəbədəki bir xəstəyə baş çəkməliyəm. Soyadı Bermandır. Deyəsən, rəssamdır. Sətəlcəm olub. Artıq yaşlaşıb, çox zəifdir, xəstəlik isə ağır forma alıb. Sağalmasına ümid yoxdur, amma bu gün xəstəxanaya göndərəcəklər, onun üçün ora rahat olar.

Növbəti gün həkim Syuya dedi:

– Qız artıq təhlükəli vəziyyətdən çıxıb. Siz qalib gəldiniz. İndi yalnız yaxşı qida və qulluq – başqa heç nə lazım deyil.

Həmin gün axşam Syu tamamilə gərəksiz olan açıq-göy rəngli şərfi toxuyub qurtardıqdan sonra Consinin çarpayısına yaxınlaşdı və bir əliylə qızı yastıqqarışıq qucaqladı.

– Sənə bir söz deməliyəm, ağ siçan, – o dedi. – Mister Berman bu gün xəstəxanada sətəlcəmdən ölüb. Onun xəstəliyi cəmisi iki gün çəkdi. Bir gün əvvəl qapıçı bədbəxt qocanı öz otağında döşəmənin üstündə uzanmış vəziyyətdə tapıb. Huşunu itiribmiş. Başmaqları və paltarları tamamilə islanmış, buz kimi soyuq imiş. Heç kim onun belə dəhşətli bir gecədə hara çıxdığını anlaya bilməyib. Sonra yana-yana qalan fənər, yerindən tərpədilmiş nərdivan, kənara atılmış bir neçə fırça, bir də sarı və yaşıl boyaları olan palitra tapıblar… Pəncərəyə bax, sarmaşığın sonuncu yarpağına nəzər sal, əzizim. Güclü küləyin onu yerindən tərpədib qopara bilməməsi səni təəccübləndirmir? Hə, əzizim, Bermanın şedevri budur – onu sonuncu yarpağın düşdüyü həmin gecə yaradıb!

QƏRİBƏ BİR HEKAYƏ

Austinin şimalında bir vaxtlar namuslu bir Smoders ailəsi yaşayırdı. Con Smodersin ailəsi arvadından, valideynlərindən və beş yaşında balaca qızından ibarət idi.

Bir axşam şam yeməyindən sonra balaca qız şiddətli mədə sancısıyla qıvranmağa başladı. Con Smoders vaxt itirmədən tez evdən çıxıb kəndə dərman almağa getdi. Amma o, bir də heç vaxt geri qayıtmadı.

Balaca qız bir müddət keçəndən sonra sağaldı, sonra da böyüyüb gözəl, gənc bir qadın oldu.

Ana illərlə yoxa çıxan əri üçün çoxlu göz yaşı tökdü. Amma üç ay bundan əvvəl ərə gedib San-Antonio kəndində yerləşdi. Bir müddət sonra qızı da ailə qurdu və aradan illər keçdikdən sonra onun da qızı gəlib beş yaşına çatdı. Gənc qadın isə hələ də atasının onları tərk edib və bir də heç vaxt geri qayıtmadığı evdə yaşayırdı.

Bir gecə qəribə bir hadisə baş verdi. Neçə illər bundan əvvəl Con Smodersin yoxa çıxdığı gecədəki kimi gənc qadının balaca qızı mədə sancılarıyla qıvranmağa başladı.

Con Smit (gənc qadının əri) arvadına: “Mütləq kəndə gedib balaca qızıma dərman almalıyam”, – dedi. Arvadı: “Yox, yox, Con, getmə. Bəlkə, sən də evə qayıtmağı unudub əbədi yoxa çıxarsan”, – deyə ərinin getməyinə etiraz elədi.

Beləcə, Con Smit balaca qızı üçün dərman almağa getmədi. O, arvadıyla birlikdə gəlib balaca Penzinin (balaca qızın adı Penziydi) başı üstündə dayandı.

Bir müddət sonra Penzinin halı lap pisləşdi. Con Smit təkrar balaca qızı üçün dərman almağa getmək istədi, amma arvadı yenə də ona mane oldu.

Elə bu vaxt birdən-birə evin qapısı açıldı və haradansa gəlmiş ağ saç-saqqallı, donqar bir qoca kişi beli bükülmüş vəziyyətdə içəriyə girdi. Penzi qoca kişini “Xoş gördük, baba” deyə salamladı. Balaca qız yaşlı adamı o birilərindən əvvəl tanımışdı. Qoca kişi cibindən tez dərman şüşəsini çıxardaraq Penziyə bir qaşıq sirop içirtdi. Balaca qızın halı həmin dəqiqə yaxşılaşdı və o sağaldı.

Sonra Con Smoders qızına: “Tramvayı gözlədiyim üçün bir az gecikdim”, – dedi.

İYİRMİ İL SONRA

Gecə növbəsində olan zəhmli görünüşə malik polis küçə boyunca yuxarı addımlayırdı. Yox, bu heç də göstəriş xatirinə deyildi, çünki ətrafda, demək olar, heç kəs yox idi. Saat təxminən axşam on olardı və külək sanki yağış həsrəti ilə alışıb-yanaraq qəzəblə boş küçələrdə vıyıldayırdı. Heç vaxt ehtiyatı əldən verməyən, arxasınca qapını yoxlayan, dəyənəyini əlində mürəkkəb və çevik hərəkətlərlə fırladan, ayıq-sayıq gözləri ilə tez-tez yola nəzər salan zabit özünün əzmli görünüşü və zəif təkəbbürü ilə əsl sülh keşikçisi portretini yaradırdı. Bu yerlərdə ətraf dükanlar çox erkən bağlanardı. Bu vaxtlarda yalnız siqaret mağazasının və yaxud da bütün gecə açıq olan qəlyanaltı piştaxtasının işıqlarını görmək olardı.

Həmin məhəlləyə çatanda polis qəflətən addımlarını yeyinlətdi. Xırdavat satılan qaranlıq dükanın qarşısında damağında yanmamış siqaret olan bir kişi oturmuşdu. Polis ona yaxınlaşan kimi kişi tez əl-ayağa düşdü.

– Hər şey yaxşıdır, rəis, – o özünü itirmədən dedi. – Mən, sadəcə, dostumu gözləyirəm. Bu, iyirmi il bundan əvvəl razılaşdırılmış bir görüşdür. Bir az gülməli səslənir, elə deyilmi? Yaxşı, əgər bu əhvalat sizə inandırıcı gəlmirsə, mən hər şeyi sizə danışa bilərəm. Uzun illər bundan əvvəl bu mağazanın yerində bir restoran var idi – Bredinin “Böyuk Co” adlı restoranı.

– Beş il bundan öncəyədək də var idi, – polis dedi. – Sonra isə yerlə yeksan etdilər.

Qapıda dayanmış kişi kibriti çıxarıb siqaretini yandırdı. Kibritin alovu onun solğun, dördbucaq sifətini, iti gözlərini və sağ qaşının yanındakı çapığı aydın işıqlandırdı. Onun şərfindəkı qəribə quruluşlu böyük almazdan olan sancaq da gözdən qaçmadı.

– Düz iyirmi il bundan əvvəl, elə bu gecə… – kişi sözə başladı. – Mən burda Bredinin ”Böyük Co”sunda ən yaxın dostum və dünyada ən gözəl insan olan Cimmi Velslə nahar edirdim. Biz iki qardaş kimi Nyu-Yorkda bir yerdə böyüyüb boya-başa çatmışıq. Mənim 18, Cimminin 20 yaşı var idi. Səhəri gün mən pul qazanmaq üçün Qərbə yola düşəcəkdim. Dostumu da aparmaq istəyirdim. Ancaq Cimmini buradan çəkib çıxarmaq mümkün olmadı, çünki onun üçün dünya yalnız Nyu-Yorkdan ibarət idi. Bax beləcə, biz razılaşdıq ki, harada və hansı vəziyyətdə olmağımızdan asılı olmayaraq həmin vaxtdan iyirmi il sonra yenidən bu yerdə görüşəcəyik. Artıq təsəvvür etmək olar ki, iyirmi ildə hansı yolla olursa olsun, ikimiz də öz yolumuzu seçmiş, sərvət toplamışıq.

– Çox maraqlı əhvalatdır, – polis dedi. – Bəlkə də, bu mənə elə gəlir, amma iki görüş arasında iyirmi il xeyli uzun müddətdi. Bu illər ərzində dostunuzdan heç bir xəbər eşitməmisiniz?

– Əlbəttə, bir müddət biz məktublaşdıq, – kişi cavab verdi. – Ancaq bir-iki ildən sonra izlərimizi tamamilə itirdik. Görürsünüzmü, Qərb sanki tilsimli, insanı özünə çəkən böyük bir məkandır və mən sanki onun ətrafında sıxışıb qalmışam. Ancaq bilirəm ki, əgər Cimmi sağdırsa, mənimlə görüşə gələcək, çünki o, həmişə çox dürüst və mətin oğlan olub. O heç vaxt bunu unuda bilməz. Mən bu gecə onu görmək üçün neçə yüz mil3333
  Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi


[Закрыть] yol gəlmişəm, əgər mənim köhnə dostum gələcəksə, buna dəyər.

Kişi kəməri kiçik almazlarla bəzədilmiş nəfis qol saatını çıxardı.

– Ona üç dəqiqə qalıb, – o dedi. – Biz onunla burada restoranın qapısında ayrılanda saat düz on tamam idi.

– Qərbdə işlər, yəqin ki, pis getmirdi? – polis maraqlandı.

– Əlbəttə! – kişi dedi. – Ümid edirəm ki, Cimmi, heç olmasa, mənim qazandıqlarımın yarısını əldə edib. Düzdü, onun bir az avamlığı var idi, amma çox yaxşı insan idi. Mən ayağa qalxa bilmək üçün çox yollardan keçməli olmuşam. Nyu-Yorkda isə insan kötük kimi öz yerində oturmalı olur. Amma bir məsələ də var ki, Qərb adamı yontalayıb düzəldir.

Polis əlindəki dəyənəyi fırladaraq bir-iki addım atıb dedi:

– Mən daha getməliyəm, ümid edirəm ki, bu görüş baş tutacaq. Onu çoxmu gözləmək fikrindəsiniz?

– Çətin ki! – kişi dedi. – Hər halda, ona yarım saat verəcəm, əgər Cimmi bu dünyadadırsa, o, həmin vaxt burada olacaq. Sizə yaxşı yol, zabit.

– Gecəniz xeyrə, cənab, – polis gəldiyi yolla qayıdaraq dedi.

Artıq soyuq çiskin başlamış, külək isə şiddətlənmişdi. Bu vaxtlar, adətən, küçədə paltolarının yaxalığı yuxarıda, əlləri ciblərində olan çox az piyada gözə dəyir. Xırdavat dükanının qarşısında öz gənclik dostu ilə görüşmək üçün yüz mil yol gəlmiş kişi isə damağında siqaret, hələ də gözləyirdi. Təxminən iyirmi dəqiqə də keçdi və qəflətən yolun əks tərəfindən küçəni keçməyə tələsən uzun şinelli, yaxalığını qulağınadək çəkmiş hündür bir kişi peyda oldu. O, birbaşa bayaqdan burada gözləyən kişiyə yaxınlaşdı.

– Bob, bu sənsən? – o, tərəddüdlə soruşdu.

– Ah, sənsənmi, Cimmi Vels? – qapıdakı kişi qışqırdı.

– Allah, sən saxla, – təzə gələn kişi həyəcanlandı və onun hər iki əlini ovcunda bərk-bərk sıxdı. – Bob, bilirdim ki, əgər sağsansa, səni burada tapacam. Hə, yaxşı, yaxşı, iyirmi il uzun müddətdir. Artıq köhnə restorandan da əsər-əlamət qalmayıb, Bob, kaş ki o, burada olardı və biz keçmiş günlərdə olduğu kimi yenə birlikdə şam edərdik. Qərbdə işlər necədir, qoca?

– Əla, istədiyim hər şeyi Qərbdən aldım. Sən çox dəyişmisən, Cimmi. Heç vaxt düşünməzdim ki, bu qədər uzunboylu olarsan.

– Ah, iyirmi yaşdan sonra boyum çox uzandı.

– Nyu-Yorkda işlərin necə gedir, Cimmi?

– Pis deyil. Şəhər idarələrinin birində işləyirəm. Gəl, Bob, indi biz tanıdığım bir yerə gedib keçmiş günləri doyunca xatırlayacağıq.

İki dost küçəni qol-qola yuxarı qalxmağa başladı. Uğurlarından lovğalanan qərbli öz karyerasının tarixini təsvir etməkdən sanki zövq alırdı. O biri isə öz şinelinə qısılıb maraqla qulaq asırdı. Küçənin küncündə büllur çilçıraqla alışıb-yanan bir əczaxana var idi. Onlar bu çilçırağa çatanda bir-birinin üzünə daha yaxından baxmaq üçün hər ikisi eyni vaxtda çevrildi. Qərbdən olan kişi qəflətən dayandı və qolunu çəkdi.

– Sən Cimmi Vels deyilsən! – o, boğuq səslə dedi. – Düzdü, iyirmi il uzun müddətdi, ancaq insanın burnunun quruluşunu romalı burnundan3434
  Romalı burnu – qartal burun. Əsasən, Aralıq dənizi hövzəsində, Şərqdə və Qafqazda belə burunlu insanlara rast gəlinir.


[Закрыть] mops burnuna3535
  Mops – vətəni Çin olan yastıburun it cinsi


[Закрыть] dəyişəcək qədər yox.

– Bu müddət bəzən insanı yaxşıdan pisə də çevirir, – hündür kişi dedi. – Sən təxminən on dəqiqədir ki, həbs olunmusan, “İpək” ləqəbli Bob! Çikaqodan göndərilən teleqramda bu yerlərə gələcəyini güman edirdilər və səninlə danışmaq istədiklərini bildirirlər. İndi isə bölməyə getməzdən əvvəl mən söz verdiyim məktubu sənə çatdırmalıyam. Sən onu pəncərənin qabağında oxuya bilərsən. Bu, patrulda işləyən Velsdəndir.

Qərbli ona uzadılan kiçik kağız parçasını ehtiyatla açdı. Oxumağa başlayanda onun əlləri çox möhkəm idi, ancaq qurtaranda artıq bir az titrəyirdi. Məktub isə olduqca qısa idi: “Bob, mən vaxtında görüş yerində idim. Ancaq sən kibriti çıxarıb siqareti yandıranda mən Çikaqoda axtarılan adamın üzünü gördüm. Bir vaxtlar dost olduğumuz üçün səni həbs edə bilməzdim, ona görə də səssizcə oradan uzaqlaşdım və bu işi yerinə yetirməkçün mülki geyimli kişini göndərdim.

Cimmi”.