Текст книги "Безнең Туфан / Наш Туфан (на татарском языке)"

Почти хатын-кыз ишеләр».

Портфельләр тоткан, ирләрчә киенгән күзлекле өч-дүрт хатын керә.

Ләлия. Керергә рөхсәттер дип беләбез. Исәнмесез! Здравствуйте, бонжур, гутен таг! Гражданка Вәсимә Бариева биредә яшиме?

Вәсимә. Әйе.

Ләлия. Безгә аны күрергә мөмкинме?

Вәсимә. Мөмкин. Мин ул Вәсимә Бариева.

Ләлия. Бик яхшы. Без Халыкара кеше хокукын яклау оешмасыннан.

Маша. Мы правозащитники человеческих прав. Из Всемирной организации правозащитников.

Элизабет. (Маша әйткәнне инглизчә кабатлый).

Тезелешеп басып, үз оешмаларының гимнын җырлыйлар.

Һәр җирдә һәм күктә, һәр төштә

Бертигез хокукта кешеләр:

Ирләр һәм хатыннар барысы

Һәм безнең, һәм сезнең ишеләр.

На земле, на небе, повсюду

Равные права у людей.

Женщины, мужчины всех мастей

Все равны, нет рабов, нет судей.

Гимнны инглиз телендә җырлыйлар.

Ләлия. Безнең оешмада ирләр дә бар иде, ләкин алар кинәт кенә юкка чыктылар. Ишетүебезчә, аларны юкка чыгаручы – сез.

Вәсимә. Мин түгел, сихерчеләр.

Ләлия. Ләкин сезнең үтенечегез буенча.

Вәсимә. Мин үтенмәдем, теләдем генә.

Ләлия. Димәк, сезнең теләкне искә алып, сихерчеләр җир өстендәге ирләрнең тамырын корытты?

Вәсимә. Тамырлары ук корымагандыр, юкка чыгулары хак бугай.

Ләлия. Сез, ханым, үзегезнең җинаятьче икәнлегегезне таныйсызмы?

Вәсимә. Ниткән җинаятьче?

Ләлия. Сез аңлыйсызмы, бер кешене үтерүчене гомерлеккә төрмәгә ябалар, ә сез миллиард кешенең башына җиткәнсез.

Вәсимә. Нәрсә сөйлисең син, ниткән кеше?

Ләлия. Сезнеңчә, ирләр кеше түгелмени?

Вәсимә. Минем кешедә эшем юк, үз ирем белән теләсә нишлим. Телим икән үтерәм, телим икән яшәтәм.

Элизабет. Сезнең ирегез дә кеше бит.

Вәсимә. Ул сезнең өчен кешедер, минем өчен ир генә.

Маша. Вообще-то она права.

Вәсимә. Сез нәрсә, мадам Мария? Сез җинаятьчене якларга җыенасызмы?

Маша. Я в том смысле, что не все мужья мужчины.

Элизабет. Ах, бу Россия! Бөтен милләтләрнең дә хатыннары бертөсле. Европада, мадам Мария, бөтен ирләр дә кеше.

Маша. И вашу Европу я знаю. Кочаклап йокларлык ир юк.

Элизабет. Ләкин алар кешеләр. Сез безне гаҗәпләндерәсез, мадам Мария. Үзегез кеше хокукларын яклау үзәгенең әгъзасы, үзегез кешелек дөньясын юкка чыгарган авыл хатынын яклыйсыз.

Вәсимә. Нәрсә һаман миңа бәйләнәсез, мин иремне генә беләм, калганын сихерчедән сорагыз.

Элизабет. Юк, без сине хөкемгә тартабыз.

Ләлия. Кеше хокукларын яклаучы оешма исеменнән халыкара трибуналга мөрәҗәгать итәчәкбез.

Вәсимә. Итмәгәегез. Минем иремдә берәүнең дә эше юк.

Элизабет. Әгәр дә сез үз ирегез кебек ирләрне генә бетерсәгез бер хәл. Ләкин сез ир-атлар исеме йөртеп тә ирлек вазифаларын үти алмаганнарны да юкка чыгаргансыз.

Вәсимә. Аларында минем эшем юк. Сез нәрсә әле хатын-кыз башыгыз белән алкашларны яклап йөрисез?

Ләлия. Алкогольнең монда катнашы юк.

Вәсимә. Ничек булмасын! Әнә Сания әйтә, эчә дә йоклый, эчә дә йоклый, ир рәхәтен күрми изаланам, ди. Нәрсәгә кирәк андый ир?

Маша. Браво! Браво! Дөрес! Нечего их кормить.

Элизабет. Мадам Мария, әгәр дә сез безгә каршы фикер йөртсәгез, без сезне халыкара оешмадан чыгарырга мәҗбүр булабыз. Сез кеше хокукларын яклый белмисез.

Маша. Извините, кешеләрне яклыйм мин, ир була белмәгән ирләрне генә якламыйм.

Ләлия. Алар да кеше, аңлагыз.

Маша. Булмагайлары. Мин – марҗа, миңа мине төнлә йоклатмыйча кочаклаучы мужик кирәк. (Вәсимәгә.) Синең ирең төнлә сине йоклата идеме?

Вәсимә. Мине генәме?! Ярты районның ирсез хатыннарына җитешә иде.

Маша. Һәм син шундый ирне юкка чыгардыңмы, дура?

Вәсимә. Бүтәннәргә дә булмасын, миңа да булмасын.

Элизабет. Сез кыргый халыклар, мадам Мария һәм мадам…

Вәсимә. Вәсимә.

Маша. Ә сез кем? Ир-ат белән йоклаган гомоларны яклап йөрисез.

Элизабет. Без кеше яклыйбыз. Кемнең кем белән йоклавында безнең эшебез юк. Кешенең теләсә кем белән йокларга хакы бар.

Вәсимә. Алтын икән акылыгыз. Йокламый торсыннар әле. Сөйрәлчекләр белән йокларга яраткач өйләнмәскә иде. Мин көчләп өйләндермәдем. Яратам, диде, артымнан ялынып йөрде. Синнән бүтәнгә карамыйм, диде.

Маша. Да, жаль мужика. Я бы его простила, пусть бегает. Хороший бык на всё стадо успевает.

Ләлия. Җитте! Туктатыгыз эротиканы!

Элизабет. Бу эротика гына да түгел, бу – порнография. Кыскасы, мадам Вәсимәне халыкара трибунал хөкем итәчәк. Сез безнең белән китәсезме, мадам Мария? Әллә бу хатынның адвокаты булып каласызмы?

Маша. Юк, мин бу хатынны яклый алмыйм, шундый ирне юк иткәне өчен җәзаның иң катысын сораячакмын.

Вәсимә. Нинди була инде ул иң катысы? Асасызмы, атасызмы?

Маша. Юк, җиңел генә котылырга уйлама, дорогая. Без сине менә бу хатыннар ише хатыннар белән гомер буе яшәргә мәҗбүр итәчәкбез.

Элизабет. Безгә һөҗүм итмәвегезне үтенәбез.

Ләлия. Китәбез, коллегалар. (Вәсимәгә.) Ә сез халыкара трибуналда җавап тотарга әзерләнегез.

Китәргә борылалар.

Маша (китеп барган җиреннән туктап). Әгәр дә мужигыгыз табылса, миңа хәбәр итәрсез. Дура ты, дура. Такого мужика потеряла. (Частушка җырлый.)

Помидоры, помидоры,

Помидоры – овощи:

Баба едет в карете,

Муж на скорой помощи.

Мой милёнок в армии –

Атлар эчерәм, дигән;

Пока гуляй – время шулай,

Кайткач кичерәм, дигән.

И-и-их! (Чыгып китә.)

Экранда язу:

«Алдың булса, арт кирәк –

Карчыкка да карт кирәк».

Галиябану керә.

Галиябану (каранып). Монда берәр кеше бармы?

Вәсимә. Бар, Галиябану әбекәй, бар.

Галиябану. Күзем күреп бетерми, кай тирәдә син?

Вәсимә. Менә ич. Каршыңда басып торам.

Галиябану. Шулайдыр. Шулай икән шул.

Вәсимә. Уз, утыр, Галиябану әби.

Галиябану. Узам, утырмыйм. Утырсам тора алмыйм. Мин ята алам да басып тора алам. Кайда, кайда минеке? Тизрәк чыгар да кайтып китик.

Вәсимә. Нәрсә сорыйсың, Галиябану әбекәй?

Галиябану. Нәрсә түгел, кем.

Вәсимә. Кемне сорыйсың?

Галиябану. Кемне дип… Үземнекен сорыйм. Хәлилемне. Юкка чыкты. Янымда яткан килеш юкка чыкты. Арканы аркага куеп рәхәтләнеп җылынып ята идек. Нигә аркам туңа дисәм, Хәлилем юк. Кая киткән бу бер сүз дә әйтмичә дип, урамга чыксам, әйтәләр – бөтен ирләрне дә түбән оч Вәсимәсе җыештырып-төештереп абзарына ябып куйган, диләр. Ышанмадым ышануын, шулай да килдем менә. Дөресме шул, дөрес түгелме?

Вәсимә. Дөрес түгел, Галиябану әби. Үземнең дә Вәсимем югалды.

Галиябану. Ни булды икән, алайса? Җитмеш ел буе янымнан китмәгән иде. Дүрт елга сугышка гына барып кайтты да гел янымда булды. Кеше әйткәч тә шикләндем үзе. Япь-яшь хатын нишләсен туксан яшьлек картым белән, дим. Болай ул мутын мут та инде. Әле беркөн кибеткә барган идек, шунда Гайниҗамал итәгенә ышкылып-ышкылып үтә. Тегесе дә бит аның, ни хәлләрдә, Хәлил абзый, җир җимертеп йөрисеңме, дигән булып чытлыклана.

Вәсимә. Ирләр барысы да бер. Туксан яшьтәгесе дә, унтугыз яшьтәгесе дә. Синеке дә шул, минеке дә шул.

Галиябану. Синекен белмим, минеке Аллага шөкер. Үзем сайлап алдым бит. Бер театр караган идем, шунда җырладылар. Берәү гармун тотып чыкты да җырлый. (Җырлый.)

Таң әтәчләре кычкыра —

Әллә таң ата микән:

Тәрәзә ачып карап калды,

Галиябану, сылуым-иркәм,

Әллә ярата микән?

Миңа атап җырлый дип торам. Галиябану дип җырлаучысы Хәлил исемле икән. Шунда мин үземә Хәлилне эзләргә керештем. Күршедә генә булган икән. Кая китте икән соң? Берәр җирдә егылып ятмаса ярый инде.

Вәсимә. Юк, Галиябану әби, Хәлилең егылып ятмый. Сихерче карчыклар алып китте аны.

Галиябану. Кит әле, миннән дә сихерчерәк карчык бар микәнни? Хәлилем дә миңа «сихерче» дия иде, «сихерләдең» дия иде. Дөрес сүз түгелдер. Туксан яшьлек картны кем сихерләсен.

Вәсимә. Картына-яшенә карамаганнар, барысын да җыеп алганнар.

Галиябану. Шундый закон чыкканмыни?

Вәсимә. Законсыз гына җыеп алганнар.

Галиябану. Юк-юк, законсыз бирер хәлем юк. Ул минем законлы картым. Сугыш вакытында закон чыкты – биреп тордым.

Вәсимә. Юк икән юк инде, йөрмә аптырап туксан яшьлек карт өчен.

Галиябану. Нәрсәме дисең?

Вәсимә. Туксан яшьлек карт нәрсәмә кирәк инде дим.

Галиябану. И-и-и, кара моны. Хәлил бит ул. Минем Хәлилем бит. Унике баламның атасы ич ул. Хәзер генә ул атасыз балалар туа. Без ирләрсез бала таба белми идек.

Вәсимә. Надан булгансыз, шуңа ул. Хәзер баланы элеккечә тапмый башлаячаклар. Ирләрнең кирәге калмаячак.

Галиябану. Кит аннан!.. Шундый закон чыкканмы?

Вәсимә. Әлегә чыкмаган. Чыгачак…

Галиябану. Кит аннан!.. Булмас!

Вәсимә. Син колхозда эшләдеңме?

Галиябану. Эшләмәскә. Гомерем сыер астында фермада үтте.

Вәсимә. Ясалма орлыкландыруны беләсеңме?

Галиябану. Белмәскә. Әстәгъфирулла, әллә кыз-хатыннарны да шулай итәчәкләрме?

Вәсимә. Итәчәкләр. Ирләр кирәк булмаячак.

Галиябану. Кит аннан! Без генә җүләр булып ирдән бала тапканбыз, алайса?

Вәсимә. Шулай. Бар, җүләрләнеп йөрмә. Эзләмә картыңны.

Галиябану. Соң, аңгыра бәрән, Хәлилем миңа бала табар өчен кирәкмени?! Арка җылытырга кирәк ул.

Вәсимә. Мичкә терәп ят аркаңны.

Галиябану. И Алла! Пич белән ирләр аркасы бер буламыни?! Ирләр аркасының җылысы шифалы аның.

Экранда язу:

«Ирләрсез бала булмый,

Аны бала да аңлый».

Сигез-тугыз яшьтәге кыз балалар төркеме керә. Аларны тәрбиячеләре Варвара иярткән. Балалар, әлбәттә инде, җырлап керәләр.

Балалар. Безгә бирде әниләр

Бәхетле балачак:

Әтиләр булганда, без

Бәхетле булачак.

Нам подарили мамы

Наше будущее,

Папули подарят

Нам грядущее.

Варвара. Дети, становитесь в ряд! Гузелька, начинай!

Галиябану. Сөбханалла! Кем балалары бу?

Варвара. Бабуля, не мешай. Тебя нет в сценарии. Гузелька, начинай!

Гузелька. Вәсимә апа, без сездән

Бик сорыйбыз үтенеп,

Зинһар өчен, син безгә

Кайтар әтине.

Галиябану. Сөбханалла!

Варвара. Бабуля, замолчи! Наташенька, продолжай.

Наташенька. Мне нужна мама,

Мне нужен папа.

Да здравствует СНГ,

Пусть подохнет НАТО.

Галиябану. Сөбханалла!

Варвара. Бабуля, заткнись! Гузелька, давай.

Гузелька. Энекәш кирәк миңа,

Бик бәләкәй булса да,

Колга хәтле булса да,

Башкортстанда туса да,

Татарстанда торса да.

Энекәш кирәк миңа.

Галиябану. Машалла, машалла!

Варвара. Бабуля, заткнись! Наташенька, давай.

Наташенька. Братик мне нужен,

Я хочу братика.

Да здраствуй дружба,

Не нужна критика!

Галиябану. Здорово!

Варвара. Бабуля, подавись! Гузелька!

Гузелька. Безгә абый да кирәк,

Тормыш ямьсез абыйсыз.

Татарстан абыйлары

Хоккей яхшы уйныйлар.

Варвара. Наташенька, не спи!

Наташенька. Наши дяди молодцы,

Всем другим народам

Они старшие братья.

Да здравствует великая держава!

Галиябану. Ләхәүлә вәлә куате.

Варвара. Бабуля, убью. (Вәсимәгә.) Дорогая Васима апа, верните нашим девочкам любимых отцов, старших и младших братьев. Наши девочки – цветочки счастливого, светлого капиталистического будущего. Заодно верните мне моего любимого Маратика Мухаметсултанбековича.

Экранда язу:

«Телим икән – сатам,

Теләмәсәм – эткә атам».

Сәлимә керә. Аңа «Бомба» ияргән.

Сәлимә (Вәсимәгә күрсәтеп). Әнә ул – үзе.

«Бомба» (артта калганнарга кычкырып). Шалава!

Бер төркем кәттә кызлар керәләр.

«Попка» (бәләкәй кызларга). Что за пионеры? Вон отсюда!

Кызлар чыр-чу килеп чыгып чабалар. Тәрбияче дә аларга иярә.

«Бомба» (Вәсимәгә күрсәтеп). Әнә ул.

Вәсимә. Сезгә кем кирәк?

«Бомба». Син Вәсимәме? Ирләрне юкка чыгарган хатынмы? Кулымнан килсә, бөтен ирләрне кырып бетерер идем дидеңме? Шулмы?

Вәсимә. Мин юкка чыгармадым. Сихерче карчык.

«Бомба» (Галиябануга). Синме ул сихерче карчык?

Галиябану. Әстәгъфирулла, нишләп мин сихерче булыйм? Мин…

«Попка». Молчать!

Галиябану. Әстәгъфирулла… Нигә кычкырасың, кем булдың ул кадәрле?

«Попка». Ты, колдунья, верни.

Галиябану. Әстәгъфирулла… Нәрсә вирни? Кемне вирни?

Вәсимә. Бәйләнмәгез аңа, ул сихерче түгел. Аның гаебе юк.

«Бомба». Алайса, ычкын моннан, җен карчыгы.

Галиябану. Әстәгъфирулла… Кемнәр булды соң бу? (Чыгып китә.)

«Попка» (Вәсимәгә). А ты, падла, верни наших клиентов.

Вәсимә. Туктагыз әле, сез кемнәр?

«Бомба». Нәрсә, танымыйсыңмы?

Вәсимә. Каян таныйм күрмәгәч.

«Бомба». Әй, «Попка», таныт әле үзенә.

«Королевна». Иди-ка сюда, кому говорят!

Вәсимә. Кеше өенә бәреп керергә ни хакыгыз бар? Чыгып китегез!

«Мисс Пипис». Плиз! Плиз!

«Попка» белән икәүләп Вәсимәне эләктереп алалар. Кулларын каерып тоталар.

«Бомба». Кайтар хәзер үк ирләрне. Кайтар клиентларны.

«Попка». Или плати, падла. Башляй.

«Бомба». Түлә.

Вәсимә. Нәрсә түлим?

«Мисс Пипис». Баксы. Бабло.

«Попка». Рубль, падла. Плати.

Вәсимә. Ни өчен?

«Бомба». Әле һаман да безне танымыйсыңмыни? Казанны ишеткәнең бармы?

Вәсимә. Булмаска.

«Попка». Южную трассу знаешь?

«Мис Пипис». Монако… Мон лартр… Куртизанки беләсең?

«Попка». Про досуг слышала?

«Бомба». Шалаваны беләсеңме?

Вәсимә. Каян белим ди. Сәлимә, син ияртеп кердең, кемнәр алар?

Сәлимә. Телевизор карыйсың бит, әллә танымыйсыңмы?

Вәсимә. Каян таныйм?

Сәлимә. Болар үзләре.

Вәсимә. Кемнәр?

Сәлимә. Аңгыра баш. (Вәсимәнең колагына пышылдый.) Шулар.

Вәсимә. Синең ишеләрме?

Сәлимә. Авызыңа сугып, тешеңне сындырырмын. Кайчан минем акча алганым бар?

Вәсимә. Фуражлата аласың.

Сәлимә. Алырсың синең сараныңнан.

«Бомба». Аңладыңмы инде безнең кем икәнлекне? Аңладыңмы кем булып эшләгәнебезне?

Вәсимә. Сез эшлисезмени?

«Бомба». Кем әйтте эшләми дип?

Вәсимә. Шулай дип әйттеләр.

«Попка». Какой тёмный народ. Час – тысяча рублей, поняла?

«Мисс Пипис». Йөз баксы. Доллар. Илле евро.

Вәсимә. Каян килсен миңа андый акча?

«Бомба». Алайса, клиентларны кайтар.

Вәсимә. Ничек кайтарыйм? Мин сихерче түгел. Үз иремне дә югалттым.

«Бомба». Сихерчене ничек чакырдың, хәзер дә шулай чакыр.

«Попка». Иначе мы тебя… Зови, падла!

Вәсимәне тезләндерәләр.

Вәсимә. Мин аны чакырмадым, теләдем генә.

«Мисс Пипис». Хәзер дә телә.

Вәсимә. Әй, сихерчеләр! Мин ирләр кире кайтсыннар дигән теләк телим.

«Попка». Не так. Җылый-җылый телә. Иначе мы тебя…

Вәсимә. Әй, сихерчеләр! Мин җылый-җылый теләк телим.

Аңа кәттә кызлар да кушыла.

Кәттә кызлар. Әй, сихерчеләр! Кызганыгыз безләрне. Өстебез ялангач булса да, тамагыбызны ач итмәгез. Безне эшсез калдырмагыз. Без бит иң борынгы профессия кешеләре. Без ирләр булганда эшсез тормадык. Безгә ирләр кирәк. Акчалы ирләр кирәк. (Җырга күчәләр.)

Кәрлә буйлы булса да,

Тәртә буйлы булса да,

Бик матур булмаса да,

Чын батыр булмаса да,

Калын кесәсе булса,

Түләр акчасы булса,

Ир заты кирәк безгә.

Көчкә басып торса да,

Чалкан ятып торса да,

Үз өендә булса да,

Безгә килеп кунса да,

Калын кесәсе булса,

Түләр акчасы булса,

Ир заты кирәк безгә.

Хәленнән килмәсә дә,

Нишлисен белмәсә дә,

Яткач йоклап китсә дә,

Эчеп эче күпсә дә,

Калын кесәсе булса,

Түләр акчасы булса,

Ир заты кирәк безгә.

«Бомба». Күренмиме берәрсе?

«Попка». Нет.

«Мисс Пипис». Ноу.

«Бомба» (Вәсимәгә). Харап иттең безне, кабахәт хатын.

«Попка». Мы сейчас уходим. Завтра опять придём. Если денег не будет – убьём.

«Бомба». Сыерың булса, сыерың сат…

«Мисс Пипис». Сарыгыңны, казыңны сат…

«Бомба». Өстәвенә өеңне сат. Безнең минималь хезмәт хакыбызны әзерләп куй.

Китәләр.

Вәсимә (Сәлимәгә). Син алып килдеңме аларны?

Сәлимә. Менә кызык. Нишләп мин алып килим?

Вәсимә. Син дә бит шулар ишеннән.

Сәлимә. Мыскыл итмә, ярыймы. Ир табылмаганга әллә мин гаеплеме?

Вәсимә. Эшлибез дигән булалар. Шундый эш буламы?

Сәлимә. Дөрес әйтәләр инде анысы. Эшне кем үзе теләп эшли? Акча кирәккә эшлиләр. Боларга да акча кирәк. Менә эшлиләр.

Вәсимә. Акча кирәк дип инде.

Сәлимә. Нәрсәгә исең китте? Кул эшли бит, аяк белән йөреп эшлисең бит. Башы эшли бит башлы кешеләрнең. Эшләп акча табалар. Нигә ул гына эшләмәскә тиеш ди. Бүтән нәрсәләр эшләгәнгә рәхәтләнеп ятмасын.

Вәсимә. Бар, чыгып кит!

Сәлимә. Кумасаң да чыгам. Мин бәйләнмәгәнгә рәхмәт әйт. Күрше Каенлык авылыннан Кылый Баһау «өй башыңны төзәтеп китәм дигән» иде. Менә хәзер син төзәтеп бирерсең. Бер ирең аркасында млиард кешене бетердең. Ярамаган ир. Синең белән торганына рәхмәт.

Вәсимә. Миңа нәрсә булган, ә, миңа нәрсә булган? Сөйрәлчек.

Сәлимә. Нәрсә дидең, ә, нәрсә дидең?!

Вәсимә. Нәрсә ишеттең – шуны әйттем.

Сәлимә. Күрсәтермен мин сиңа сөйрәлчекне. (Вәсимәгә килеп ябыша.)

Тарткалашалар. Хәтимә керә.

Хәтимә. Нишлисез сез, тилеләр?! (Хатыннарны аера.)

Сәлимә. Күрсәтермен сөйрәлчекне. Вәсимең генә кайтсын, тартам да алам үземә. Әлегә хәтле тими йөрдем. Күрсәтермен. (Чыгып китә.)

Хәтимә. Нәрсә бүлешә алмадыгыз?

Вәсимә. Әллә ниләр сөйләнә.

Хәтимә. Син дә инде. Киңәшми-нитми… Алкаш булса да ярап тора иде әле. Айныган арада ни дә булса эшләп ала иде. Без җыелышып калып нишләрбез икән?

Вәсимә. Аптырама, әтиләр сугышка киткәч, әниләр җыелып калганнар әле, үлмәгәннәр.

Хәтимә. Бала-чагага тимәсәләр дә ярар иде. Саниянең дүрт малаеның дүртесе дә юк.

Вәсимә. Үскәч ир була инде алары да.

Хәтимә. Харап итеп ташламасаң ярый инде дөньяны.

Экранда язу:

«Күпме эремәгән бозлар кала,

Күпме сөелмәгән кызлар кала».

Елап, Айсылу керә.

Хәтимә. Ни булды, Айсылу?

Айсылу. Бүген килеп алып китәм дигән иде.

Хәтимә. Кем?

Айсылу. Хәбиб… Хәбибулла. Ничә ел килеп алганын көттем. Башта Зәмирә артыннан чапты, аннан Хәбирәгә тагылды, аннары Асия үзенә каратты. Миңа чираты җиткән иде. Синнән әйбәтен очрата алмадым, дигән иде. Бер генә атна йөреп калган идек. Кочаклаттырмаган да идем. Башта өйлән, аннары кочакларсың, дигән идем. Бүген килеп алам, дигән иде. Кыз килеш картаям бит инде болай булгач. Вәсимә апа, җаныкаем, кайтар әле Хәбибулламны. Ирләр кулы тимәгән тәнем салкыная барганда сөенгән идем. Кайтар Хәбибулланы, Вәсимә апа.

Хәтимә. Кайтара алмый Хәбибулланы Вәсимә апаң.

Айсылу. Ник?

Хәтимә. Үз ирен дә кайтара алмый әле.

Айсылу. Вәсим абый кайтмаса да, Вәсимә апа аның кочагында ятып калган. Минем бит ирләр кочагы күргәнем юк.

Хәтимә. Йоклап йөрмиләр аны. Төсең-кыяфәтең, буең-сының бар.

Айсылу. Бар дип нишлим инде. Егетләр кочагына барып егыла алмыйм ич инде.

Хәтимә. Бүтәннәр егыла бит. Әнә Казан мәктәпләрендә кызлар юк инде, дип сөйлиләр. Авыз ачып йөрмиләр аны.

Айсылу. Ни сөйлисең син, Айсылу апа? Авыз ачып йөрмичә, итәк ачып йөри алмыйм ич инде. Әни дә, насыйбы чыгар, дип әйтеп тора. Насыйбы чыккан иде дә… Вәсимә апа, җаныкаем, бәхетсез итмә мине.

Вәсимә. Туктале, җылама. Үземнең дә акылым чуалган. Барысы да шул Вәсим аркасында…

Айсылу. Вәсим абый беркөнне урамда туктатып миңа да әйтте.

Вәсимә. Нәрсә әйтте?

Айсылу. Оятсыз сүз әйтте. Кочаклап кына карыйм әле, диде.

Хәтимә. «Кочаклап карыйм» дигән сүз оятсыз сүз түгел инде анысы.

Айсылу. Мин бит кыз кеше.

Хәтимә. Кыз кеше булгач җылап йөр инде хәзер.

Айсылу. Әни дә җылый. Безнең нәселне Ходай каргаган, ди. Әнинең апалары кыз килеш картайганнар. Ул вакытта, ичмасам, сугыш булган, егетләре сугышта үлгән. Хәзер бит сугыш юк. Хәзер без тыныч заманда яшибез.

Хәтимә. Хатыннар гына җыелып калса, ирләр кебек кенә сугышмаслар әле. Алла сакласын.

Айсылу. Вәсимә апа, җаныкаем…

Вәсимә. Бар әле, канымны кайнатма.

Айсылу кергәндәгедән дә катырак кычкырып елап чыгып китә.

Хәтимә. Кияүгә чыгып карамаган шул, мескен. Нигә чыкканына үкереп җылар иде.

Вәсимә. Бар әле, син дә эчемне пошырып йөрмә. Алкаш дигән булып менә дигән иреңне…

Хәтимә. Кара, кара, нәрсә сөйләнгән була. Алма кебек Вәсимен харап итеп ташлады да…

Вәсимә. Кем харап итте?.. Каян беләсең харап булганын?

Хәтимә. Сихерчене әллә мин чакырттыммы? Вәсим кебек ирем булса, сихерчегә биреп җибәрмәс идем әле. (Пырлап чыгып китә.)

Вәсимә. Харап иткән, имеш… Итәрсең, бар. Йөридер әле сихерче кызлар белән буталып. (Вәсимнең арты белән эленеп торган фотосын әйләндереп куя.)

Экранда язу:

«Азгын инде азгынга,

Тик ялгыштым аз гына».

(Фотога карап сөйли). Барысы да синең аркада, азгын. Бер нәфесеңне тыйсаң, нәрсә була иде. Менә хәзер юкка чыктың. Кайларда йөрисең икән инде?! Харап итеп ташламасалар ярый инде. Сихерче кызлар минем кебек кенә итмәсләр. Артыгын әйтеп ташладым бугай шул үзем дә. Кем уйлаган сихерчеләр ишетеп алыр дип. Бүтән чакта күренмиләр, монда җыелышып килгәннәр. Тегеләр тагын акча сорап килсәләр нишләрмен? Әйт, азгын, акча каян табыйм? Синең машинага дип җыйган акчаңны биреп җибәрәм инде. Хәбәр салырлык җирдә булсаң, хәбәр сал. Үтереп үк ташламаганнардыр. Ачуымны китерсәң дә, яратып чыктым бит үзеңә. Яратмаслык та түгел идең, чукынчык. Менә хәзер карап торасың инде елмаеп, мин җүләрдән көлеп. Дөрес көләсең инде. Кирәкмәгәнне эшләп ташлыйбыз шул кайчакта. Кызларыбыз әти кайда дип сорасалар, ни әйтермен… (Җырга күчә.)

Тели белсәң генә теләк,

Тели белмәсәң – имгәк, шул.

Тели белмәсәң – имгәк.

Тели белмичә теләдем,

Мин шул имгәктер, димәк, шул,

Мин шул имгәктер, димәк.

Хәзер инде тешләп булмый,

Терсәк якын булса да, шул,

Терсәк якын булса да.

Яннарында ятып булмый,

Карточкада торса да, шул,

Карточкада торса да.

Шулвакыт карават астыннан хатын-кыз киеменә киенгән Вәсим чыга. Аны күреп, Вәсимә куркып артка чигенә.

Вәсим. Курыкма, бу мин – Вәсим.

Пәрдә.

Икенче пәрдә

Беренче пәрдәдәге күренеш.

Экранда язу:

«Бирәсем юк үлгәндә дә,

Гүрләргә кергәндә дә».

Вәсим. Курыкма, Вәсимәкәй. Бу мин – Вәсимең.

Вәсимә. Син каян килеп чыктың?

Вәсим. Кешеләр каян чыга соң, Вәсимәкәй?

Вәсимә. Дуракланма, әйт, кайда идең?

Вәсим. Карават астында идем.

Вәсимә. Дөньяда бөтен ирләр юкка чыкканда, син ничек калдың? Ходаем, булсаң да булырсың икән. Бөтенесен дә ишетеп яттыңмы?

Вәсим. Ишетеп яттым, Вәсимәкәй. Бик кызык булды. Теге шәрә ботлы кызларның гына ботларыннан тотып карыйсы килде дә, түздем.

Вәсимә. Хәзер нишлибез инде?

Вәсим. Белмим, син нишләрсең икән? Минем нишлисем билгеле – Җир шарының хатыннары миңа калды бит.

Вәсимә (Вәсимне кочаклап алып). Бирмим, берәүгә дә бирмим.

Вәсим. Ничек инде «бирмим». Алай булмый ул, Вәсимә.

Вәсимә. Берәүгә дә бирмим. Алып кына карасыннар. Муеннарын чәйнәп, борыннарын тешләп өзәрмен. Үземнеке генә син.

Вәсим. Бүтән хатыннар нишләр?

Вәсимә. Бүтәннәрдә эшем юк. Ходай сине миңа калдырган.

Вәсим. Ходайны катнаштырма, Вәсимә. Аның мәшәкате болай да җиткән. Син борчылма, кем янына барсам да, сиңа кайтып егылам мин.

Вәсимә. Бирмим, бирмим!..

Хәтимә керә.

Хәтимә (бу күренешне күреп). Бәтәч! Ни бу? Вәсим. Син ич бу.

Вәсим. Мин шул.

Хәтимә. Ничек?

Вәсим. Бер-ике сәгатькә җибәрделәр. Вәсимәң сагынган, диделәр.

Хәтимә. Кайда идең соң?

Вәсим. Каф тавы артына җыйдылар безне. Андагы халыкны күрсәң… Барысы да ир-атлар.

Хәтимә. Минеке күренмәдеме?

Вәсим. Бергә идек. Әйдә, кайтып килик, дигән идем, кайтмыйм, ди. Анда аракыны бушка эчерәләр. «Татспиртпром» нан иң затлы аракылар килеп тора.

Хәтимә. Тиенгән икән, алкаш.

Вәсим. Бик сагынса, бик юксынса, хат язып җибәрсен Хәтимә, диде.

Хәтимә. Шулай дидеме?

Вәсим. Кайчан минем ялганлаганымны күргәнең бар?

Хәтимә. Дөресен дә сөйләгәнең юк инде. Хат язып тормыйм, телдән генә әйт. Кайтып китсә дә ярый, дип әйтте диген. Тик кайтканда аек булсын, дип әйтте диген. Йә, ташла әле салып шул хатын-кыз күлмәген, туеп беткән аны күреп. Вәсимә, салдыр әле күлмәгеңне. (Вәсимә Вәсимнән үз күлмәген салдыргач.) Менә ичмасам, күзгә рәхәт. Сөендеңме, Вәсимә?

Вәсимә. Сөендеңме дип, ярый инде.

Хәтимә. Кайту, ни дисәң дә, китү түгел инде. Кил әле, кочаклап карыйм әле үзеңне. Ирләрне кочаклау ничек була икән.

Вәсим. Мин пионер кебек, һәрвакыт әзер, Хәтимә. Тик Вәсимәдән рөхсәт ал.

Вәсимә. Сиңа ярый. Тик кочагына кермә. Президентлар кочаклашкан кебек кенә кыланыгыз.

Хәтимә (Вәсимне кочаклап). Абзар башын да ябып бирерсең инде, Вәсим.

Вәсимә. Юк инде анысы. Беләм мин абзар башы ябам дип кунып чыккан ирләрне.

Вәсим. Ай-ли, Гөлҗамал,

Көтәм әле мин һаман.

Бер генә төн кундыр әле,

Абзар башыңны ябам.

Вәсимә. Тукта, оятсыз.

Хәтимә. Тыйма, Вәсимә, ирләр тавышы ишетәсе килә.

Сәлимә керә.

Сәлимә. Әстәгъфирулла! Өстә Гарифулла! Бу нәмәрсә?

Вәсимә. Бар, бар, бар! Чыгып кит!

Сәлимә. Тукта, җаным-кисәгем. Ничек инде чыгып китим? Ирләр яныннан чыгып киткән Сәлимәне кайчан күргәнең бар?

Вәсимә. Якын киләсе булма Вәсимгә. Вәсим! Кер карават астына.

Сәлимә. Юк инде, җаным-кисәгем. Бөтенебезне ирләрдән мәхрүм итеп, үзеңә яшереп калдырдыңмыни? Алай булмый ул, җаным-кисәгем. Элек иреңә тими түздем. Бу юлы бүлешәсең инде. Кара син аны, яшереп калдырган да үзе генә рәхәтләнмәкче була. Вәсим!

Вәсим. Нәрсә, Сәлимә?

Сәлимә. Киттек безгә, «Тефаль» чәйнегем кайнап тора, мич башында көмешкәм сайрап утыра.

Вәсим. Мин… Мин нәрсә… Вәсимә белән сөйләш. Вәсимә бит командир.

Сәлимә. Хатын-кыздан куркыр көнгә калдыңмыни? И   җаным-кисәгем! Кара син аның карап торуларын. Нәрсә, кызыгасыңмыни миңа?

Хәтимә. Сәлимә, ымсындырма ир-атны, ымсынырга гына торалар.

Сәлимә. Торсыннар. Ирләр ымсынмаган хатын-кыз хатын-кызмыни?! Дөньяда ирләр булмасын дип, сихерчегә заявление язган хатын-кыз да хатын-кыз түгел.

Вәсимә. Авызыңны үлчәп ач, сөйрәлчек.

Сәлимә. Юк, җаным-кисәгем, мин сөйрәлмим, минем арттан сөйрәләләр. Синең арттан сөйрәлүче юк. Мин әле бер генә ирнең дә гайбәтен сатып йөргәнем юк. Син шушындый айгыр кебек иреңне яманлап йөрисең.

Вәсимә. Чыгып китәсеңме-юкмы?

Сәлимә. Бир иреңне, китәм.

Вәсимә (кәҗә тоягы ясап). Менә моны күрәсеңме? Вәсим, нәрсә авызыңны ерып торасың? Әйт үзенә, чыгып китсен.

Вәсим. Хатыннар сөйләшкәндә кысылырга ярамый, Вәсимәкәй. Кысылып үлүеңне көт тә тор.

Вәсимә. Хәтимә, ни карап торасың? Әйдә, типкәләп чыгарыйк шуны.

Хәтимә. Тибәргә аның да аягы бар шул, Вәсимә. Ярый, чыгыйм әле мин. Вәсим, син абзар башы турында онытма инде, ярыймы? (Чыгып китә.)

Вәсимә (Сәлимәгә). Бар, ычкын син дә.

Сәлимә. Ычкынды ди, көтеп тор. Биреп тор Вәсимне бер төнгә.

Вәсимә. Вәсим, ни сөйли ул? Нигә дәшмисең? (Елый.)

Сәлимә. Нәрсә, хәзер җылыйсыңмыни? Алдарак җыларга иде, җаным-кисәгем.

Вәсимә (чыгырыннан чыгып). Кит! Үтерәм!

Сәлимә. Ярый, бу юлы китәм. Мине үтерерсең дә, тегеләр килсә нишләрсең? (Чыгып китә.)

Вәсимә. Вәт кәнтәй, вәт кәнтәй! (Вәсимгә.) Ә син ияреп китәргә генә торасың!

Вәсим. Кирәкмәгәч китәсең инде ул.

Вәсимә. Ничек инде ул «кирәкмәгәч»?

Вәсим. Кирәк булсам, сихерчеләр чакырмас идең.

Вәсимә. Мин чакырмадым, чакырмадым. Әйттем генә. Әйттем генә мин. Уйламыйча гына әйттем.

Вәсим. Уйлап әйт, дип, ничә әйттем үзеңә. Йә, ярый, тынычлан. Кил яныма, утыр. (Вәсимәне кочагына алып, караватка утыра.) Менә шулай.

Вәсимә (иркәләнеп). Хәтимәнең абзар башын япсаң да, Сәлимә янына барма, ярыймы?

Вәсим. Кистереп әйтә алмыйм, Вәсимәкәй, дөнья бу. Минем күзләрем дөрес түгел, Вәсимә. Менә бер күзем сиңа карап торганда, икенчесе читкә карый. Ә анда чибәр хатыннар.

Вәсимә. Мин дә ямьсез түгел бит инде.

Вәсим. Түгел, Вәсимә, түгел.

Вәсимә. Сәлимәдән чибәррәк бит.

Вәсим. Әлбиттә, әлбиттә. Шуңа күрә Сәлимәгә түгел, сиңа өйләндем. Ләкин, Ходайның хикмәте, дөньяда синнән дә чибәррәкләр очрый. Нишлисең, күңел уйнап китә бит шунда. Бозау да бит кояш күрсә сикеренә.

Вәсимә. Азгынлык ул, Вәсим.

Вәсим. Азгынлыктыр, сүзем юк. Кызык кына, әйеме? Үгез ничә сыер артыннан йөри, аны азгын димиләр. Безгә нигә ярамый? Нигә инде Ходай мине кеше итеп яраткан? Үгез итеп яратса, син дә җыламас идең, Сәлимә дә сүгенмәс иде, Хәтимәнең дә абзар башын ябасы булмас иде. Әйдә, без болай эшлик, Вәсимә. Чакыр син сихерчеләреңне…

Вәсимә. Нәрсә инде сез барыгыз да. Минем сихерчеләрем түгел алар.

Вәсим. Ярый, ярый. Чакыр сихерчеләрне. Әйт, алып китсеннәр мине. Дезертир булганым өчен җәзасын да бирсеннәр. Армиядән качып йөрүче егетләрне судка бирәләр бит. Мине дә утыртып куйсыннар.

Вәсимә. Беркая да җибәрмим. Минеке генә буласың дип кияүгә чыктым, минеке генә буласың.

Вәсим. Алайса, кара инде үзеңә, үзеңә кара.

Вәсимә. Өйдән беркая да чыкмыйсың. Әйт, чыкмыйм, диеп.

Вәсим. Әйтә алмыйм өзеп, әйтә алмыйм.

Вәсимә. Әйт, җаным, җанкисәгем,

Бердәнберем, бәгырем,

Башым миңгерәү булганга

Белмәгәнмен кадерең.

Вәсим. Вәсимәкәй, җанкисәгем,

Бакчамдагы багалмам.

Өйдән бер дә чыкмамын дип

Өзеп кенә әйталмам.

Вәсимә. Якты дөньядан киткәч тә,

Белермен мин кадерең.

Синең каберең янында

Булыр минем каберем.

Вәсим. Вәсимәкәй, җанкисәгем,

Асыл кошым, күз нурым.

Кайларда гына йөрсәм дә,

Өйгә кайтып кунармын.

Вәсимә. Әгәр дә син өйдән чыксаң, алып китәчәкләр бит сихерчеләр.

Вәсим. Китсәләр китәләр инде. Мин бит президентлар кебек – халык кайда, мин шунда.

Вәсимә. Президентлар да юк бит инде. Президент хатын-кыз булса, калган булыр иде урынында. Нишләрбез инде, нишләрбез? (Тәрәзәдән күреп.) Галиябану әби килә, кач тизрәк.

Экранда язу:

«Мәхәббәт картлыкка карамый,

Картлардан көләргә ярамый».

Вәсим. Керсен. Ул карчыкка мин нигә кирәк?

Галиябану керә.

Галиябану (Вәсимне күреп). Дөрес әйткән икән Сәлимә. Нихәл, улым?

Вәсим. Исән-сау, Галиябану әби.

Галиябану. Кайттыңмы, кайтардылармы?

Вәсим. Качтым, Галиябану әби.

Галиябану. Качып була торган җирмени? Безнеке нигә качмый?

Вәсим. Сагындыңмы әллә, Галиябану әби?

Галиябану. Сагынмаска. Хәлил бит ул.

Таң әтәчләре кычкыра,

Әллә таң ата микән?!

Төшләремә керсә чыкмый,

Хәлил бәгърем, җанкисәгем,

Һаман ярата микән?!

Урам аша чыккан чакта,

Бүрәнәгә абындым.

Сәгате – ел, минуты – ай,

Хәлил бәгърем, җанкисәгем,

Шулкадәрле сагындым.

Күрдеңме үзен, нәрсә ди?

Вәсим. Бер ун елсыз кайтып булмас, ди.

Галиябану. Әстәгъфирулла. Йөздә була бит инде ул чакта. Мин нишләрмен? Мин бит ялгыз торырга, ялгыз йокларга күнекмәгән. Күз алдымда ир-ат булып болганып йөргән кешене күрергә өйрәнгән.

Вәсим. Бер-ике сәгатькә үзем барып килермен, Галиябану әби. Күз алдыңда болганырмын.

Галиябану. Әстәгъфирулла…

Вәсим. Хәлил бабайның киемнәрен киеп торырмын. Ул дип уйларсың.

Галиябану. Кит, юньсез, Хәлилемнең бөкресен каян аласың? Аныкы кебек килешле бөкре беркемдә дә юк. Тагын да шул Каф тавы артына барыр булсаң әйт Хәлилемә, кайтып җитсен. Вәт юньсез, кешенең ирләре кайтып җитте, ул – юк.

Вәсим. Яратмыйдыр үзеңне, Галиябану әби.

Галиябану. Әстәгъфирулла! Хәлилнең Галиябануны яратмаганын кемнән ишеткәнең бар? Күзебез күзләрдән китмәде. Килер иде гармунын култык астына кыстырып тәрәзә каршына. Мин аны тәрәзәдән тартып алыр идем. Сөйләшеп туймый идек. Таң әтәчләре кычкырганда гына кайтып китәр иде. Арабыздан чебен дә очып үтәрлек түгел иде. Исмәгыйль дигән бер бай малае гына арабызга кереп маташты. Алтатар дигән мылтыктан Хәлилгә атты да әле, юньсез. Ярый әле Хәлилемне бүлнистә коткарып калдылар. Ул чакта безнең авылда да бүлнис бар иде. Хәзер яптылар. Хәзер бөтен нәрсәне ябалар, итәкне генә ачалар.

Вәсимә. Галиябану әби, озынмы әле сүзең?

Галиябану. Тыңлыйсың килмимени? Шулайдыр шул, ир кадерен беләсезмени ул хәзерге хатыннар?! Без өйләнешкәч…

Вәсимә. Йөз тапкыр тыңлаган бар инде.

Галиябану. Мең тапкыр тыңласагыз да таманга килә әле сезгә.

Җыр авазы ишетелә. Җырлап, халыкара хокук яклаучылар килә.

Экранда язу:

«Тимәгез кешегә, тимәгез,

Ул фәлән, ул төгән, димәгез».

Халыкара хокук яклаучылар (җырлыйлар).

Без – хокук яклаучылар,

Кешедә шәхесне саклаучылар.

Гаепленең гаебе булса да,

Кешене какмаучылар.

Да здравствует человек!

Кешенең хокукы яшәсен!

Ист лебе геноссе айн менш!

Вәсимә. Киләләр, Вәсим, кач тизрәк.

Вәсим карават астына кереп кача.

Ләлия. Күрдек, качуның кирәге юк. Һәм, гомумән, кеше качып яшәмәскә тиеш, кешене карават астында яшәтү – кеше хокукларын бозу.

Маша. Человек! Звучит гордо! (Карават астына керергә маташа.)

Вәсимә. Кая барасың?

Маша. Я освобождаю человека.