Текст книги "Шоўк (зборнік)"

10

Мяне прывезлі ў пракуратуру і пасадзілі ў драўлянае крэсла перад такім жа драўляным сталом, папярэдне знялі наручнікі. Я з асалодай пацягнуў рукі і працёр пальцамі зацёкшыя запясці. Са сцяны насупраць на памяшканне пазіраў жалезны Фелікс. Той самы мужчына ў карычневай скуранцы, які дапытваўся ў Насці, чый гераін у яе кватэры, сеў за стол, склаўшы на ягонай паліраванай паверхні рукі. Ён быў падобны знешне на актора Барыса Шчарбакова. Той таксама любіў выконваць ролі капітанаў міліцыі. Мой капітан, відаць, доўга збіраўся з думкамі, каб пачаць размову. Бачна было, што ён вельмі стаміўся і яму не да мяне. Ён хацеў спаць, бо вочы яго набрынялі чырванню бяссонніцы… А мне хацелася курыць, ды толькі я саромеўся папрасіць у яго дазволу. Капітан сам неяк здагадаўся прапанаваць мне цыгарэту, а мо і самому карцела пакурыць. Мы задымілі. Аднак маўчанне працягвалася. Яно павісла над намі цыгарэтным дымам і знікаць не збіралася. Тады капітан адчыніў фортку. Дым, бы шлейф, унёс з сабою маўчанне, ці вецер проста выцягнуў яго, як злодзей, праз адчыненую фортку.

Капітан не сеў за стол, а пачаў мераць крокамі кабінет. Затым спыніўся, прымесціўся на вуглу стала і з цяжкім уздыхам прамовіў, не гледзячы на мяне:

– Адкуль ты ўзяўся на маю галаву і хто ты такі, чорт цябе вазьмі… Усе планы сапсаваў сваім з’яўленнем. Навошта гэта ўсё табе трэба?

Я і сам не ведаў, навошта, але думаць зараз пра тое, што адбылося, не меў ніякага жадання. Што здарылася – тое здарылася. Чаму, навошта – якая розніца? Усё адно ўжо нічога не паправіш. Я маўчаў.

– Дык, можа, пазнаёмімся? – зноў прамовіў капітан, пільна пазіраючы мне ў вочы. Позірк яго быў востры і ўчэпісты, як у беркута. Здавалася, што ён выцягвае мяне з майго ж цела, і я мімаволі апусціў вочы на драўляную падлогу з патрэсканай карычневай фарбай. Але праз імгненне падняў іх і сказаў, што я беларускі пісьменнік Мікола Адам. Ён адразу сеў за стол і зашчоўкаў клавіятурай камп’ютара. Палез у базу дадзеных правяраць, ці праўду я яму сказаў, ці зманіў. Навошта мне маніць? Хаця, калі падумаць, не кожны чалавек, які займаецца літаратурай, вось так проста прызнаецца, што ён пісьменнік…

Капітан адсунуўся ад камп’ютара і расслабіўся, адкінуўся на спінку крэсла. Расшпіліў верхнія гузікі на кашулі, якія душылі яму горла, і сказаў:

– Дык чаму ж вы, культурны чалавек, улезлі ў такое дзярмо?..

Я не стаў адказваць на капітанава пытанне, калі гэтая фраза была пытаннем. Чамусьці не верылася, што капітан лічыць мяне злачынцам, і я прамовіў:

– Мне прыемна, што вы гаворыце са мной на роднай мове.

Капітан прымружыў вочы і раптам спытаў:

– Літаратура – гэта вы?

– Не я адзін, але літаратура – гэта такія, як я. І нас не так мала, як вам здаецца. Сапраўдная літаратура адродзіцца, паверце мне.

– Вы не лічыце, спадар Адам, што занадта амбіцыёзныя?

– Я ведаю пра гэта, але не лічу заганай. Мы павінны выбавіцца з-пад тоны макулатуры.

– А дзе вы працуеце?

– Нідзе.

– А жывяце за што? – Яго, відаць, моцна ўразіла тое, што я нідзе не працую. – Ці ганарары такія вялікія, што вам хапае на ўсё?

– Ганарары – слёзы. Хіба вы не ведаеце, што каб выдаць кніжку, пісьменніку за яе трэба заплаціць. Заўважце, не мне павінны плаціць за тое, што я напісаў, за маю працу, а я павінен за сваю асабістую працу з недаспанымі начамі плаціць грошы.

– Ну, што ж, – паціснуў плячыма капітан, – вы самі, як кажуць, абралі свой шлях, вам і сцяг у рукі.

Але мы адхіліліся ад тэмы. Кім вам даводзіцца Анастасія Мажар?

Я хацеў адказаць адразу і не думаючы; словы ўжо гатовы былі скочыць з маіх губ калабкамі, але нешта стрымала мяне. Я задумаўся: а на самай справе, хто мне Насця? Каханая жанчына? Шлюха на адну ноч? Ці жонка? Хутчэй за ўсё – усе разам, я так адчуваў, аднак як растлумачыць гэта капітану міліцыі? Мініч, Ілля Варанкоў, Андрэй Шакель, ды любы, хто займаецца хоць нейкай творчасцю, мяне б зразумелі з паўслова, а ці зразумее гэты капітан, такі падобны на актора Шчарбакова? Ні ў якім разе я не лічыў яго тупым і недалёкім, толькі ведаў, што ён мяне не зразумее. І тады я сказаў:

– Таварыш капітан, можна пытанне? Ён паціснуў плячыма.

– Вы глядзелі калі-небудзь кінастужку Яна Фрыда «Сабака на сене»? – працягваў я.

– Дапусцім, – хітнуў капітан, але ніяк не мог зразумець, да чаго я хілю.

– Вы добра памятаеце адносіны беднага летуценніка-паэта сакратара Тэадора і яго гаспадыні графіні Дзіяны?

– Угу.

– Цяпер уявіце заміж твараў Баярскага і Церахавай – мой і Анастасіі Мажар, – скончыў я.

– Гм, – памуляў капітан сківіцамі. – Але… – ён яшчэ крыху падумаў, – там была такая фраза, што каханне добра ставіцца да роўных па статусу…

– А хто вам сказаў, што мы з Анастасіяй Мажар не роўныя?

– Гэтага мне ніхто не казаў, – адрэзаў капітан. – І сляпому бачна вашае адрозненне, – дадаў ён. – Што ж, – загаварыў пасля непрацяглай паўзы даўжынёй у падкурванне цыгарэты, я таксама папрасіў агеньчыку, – гэта многае растлумачвае.

Капітан зноў выйшаў з-за стала і сеў побач са мной на яго вугал, склаўшы на грудзях рукі.

– Навошта вы сказалі, што наркотыкі вашы? – знянацку спытаўся ён, гледзячы мне ў вочы. Я не чакаў такога рэзкага пытання, таму ненадоўга разгубіўся, але хутка адказаў:

– А чые ж яны, па-вашаму?

– Верагодна, Анастасіі Мажар? – няўпэўнена вымавіў ён.

– Выключана, – запярэчыў я. – Насця ніколі не ўжывала наркотыкі.

– Колькі гадоў вы знаёмы? – перапыніў мяне капітан.

– Тры тыдні, – ляпнуў я, не падумаўшы.

– Гм, – твар капітана наведала незразумелая ўсмешка, але, нібы цень, тут жа рэтыравалася, – гэта шмат аб чым гаворыць.

– Аб чым? – занепакоіўся я.

– Вы ў курсе, спадар беларускі пісьменнік, што закаханыя, як правіла, сляпыя?

– З чаго вы ўзялі, што я закаханы?

– Ну, як жа, – здзівіўся капітан, – толькі што вы тлумачылі свае адносіны з Анастасіяй Мажар на прыкладзе фільма «Сабака на сене»…

– Я шмат чаго гаварыў, – прамовіў я. – Але гэта не азначае, што ўсе мае словы – ісціна, бо я не Бог.

– З Богам вас ніхто і не параўноўвае, – задумліва прамовіў капітан. Ён зноў сеў за стол, забарабаніў па стрэшцы пальцамі. На дзіва, пальцы міліцыянта нагадвалі жаночыя, зрэшты, як і ў мяне. Такімі пальцамі толькі розных Моцартаў ды Бахаў на піяніне граць. – Вы вельмі супярэчлівы чалавек, – расцягваючы кожнае слова, нібы гуму, адзначыў капітан. – Не баіцеся, што некалі вам давядзецца несці адказнасць за кожнае вымаўленае слова?

– Не, – адказаў я, – толькі таму, што маю праўду, як я яе разумею, можна будзе прачытаць у маіх кнігах.

– А да іх далёка…

– Не зусім. Усяго чатыры кілаграмы гераіну.

– Вы вельмі любіце гуляць у словы, спадар беларускі пісьменнік.

– Прафесія вымушае.

– Што ж, тады падумайце і пагуляйце ў словы на адзіноце, – сказаў капітан і выклікаў вартавога сяржанта.

– Допыту не будзе? – пацікавіўся я.

– Аб чым вас дапытваць? – усміхнуўся капітан. – Тое, што мне было патрэбна ўведаць, я ўведаў.

Мяне зачынілі ў камеры папярэдняга зняволення, і маўклівая цішыня чорным пледам прыкрыла мне плечы. Я адчуў сябе вельмі стомленым за дзень і заплюшчыў вочы, але сон не ішоў. Зрэшты, мне і не хацелася спаць. Я ўспомніў да драбніц кожны эпізод падзей сённяшняга дня, але ні на адным не спыніўся. Навошта? Я спыняўся толькі на вобразе Насці. Яна стала іншай, не падобнай на сябе. Дзе падзелася тая кава, тая багна млявай чысціні ейных вачэй? Заміж яе я ўбачыў шэры попел, зыбучы пясок і халодную сталь стылету. І гэты маскарад… Адкуль ён? Што сталася з маёй Насцяй? Куды яна падзелася? А гераін? Пры чым тут гераін, і што я раблю ў пракуратуры? Мне гэта патрэбна? Такое ўражанне, што я – звычайны абывацель – трапіў у танны галівудскі трылер выканаўцам пасрэднай, але ключавой ролі. Герой, закаханы ў гераіню, які ўвесь фільм недзе швэндаецца і думаць не думае аб дапамозе каханай, раптам у самы цікавы момант з’яўляецца гэтакім джэнтльменам і бярэ ўсю віну на сябе, адпраўляючыся за краты. Каханая дорыць яму мілую ўсмешку і працягвае весяліць гледачоў іншымі прыгодамі. А я… я… пофігу гледачам. Яны папляскалі ў ладкі, здзіўленыя маім высакародствам, падумалі, што я поўны дурань, і забыліся на мяне, як і гераіня. Яе чакае свет, поўны радасці і жыцця. Няўжо я на самай справе такі ідыёт, ці мне толькі здаецца? Мне пляваць, адкуль гэты дзярмовы гераін зваліўся на маю галаву, і адкуль ён узяўся ў Насцінай кватэры, пляваць! Я не ведаю і ведаць не хачу, чым займалася Насця на працягу тыдня – часу, за які я ні разу яе не бачыў. Я толькі аднаго хачу. Вярніце мне Насцю. Маю Насцю, чуеце! Яшчэ ўчора я сумняваўся ў сваіх пачуццях да яе, сёння ўсе сумненні – прэч! Я гатовы закрычаць на ўвесь свет, што кахаю Насцю Мажар і мне без розніцы, хто яна! Графіня, царыца, наркаманка ці русалка! Без розніцы! Як да лямпачкі тое, чым яна займаецца. Мне не патрэбны яе тлумачэнні пра ейны занятак, я хачу ейнага кахання!

Вядома, я эгаіст. А хто не эгаіст? Пакажыце мне яго, тыркніце ў яго пальцам, я хачу памацаць яго навобмацак! Няма неэгаістаў. Альтруісты канулі ў лету! За проста так зараз нічога не робіцца. Нават шклянку вады за проста так сын не прынясе хворай маці. Толькі калі яна паставіць на стол пляшку самагонкі. Я ведаю, што кажу, бо сам з вёскі, бо сам нешта падобнае рабіў, пакуль ува мне не прачнуўся дух паэзіі, які б не прачнуўся ніколі, каб не нарадзіліся Кафка і Дастаеўскі, Мапасан і Бальзак, Булгакаў і Томас Вулф, Фіцджэральд і Джойс, Хэмінгуэй і Борхес, Пруст і Картасар… Я мог бы назбіраць такіх прозвішчаў легіён, але што з яго толку? Хіба ён мне дапаможа ў адносінах з Насцяй?..

Усю ноч мне не давала Насця спакою. Я варочаўся на мулкім ложку, успамінаючы ейнае цела, ейныя дотыкі. Насця залятала ў закратаванае акно камеры Маргарытай на мятле і сціскалася ў куце Марыяй-Магдалінай. Затым проста Насцяй туліла, хавала сарамліва свае грудзі, нямоцна кусаючы вусны, за выратавальную фланэль маёй клятчатай кашулі…

Раніцы я не памятаю.

Памятаю толькі, як адчыніліся дзверы камеры, затым зноў зачыніліся, і мяне прывялі ў той самы кабінет да капітана, так падобнага на актора Шчарбакова, што я ледзь утрымаўся, каб не папытацца, ці сваякі яны. Капітан вачыма паказаў мне на крэсла перад сталом, і я цяжка сеў. Ён моўчкі сачыў за мной, гартаючы нейкія паперы. Сёння ён быў у форме і выглядаў больш суровым.

– Вы вольны, спадар беларускі пісьменнік, – нарэшце вымавіў ён.

– Вы закрылі справу? – не зразумеў я.

– А яе ніхто не адкрываў, – усміхнуўся ён.

– Тады, з якой прычыны…

– Прычына чакае вас у двары пад клёнамі, – перапыніў ён і загадаў сяржанту: – Правядзіце грамадзяніна…

Я нічога не разумеў.

На вуліцы сонца балюча разанула па вачах, і я не адразу прыкмеціў Насцю. Яна стаяла ў трох кроках ад мяне і толькі што шпурнула недакурак у зграйку галубоў, якія зусім не спалохана адскочылі крыху, апроч аднаго. Левая лапка яго была абматана чырвонымі тоўстымі ніткамі.

На нейкае імгненне нашыя з Насцяй позіркі сустрэліся. Я закурыў і рушыў у процілеглы ад Насці бок. Гэта не было ніякім манеўрам. Я не чакаў, што яна кінецца за мной з воплямі дараваць ёй усё, але і сам сябе не разумеў. Нешта знутры загадвала не аглядвацца і ісці ўперад. Толькі хада мая была нейкая запаволеная, як у робата Вертэра з дзіцячага баевіка пра Алісу Селязнёву. Ногі не слухаліся мяне, упарціліся падпарадкоўвацца, ды й сам я ганіў сябе на чым свет стаіць за свой учынак. Але яна магла таксама пайсці, убачыўшы маю абыякавасць. Не, гэтага не можа быць! Чаму не? Я рэзка абярнуўся. Насця стаяла на тым жа месцы, апусціўшы галаву, уся ў чорным, як і ўчора, малюючы нешта нагой на асфальце.

Зноў паволі я рушыў ёй насустрач. Насця прыўзняла галаву. Зрабіла адзін крок наперад, другі… І тут яна кінулася да мяне бегма, я таксама пабег да яе, распасцёршы рукі.

– Мікола, даражэнькі, – прыціскаючыся да мяне ўсім целам, гундосіла Насця, пакрываючы пацалункамі мае вочы, шчокі, лоб, нос, шыю, – даруй мне, калі ласка, дурніцы. Не хацела я нічога дрэннага…

– Гэта ты мне даруй за ўсё, што я зрабіў, – узяў я ейны твар аберуч, углядаючыся ў чужыя вочы, з якіх цяклі слёзы, раз’ядаючы, як серная кіслата, туш і цені, што чорнымі пісягамі закратоўвалі мой любімы тварык. Сказаўшы гэтыя словы, якія мне так цяжка даліся, я моцна пацалаваў Насцю.

– Ты праўда на мяне не сярдуеш? – спыталася Насця, шморгаючы носам і размазваючы чорныя краты па шчоках, як шакалад.

– За што?

Рукі ейныя абвіліся вакол маёй шыі, а вусны нашы закружыліся ў павольным танцы пацалунка.

Краем вока я заўважыў, што з вокнаў пракуратуры павысоўваліся галовы цікаўных міліцыянтаў, як грыбы пасля дажджу. Мы з Насцяй, як я адчуў, былі бясплатным атракцыёнам. Не паспеў я так падумаць, як дзяўчына выцягнула з вачэй лінзы і кінула іх пад ногі, адкрыўшы мне непараўнальную ні з чым каву сваіх вачэй. Услед за лінзамі на асфальт паляцеў і чорны парык. Шыкоўныя Насціны валасы рассыпаліся хвалямі па плячах.

Я падняў яе на рукі і закружыў ад несусветнай радасці, а з вокнаў пракуратуры радаваліся ў маю падтрымку мянты. Капітан, падобны на актора Шчарбакова, усміхаўся, узрадаваны за нас, і махаў рукой.

Сентыментальнасць, як кажуць, ва ўсіх у крыві, і я не выключэнне. На самай справе ўсё адбылося не так. Мяне асудзілі, і я праседзеў пяць гадоў. Насці не ўдалося мяне вызваліць, таму што з ёю ніхто не лічыўся, і ёй давялося выйсці замуж за Мініча, які зіхцеў ад шчасця, як свіны лыч, а крумкачыныя яго вочы наліліся такой крывёй на вяселлі ад колькасці выпітай гарэлкі, што ўсе дзівіліся, як гэта Мінічавы вочы не палопаліся, бы пухіры, так яны выкаціліся з арбіт… А пасля ў іх нарадзілася дачка, ды ніхто не верыў, што дзіця – Мінічава…

Аднак нешта я намарыў не тое, забыўшыся пра сябе…

11

І смех, і грэх. Усё тое, што са мной адбылося, было разыграна Насцяй. Яна з’яўлялася і аўтарам сцэнарыя, і рэжысёрам, і камерцыйным дырэктарам, і выканаўцай галоўнай ролі. А ўсё дзеля таго, каб даць мне магчымасць перамяніцца і павініцца. І я стаў перад ёю на калені ў прысутнасці бясконцых прахожых, што чакалі, як і мы, аўтобуса ці тралейбуса на прыпынку, што насупраць чыгуначнага вакзала, побач з «Мак-Дональдсам».

Я прасіў мне дараваць маё глупства і прыняць каханне, таму Насця спачатку спалохалася і, аглядаючыся на прахожых, як бы прабачаючыся за мяне, як бы казала, што яна не вінаватая ў маіх паводзінах. Калі я пацалаваў ейныя рукі, твар яе асвяціўся цёплай лагоднай усмешкай, і яна папрасіла мяне ўстаць з каленяў, бо для яе гэта ўжо занадта.

Што ж, казка атрымалася пераканаўчай. Ды толькі мы жывем не ў казачнай краіне шчасця з добрымі феямі і чараўнікамі, а ў злосны крыважэрны час з незлічонымі войнамі і забойствамі, з крывадушшам і раўнадушшам людзей, якія ўспрымаюць толькі дарагія шоу па тэлебачанні, разлічаныя на тупагаловых абывацеляў. Усё гэта я прыдумаў не сёння, выказваючы Андрэю Шакелю набалелае ў няўтульным, усё яшчэ няўтульным для мяне бары ГУМа на другім паверсе за столікам, які трымае некалькі пустых шклянак з-пад гарэлкі (іх яшчэ не паспелі прыняць) і недаедзены бутэрброд «Вернісаж», што паспеў за доўгай размовай з гарачага ператварыцца ў халодны, як у казцы. Зноў казка, чорт яе бяры! Трэба ж было Насці паабяцаць, што дзеля яе я ператвару ейнае жыццё ў казку! Ага, зараз! За якія сродкі? Хаця Андрэй кажа, што ў Мінску працы хапае. Гэта дзеля таго, каб супакоіць мяне, бо работу, хоць якую-небудзь, мне абавязкова трэба знайсці. Іншая справа, што праца, якой у Мінску хапае, не аплочваецца той сумай, якую я маракую атрымоўваць. Ад сябравых слоў знікае ўсялякае жаданне працаваць, не ў тым сэнсе, што я не буду больш ніколі пісаць, а ў тым, што я не маю ніякага жадання і задавальнення совацца ў якую-небудзь дзяржаўную ўстанову. Маўляў, вось ён я ўвесь, бярыце мяне на работу. А што я магу ім прапанаваць з трыма курсамі ўніверсітэта і танюткім зборнічкам вершаў? «Я – беларускі пісьменнік» – гучыць, вядома, але бурчыць у жываце. І хочацца, і колецца, як кажуць. Ды так мяне і прымуць, як жа… чакаюць з распасцёртымі абдымкамі. Ашчаслівец!.. Ды пайшло яно ўсё да такой-та мацяры! Ну, беспрацоўны я, ну дык што? Затое ў мяне каханне ёсць, якое ні за якія грошы не купіш. Андрэй нават зайздросціць мне і з гэтае прычыны дае прачуханца, бо я вякнуў, што, відаць, кіну Насцю, хоць гэта будзе вельмі цяжка зрабіць; таму што грошай няма і не будзе, а маляваць іх я не ўмею. Безумоўна, гультай. Іншы неяк выкруціўся б, а мне ніяк не ўдаецца. Дык Андрэй і ўшчувае, што перастане паважаць мяне, калі я так зраблю. Ды не зраблю я нічога такога ніколі, а думаць жа нікому не забаронена. Я і не слухаў ужо Андрэя. Ён сам хоць здагадваецца, пра што гаворыць, пляце штосьці пра Міхалкова, Меньшыкава, Галівуд?.. Якога ражна? Ды хай гаворыць, бо я далёка ад яго прамоў. Я зараз з Насцяй, якая марудна-марудна здымае калготы, як абгортку з марожанага-эскімо, паволі праводзіць гарачай рукой па голых клубах, затым скідае кашулю і застаецца ў адных трусіках і станіку. Я ўжо даўно распрануты (Насця пастаралася) і чакаю яе, лежачы ў ложку, захінуты да грудзей коўдрай. Але не ў гэтым справа. Трэба толькі адзначыць, што раніцай я прапанаваў Насці выйсці за мяне замуж. Так і сказаў: «Давай пажэнімся». Яна доўга на мяне пазірала, як на нейкае дзіва, але нічога не сказала і ўнікала размовы наконт маёй прапановы цэлы дзень. Адно ўвечары, калі ў мяне не было ніякага жадання выходзіць куды-небудзь з цёплай утульнай кватэры, Насця раптам пацягнула мяне за руку да дзвярэй, зачыненых на шпінгалет. На ключ удзень я рэдка калі замыкаўся, толькі на ноч. Я на самай справе не ведаў, чаго яна пацягнула мяне да дзвярэй, адрываючы ад работы. Колькі ўжо часу я нічога не пісаў, – і вось цяпер з’явіліся думкі, якія неабходна было занатаваць. Аднак Насця начапіла мне на галаву шапку, якую я і зімой ніколі не насіў, і зняла з вешалкі куртку.

– Мы некуды ідзем? – спытаўся я, нічога не разумеючы.

Насця не адказала. Яна ўвабралася ў сваю чорную скуру раней, чым я зашпіліў маланку на сваёй. Затым адчыніла дзверы, выпхнула мяне на калідор і загадала выклікаць ліфт. Зачыніўшы дзверы, Насця ключ мне не аддала, а схавала ў сваю сумачку.

І па дарозе да тралейбуса, і ў тралейбусе, і пасля, калі мы падыходзілі да нейкай дзіўнай формы будыніны ў выглядзе падковы, яна маўчала, але загадкава ўсміхалася і міргала вочкамі, як святлафор.

Я нічога не зразумеў і тады, калі апынуўся, увапхнуты Насцяй, у прыхожай нейкай кватэры. За зачыненымі дзвярыма, напалову шклянымі, аднаго з пакояў чулася песня ў выкананні Людмілы Зыкінай, відаць, нехта глядзеў па тэлевізары «Залаты шлягер».

– Праходзь, – штурханула мяне Насця да іншых дзвярэй, што былі злева ад мяне, папярэдне загадаўшы распрануцца. Як толькі я апынуўся па той бок дзвярэй, яны зачыніліся за мной. Я памкнуўся было назад, але дзверы былі замкнутымі, а ў пакоі было цёмна, толькі за акном бачылася поўня, што цікаўна сачыла за мной, прынамсі, мне так здавалася. І яшчэ мне здавалася, што я маленькае кацяня, якога, хоць і сляпога, жывога кінулі ў наўмысна прыгатаваную яму і засыпаюць гідкім халодным жвірам.

З другога пакоя нічога не было чуваць, акрамя голасу Слічэнкі. На бегавой сцяжынцы сцэнічнага мастацтва ён змяніў Зыкіну і зацягнуў нешта пад гітару. Мне адразу ўспомніўся Будулай. Сам фільм я бачыў даўно, яшчэ ў васьмідзясятыя, калі нават і ўявіць сябе не мог у ролі беларускага пісьменніка. Аднойчы я ехаў з Мінска ў вёску. У райцэнтры далі аўтобус да маіх Цімкавіч, які сапсаваўся, нават не паспеўшы выехаць з Копыля, а час падціскаў. Мужыкі спяшаліся з работы дамоў на чарговую серыю пра Будулая, а тут такая аказія… «Як жа там Будулай без нас?!» – самотна працягнуў адзін з мужыкоў, і ўсе дружна высыпаліся з аўтобуса, перажываючы, пакурыць.

Я так разумеў, што Слічэнка стварыў нейкі фон для размовы Насці з кімсьці, якую я не павінен быў чуць. А ведаць – дзе я і пра што яна з некім гаворыць – вой як карцела. Ды нават калі б вельмі захацеў, нічога б не пачуў, зачынены, бы вязень у камеры. Праўда, камера даволі цёплая і ўтульная.

Паступова цёмныя сілуэты прадметаў набывалі свае сапраўдныя рысы і ўжо не нагадвалі персанажаў галівудскіх фільмаў жахаў, як спачатку. Я нават асмеліўся сесці на ложак, аднак тут жа падскочыў, як уджалены. Пада мной нешта піскнула, а затым прамовіла «ма-ма». Я перажагнаўся. Гэта была ўсяго толькі лялька. Ложак аказаўся да мяне добразычлівым. Ён больш не выбрыкваўся, хоць я і сядзеў на самым куточку, баючыся з аднаго боку зваліцца на падлогу, з другога – не раздушыць яшчэ якую-небудзь цацку. Магчыма, што я натраплю і на тэрмінатара. А я не ўпэўнены, што тэрмінатар, таксама, як лялька, прамовіць, закаціўшы вочы, «та-та». Што я яму тады скажу? Што я не ягоны тата, а проста праездам? Дык ён мяне так змадыгуе, хоць і цацка, што мяне не тое што маці родная не пазнае, я сам сябе не пазнаю.

Асцярожна я паварочваў галаву то ў адзін бок, то ў другі. Побач з ложкам, ля самага акна, стаяў стол, насупраць ложка – канапа. Яшчэ ў пакоі знаходзіліся вялізная шафа, тэлевізар, кніжная паліца…

Дзверы адчыніліся.

– Чаго ты сядзіш папацёмку? – Насцін голас супакоіў мяне, як матчына калыханка. Дзяўчына працягнула руку за кніжную паліцу, і загарэлася святло…

– Куды ты мяне прывезла? – спытаўся я, калі

Насця падышла бліжэй і села побач.

– Да маіх бацькоў, – проста адказала яна.

– Ты тут жывеш? – здзівіўся я, бо ведаў, што Насця жыве зусім у іншым месцы.

– Так, гэта мой пакой.

– А-а… што тады…

– Ты маеш на ўвазе, дзе мы былі? Я там таксама жыву час ад часу, калі пасваруся з мамай. Тая кватэра належыць маёй сястры і ейным бацькам. Мы стрыечныя сёстры.

– Дзіўна. Я чамусьці заўсёды лічыў вас роднымі. Здаецца, я атрымаў адказы на ўсе свае пытанні, аднак усё адно мне нічога не было зразумела, я адчуваў сябе ідыётам і паціскваў плячыма, як прыпадачны.

– Ды ўсё нармальна, – супакойвала мяне Насця, – зараз мае бацькі збяруцца, і ты з імі пагаворыш…

– Я?! – нічога я не зразумеў.

– Ну, ты ж хочаш ім нешта сказаць…

– Ім я нічога казаць не збіраўся, але, калі ты хочаш, я ім скажу…

– Што? – Насця ўпілася позіркам мне ў вочы да такой ступені, што я падумаў: яшчэ крыху, і мае вочы пад уздзеяннем Насцінага позірку страцяць сваё звычайнае месца жыхарства і расцякуцца ртуццю па падлозе. Хоць бы нічога не загарэлася…

– Што кахаю цябе і хачу на табе жаніцца, – адказаў я.

– А калі яны будуць супраць? – не адставала

Насця.

– Тады я цябе ўкраду і запатрабую выкуп у памеры мільёна мінімальных заробкаў, але ўсё адно цябе ім не вярну, а выкуп мы добрасумленна прап’ем.

Насця адпусціла мяне. Я з палёгкай уздыхнуў і расшпіліў верхнія гузікі на кашулі, таму што стала раптам горача.

…А пасля мы пілі каву. У коле сям’і. Тэлевізар барабаніў, але на яго балбатню ніхто не звяртаў увагі.

Насціны бацькі вывучалі мяне, як буквар, хоць я не прамовіў яшчэ ніводнага слова. Я, у сваю чаргу, вывучаў іх, прывыкаючы ў думках да словаў «цесць» і «цешча», а Насця сузірала карціну позіркам крытыка. Відаць, яна адна толькі і кідала раз-пораз адным вокам позірк на тэлевізар.

Насцін бацька меў ужо шмат гадоў і лысіну з белымі кусцікамі вакол яе. Ён паспеў паваяваць у саракавых і даслужыцца да палкоўніка. Маці выглядала маладой і прыгожай. Нечым яна нагадвала актрысу Надзею Румянцаву. Аднак больш за ўсё мяне ўразілі кнігі ў серванце 1911 і 1937 гадоў выдання. Гэта былі зборы твораў Дзюма, Горкага, Драйзера, Маякоўскага.

Маўчанне зацягвалася, і ўсе гэта разумелі. Мнета што, я ўжо ўсё сказаў у самым пачатку, пагэтаму асабліва не перажываў, сёрбаў сабе каву і чакаў, калі ж урэшце хто-небудзь вымавіць хоць слова.

Пракашляўся Насцін бацька.

– І што ты думаеш рабіць, Мікалай? – спытаўся. Голас у яго быў надтрэснуты, як барабан гітары.

– Я ўжо сказаў вам, – прамовіў я.

– Не ў тым сэнсе, – паправіўся «цесць». – Як ты будзеш жыць? Як сям’ю забяспечваць?

– Я пішу. Думаю, мае кнігі, калі іх будуць выдаваць, прынясуць не меней грошай, чым рабочы атрымлівае на заводзе ці выкладчык ва ўніверсітэце.

– Дык іх жа яшчэ не выдаюць, – заўважыў «цесць». – А да таго яшчэ доўгая песня.

– Ну, чаму… – запярэчыў я.

– А што ты скончыў? – перапыніла правакацыйным пытаннем мяне «цешча».

– Нічога, – паціснуў я плячыма. – Вучыўся на філфаку, ды кінуў. Таму што нічога новага для сябе там не адкрыў.

– Мне здаецца, – працягвала «цешча», – калі ты кажаш, што ты пісьменнік, пісьменнікі – незвычайныя людзі. Проста так жа нічога не пішацца. Яны ўвесь час думаюць, перажываюць, уначы ўсхопліваюцца і спяшаюцца да стала, каб занатаваць думку, пакуль яна не збегла. Нічога незвычайнага, як мне здаецца, у тваіх паводзінах не бачна.

– А хто вам сказаў, што пісьменнікі не такія, як звычайныя людзі? Яны такія ж, як усе, толькі адрозніваюцца іншым складам мыслення ды ладам жыцця.

– Усё гэта добра, – зноў у гаворку ўступіў «цесць». Я так зразумеў, што ён увогуле не чуў, аб чым мы толькі што размаўлялі з ягонай жонкай. – Усё гэта добра, – паўтарыў ён, – мяне цікавіць, за што вы будзеце жыць? Чым сям’ю карміць будзеш?

– Працаваць буду я, – умяшалася Насця. – А Мікола будзе пісаць і дзяцей няньчыць.

На гэтай аптымістычнай ноце размова была завершана. Па шчырасці, мне было напляваць, што думаюць пра мяне Насціны бацькі, але не напляваць было самой Насці. З ёю размовы наконт мяне, скіраваныя на разрыў усялякіх адносін паміж намі, будуць праводзіцца штодзень.

Так я думаў, калі вяртаўся ад Насці да сябе, але дамоў не пайшоў. Мяне пацягнула ў Дом літаратара на чарговае панядзелкавае пасяджэнне. Я даўнавата там не быў, а быў якраз панядзелак, тым больш, што настрой патрабаваў нейкага духоўнага адхлання. А там павінны чытаць вершы.

Першага на трэцім паверсе я сустрэў Мініча. Ён курыў перад люстэркам, расчэсваючы вусы. Я моўчкі падыходзіў да яго з-за спіны, але не ўбачыць мяне Мініч не мог. Мая рука легла яму на плячо і развярнула тварам да мяне.

– Прывітанне, Мініч, – прамовіў я. – Я прыйшоў табе доўг вярнуць.

Мініч нарабіў такога грукату, што мне здалося, нібыта ў Мінску – сапраўдны землятрус. Ён перакуліў сваім целам тумбачку з люстэркам. Мала таго, пабіў тое самае люстэрка, якое аскепкамі, нібы медалямі, упрыгожвала яго грудзі. З носа цякла кроў, а цыгарэта тлела побач з яго галавой.

На шум павыбягалі маладыя ды раннія геніі, кінуліся на дапамогу Мінічу, ды мне было ўжо не да іх. Я паволі спускаўся на першы паверх, не зважаючы на тое, што мяне клікалі. Не ведаю, для чаго. Але вяртацца я не збіраўся, хаця і хацеў паслухаць вершы. Цяпер мне хацелася выпіць, і я пешшу пашкандыбаў да ГУМа. Хоць бар у ГУМе я не любіў, там было цёпла і ніхто не капаў на мазгі. Толькі вось курыць нельга…