Текст книги "АСАРЛАР ТЎПЛАМИ (3-жилд)"

 
Бозорга борганлар охир қайтишган,
Умр – ипи тўзғиб кетгувчи ғалтак.
Боболар ҳар сўзни билиб айтишган:
Оқилга – ишорат, нодонга – калтак.
 
 
Кўза синдирганлар, сув келтирганлар
Ҳамма замонларда яшаган бешак.
Боболар сўз айтиб, жим ўлтирганлар,
Оқилга – ишорат, нодонга – калтак.
 
 
Емирилиб кетди қанча бинолар,
Нодонлар ўриклар ейишди қантак.
Сўйлаб қолаверди не-не донолар:
Оқилга – ишорат, нодонга – калтак.
 
 
Олам равнақидан кўзлар қамашди,
Инсон ҳам ўзгариб бормоқда андак.
Энди бу зотлар ҳам ўрин алмашди:
Нодонга – ишорат, оқилга – калтак.
 

2007

 
Энди нима деймиз? Ўзинг қол, майли,
Агарчи нондан ҳам Сўз ҳалол, майли.
Сендан баланд бўлса, юксакроқ бўлса,
Симёғочни кесиб, ўтга сол, майли.
 
 
Қирққил теракларнинг учларини ҳам,
Қурит томирлари – кучларини ҳам.
Баланд осмонларнинг қушларини ҳам
Айлагил пойингда поймол, майли.
 
 
Телеминорага ўрнат уйингни,
Кекирдагинг кериб, чўзиб бўйингни,
Бир ўзинг таратиб қўшиқ-куйингни,
Ўзинг маҳлиё бўл, ўзинг – лол, майли.
 
 
Қишинг ёздан ўзғир, ёзинг – қишингдан,
Ўзинг мамнундирсан қилмиш, ишингдан.
Биз нима ҳам дердик – сенинг ичингдан
Оқроқ бўлса мол ё қорамол, майли.
 
 
Лутфий боболардан ёд Адабиёт,
Шоҳ Бобурлар сурган от Адабиёт.
Мангуликка қадар дод Адабиёт,
Чўлпон, Фитратлари жонувол, майли.
 
 
Не-не улуғ зотлар умри сарғариб,
Ўтдилар Сўз узра музтариб, ғариб.
Бориб Навоийни тахтдан ағдариб,
Унинг ўрнига ҳам чиқиб ол, майли.
 

2007

 
Бу орзулар юлдузларга,
       осмонларга айланар,
Шабнамдай сўнг Ерга тушиб,
       райҳонларга айланар.
 
 
Эшик бўлар, ром бўлар ҳам
       кўркам-кўркам сандиқлар,
Бу чинорлар гўзал китоб
       жавонларга айланар.
 
 
Ҳеч қайда йўқ бундайин оқ
       баданлару қоматлар,
Бу тераклар устун бўлиб,
       айвонларга айланар.
 
 
Жилғалардай бу қизчалар
       қувнаб ўсгай сиз билан,
Кейин бир кун тутқич бермас
       жайронларга айланар.
 
 
Бу болалар азоб чекиб,
       зўр шоирлар бўлурлар,
Шоир бўлиб, кейин ҳар хил
       ҳайвонларга айланар.
 

2007

Яратгандан олар жонлар қарзим бор.

(Халқ мулки)

 
Устоз чинорлардан қанча дарс олдим,
Улар токи борлар –
Мен ҳам ўлмайман.
Ёзувчилар боғидан кўп қарз бўлдим,
Сиз хижолат бўлманг,
Ўзим тўлайман.
 
 
Кўклам чоғларида оқ тунлар аро,
Оппоқ ўрик янглиғ ичдан гуллайман.
Мен ўз тоғларимдан қарзман бир дарё,
Сиз хижолат бўлманг,
Ўзим тўлайман.
 
 
Ҳануз ёд айласам – бағрим бўлар хун,
Ҳинд ё Кобул десам – жунжикар бадан.
Эй, сен дунёйи дун,
Эй, сен даҳри дун,
Ҳазрати Бобурдан қарзсан бир Ватан.
 
 
Сен ҳам барчамизга юз йиллик дарссан,
Шу миллат ҳурмати,
Сўзнинг хотири,
ХХ аср, сен биздан қарзсан
Бир Чўлпон, бир Фитрат ва бир Қодирий.
 
 
Ҳар бир яхшиликни дилдан қўллайман,
Осмон, варақларинг бунчалар мовий.
Шоирлик қарзимни ўзим тўлайман,
Пушкин тўламайди ва ё Навоий.
 

2007, 2010

 
Сиз яшайсиз – ҳар кун тўю байрамлар,
Тилим сўзда, қўлим созда бўлсин деб.
Биз ишлаймиз – бу Ватан, бу одамлар,
Бу кўнгиллар озроқ тоза бўлсин деб.
 

2007

 
“Мен-ку шошар эдим, сен
Қайга шошдинг жонҳалак?..”
Мошинамга урилиб
Жон берди бир капалак.
 
 
Ҳеч нарса ўзгармади
Замин сайёрасида.
Жонсиз қанотчалари –
Мошинам ойнасида.
 
 
Капалакни ўлдирдим,
Довоним “Чак-чак” бўлди.
Мошин зиён кўрмади,
Юрагим пачақ бўлди.
 

2008 й. 25.03.

“Чак-чак” довони

 
Мен саройнинг шоириман,
Тоғу сойнинг шоириман.
Шу юртдаги ҳар бир шоҳу
Ҳар гадойнинг шоириман.
 
 
Оллоҳ дилимга солмиш сўз,
Сўз ёнида – минг бир юлдуз.
Сўндиргум деб уринманг сиз,
Мен Худойнинг шоириман.
 
 
Буғдойимни фалак эккан,
Хокисор эл заҳмат чеккан.
Фақир деманг, Кўнгил деган
Катта бойнинг шоириман.
 
 
Хазон тўлиб оқар ариқ,
Соғинчларим яшил, сариқ.
Онамнинг ранглари янглиғ
Сариқ чойнинг шоириман.
 
 
Олам бори юкин ортган,
Оҳи осмонларни йиртган,
Заҳириддин Бобур тортган
Камон-ёйнинг шоириман.
 
 
Ҳазрат Навоийлар меъмор
Боғ-саройнинг шоириман.
Темур боболардан ёдгор
Оқсаройнинг шоириман.
 

2008

 
Бобожонимнинг Ватани,
Отажонимнинг Ватани,
Болажонимнинг Ватани,
Кўксимни тоғ қилиб юрдим-ей,
Болталар кесмаган муртим-ей.
Онажонимсан сен ўзинг,
Қошу кўзимсан, юртим-ей.
 
 
Ой десам, ойларинг синглимдай,
Кун десам, кунларинг кўнглимдай.
Номингни айтсам – олам аро
Тоғ топилмагай кўксимдай.
 
 
Бургутлар мисоли учдим-ей,
Осмонларингни қучдим-ей.
Тупроғингга топиндим мен,
Шундадир етти пуштим-ей.
 
 
Нур олган сендан Ер юзи,
Оқшомларингдир қирмизий.
Ер юзига ҳикмат эккан
Бухорий бобо, Термизий.
 
 
Дилдаги меҳр ила шафқатим,
Қуёшли қўрғоним, давлатим.
Сўнмаган ғурурим сен ўзинг,
Сен ўзинг шон ила шавкатим.
 
 
Бобожонимнинг юрти-ей,
Отажонимнинг юрти-ей,
Болажонимнинг юрти-ей,
Кўксимни тоғ қилиб юрдим-ей,
Болталар кесмаган муртим-ей.
Онажонимсан сен ўзинг,
Қошу кўзимсан, юртим-ей.
 

2008

Бу ҳангомани “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида ишлаб юрган кезларимизда Толиб аканинг ўзи айтиб берган. Оллоҳ раҳмат қилсин ва рози бўлсин.

 
Кўп шоирлар бугун эски,
Кўп гаплар ҳам кечаги.
Ном чиқармиш бир замонлар
Толиб Йўлдош эшаги.
 
 
Одам зоти риёзату
Заҳмат учун яралган.
Эшаклар ҳам аслида иш,
Меҳнат учун яралган.
 
 
Бу дунёда рўзғор отлиғ
Ароба ҳам бор гапдир.
Бут бўлмаса – кўнгил деган
Хароба ҳам бор гапдир.
 
 
Турмуш бўлгач – рўй бергайдир
Ҳар хил иш, ҳар жиҳатлик.
Одамзотга энг аввало
Тинчлик керак, сиҳатлик.
 
 
Ҳар кимсага турли қисмат,
Турлидир чархи даврон.
Замон у пайт оғир эди,
Қийин эди у замон.
 
 
Тирикчилик одамларга
Бор юкини ортарди.
Шоиримиз эшак билан
Аравасин тортарди.
 
 
Беш лаҳзалик бу дунёда
Инсон кўзу олам қош.
Бир ажойиб эшак эди
Ювошу ҳам қаламқош.
 
 
Бор эди бу жонвор учун
Икки эҳтиром пайти:
Ем ер эди – туш чоғию,
Иш тугагач – шом пайти.
 
 
Ҳаёт бўлгач, ҳар каллада
Минг хил ташвиш, ўй бордир.
Одамзотга ҳовли-жою
Маҳалла ҳам кўй бордир.
 
 
Ортда қолиб кетмайлик деб
Кўпчил тортган карвондан.
Чиқиб кетар эди иков
Ҳар кун саҳар мардондан.
 
 
Инсон фикру ёди мисли
Чувалашган калава.
Рўзғорини ўйлар шоир,
Ғичирлайди арава.
 
 
Ҳар ташвишнинг совуғию
Бўлгай иссиқ-илиғи.
Бу жафокаш эшакнинг ҳам
Бор эди бир қилиғи.
 
 
Ошиқарди балки яйраб,
Ўйлаб ем ва хашакни.
Бир ғаройиб орзиқишлар
Чулғар эди эшакни.
 
 
Яъни пешин, қайтар вақти,
Ҳар кун такрор ва такрор,
Маҳаллага бурилган чоғ
Ҳанграр эди жонивор.
 
 
Бу садога муштоқ эди
Косиблару хаттотлар.
Атрофдаги меҳнаткаш эл,
Фабрикаю заводлар.
 
 
Боис эди бу ҳол доим
Умум вақтихушликка.
Вақт бўлди деб, барча мамнун
Чиқар эди тушликка.
 
 
Оқшом чоғ ҳам муюлишдан
Ҳанграб бурилгач эшак,
Иш кунининг тугашидан
Дарак берарди бешак.
 
 
Қадамлари оҳанг қўшиб
Тирикликнинг куйига.
Барча хушҳол кетар эди
Тарқалиб уй-уйига.
 
 
Кўп шоирлар бугун эски,
Кўп гаплар ҳам кечаги.
Ўз вақтида ҳанграр эди
Толиб Йўлдош эшаги.
 
 
Умр – ташвиш, ғалвалардан
Чувалашган калава.
Шоир ўй суриб боради,
Ғичирлайди арава.
 
 
Инсон гарчи олам гули,
Бу ҳаётнинг нақшидир.
Аммо мингта нокасдан гоҳ
Битта эшак яхшидир.
 
 
Жом айлабон қалбларини,
Дил қонини – чоғирлар,
Ўз вақтида кулсинлар ҳам
Йиғласинлар шоирлар.
 
 
Ўз вақтида ўтиб кетди
Қанча зотлар раҳматли.
Тугамайди лекин асло
Шеъру қалам заҳмати.
 
 
Сўз мулкида кимлар кулба,
Кимлар қурмиш қасрлар.
Адабиёт араваси
Ғичирлар минг асрлар.
 
 
Бунда баъзан тонглар шомдир,
Бунда баъзан шомлар – тонг.
Халқ бўлгай эл, шоирлари
Ўз вақтида урса бонг.
 
 
Эл кўнгли-чи, гоҳи баҳор,
Гоҳида қиш бўлгайдир.
Элдан бурун кулса шоир
Бу уят иш бўлгайдир.
 
 
Даврон чархи айланади,
Ўтар йиллар, кун ва ой.
Маъюс бўлманг – аравада
Барчамизга етар жой.
 
 
Ҳар соҳанинг ўз пирлари
Ўтгандир бу дунёда.
Кимлар оту уловдаю
Кимлар – пойи пиёда.
 
 
Зор дилларга ўз вақтида
Гулшан бўлинг, гул бўлинг.
Ўз вақтида бўлинг кўприк,
Ўз вақтида йўл бўлинг.
 
 
Шеъру ғазал олам аро
Доим баланд янграсин.
Шоирларнинг эшаклари
Ўз вақтида ҳанграсин.
 

2008

 
Тушингда қуёшу қамар савдоси,
Ҳушингда ўтин ё кўмир савдоси.
Эмас бу тилло ё темир савдоси,
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Балки яқин бўлди олис манзилинг,
Нечун кузги баргдек титрайди дилинг?
Фақат пушаймонлиғ бўлмиш ҳосилинг,
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Тиниқ жилғалардай йилларинг қайда?
Кўзларингдан ўпган гулларинг қайда?
Бир қўлинг – манглайинг, бир қўлинг майда,
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Ким айтар кечирган сабру саботин?
Охир айро тушди эр билан хотин.
Сен ҳал қилармидинг алар ҳаётин?
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Айтганим бир дилнинг даъвоси эмас,
Бу нақл азалдан бекорга келмас:
Ҳовли-жой ё гилам савдоси эмас,
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Мен билдим нимадир ҳаёт ва ўлим,
Кўзёшлар суғормиш ўнг ила сўлим.
Кўнглимни кўтарма, эй сўлғин гулим,
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 
 
Менинг анжуманим, хилватим ҳам шу,
Топган меҳнатим ҳам, миннатим ҳам шу.
Менинг етиб келган ҳикматим ҳам шу –
Умр савдоси бу, умр савдоси.
 

1997, 2008

 
Ҳаёт мангу этар давом,
   Сўнмагай ҳеч меҳру карам.
Ёруғликка шиор бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Халқу Ватан, халқу Ватан,
   Олтин даштим, олтин далам.
Сен элга дастиёр бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Тошқин солсин ҳар бир сухан,
   Мисли ёмғир, селу жалам.
Дилларга навбаҳор бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Ватан – дуогўйим онам,
   Ватан – бешикдаги болам,
Номус бўлгил, сен ор бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Гоҳи титраб кетар дунё,
   Гоҳи қалқиб турар олам,
Сен огоҳ бўл, ҳушёр бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Рўйи замин, рўйи замин,
   Унсин доим гулу лолам.
Эзгуликка сен ёр бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 
 
Она юртим, она юртим,
   Олтин қуёш, олтин далам.
Сен нурли ифтихор бўлгил,
   “Олтин қалам”, “Олтин қалам”.
 

2009

 
Яхшию ёмондан – эркакми, аёл,
Уҳ чекиб, аста кўз юмдигу кетдик.
Бу дунё мисоли туш билан хаёл,
Бир лаҳза хаёлга чўмдигу кетдик.
 
 
Узоқ яшаш мумкин иймонсиз, дилсиз,
Лекин не қилардик Ватансиз, элсиз?
Қанча зўр шоирлар бор эди, эсиз,
Барини бирма-бир кўмдигу кетдик.
 

2009

 
Эй қади шамшоду кўзлари жаллод,
Бир боқсанг, қиличлар сингусимидир?
Оғзини ғунчалар туққан паризод,
Лабларинг асалнинг синглисимидир?
 
 
Камон қошларингга қондошу ёндош
Фақат камон билан ёй бўлса керак.
Ҳусну жамолингга бериб бўлмас дош,
Отанг – қуёш, онанг ой бўлса керак.
 

2009

 
Ўзимизга ўзимиз
Йўллаймиз биз SMS:
Улғайибди қизимиз,
Қачон кирар эсимиз?
 
 
Нафсимиз – тўнғизимиз
Бўғзин қачон кесамиз?
Ҳасад – юрак безимиз,
Қолурми ном, изимиз?
 
 
“Сен мени севасанми?
Мен сени севаманми?”
Бу – минг йиллик SMS,
Сарсон бўлди севгимиз.
 
 
Озғинмизми ё семиз,
Очми ё тўқ кезимиз –
Нечун ош-нон, тузимиз
Шувит қилмас юзимиз?
 
 
Бир кун тугар қиссамиз,
Қиссамиздан ҳиссамиз:
Худойимдан ҳаммамиз
Олгаймиз бир SMS.
 
 
Билайлик-да ўзимиз:
Бу – энг сўнгги SMS.
Очилурми кўзимиз?
Қачон кирар эсимиз?
 

2009

 
Қайга кетиб қолдинг, маъсум Гумбулоқ?
Қолмиш тоғу тошу чўлу қум, булоқ.
Биздан бир ёмонлик кўрдингми ё, айт?
Ёки қуритдими сени ҳам ҳасад?
 
 
Токи бино бўлмиш рўзи азалдан,
Одамзод қутулмас риё, ғараздан.
Кўксимиз ичра бир қуроқлар бордир,
Гум бўлиб кетган не булоқлар бордир.
 
 
Нечун сен ногаҳон юз буриб кетдинг?
Балки кир дунёнинг фаҳмига етдинг.
Бизнинг ҳам покликка етгимиз келгай,
Лек баъзан гум бўлиб кетгимиз келгай.
 
 
Энг олий, инсоний гўзал туйғулар
Кетиб қолмасми, деб қочар уйқулар.
Хас-хазон кўммасми қумлоқларини
Меҳру муҳаббатнинг булоқларини?..
 

2009

 
Йиллардан йилларга эврилар йиллар,
Орзулар ястаниб чаман бўлгайлар.
Меҳрингдан сув ичиб ўсган кўнгиллар,
Улғайиб эл бўлгай, Ватан бўлгайлар.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Асрлар қумлару саҳролар кечдим,
Юртсиз бир муродни ҳосил кўрмадим.
Қанчалар уммону дарёлар кечдим,
Анҳор соҳилидай соҳил кўрмадим.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Олис диёрлардан қўмсаб шошганим,
Ҳар бир ҳовлинг менга кўзу қошлардай.
Дилимни оламга сочсам, Тошканим,
Сенга қайтиб келар қалдирғочлардай.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Жоним жимирлатган куйларинг, шаҳрим,
Сен – меҳр навоси, ҳаёт қўшиғи.
Бешикларга тўлсин уйларинг, шаҳрим,
Эй улуғ зотларнинг мангу бешиги.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Бунда ҳар бир ниҳол келинчак бўлгай,
Гуллардан ранг олиб хиноларига.
Кўприклар эврилиб келажак бўлгай,
Айланар истиқбол биноларига.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Устувор қўрғонсан – чин дўстларингу
Кексаю ёшларнинг тилакларида.
Эзгулик аркасин устунларию
Турналари билан лайлакларида.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 
 
Доим юраклардан таралсин ёлқин,
Бағринг бутун бўлсин, яро бўлмасин.
Оқсарой мисоли мунаввар қолгин,
Оқшоминг ҳеч қачон қаро бўлмасин.
Офтобтахтим менинг, ойтахтим менинг,
Оламга остонам – пойтахтим менинг.
 

2009

 
Отлар кечиб ўтар дарёдан, ака,
Олис эсдаликлар мисоли отлар,
Ҳасрат юган солар тунлар юракка,
Осиғлиқ қамчилар кимларни ёдлар?
 
 
Йиллар соғинч уйин чалдивор этмиш,
Изғир яйдоқ отдай қирларда шамол.
Кўкларда ғарибу зор қолиб кетмиш
Синиқ узангидай музтариб ҳилол.
 
 
Дунё найранглари – сулувларидай
Аввал кўзимизни қамаштирмишлар.
Сўнг ҳаёт дарёсин кечувларида
Биз минган отларни алмаштирмишлар.
 
 
Тун-кун айланар чарх бесўз, беовоз,
Асл рафторини ким ҳам кўргайдир.
Тун-кун фалак узра Буюк чавандоз
Минг-минг тулпорларга эгар ургайдир.
 
 
Сутдай оқ тунларнинг сомонзорида,
Сомон йўлларининг ғубори аро,
Ойдин адирлардан оқ тулпорида
Кетиб бораётган отаммиди ё?
 
 
Дилларда – умрнинг зарбу занглари,
Юлдузлар санчилар ҳар кеч куракка.
Болалик, ўсмирлик, ёшлик сингари
Отлар кечиб ўтар дарёдан, ака…
 

1980, 2009

 
Ҳар кимнинг ҳам тўлар паймона, жоми,
Умр қуёши ҳам кетар ботиблар.
Жисми ўтар, аммо ўчмас каломи,
Дилларда яшайди асл адиблар.
 
 
Турфадир ҳаётнинг субҳу шомлари,
Чиндан одам бўлиш дунёда қийин.66
  “Одам бўлиш қийин” асарига ишора.


[Закрыть]
Асл адибларнинг Ўлмас номлари
Ўлмас кўчаларга айланар кейин.
 

2009

 
Яралгандан буён олам, дашту саҳролар –
Мангуликдан мангуликка оққан дарёлар.
Азал Оллоҳ юртим деган зотларга ёрдир,
Бу мулкларнинг чин эгаси Парвардигордир.
 
 
Бу мулкларга келиб кетди не-не карвонлар,
Номсиз кетди не сарвару, не-не сорбонлар.
Бирларига бош бердингу, тараф бермадинг,
Бирларига тож бердингу, шараф бермадинг.
 
 
Одам бўлиб олам билан сирлашолмаган,
Бир-бирига кеклар сақлаб бирлашолмаган.
Қўйиб берсанг шамолдан ҳам ўлпон олгайлар,
Инсонийлик дарёсига тўғон солгайлар.
 
 
Не деб сўйлар оналарнинг оҳ-аллалари,
Помирлару Олойларнинг оқ саллалари?
Мен бир кўчат ўтқизмаган жонлардан айтай,
Оллоҳ мулкин бозор қилган хонлардан айтай.
 
 
Улар бугун тоғлардаги қорни сотгайлар,
Диёнат ҳам номус билан орни сотгайлар.
Сув бердингу, лек дилларин сен соф бермадинг,
Нечун иймон бермадингу инсоф бермадинг?
 
 
Ер қаъридан келаверар абадий саслар,
Инсон нечун табиатдан олмагай дарслар?
Қаттол қайси, қурбон қайси – Ўзинг асрагил!
Шайтон киму раҳмон қайси – Ўзинг асрагил!
 
 
Ўтди даврон деганларнинг қанча-қанчаси,
Қолмиш Темур боболарнинг мушти, панжаси.
Қўрғонлари, айвонлари қуёш диёрим,
Сайҳунлари, Жайҳунлари талош диёрим.
 
 
Ён қўшним, деб гоҳ бағрингни қонлар айладинг,
Бир жонингни қирқ мингларга бўлиб тайладинг.
Билармиди буни сенга жон бўлмаганлар,
Ўз юртига шаън бўлмаган, шон бўлмаганлар?
 
 
Азал олтин конларидан олтинлар чиққай,
Мард зотларнинг ҳар сўзидан ёлқинлар чиққай.
Бошинг узра Оллоҳ бўлсин ҳар дам паноҳинг,
Олам сенга Ҳумо бўлсин, Олам – паноҳинг.
 

2010

 
Балки бўлмас молу қўй тўла қўра,
Эҳтимол фақирсан ва ёким тўра.
 
 
Оламда энг улуғ таомдир сабр,
Бир кун ҳалво бўлиб етилгай ғўра.
 
 
Инсоннинг кўркидир илму маърифат,
Билимсиз одамзод – шумғия, шўра.
 
 
Билим саодатдир, билим – зўр қудрат
(Амир Темур бобо фикрига кўра).
 
 
Бир умр ёруғлик таратмоқ учун
Дилни Адабиёт нури-ла ўра.
 
 
Фурсат ўтар-кетар, дамлар ғанимат,
Андак фикр қилиб, ўйлагил, жўра.
 
 
Яна кўп гапларни билмоқ истасанг,
Ҳомиджон Ҳомидий домладан сўра.
 

2010

(Андрей Вознесенский (1933-2010) хотирасига)

 
Тан билан руҳ бўлинди,
Булутларга беланди.
Ҳаёт-ку этар давом,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Бандалар ҳимояси –
Худойимнинг сояси.
Жон ҳилолга илинди,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Наф йўқ давру замондан,
Қолдим энди забондан.
Шудринг ҳам сўз тиланди,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Алвидо, эй капалак!
Учдинг бунча жонҳалак.
Лаҳза ўтди, ўл энди,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Бор-йўғим – икки етти,
Етти еттига етди.
Фалак, қил қабул энди,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Дарду ғамдан иборат
Емрилди бу иморат.
Дарз кетганим билинди –
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Икки аср – бир ҳаёт,
Сабру бардошу сабот.
Тенг иккига бўлинди,
Умр яшаб бўлинди.
 
 
Дўконингдан, ё Раббим,
Энди қолмади ҳаққим.
Бор тўловлар тўланди,
Умр яшаб бўлинди.
 

2010й, 1.09.

(Андрей Вознесенскийдан)

 
Ўн йил ўтиб кетди интизорликда,
Сен йўлда. Тобора келяпсан яқин.
Етиб келмоғинг-чун етарми кучинг?
Йўлинг ёруғ бўлмоғи учун
Шамни деразада қолдирдим ёқиб.
 
 
Йигирма йил ўтди интизорликда,
Сен йўлда. Тобора келяпсан яқин.
Дунё разолатин енггайдир кучинг.
Жангда сенга ёруғ бўлмоғи учун
Шамни деразада қолдиргум ёқиб.
 
 
Ўттиз йилим ўтди интизорликда,
Сен йўлда. Сен менга тобора яқин.
Мен адо бўламан, кетгайман ўчиб.
Менсиз сенга ёруғ бўлмоғи учун
Шамни деразада қолдирдим ёқиб.
 

2010

 
Тун чоғида томингга
Томчилаган ёмғирдир.
Бир томчиси – севинчу,
Бир томчиси – оғриқдир.
Дастасига сиғмайин
Ерни қўмсар кетмонинг,
Умринг – дашту далангнинг
Меҳнатлари оғирдир.
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 
 
Чопонингда тупроғу
Заҳматларнинг иси бор.
Юзларингда минг ташвиш,
Қисматларнинг изи бор.
Одам Атодин қолган
Ҳикматларнинг изи бор,
Бу ҳикматни билмаган
Ўз юртига сағирдир.
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 
 
Ким ўйлади оламни,
Сен ўйладинг далангни.
Даланг бирлан ўтказдинг
Ёмғир, селу жалангни.
Этагингда ўстирдинг
Шунча қизу болангни.
Тўйларига Темурдек
Султонларни чақиртир,
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 
 
Нонуштанг – гоҳи юлдуз,
Ой бўлди нону ошинг.
Пайкалларга ўтидан
Базм бергай қуёшинг.
Бу бир қизғин базмким,
Синалгайдир бардошинг.
Терларинг шароб бўлгай,
Кўк чойларинг чоғирдир,
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 
 
Кишнаб юрган тойлар ҳам
От бўлгай, саман бўлгай.
Элим деган элдошлар
Бир жону бир тан бўлгай.
Гул бўлгай, чаман бўлгай,
Бул Ватан Ватан бўлгай.
Эзгуликда ўтмаса
Тақдирлар ҳам тахирдир,
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 
 
Тупроқ билан дардлашмоқ
Бу – қадимий бурч, шараф.
Сен-чун асли бу даврон,
Сен-чун асли юрт – шараф.
Ким етишди, ким етди,
Ким бўлмади мушарраф.
Юртни юрт айламоқнинг
Заҳматлари оғирдир,
Ўзбекистон, онажон,
Мангу иссиқ бағирдир.
 

2002, 2010

 
Шаънингга оятлар ўқилганида,
Гувоҳ бўлган эди қуёшим, ойим.
Хирмонга шувиллаб тўкилганингда,
Жимирлаб кетдим-ку мен ҳам, буғдойим.
 
 
Одам Атолардан ёдгор зироат,
Момо Ҳаволарим боққан ҳавойим.
Тингласам, ҳар майсанг айлар қироат,
Илоҳий шеъримсан ўзинг, буғдойим.
 
 
Мен сўзга гоҳ нўноқ, гоҳо моҳирман,
Қалбим чайганларим ариғим, сойим.
Буғдой бошоғидан унган шоирман,
Бошоқдошингдирман мен ҳам, буғдойим.
 
 
Ҳандалакбўй тупроқ, буғдойбўй Ватан,
Бугун ҳар деҳқонинг – мўътабар бойим.
Ризқу насибамни бутун айлаган,
Ору номусимсан асли, буғдойим.
 
 
Бир ушоқ нонинг ҳам бўлмагай увол,
Қошу қабоғимдир асраган жойим.
Менинг ёруғ юзим, меҳнатим ҳалол,
Тинчлик замонимсан ўзинг, буғдойим.
 
 
Тупроқ кафтларингга юзимни босай,
Эй менинг заҳматкаш элим – фидойим.
Олтин уфқлардан ранг олиб ёзай,
Уфқларга қадар кетган буғдойим.
 
 
Ижобат топгайдир дил айвонида,
Нақшбанд бобода қилган дуойим.
Сомон йўлларининг нур осмонида,
Сенинг сеҳринг бордир ахир, буғдойим.
 
 
Шу эл, шу уйлар, шу хонадонларни
Балою қазодан асра Худойим.
Юртимда отгувчи заррин тонгларни
Мунаввар айладинг заррин буғдойим.
 

2010

 
Эй одамзод, ўксима,
Чернобил, Фукусима –
Қаттол қалъаларингдир,
Оғриқ яраларингдир.
 
 
Бағрингда минг ўра бор,
Аҳволига қара, бор:
Қора қути, қора ғор,
Реакторинг ярадор.
 
 
Наҳотки тараққиёт,
Бу тамаддун, бу ҳаёт –
Сенинг хом хаёлингдир,
Камолинг – заволингдир?
 
 
Шом қаро, субҳинг қаро,
Денгиз аро, Ер аро –
Бу ларзалар, бу дарзлар
Сенга бўлмади дарслар.
 
 
Юнонмизми ё ёпон,
Барчамизга бир чўпон:
Сурувни суриб тургай,
Ҳаммани кўриб тургай.
 
 
Бир офат келмагунча,
Фалокат келмагунча –
Каслигингни билмадинг,
Хаслигингни билмадинг.
 
 
Шундай жазо билан ҳам,
Бало-қазо билан ҳам
Онажонинг Табиат
Айлар баъзан тарбият.
 
 
Ўзинг буюк меъморсан,
Гоҳ нураган деворсан.
Фожиангга гувоҳ бўл,
Огоҳ бўлу, огоҳ бўл!
 

2011

(Фироқ ва соғинч достони)

Муқаддима ўрнида

Темурийзода султонлардан бири, улуғ шоир ва давлат арбоби, йирик саркарда ва беназир тарихнавис Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ҳаёти ва ижоди давру замонлар ўтгани сайин неча авлод ижодкорларини қизиқтириб келмоқда ва бундан буён ҳам шундоқ бўлмоғи муқаррар. “Шоирлиги шоҳлигидан, шоҳлиги шоирлигидан улуғ” ҳазрати Бобур қисқа бўлса-да, нечоғли зиддият ва қарама-қаршиликлар, матонат ва жасоратларга бой сертаҳлика ва сермазмун ҳаёт йўлини босиб ўтгани ўқувчиларга яхши маълум. Вақт ўтгани сари улуғ аждодимиздан қолган улкан ижодий мероснинг қадр-қиммати янада залвор ва салмоқ касб этмоқда. Аслида, “Темурийзода султон Заҳириддин Муҳаммад Бобур” дейилишининг ўзидаёқ ҳамма гап айтиб бўлингандай, шу мақом ва ном тилга олиниши биланоқ бошқа сўз ва изоҳга ўрин йўқдай.

…Мактабда ўқиб юрган паллаларимиздан бошлаб, қирқ йиллардан буён дилда яшаб, хотирда янграб келаётган ўтли-ҳасратли сатрлар: “Ҳар кимки вафо қилса вафо топқусидур, Ҳар кимки жафо қилса жафо топқусидур”, “Яхшилиғ аҳли жаҳонда истама Бобур киби, Ким кўрубдур, эй кўнгул, аҳли жаҳондин яхшилиғ.” Ва, албатта, абадиятга рақамланган бу оҳлар, аламлар: “Юз оҳ, Заҳириддин Муҳаммад Бобур…”, “Ўз юртни қўйиб, Ҳинд сори юзландим, Ё Раб, нетайин, не юз қаролиғ бўлди?!”, “Хазон яфроғи янглиғ гул юзунг ҳажрида сарғардим”. Ёки: “Менинг кўнглумки гулнинг ғунчасидек таҳ-батаҳ қондур, Агар юз минг баҳор ўлса, очилмоғи не имкондур”.

“Бобурнома”ни ўқиб, Бобурни ўқиб амин бўлганимиз: йўқ, юз оҳ эмас – юз минг-юз минг оҳу зор, юз минг-юз минг соғинчу фироқдан тузилган экан бу умр, юз минг эмас – юз минг узра яна юз минг баҳор келса ҳам мангу мунглуғ бу кўнгилнинг очилмоғига деярли имкон йўқ экан.

Устоз адиблар мактаби ва тажрибасидан ўрганган ҳолда, бурч ва ҳавас тақозоси юзасидан мен ҳам бир қаламкаш сифатида Бобур бобо ижодига мурожаат қилмоққа журъат этдим. Ва бу – ниҳоятда қисқа, аммо туганмас ҳаётнинг, зим – зиё оламни ёритган чақиндай тез сўнган, лекин, мана, беш юз йиллардан буён тўхтамай давом этиб келаётган, мардлик ва матонат, ғурбату фироқ, меҳнату аламларга тўла умрнинг юз лаҳза, юз ҳолатини қўлимдан келганча ифодалаб беришга ҳаракат қилдим. Гоҳ Бобур ҳазратлари тилидан, гоҳ ўзимдан, гоҳи шеър, гоҳи ғазал тарзида, гоҳ рубоий, гоҳи мухаммас шаклида кўнглимдагиларни, ният ва мақсадимни иншо этишга уриниб кўрдим. Шу жиҳатдан тагсарлавҳада “достон” деб ёзилган бўлса-да, бу битикларни достон йўлидаги бир жаҳд ё уриниш дейилса тўғрироқ бўлар. Бино ёхуд иморатда бўлгани янглиғ, бунинг пойдеворига “Бобурнома” дан, Бобур шеъриятидаги энг нозик нуқталардан –хотиралар, ўй ва кечинмалар, мисралар билан байт ва рубоийлар асос қилиб олинди. Бинонинг тарҳи-лойиҳаси нечоғли пухта-пишиқ чиққани, ғиштлари билан синчлари қанчалар тўғри қўйилгани, шувоғию бўёқларигача баҳо бериш – зукко ўқувчига ҳавола.

Фақат бир таҳлика: Бобур бобонинг қаттиқ, синчков назари, ул зотнинг “Бобурнома”да Султон Маҳмуд Мирзо ҳақида “Табъи назми бор эди, девон таркиб қилиб эди. Вале шеъри бисёр паст ва бемаза эди. Андоқ шеър айтқондин айтмағон яхшироқдур” деган қатъий ва кескир сўзлари ҳозир ҳам манглайим узра қиличдек ярқираб тургандек туюлади…

2009