Текст книги "QRAF MONTE-KRİSTO"

III. KATALANLILAR

İki dostun qurtum-qurtum Malqa şərabı içə-içə qulaqlarını şəkləyib yola baxdıqları yerin, günəş və şimal-qərb küləyinin yandırdığı keçəl təpələrin yüz addımlığında, Katalan kəndi yerləşirdi.

Bir dəfə İspaniyadan bir dəstə naməlum qaçqın yola çıxaraq, bu kiçicik torpağa yan almış, burda yaşamağa başlamışdılar. Bu günədək bu torpaqlarda yaşamağa davam edirlər. Onların gəldiyi yer naməlumdu, tanış olmayan dildə danışırdılar. Provansal dilini bilən rəhbərlərdən biri Marsel şəhərindən, qədim dənizçilərin adətinə uyğun olaraq gəmilərini çıxardıqları burunun səhra hissəsini onların əldə etməsinə icazə verilməsini xahiş etdi. Bu xahişə hörmətlə yanaşıldı və üç aydan sonra bu dəniz qaraçılarını gətirən onlarca gəmi ətrafında kiçik bir kənd meydana gəldi. Bu özünəməxsus və mənzərəli yarı mavritan-yarı ispan yaşayış məntəqəsində indi də öz babalarının dilində danışan adamların törəmələri yaşayırlar. Üç, ya dörd əsr ərzində onlar dəniz quş sürüsü kimi düşdükləri buruna sadiq qalmışdılar; bir az da olsun Marsel əhalisi ilə qaynayıb-qarışmadan öz aralarında ailə quraraq dilləri kimi adət-ənənələrini, öz xalq geyimlərini də bu günə qədər qoruyub saxlamışdılar.

Biz oxucunu ardımızca bu yaşayış məntəqəsinin yeganə küçəsi ilə gəlməsini və evlərdən birinə daxil olmasını xahiş edirik; günəş evin divarlarını çöldən bu diyarın bütün köhnə tikililərində olduğu kimi tökülmüş yarpaqların rənginə boyayıb, içəridən isə rəngsaz fırçaları ispan posadaslarının[3]3
  Posadas – ev


[Закрыть] yeganə bəzəyi olan dümağ rənglə bəzədilib.

Qapqara, şəvə saçlı, ahu kimi məxmər gözlü gənc gözəl qız arakəsməyə söykənmiş vəziyyətdə incə, sanki antik cəngavər tərəfindən yonulmuş barmaqları ilə süpürgə kolunun budağını əzirdi; döşəmə tökülmüş gül və yarpaqlarla örtülmüşdü; onun Venera Arlskin əllərinə bənzər dirsəyədək açıq, günəşdən yanmış əlləri həyəcandan titrəyir, dik pəncəli yumşaq ayaqları isə döşəməni səbirsizliklə döyəcləyirdi, onun boz və göy oxlu qırmızı corablarından baldırları görünürdü. Üç addımlıqda dirsəyi ilə köhnə komoda söykənərək oturacaqda yırğalanan iyirmi-iyirmi iki yaşlarında bir qamətli gənc narahat və həsədlə ona baxırdı; onun gözlərində sual var idi, lakin qızın qəti və inadlı baxışı həmsöhbətini ram etmişdi.

– Qulaq as, Mersedes, – gənc dedi, – tezliklə pasxa bayramıdı, əsl toy etmək zamanıdı… Mənə bir cavab ver!

– Fernan, mən sənə bunu yüz dəfələrlə demişəm, bunları təkrar soruşduqca özünə əzab vermiş olursan.

– Onda bir daha təkrar et, təkrar et, inana bilim. Yüzüncü dəfə də olsa, ananın xeyir-dua verdiyi sevgini rədd etdiyini de, məni sağ olmağımla ölməyimin sənin üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyinə inandır. Sən mənim xoşbəxtliyimlə oynayırsan! Aman Tanrım! Mersedes, həyatımın yeganə məqsədi sənin ərin olmaq idi, bunun üçün on il dua etmək, ən sonda isə onu itirmək!

– Ən azından mən sənə belə bir ümid verməmişəm, səni başdan çıxaran da mən deyiləm. – Mersedes cavab verdi. Həmişə səni qardaşım kimi sevdiyimi söyləyib qardaşcasına dostluqdan başqa məndən heç nə gözləməməyini xahiş etmişdim, çünki mənim ürəyim başqasına məxsusdur. Fernan, məgər bunu sənə söyləməmişdimmi?

– Bilirəm, bilirəm, Mersedes, – cavan oğlan söhbəti kəsərək dedi, – bəli, sən mənə qarşı həmişə qəlbimi qıracaq qədər zalım olmusan, lakin unutma, katalanlıların öz aralarında evlənmək haqda müqəddəs qanunları var.

– Fernan, sən səhv edirsən, bu qanun deyil, sadəcə adətdir, vəssalam. İnan mənə, sənin bu adətə əsaslanmağına dəyməz. Fernan, sən artıq püşkünü çəkmisən. Hələ də azadlıqdasansa, bu sadəcə hörmət əlamətidir; bu gün olmasa da, sabah səni hərbi qulluğa çağıra bilərlər. Sən əsgər olduqda atamdan anama, ondan da mənə vərəsə kimi qalmış və içərisində bir az əşya və divardan asılı köhnə balıq toru olan uçuq-salxaq daxmadan başqa heç nəyi olmayan bu zavallı, bəxtsiz, pulsuz, yetim qızla nə edəcəksən? Bir düşün, Fernan, bir ildir anam ölüb, bu müddət ərzində mən demək olar, sədəqə ilə dolanmışam! Bəzən sən özünü görməməzliyə vurursan, guya mən sənə kömək edirəm, bunu səninlə tutulmuş balıqları paylaşmağa ixtiyarım olsun deyə, edirsən, mən isə bunu sən inciməyəsən deyə qəbul edirəm. Çünki bizim atalarımız qardaş olublar, çünki bir yerdə böyümüşük, ən çox da imtina etməyim səni çox sarsıda bilərdi deyə, üzdə razılaşmışam. Lakin sənin mənə verdiyin balıqdan əldə etdiyim pulun və onunla toxumaq üçün aldığım ipin sadəcə sədəqə olduğunu hiss edirəm.

– Mənim üçün nə fərqi var, Mersedes! Sən yazıq və tənha halınla mənim üçün Marseldə yaşayan ən qürurlu, varlı armator və ya ən varlı bankirin qızından daha qiymətlisən. Biz yazıq kasıblara nə lazımdır? Namuslu arvad və yaxşı ev xanımı. Mən səndən yaxşısını hardan tapa bilərəm?

Mersedes başını tovlayaraq cavab verdi:

– Fernan, pis ev xanımı ola bilərsən, lakin ərini deyil, başqasını sevirsənsə, namuslu xanım ola biləcəyinə zəmanət verə bilməzsən. Mənim dostluğuma hörmət et, çünki təkrar edirəm, mənim sənə verə biləcəyim bu doğru sözdən başqa heç nəyim yoxdur, mən isə yalnız yerinə yetirə biləcəyim sözü verə bilirəm.

– Başa düşürəm, – Fernan dedi, – sən öz kasıblığına dözür, mənimkindən isə qorxursan. Mersedes, bunu da bil, məni sevməli olsan, bəxtimi sınayaram. Mənə xoşbəxtlik gətirə bilərsən, varlanaram. Mən balıqçı olmaq istəmirəm; idarə məmuru ola bilərəm, özümə ticarət də qura bilərəm.

– Fernan, bunların heç birini edə bilməzsən; sən əsgərsən, yalnız müharibə olmadığına görə indi Katalandasan. Boşuna saraylar qurma, balıqçı olaraq qal və mənimlə dost olmağın sevincini yaşa. Yoxsa həqiqət sənə düşündüyündən də ağır gələr. Sənə başqa heç nə vəd edə bilmərəm.

– Bəli, haqlısan, Mersedes, dənizçi olacağam; sənin zəhlən getdiyi babamın paltarları yerinə, lak çəkilmiş şlyapa, zolaqlı fufayka, yaxasında lövbər şəkilli düymələri olan gödəkcə geyinəcəyəm. Deyəsən, sənin xoşuna gələ biləcək adam məhz belə geyinməlidir?

Mersedes, sanki meydan oxuyaraq, qürurla ona baxdı:

– Səni başa düşə bilmirəm. Nə demək istəyirsən?

– Təsvir etdiyim geyimdə bir adam gözlədiyin üçün, mənimlə belə sərt və insafsız davrandığını demək istəyirəm. Birdən o gözlədiyin kimsə sadiq deyilsə, ya da o yox, dəniz sabit deyilsə?

– Fernan, mən səni rəhmli adam bilirdim, – Mersedes qışqırdı. – Lakin səhv etmişəm. Qısqanclığına görə Tanrını köməyə çağırırsansa, deməli, zalım bir adamsan! Bəli, mən gizlətmirəm, sənin təsəvvür etdiyin kimi bir adamı sevir və gözləyirəm, lakin gəlməsə belə, onu sadiq olmamaqda qınaya bilmərəm, onun məni sevə-sevə öldüyünü deyərəm.

Katalanlı yumruqlarını qəzəblə sıxdı.

– Fernan, başa düşdüm: səni sevmədiyimə görə, ondan qisas almaq əzmindəsən. Öz katalan bıçağınla onun qılıncına qarşı çıxmaq istəyirsən. Nə etmək olar? Məğlub olsan, mənim dostluğumdan məhrum olacaqsan; qalib gəlsən sənə qarşı dostluğum nifrətə dönəcək. İnan mənə, bir qadına xoş gəlmək üçün onun sevdiyi adamla vuruşmaq heç də yaxşı çarə deyil. Yox, Fernan, sən səfeh işlərə baş qoşmazsan. Sənin arvadın ola bilmirəmsə, mənə dost kimi, bacı kimi baxmağa alışmalısan. Bununla bərabər, – deyə o, ağlar, nəmli gözləri ilə əlavə etdi, – tələsmə. İndicə özün dənizin çox məkrli olduğunu dedin, o gedəli dörd ay olub, bu dörd ayda mən çox qasırğalar keçirmişəm!

Fernan soyuqqanlı halda dayanmışdı, Mersedesin yanaqlarından axan göz yaşlarını silməyə çalışmırdı; bununla belə hər damla göz yaşı üçün qanından bir piyalə verməyə hazır idi. Lakin bu göz yaşları başqası üçün axıdılırdı!

O, durdu, daxmada bir az gəzişib Mersedesin qarşısında dayandı; onun gözləri qığılcım saçırdı, yumruqları düyünlənmişdi.

– Qulaq as, Mersedes, bir daha söylə, bu məsələ həll olunubmu?

– Mən Edmon Dantesi sevirəm, – qız sakitcə cavab verdi, – ondan başqa heç kim mənim ərim olmayacaq.

– Həmişə onu sevəcəksən?

– Ölənə qədər.

Fernan son ümidini itirmiş adam kimi, kədər içində başını aşağı saldı; sonra qəfildən başını qaldırıb dişlərini qıcayaraq soruşdu:

– Birdən o, ölmüş olsa?

– Mən də ölərəm.

– Bəs o səni unutsa?

Qapı arxasından xoş səs eşidildi:

– Mersedes! Mersedes!

Sevincdən və eşqdən özünü itirən qız, özündən asılı olmayaraq çığırdı: – Ah!… Bax görürsən, o, məni unutmayıb, burdadır!

Qız qapıya yürüyüb qışqıraraq onu açdı:

– Bura gəl, Edmon! Mən burdayam!

Fernan, qəfil ilan görmüş yolçu kimi, rəngi qaçmış halda və əsərək geri gedib öz oturacağına dəyərək oturdu.

Edmonla Mersedes bir-birinə sarıldılar. Yandırıcı Marsel günəşi qapının arasından işığını onların üzərinə yağdırırdı. Ətrafda heç nə onların gözünə görünmürdü. Hədsiz sevinc onların hər ikisini bu dünyadan ayırmışdı; hədsiz sevinc ifadə edən və ağrı hiss etdirən rabitəsiz sözlər söyləyirdilər.

Birdən Edmon, yarıqaranlıqdan boylanan Fernanın qəzəbli, ağarmış və hədələyici sifətini gördü; gənc katalanlı qeyri-ixtiyari olaraq əlini belindən sallanan bıçağın üstündə saxlamışdı.

Dantes qaşqabaqlı halda:

– Bağışlayın, burda üç nəfər olduğumuzu hiss etmədim, – dedi. Sonra Mersedesə baxdı: – Bu cənab kimdir?

– Bu cənab sizin ən yaxşı dostunuz olacaq Fernandır, çünki o, mənim dostum, qardaşım və dünyada sizdən sonra, Edmon, ən çox sevdiyim insandır. Məgər onu tanımırsınız?

– Bəli, tanıdım, – Edmon cavab verdi və Mersedesin əlini buraxmadan digər əlini katalanlıya uzatdı.

Lakin Fernan, bu dostcasına atılmış addıma məhəl qoymayaraq, heykəl kimi lal və tərpənmədən donmuşdu.

Bu zaman Edmon titrəməkdə olan Mersedeslə pərt olmuş, qaşqabaqlı və acıqlı görünən Fernana baxdı.

Hər şeyi anlamaq üçün bir baxış kifayət idi. O, qəzəbdən alovlandı:

Mersedes, mən sənin yanına tələsərkən özümə burada düşmən qazanacağımı bilmirdim.

Mersedes qəzəblə əmisi oğluna baxaraq qışqırdı:

– Düşmən ha! Mənim evimdə, məndə düşmən axtarmaq! Belə düşünsəydim, bu evi həmişəlik tərk edərək, sənin qoluna girib Marselə yollanardım.

Fernanın gözlərindən od saçılırdı.

– Mənim Edmonum, sənin başına bir bəla gələrsə, – Mersedes inanılmaz sakit bir tərzdə, Fernanın onun qorxulu düşüncələrinin dərinliyinə girdiyini göstərirmiş kimi davam etdi, – Morjion burnuna qalxıb özümü qayalardan başı aşağı atardım.

Fernanın sifəti ölü sifəti kimi ağarmışdı.

– Lakin səhvin var, Edmon, – deyə Mersedes əlavə etdi, – burada sənin düşmənin yoxdur; burada yalnız mənim qardaşım Fernan var, o, indi sadiq dost kimi səninlə əl sıxacaq.

Sonra Mersedes əmredici baxışını katalanlıya dikdi, o da ovsunlanmış kimi Edmona yaxınlaşaraq əlini ona uzatdı.

Fernanın qəzəbi coşqun, lakin gücsüz dalğalar kimi Mersedesin onun üzərindəki keçinilməz iradəsinə dəyərək, ümidini daha da puç edirdi.

Lakin onun əli Edmonun əlinə dəyər-dəyməz, əlindən gələni etdiyini hiss edib özünü evdən çölə atdı. O, əllərini ovcalayaraq zarıldayırdı: “Fəlakət! Məni bu adamdan kim qurtaracaq! Fəlakət! ”

Kimsə onu səsləyirdi:

– Ey, katalanlı! Ey, Fernan! Hara gedirsən?

Fernan ətrafına baxıb birdən dayandı və ağacların altında masa arxasında oturmuş Kadrussla Danqları gördü.

– Nə üçün yanımıza gəlmirsən? – Kadruss dedi. – Bəlkə elə tələsirsən, heç dostlarınla salamlaşmağa vaxtın da yoxdur?

– Xüsusilə də qabağımızda demək olar, dolu butulka ola-ola. – Danqlar əlavə etdi.

Fernan mənasız-mənasız onlara baxıb heç nə demədi.

Danqlar ayağı ilə Kadrussa toxunub dedi:

– O tamamilə başını itirmiş haldadır. Bəlkə biz səhv edirik, Dantes gözlədiyimizin əksinə olaraq qələbəni bayram edir?

Kadruss:

– İndi hər şeyi öyrənərik, deyib gəncə tərəf döndü. – Hə, katalanlı, bir qərara gələ bilirsən, ya yox?

Fernan üzündəki təri silib köşkə daxil oldu: onun öz kölgəsi deyəsən, az da olsa, həyəcanını azaltdı, burdakı sərinlik isə onun əzgin bədənini canlandırdı. Yorğun halda masa ətrafındakı oturacaqlardan birində oturaraq dedi:

– Salam, siz deyəsən məni çağırırdınız?

Kadruss gülümsəyərək cavab verdi:

– Dəli kimi qaçırdın, birdən özünü dənizə atarsan deyə, qorxub çağırdım. Dostları təkcə şəraba qonaq etmək üçün çağırmırlar, bəzən onları boğulmaqdan xilas etmək də lazım gəlir.

Fernan nəfəsmi alırdı, ağlayırdımı – ayırd etmək mümkün deyildi, amma nəhayət başını əlləri üstünə qoyub masaya yaxınlaşdı.

Kadruss sözünə davam etdi:

– Fernan, bilirsən mən sənə nə deyəcəyəm? – Marağından bütün nəzakət qaydalarını unudaraq sadə adamlar kimi kobud səmimiyyətlə söhbətə başladı. – Bilirsən, sən tərk edilmiş aşiqə bənzəyirsən, – deyib ucadan qəhqəhə çəkdi.

– Xeyr, bu kimi cavanlar sevgidə uğursuzluğa düçar olmaq üçün yaranmayıblar. – Danqlar dedi. – Kadruss, zarafat edirsən?

– Yaxşısı budur, onun necə həsrət çəkdiyinə baxasan. Fernan, bəsdir, burnunu dik tut və bizə cavab ver. Dostlar hal-əhval tutanda onlara cavab verməmək nəzakətsizlikdi.

Fernan yumruqlarını sıxıb, başını qaldırmadan cavab verdi:

– Mən yaxşıyam.

Kadruss dostuna göz vurdu:

– Görürsənmi, Danqlar, məsələ bundadır ki, burada gördüyün Fernan, dürüst və namuslu katalanlı, əla Marsel balıqçılarından biri Mersedes adlı bir gözələ vurulmuşdu, bədbəxtlikdən bu gözəl də deyəsən “Faraon” gəmisinin kapitan köməkçisinə aşiqdir, “Faraon” da bu gün limana döndüyündən… başa düşürsən də?

– Xeyr, başa düşmürəm, – deyə Danqlar cavab verdi.

Kadruss davam etdi:

– Yazıq Fernan, deyəsən, istefaya göndərilib.

Fernan acığını çıxmağa adam axtarırmış kimi başını qaldırdı:

– Nə olsun? Mersedes heç kimdən asılı adam deyil, düzdürmü? Kimi istəsə, sevə bilər.

– Sən bu məsələyə belə baxırsansa, onda başqa məsələ! – Kadruss dedi. – Sənin katalanlı olduğunu düşünürdüm, mənə katalanlıların sevgililəri əllərindən alınan adamlar olmadıqlarını deyiblər, hətta əlavə olaraq Fernanın amansız intiqam alacağını da dedilər.

Fernan kinli-kinli, gülümsədi.

– Sevən insan heç vaxt zalım ola bilməz.

Danqlar ürəkdən yanan adam kimi ona dəstək verdi:

– Zavallı adam! Bəs nə etməli? O, Dantesin bu tezlikdə geri dönə biləcəyini bilmirdi. Dantes ya ölər, ya xəyanət edər, deyib ümid bəsləyirdi, nə bilsin axı? Bu kimi ruhi sarsıntılar gözlənilməz olduğundan adama daha da ağır gəlir.

Dayanmadan şərab içən və artıq keflənməyə başlayan Kadruss dilləndi:

– Necə olmasından asılı olmayaraq Dantes təkcə Fernanın qanını qaraltmır, düzdür Danqlar?

– Düzdür, üstəlik, deyəsən, bu ona yaxşı heç nə vəd etmir.

Kadruss Fernanın qədəhinə şərab süzərək öz qədəhini isə səkkiz, ya onuncu dəfə dolduraraq (bu arada Danqların yalnız dodağının şəraba toxunmaqla kifayətləndiyini qeyd etmək lazımdır) davam etdi, – buna baxmayaraq Dantes gözəl Mersedeslə evlənəcək, azından bunun üçün geri qayıdıb.

Bütün bu müddət ərzində Danqlar iti, kəskin baxışlarla Fernanı izləyərək Kadrussun sözlərinin güllə kimi ürəyinə dəydiyini görürdü.

– Bəs toy nə zamandı? – Danqlar soruşdu.

– O! Məsələ hələ o yerə gəlib çıxmayıb, – Fernan pıçıltı ilə dedi.

Kadruss:

– Bəli, – dedi, – amma çatacaq. Bu da Dantesin “Faraon” gəmisinin kapitanı olacağı qədər doğrudur. Düzdür, Danqlar?

Danqlar gözlənilməz sualdan diksinərək Kadrussa tərəf dönüb diqqətlə ona baxdı, sanki bu sözlərin qərəzli olub-olmadığını bilmək istəyirdi, lakin Kadrussun sərxoş sifətində hiddətdən başqa heç bir ifadə görə bilmədi. O, qədəhləri doldurdu:

– Beləliklə, gəlin badələrimizi gözəl katalanlının əri kapitan Edmon Dantesin şərəfinə qaldıraq!

Kadruss haldan düşmüş əli ilə stəkanı dodağına aparıb bir nəfəsə onu boşaltdı. Fernan isə qədəhi qaparaq yerə vurub çilik-çilik etdi.

– Dayanın, – Kadruss dedi. – Katalandan gələn yolun üzərindəki təpənin üstündəki nədir? Fernan, sənin gözün itidir, bir bax görüm. Mənim gözüm iki görür. Sən bilirsən, şərab satqın şeydir. Sanki iki sevgili əl-ələ, yan-yana gəlirlər. Ah, Tanrım! Onları gördüyümüzü zənn etməyərək öpüşürlər!

Fernanın hər bir hərəkətini izləyən Danqlar onun üzünün hiss ediləcək dərəcədə gərildiyini gördü.

– Siz onları tanıyırsınızmı, Fernan? – deyə soruşdu.

– Bəli, – deyə o, boğunuq səslə cavab verdi, – bu Edmonla Mersedesdir.

– Aha! Belə de! – Kadruss dedi. – Mən onları tanımadım. Ey, Dantes! Ey, gözəl! Bura gəlin, söyləyin görək tezliklə toy olacaqmı? Fernan çox inadkardır, demək istəmir.

Danqlar sanki inadcıl sərxoşu köşkdən çıxmağa mane olan adam kimi Kadrussu dayandırıb sözünü kəsdi:

– Səsini kəsəcəksən, ya yox? – Ayaq üstə möhkəm dur, sevgililəri də rahat burax. Fernandan nümunə götür: o, hər halda soyuqqanlıdır.

Ola bilsin, Danqlar tərəfindən qızışdırılan Fernan, kəl kimi dözə bilməyərək rəqibinin üzərinə atılmağa hazır idi. Lakin şən və azad Mersedes başını qaldırıb nurlu baxışı ilə hamını süzdü. Fernan onun: “Edmon ölərsə, mən də ölərəm” – deyə hədə-qorxusunu yada salıb taqətsiz halda oturdu, şərabdan məst və sevgidən məğlub olmuş halda həmsöhbətlərinə baxdı.

– Qorxuram ki, mən bu sərsəmlərdən heç nə ala bilməyəm, deyəsən sərxoş və qorxaq adamlara rast gəlmişəm. Bu, paxıl adam acıqlanmaq və hirslənmək yerinə şərabdan doymaq bilmir, digər qanmazın, gicin burnunun dibindən sevgilisin aparırlar, uşaq kimi ağlayıb şikayət etməkdən başqa heç nə bilmir. Amma, bununla bərabər onun da öz uğrunda məharətlə qisas almağı bacaran ispanlar, siciliyalılar və kalabriyalılar kimi qığılcım saçan gözləri, öküz başını əzməyə qadir yumruqları var. Xoşbəxtlik Edmonun tərəfindədir, mən işə qarışmasam o, bu gözəllə evlənər və kapitan bizim hamımızı məsxərəyə qoyar… – acı gülüş Danqların dodaqlarını əydi.

Kadruss yumruqlarını masaya dirəyərək ayağa qalxıb qışqırmağa davam edirdi.

– Ey, Edmon! Dostlarını görmürsənmi, yoxsa elə lovğalanırsan ki, heç onlarla danışmaq da istəmirsən?

Dantes cavab verdi:

– Xeyr, əzizim Kadruss, mən sadəcə xoşbəxtəm, xoşbəxtlik isə, görünür, adamı lovğalıqdan çox kor edir.

– Bu da bir işdi, – Kadruss dedi. – Bu gözəl izah oldu! Salam, xanım Dantes!

Xanım Mersedes nəzakətlə baş əydi:

– Mənə hələlik belə müraciət etmirlər, bizim adətə görə, qızı ərə getməmiş ərinin soy adı ilə çağırmaq bəla gətirə bilər; odur ki, xahiş edirəm, məni Mersedes deyə çağırasınız.

– Qonşu Kadruss o dərəcədə də günahkar deyil, – Dantes dedi, – o, azacıq səhv edib!

Danqlar gənc cütlüklə sağollaşaraq soruşdu:

– Deməli, toy tezliklə olacaq?

– Bacara bildiyimiz qədər tez olacaq. Bu gün atamgildə söz alma, sabah, ya biri gün burada “Rezerv”də nişanlanma ilə bağlı nahar veriləcək. Dostların hamısının gələcəyinə əminəm, yəni, cənab Danqlar, siz də yeməyə dəvətlisiniz; Kadruss, səni də yeməyə gözləyirlər.

Kadruss sərxoş gülüşü ilə soruşdu:

– Bəs Fernan? Fernan da iştirak edəcək?

– Arvadımın qardaşı, mənim qardaşım olur, o, belə bir məqamda bizimlə olmasa hər ikimiz dərindən kədərlənərik, – Edmon dedi.

Fernan cavab vermək istədi, lakin səsi boğazına tıxanaraq ona bir kəlmə deməyə belə imkan vermədi.

– Bu gün söz alma… sabah və o biri gün nişan… lənət olsun, siz çox tələsirsiniz kapitan!

Edmon gülümsəyərək cavab verdi:

– İndicə Mersedesin Kadrussa dediyini mən də sizə deyəcəyəm, Danqlar: məni hələlik təqdim olunmayan rütbə ilə çağırmayın, bu mənə bəla gətirə bilər.

– Üzr istəyirəm, – Danqlar cavab verdi, – mən yalnız çox tələsdiyinizi deyirəm. Axı bizim istədiyimiz qədər vaxtımız var: “Faraon” dənizə üç aydan tez çıxmayacaq.

– Cənab Danqlar, həmişə xoşbəxt olmağa tələsirsiniz, kim çox əzab çəkibsə, öz xoşbəxtliyinə çətin inanır. Lakin bu təkcə heysiyyat demək deyil, sabah mən Parisə getməliyəm.

– Belə de! Parisə! Siz ora ilk dəfə gedirsiniz?

– Bəli

– Orda işiniz var?

– Mənim deyil: bizim zavallı kapitan Leklerin tapşırığını yerinə yetirmək lazımdır. Başa düşürsünüz, Danqlar, bu müqəddəs işdir. Lakin narahat olmayın, mən ora gedib-qayıdacağam.

– Bəli, bəli, başa düşdüm, – Danqlar ucadan dedi. Sonra ürəyində əlavə etdi: “Parisə getmək, marşalın verdiyi məktubu ünvanına çatdırmaq, lənətə gələsən! Bu məktub mənə yeni bir fikir verir. Hə, Dantes, mənim dostum! Sən hələlik “Faraon” gəmi reyestrində birinci nömrə altında qeydə alınmamısan!” O, uzaqlaşan Edmonun arxasınca çığırdı: – Yaxşı yol!

Edmon çiyni üzərindən başını dostcasına yelləyərək cavab verdi:

– Təşəkkür edirəm.

Sevgililər göylərin seçdiyi cütlük kimi sakit və xoşbəxt halda yollarına davam etdilər.

IV. SUİ-QƏSD

Danqlar, Edmonla Mersedesi müqəddəs Nikolay istehkamının arxasında gözdən itənədək izləyib, yenidən öz badə yoldaşlarının yanına döndü. Fernan ağarmış və titrək vəziyyətdə tərpənmədən oturmuşdu. Kadruss isə hansısa masa başında oxunan mahnının sözlərini mırıldayırdı. Danqlar Fernana dedi:

– Mənə elə gəlir, bu toy hamıya xeyir vəd etmir.

Fernan cavab verdi:

– O, məni ümidsiz vəziyyətə salır.

– Siz Mersedesi sevirsiniz?

– Mən onu həddindən artıq çox sevirəm.

– Çoxdan?

– Bir-birimizi tanıdığımız vaxtdan; həyatım boyu onu sevmişəm.

– Ona görə də dərdinizə əlac axtarmaq yerinə burada oturub saçlarınızı yolursunuz! Lənətə gələsən! Mən katalanlılarda belə olmadığını düşünürdüm.

– Bəs sizcə nə etməliyəm? – Fernan soruşdu.

Mən hardan bilim? Məgər bu mənim işimdir? Deyəsən, mademuazel Mersedesə aşiq olan mən deyiləm, siz isə “İncil”də deyildiyi kimi, Tanrıya güvənin, özü də səhv etməyin.

Bəlkə də tapmışdım.

Məhz nəyi tapmışdın?

Onu xəncərlə vurmaq istəyirdim, lakin Mersedes ona bir şey olarsa, özünü öldürəcəyini dedi.

Boşlayın! Bu kimi sözlər deyilər, amma əməl edilməz.

Siz Mersedesi tanımırsınız. O hədələdisə, deməli, yerinə yetirəcək.

– Gicbəsər! – Danqlar pıçıltı ilə dedi. – Qoy özünü öldürsün, mənə nə dəxli var, təki Dantes kapitan olmasın.

Fernan qətiyyətlə davam etdi:

– Lakin mən Mersedesdən əvvəl ölərəm.

Kadruss sərxoş səsi ilə bağırdı:

– Bax, budur sevgi! Buna əsl sevgi deyərlər, ya da mən bu işdən heç nə anlamıram!

Danqlar dedi:

– Mənə baxın, lənətə gəlsin, fikrimcə bu vəziyyətdə mən sizə kömək etməliyəm…

Kadruss onun sözünə qüvvət olaraq nəsə deməyə çalışdı:

– Hə, de.

Danqlar onun sözünü kəsdi:

– Əzizim, sən, demək olar, tamamilə sərxoşsan, butulkanı sonadək içsən tamamilə hazır olacaqsan. İç və bizim işlərə qarışma. Bizim işlər üçün açıq zehinli baş lazımdır.

– Sərxoş mənəm? – Kadruss bağırdı. – Buna bax! Mən dörd belə butulka içərəm: bu ki odekolon şüşəsidir! Pamfil ata, şərab ver!

Kadruss stəkanla masanı döyəcləməyə başladı. Həsrətlə yarımçıq qalmış ifadənin sonunu gözləyən Fernan Danqlara dedi:

– Deməli, siz deyirsiniz ki…

– Mən artıq nə dediyimi xatırlamıram. Bu əyyaş bütün fikrimi qarışdırdı.

– Nə deyirəm, qoy belə olsun, əyyaş; şərabdan ehtiyat edənlər üçün bu daha qorxuludur; onlar bəd fikrə sahibdirlər, şərab onları ələ verər deyə, qorxurlar.

Kadruss, o zamanlar çox dəbdə olan mahnını oxumağa başladı:

Bütün yaramazlar içən olurlar

Bunu təsdiqləyir sellər, daşqınlar.

Fernan davam etdi:

– Siz mənim dərdimə kömək etmək istəyirdiniz, sonra da əlavə etdiniz…

– Bəli, lakin sizin dərdinizə kömək etmək üçün Dantesin sevdiyiniz qızla evlənməsinə mane olmaq lazımdır, məncə o, ölməsə də toyu asanlıqla saxlamaq olar.

– Onları ancaq ölüm ayıra bilər, – Fernan dedi.

Kadruss onun sözünü kəsdi:

– Əzizim, siz dəniz ilbizi kimi fikir yürüdürsünüz, Danqlar isə hiyləgərdir, ağıllıdır, alimdir. Səhv etdiyinizi sübut edəcək. Danqlar, sübut et. Mən sənin əvəzindən söz verdim. İndi sübut et ki, ölməsi lazım deyil; əgər Dantes ölsə, heyf olar. Mən Dantesi sevirəm, o, yaxşı adamdır. Dantes, sənin şərəfinə!

Fernan, dilxor halda əlini yellədərək, masadan qalxdı.

Danqlar katalanlıdan tutdu:

– Ona fikir vermə, sərxoş olsa da, həqiqətə daha yaxındı. Ayrılıq, adamı ölümdən heç də pis ayırmır, Mersedeslə Dantes arasında bir həbsxana divarının mövcudluğunu təsəvvür edin. O, onları qəbir daşı kimi birdəfəlik ayırmağa qadirdir.

Kadruss bütün fikrini toplayaraq söhbətə müdaxilə etdi:

– Bəli, lakin həbsxanadan çıxırlar, bu adamın adı Edmon Dantesdirsə və o, həbsxanadan azad olunsa, hökmən qisas alacaq.

– Olsun! – Fernan pıçıldadı.

Kadruss xatırlatdı:

– Bəs Dantes nəyə görə həbsxanaya salınacaq? Qətl törətməyib, oğurlamayıb, doğramayıb…

Danqlar onun sözünü yarımçıq qoydu:

– Səsini kəs!

– Kəsmirəm! İstəyirəm Dantesi nəyə görə həbs etmək istədiklərini desinlər. Mən Dantesi sevirəm. Sənin şərəfinə Dantes! – O daha bir qədəh şərab boşaltdı.

Danqlar, dərzinin tamamilə xumarlanmış gözlərinə baxıb Fernana tərəf döndü:

– İndi başa düşdünüz ki, onu öldürməyə çox da ehtiyac yoxdur? Dediyiniz kimi, Dantesi həbsxanaya salmaq üçün belə bir səbəb varsa, onda əlbəttə lazım deyil. Lakin hardadı belə bir səbəb?

Danqlar dedi:

– Yaxşı axtarsan belə bir səbəb tapılar. Bir də, nəyə görə bu işə qarışıram? Axı bu işin mənə heç bir dəxli yoxdur.

Fernan onun əlindən tutaraq bağırdı:

– Bilmirəm sizə dəxli var, ya yox, amma bilirəm ki, Dantesə nifrət etmək üçün öz səbəbiniz var. Kim nifrət edirsə, başqalarının hisslərindən də başı çıxır.

– Dantesə nifrət etmək üçün mənə bir səbəb deyə bilərsinizmi? Sizi əmin edirəm, heç bir səbəb yoxdu. Gördüm ki, dərdlisiniz, xoşbəxt deyilsiniz və dərdiniz məndə sizə kömək etmə hissi oyatdı, vəssalam. Lakin, əzizim, əgər özüm üçün çalışdığımı düşünürsünüzsə, salamat qalın və bu bəladan necə bacarırsınızsa, elə də çıxın.

Danqlar özünü qalxmaq istəyən adam kimi göstərdi.

Fernan onu tutub saxladı:

– Xeyir, qalın! Dantesə nifrət edib-etməməyinizin mənim üçün nə fərqi var? Ona nifrət edirəm, bunu da gizlətmirəm. Bir əlac tapın. Mən hər işi yerinə yetirərəm; yalnız ölüm olmasın, çünki Mersedes dedi ki, Dantes öldürülürsə, o da ölər.

Kadruss başını masadan qaldırıb ağır və mənasız baxışlarla Fernan ilə Danqlara baxdı:

– Dantesi öldürəcəklər! Dantesi kim öldürməyə hazırlaşır? Bunu istəmirəm. O, mənim dostumdur, hələ bu səhər elə o da pullarını mənimlə bölüşmək istəyirdi. İstəmirəm ki, Dantesi öldürsünlər!

Danqlar onun sözünü yarımçıq kəsərək dedi:

– Səfeh, sənə kim deyir ki, onu öldürmək istəyirlər! Biz sadəcə zarafat edirik. – Danqlar Kadrussun qədəhini dolduraraq davam etdi, – Dantesin salığına iç və bizi rahat burax.

Kadruss şərabı içərək dedi:

– Bəli, bəli, Dantesin şərəfinə! Onun sağlığına!… Onun sağlığına!… Bax belə!…

Fernan yenə soruşdu:

– Bəs səbəb… əlac?…

– Siz hələ onu tapmamısınız?

– Xeyr, lakin bu işə özünüz başladınız…

Danqlar dedi:

– Düzdür. Fransızların ispanlardan fərqi budur, ispanlar ətraflı düşünür, fransızlar isə düşünüb tapırlar.

Fernan səbirsiz halda bağırdı:

– Elə isə düşünün, tapın!

Danqlar bağırdı:

– Qulluqçu! Kağız, mürəkkəb və lələk gətir!

Fernan donquldandı:

– Kağız, mürəkkəb, lələk?

– Bəli, mən hesabdaram: kağız, mürəkkəb və lələk mənim silahımdır, onlarsız heç nə edə bilmərəm.

Fernan da:

– Kağız, mürəkkəb və lələk, – deyib qışqırdı.

Aşxana qulluqçusu əli ilə işarə etdi:

– O masadadır!

– Elə isə bura ver.

Qulluqçu kağız, mürəkkəb və lələyi götürüb onlara verdi.

Kadruss əli ilə kağıza vurdu:

– Adamı meşə kənarında gözləyib qətlə yetirməkdənsə, bununla öldürmək daha etibarlıdır! Nahaq yerə qılınc və tapançadan çox kağız, mürəkkəb və lələkdən qorxmuram.

Danqlar ona işarəylə:

– Deyəsən bu təlxək o qədər də sərxoş deyil, – dedi. – Fernan buna bir az da süz.

Fernan Kadrussun qədəhini doldurdu, o isə əsl əyyaşlar kimi əlini kağızdan çəkib şəraba uzatdı.

Katalanlı Kadrussun yenidən bir nəfəsə içməsini və qədəhini masanın üzərinə qoymasını, daha doğrusu əlindən salmasını gözlədi.

Kadrussun olub-qalan ağlının bu qədəhə qərq olduğunu görən katalanlı dedi:

– Beləliklə?

Danqlar davam etdi:

– Misal üçün Dantesin Neapola və Elba adasına etdiyi gəmi səfəri haqda kral prokuroruna onun Bonapartın agenti olması kimi bir xəbər çatdırılsa…

Katalanlı dərhal ucadan cavab verdi:

– Mən çatdıraram!

– Yaxşı, lakin siz həmin məlumatı imzalamalısınız, üstəlik məlumat verdiyiniz adamla üzləşdiriləcəksiniz. Əlbəttə, sizə Dantesi təqsirləndirmək üçün lazımi dəstəyi verəcəyəm. Lakin Dantes həbsxanada ömürlük qalmayacaq. Azad olandan sonra isə vay onu ora salanın halına!

– Mənə ancaq onun mənimlə mübahisə etməsi lazımdır.

– Bəs Mersedes? Sevgilisi Edmona barmağınızla belə toxunsanız Mersedes sizə qənim kəsiləcək!

– Bu doğrudur, – Fernan dedi.

Danqlar davam etdi:

– Yox, yox, belə bir işə qərar verəcəksinizsə, ən yaxşısı lələyi mürəkkəbə batırıb tanınmasın deyə, sol əllə belə bir məzmunda kiçik məlumat yazmaq kifayətdir.

Danqlar məsləhətlərinə misallar əlavə edərək, sol əli ilə əyri-üyrü hərflərlə adi xəttinə heç bənzəməyən sənədi yazıb Fernana verdi.

Fernan alçaq səslə oxudu:

“Taxt-tac tərəfdarı və inamlısı cənab kral prokurorunu xəbərdar edirəm ki, “Faraon” gəmisinin kapitan köməkçisi bu gün Neapol və Porto-Ferrayoya daxil olmaqla Smirnadan dönən Edmon Dantes Müratdan qəsbkara və qəsbkardan Parisdəki, Bonapart komitəsinə məktub çatdırmaq üçün seçilib.

Saxlanılarsa onu ələ verən məktub özündə, atasında, ya da şəxsi kayutunda ola bilər”.

– Bax belə, – Danqlar dedi, – bu bir işə yaradı, çünki belə bir xəbər sizin özünüzə qarşı çevrilə bilməz, hər şey isə qaydasında gedər. Yerdə qalır məktubu bu şəkildə büküb ünvanını yazmaq: “Cənab kral prokuroruna”. Bununla da bütün işlər qaydasına düşmüş olar.

Danqlar istehza ilə gülərək ünvanı yazdı.

Kadruss bütün qüvvəsini toplayıb məktubu dinlədi və qeyri-iradi olaraq hiss etdi ki, bu kimi xəbərlərin necə ağır nəticələri ola bilər; o, var gücü ilə:

– Bəli, hər şey bitdi, – deyə qışqırdı, – lakin bu çox əclafcasına oldu! – Məktubu götürmək üçün əlini uzatdı.

Danqlar məktubu ondan araladı:

– Məhz buna görə də, nə desəm, nə etsəm, hamısı zarafatdır, bizim sevimli Dantesə bir şey olarsa, ən birinci kədərlənən mən olaram. Belə!

O məktubu götürüb əzdi və köşkün küncünə atdı.

Kadruss dedi:

– Bax belə! Dantes mənim dostumdur, ona zərər dəyməsini istəmirəm.

– Danqlar ayağa qalxıb, altdan-altdan küncə atılmış kağıza baxıb katalanlıya tərəf döndü:

– Axı kim ona zərər verməyi düşünür? Dəqiq desək, nə mən, nə də Fernan!

– Onda, – deyə Kadruss davam etdi, – yenə şərab gəlsin! Mən gözəl Mersedes və Edmonun şərəfinə içmək istəyirəm.

Danqlar dedi:

– Əyyaş, sən onsuz da artıqlaması ilə içmisən, bir az da içsən burada yatmalı olacaqsan, çünki artıq ayaq üstə dura bilmirsən.

Kadruss sərxoş lovğalıqla qalxaraq dedi:

– Mən? Mən ayaq üstə dura bilmirəm? Mərc gələrəm ki, səndələmədən Akkul zəng qülləsinə qalxaram.

Danqlar onun sözünü kəsdi:

– Yaxşı, ancaq sabah mərc gələrik. Bu gün artıq evə getmək vaxtıdır. Əlini mənə ver, gedək.

– Gedək, – Kadruss cavab verdi, – lakin sənin əlinə ehtiyacım yoxdur. Fernan, sən necə gedirsən? Bizimlə Marselə gedirsən?

– Xeyr mən evə, Katalana gedəcəyəm.

– Nahaq yerə; gedək bizimlə Marselə, gedək.

– Ora getmək istəmirəm, Marseldə nə işim var.

– Necə dedin? İstəmirsən? Yaxşı, necə istəyirsən! Azadsan, sərbəst qal… Danqlar, gedək, bu cənab isə istəyirsə, qoy Katalana getsin.

Danqlar, Kadrussun etiraz etmədiyini görüb, onu Marselə gedən yola çıxartdı. Lakin Fernana kəsə yol qalsın deyə, Riv-Nev sahil boyu deyil, Sen-Viktor darvazasına tərəf yollandı. Kadruss isə onun əlinə söykənərək dalınca gedirdi.