Текст книги "QRAF MONTE-KRİSTO"

İyirmi addım getməmiş, Danqlar dönüb gördü ki, Fernan əzilmiş kağızın üzərinə tullanıb onu götürdü və köşkdən çıxaraq şəhərə tərəf qaçdı.

Kadruss dedi:

– O, nə edir? Yalandan Katalana gedəcəyini deyib indi şəhərə qaçır. Ey, Fernan! Dostum, sən düz getmirsən!

Danqlar onun sözün kəsdi:

– Sənin gözlərin torlanıb, o, düz Köhnə Xəstəxanaya tərəf gedir.

– Doğrudan? Mən and içərəm ki, o, sağa döndü… Düz deyirlər, şərab adamı güdaza verər.

Danqlar:

– Deyəsən işlər təkərə düşüb, indi hər şey qaydasındadır, – deyə pıçıldadı.

V. NİKAH

Sabahısı gün isti və aydındı. Günəş şəffaf və parıltılı idi, onun ilk al-qırmızı şüaları dalğaların daraq dişli köpüklərini sanki yaquta boyamışdı.

Ziyafət artıq köşkündən tanıdığımız “Rezerv”in ikinci mərtəbəsində təşkil edilmişdi. Bu altı pəncərəli böyük bir salon idi və (ancaq yaradana məlum bir səbəbdən) hər pəncərənin başında, Fransanın ən böyük şəhərlərindən birinin adı yazılmışdı.

Pəncərələr boyunca, binanın özü kimi taxtadan qalereya uzanırdı.

Ziyafət günortaya təyin edilsə də, səbirsiz qonaqlar saat on birdən qalereyada gəzişməyə başlamışlar. Onlar “Faraon”dan olan dənizçilər və Dantesin bir neçə əsgər dostları idi. Bəylə gəlinə hörmət əlaməti olaraq, qonaqlar təmtəraqlı geyinmişdilər.

Qonaqlar arasında ziyafətə “Faraon”un sahiblərinin də təşrif buyuracaqları barədə şayiə dolaşırdı, lakin bu təklif Dantes üçün çox böyük bir şərəf olduğundan heç kim inana bilmirdi.

Kadrussla birlikdə gələn Danqlar bu xəbəri bir daha təsdiq etdi. Bu sabah cənab Morreli görmüş və cənab Morrel ona naharı “Rezerv”də edəcəyini demişdi.

Doğrudan da bir neçə dəqiqədən sonra Morrel salona daxil oldu. Dənizçilər onu gurultulu alqışlarla qarşıladılar. Onlar armatorun iştirakını Dantesin kapitan təyin ediləcəyi haqdakı şayiələrin təsdiqi kimi qiymətləndirirdilər. Dənizçilər Dantesi çox sevirdilər, sahibkarın seçimi onların arzuları ilə üst-üstə düşdüyünə görə öz təşəkkürlərini bildirirdilər. Cənab Morrel içəri girər-girməz, Danqlarla Kadruss hamının istəyi ilə onların sevincinə səbəb olmuş armatorun gəlişini xəbər vermək və tələsdirmək üçün bəyin yanına göndərildilər.

Danqlarla Kadruss qaçaraq getdilər, lakin yüz addım getməmiş bəy və gəlinlə qarşılaşdılar.

Gəlini, dörd katalanlı qız, Mersedesin rəfiqələri müşayiət edirdi; Edmon isə onunla qol-qola gedirdi. Gəlinin yanında yaşlı Dantes, arxada isə Fernan irəliləyirdi. Qəzəbli gülüş onun dodaqlarının sıxılmasına səbəb olmuşdu.

Bu gülüşü nə Mersedes, nə də Edmon hiss edirdi. Onlar elə xoşbəxt idilər ki, yalnız özlərini və sanki onlara xeyir-dua verən buludsuz açıq səmanı görürdülər.

Danqlar və Kadruss onlara verilən tapşırığı yerinə yetirdilər; sonra Edmonun əlini möhkəm və dostcasına sıxıb öz yerlərinə – Danqlar Fernanın, Kadruss isə hamının diqqət obyektinə çevrilən yaşlı Dantesin yanına keçdilər.

Yaşlı Dantes cilalanmış polad düyməli ipək kaftanını geymişdi. Onun arıq, lakin qüvvətli əzələlərə malik ayaqları bir verstdən ingilis qaçaqmalçılığından xəbər verən kağız corablar içində idi. Üçbucaq şlyapasından bir dəstə bağlanmış ağ və göy rəngli lent sallanırdı. O başı yuxarı əyilmiş, antik əsaya bənzər burma əsaya söykənmişdi. Bir sözlə, yaşlı Dantes 1796-cı ildə yeni açılmış Lüksemburq və Tüilriysk saray bağlarında gəzişən modabazlardan heç də fərqlənmirdi.

Dediyimiz kimi, Kadruss ona qoşuldu, o, gözəl nahar ümidi ilə Danteslə tamamilə barışmış, onun yaddaşında ötən gündən yalnız gecə gördüyü yuxunun tozanaq kölgəsi kimi bulanıq xatirələr qalmışdı.

Danqlar Fernana yaxınlaşaraq diqqətlə incimiş aşiqə baxdı. Fernan, öz eşqinə aludə olmuş və Edmondan başqa heç kəsi görməyən Mersedes tərəfindən tamamilə unudulmuş halda gələcək ər-arvadın arxasınca gedərək gah qızarır, gah da saralırdı.

Vaxtaşırı Marselə tərəf baxırdı, bu zaman özündən asılı olmayaraq diksinirdi. Adama elə gəlirdi ki, Fernan, hansısa bir mühüm xəbər gözləyir və ya hansısa hadisənin gedişindən əvvəlcədən xəbərdardır.

Dantes sadə geyimdə idi. Ticarət gəmisində qulluq edən Dantes, hərbi geyimlə mülki geyim arasında olan bir paltar geyinmişdi və onun sevincdən parlayan sifəti bu geyimdə çox yaraşıqlı görsənirdi.

Mersedes qara gözləri və mərcan dodaqları ilə Kipr və yaxud Xioss yunan qızları kimi gözəl görünürdü. O, yunan, ya da Kipr gözəlləri kimi azad və sərbəst addımlarla irəliləyirdi. Şəhərli qız öz sevincini, heç olmazsa duvaq və ya ən azı məxməri kirpikləri altında gizlədərdi, lakin Mersedes gülərək ətrafdakılara baxır, onun gülüşü, baxışı, dodaqların deyə biləcəyi qədər açıq-aşkar şəkildə: “Siz mənə dostsunuzsa, onda mənimlə bərabər sevinin, çünki mən doğrudan da xoşbəxtəm!” – deyirdi.

Bəy, gəlin və onları müşayiət edənlər “Rezerv”ə yaxınlaşdıqda, əsgər və dənizçilərlə əhatə olunmuş Morrel, Dantesə verdiyi sözü, mərhum Leklerin yerinə onu kapitan təyin edəcəyini təkrar edə-edə onları qarşıladı. Dantes onu gördükdə Mersedesin əlini buraxıb yerini cənab Morrelə verdi. Armator, gəlinlə bərabər qonaqlara nümunə olaraq pillələrlə yeməkxanaya doğru qalxmağa başladı, beş dəqiqə boyunca qonaqların ağır addımları altında pillələr cırıldamağa davam etdi.

Mersedes masanın tam ortasında dayanaraq dedi:

– Atacan, siz mənim sağ tərəfimə əyləşin, – sonra o səsinə məlahət verərək əlavə etdi, – sol tərəfimdə isə qardaş əvəzi olan şəxs oturacaq.

Onun səsindəki bu məlahət Fernanın ürəyinə xəncər kimi saplandı. Onun dodaqları göyərdi və günəşdən yanmış dərisinin altından qanın sifətindən ürəyinə necə sızması göründü.

Dantes cənab Morrellə Danqları öz yanına əyləşdirdi: birincisini sağ, ikincisini isə sol tərəfinə; sonra digərlərinə əli ilə işarə edərək istədikləri şəkildə oturmağa dəvət etdi.

Artıq ləpələrin sahilə vurduğu və şükürlü balıqçıların ümumilikdə “dəniz məhsulları” adlandırdıqları, zərif, dadlı dəniz xərçəngləri, gül rəngli balıqqulağı venerkalar, yeyilən dəniz ilbizləri, “zirehli geyim” içində latlar və s., ətirli aral kolbasaları masanın ətrafını bürüyərək “dolanmağa” başlamışdı.

Yaşlı Dantes restoranın sahibi tərəfindən gətirilən və Mersedesin qarşısına qoyulmuş sarı rəngli topaz çaxırından qurtum-qurtum içə-içə:

– Necə də sakitlikdir! – dedi. – Kim deyə bilər ki, burada zarafat etməyə hazır otuz adam toplaşıb?

Kadruss:

– Adaxlı həmişə xürrəm olmur, – deyə qeyd etdi…

– Bəli, – deyə Edmon dəstək verdi. – Mən şadam ki, xoşbəxtəm. Qonşu, əgər siz bunu demək istəyirsinizsə, tamamilə haqlısınız. Xoşbəxtlik bəzən qəribə təsirə malik olur, o da adama kədər kimi əzab verir.

Danqlar Fernana baxdı, onun qəlbindəki hər bir tərpəniş üzündə əks olunurdu.

Danqlar soruşdu:

– Siz nədənsə qorxursuz? Mənə elə gəlir, əksinə, sizin bütün arzularınız yerinə yetir.

– Məni qorxudan da elə budur, – Dantes cavab verdi. – Mənə elə gəlir, insan belə asan xoşbəxtlik üçün yaradılmayıb! Xoşbəxtlik, qapılarını əjdahalar qoruyan əfsanəvi saraya bənzər. Oranı zəbt etmək üçün şiddətli mübarizə aparmaq lazımdır. Düzünü desəm, Mersedesin əri olmaq xoşbəxtliyini necə əldə etdiyimi bilmirəm.

Kadruss gülərək dedi:

– Əri!… Kapitan, hələ yox; çalış özünü ər yerinə qoyasan, onda səni necə qəbul etdiklərini görərsən.

Mersedes qızardı.

Hər kiçik səs gəldikdə, Fernan yerində qurcalanır və dolu yağışının ilk damlaları kimi alnına çıxan təri silirdi.

Edmon Kadrussa dedi:

– Hər xırda-xuruş şey üstə mübahisə etməyə dəyməz. Bu düzdür, Mersedes hələlik mənim arvadım deyil… – O saatına baxdı. – Lakin saat yarımdan sonra olacaq!

Geniş təbəssümlə hələ də möhkəm olan dişlərini göstərən qoca Dantesdən başqa hamı sevincdən qışqırdı. Mersedes də gülümsədi, lakin bu dəfə qızarmadı. Fernan narahat halda bıçağının dəstəyinə əl atdı.

Danqlar rəngi qaçmış halda dedi:

– Saat yarımdan sonra! Necə yəni?

Dantes dedi:

– Bəli, mənim dostlarım, cənab Morrelin səyi nəticəsində, atamdan sonra hamıdan çox ona borcluyam, bütün maneələr dəf edilib. Biz elansız ötüşmək üçün artıq ianə işini də həll etmişik, saat üçün yarısında Marsel meri bələdiyyə binasında bizi gözləyəcək. Gördüyünüz kimi ikiyə on beş dəqiqə işləyib, bir saat otuz dəqiqədən sonra Mersedesin artıq xanım Dantes deyə çağırılacağını desəm, heç də səhv etmiş olmuram.

Fernan gözlərini yumdu: alovlu duman onun göz qapaqlarını yandırdı; yıxılmamaq üçün masaya söykəndi və bütün cəhdlərinə baxmayaraq qonaqların səs-küyü və qəhqəhəsi içində yox olan zarıltısını saxlaya bilmədi.

Yaşlı Dantes dedi:

– Buna deyərəm iş! Bu vaxtı itirməmək deməkdir! Dünən səhər gəlib, bu gün saat üçdə isə artıq evlisən! Yalnız dənizçilər belə edə bilərlər!

Danqlar tərəddüdlə dedi:

– Müxtəlif rəsmiyyətçilik var, müqavilə, kağızlar…

Dantes gülərək əlavə etdi:

– Müqavilə! Müqavilə hazırdır. Mersedesin heç nəyi yoxdur, mənim də həmçinin! Nəyimiz varsa ümumidir… Bunu qeydə almaq o qədər də vaxt aparmaz, həm də ucuz başa gəlir.

Bu zarafat yeni qəhqəhə və alqışa səbəb oldu.

Danqlar dedi:

– Deməli biz nişanda yox, sadəcə toydayıq.

Edmon etiraz etdi:

– Yox, sakit olun siz heç nə itirmirsiniz. Sabah səhər mən Parisə gedirəm. Dörd gün ora, dörd gün geri qayıtmağım, bir gün də verilən tapşırığın icra olunması, doqquzu martda burada olaram, onunda isə əsl toy ziyafəti olar.

Yeni ziyafət ümidi ilə şadlıq səsi iki qatına çıxdı, yeməkdən əvvəl sakitlikdən deyinən yaşlı Dantes indi ümumi səs-küyün ortasında yeni evlənənlərin şərəfinə söz deməyə imkan tapa bilmirdi.

Dantes atasının fikrini başa düşərək ona sevgi dolu gülüşlə cavab verdi. Mersedes divar saatına baxıb Edmona başı ilə işarə etdi.

Masada yeməyin sonuna yaxın sadə adamlara xas olan təbii səs-küy hökm sürürdü. Öz yerlərindən narazı qalanlar, masadan qalxıb daha şən həmsöhbətlərinin yanında oturdular. Hamı bir ağızdan danışır, suallara cavab verilmirdi, hərə öz fikri ilə məşğul idi.

Danqlar da demək olar, Fernan kimi solğun görünürdü; sonuncuya gəldikdə isə günahkar olaraq alov çəmbərinə qərq olmuş və ancaq nəfəs alırdı. O, masadan ilk duranlardan biri idi, salonda gəzişərək səslərin gurultusu və qədəhlərin toqquşması içində hər bir səsi eşitməyə çalışırdı.

Kadruss Fernana yaxınlaşdı, Danqlar dərhal onlara qoşuldu, görünür Fernan ondan çəkinirdi.

– Nə düzdürsə, o düzdür, – Kadruss dedi, lakin Edmonun mehribançılığı və yaşlı Pamfilin xoş şərabı Dantesin gözlənilməz xoşbəxtliyindən Kadrussun qəlbində baş qaldırmış paxıllıq hissini tamamilə söndürmüşdü. – Dantes çox səmimi gəncdir; onun nişanlısı ilə oturmağına baxıb fikirləşirdim, dünən siz düşündüyünüz o murdar hərəkəti yerinə yetirsəydiniz, necə də pis olardı.

– Axı sən gördün ki, biz o işdən necə əl çəkdik, – Danqlar dedi. – Yazıq Fernan elə bir ümidsiz vəziyyətdə idi ki, əvvəlcə ona yazığım gəldi; lakin o öz dərdi ilə barışıbsa, hətta öz rəqibinin sağdış-soldışı olmağa razılıq veribsə, deməli, artıq danışmağın yeri yoxdur.

Kadruss Fernana baxdı, – onun rəngi meyit rəngi idi.

– Gəlinin gözəl olması itkini daha da ağırlaşdırır… – Danqlar davam etdi. – Lənətə gəlmiş! Mənim gələcək kapitanım xoşbəxtdir. Bir günlüyünə Dantesin yerində olmaq istərdim.

Mersedesin mülayim səsi eşidildi:

– Gedək? Saat ikini vurur, bizi isə üçə on beş dəqiqə işləmiş gözləyirlər.

Dantes tez ayağa qalxdı:

– Bəli, bəli, gedək.

Qonaqlar xorla dilləndilər:

– Gedək.

Pəncərə altlığı üzərində oturmuş Fernanı diqqətlə izləyən Danqlar həmin dəqiqə onun gözlərinin necə vəhşicəsinə bərəlməsini və yerindən sıçrayıb yenidən pəncərə altlığında oturduğunu gördü. Bayırdan aydın olmayan səs-küy gəlirdi; ağır addımların taqqıltısı, başa düşülməyən səslər və silah cingiltisi qonaqların şən söhbətini batırıb yerini həyəcanlı sükuta verdi.

Səs yaxınlaşırdı: qapı üç dəfə döyüldü. Qonaqlar heyrətlə bir-birlərinə baxdılar.

– Qanun naminə! – Deyə güclü bir səs eşidildi; kimsə cavab vermədi.

Həyəcan vahiməyə döndü.

Komissarla tanış olan armator, ona yaxınlaşıb soruşdu:

– Nə məsələdir? Bu, yəqin, anlaşılmazlıqdır.

Komissar cavab verdi:

– Cənab Morrel, anlaşılmazlıqdırsa, arxayın ola bilərsiniz, hər şey çox tez həll olunacaq, hələlik isə mənim əlimdə həbslə bağlı əmr var, təəssüflə də olsa, bu vəzifəni icra edirəm, hər halda onu yerinə yetirməliyəm. Cənab Edmon Dantes hansınızdır?

Nəzərlərin hamısı Edmona tərəf yönəldi, bərk həyəcan içində olsa da, qürurunu qoruyaraq irəli çıxıb dedi:

– Mənəm, sizə nə lazımdır?

– Edmon Dantes, qanun naminə sizi həbs edirəm!

Edmon, rəngi qaçmış halda təkrarən soruşdu:

– Həbs edirsiniz? Nəyə görə həbs edirsiniz?

– Bilmirəm, lakin ilk sorğuda hər şeyi öyrənəcəksiniz.

Morrel başa düşürdü ki, heç nə etmək olmaz: kəmərlənmiş komissar adam deyil; o qanunu həyata keçirən lal, kar, soyuq bir heykəldir.

Lakin yaşlı Dantes komissarın üzərinə atıldı; ata və ya ana qəlbinin başa düşməyə qadir olmadığı işlər də var. Lakin ümidsizlik o dərəcədə böyük idi ki, komissarın ona yazığı gəldi. O dedi:

– Sakit olun, cənab, ola bilsin, oğlunuz hansısa gömrük sənədini düzgün yerinə yetirməyib, lazımi izahat verdikdən sonra onu dərhal azad edərlər.

Kadruss qaşlarını çataraq özünü təəccüblənmiş kimi göstərmək istəyən Danqlara dedi:

– Bu nə deməkdir?

Danqlar cavab verdi:

– Mən nə bilim. Mən də sənin kimi təəccüblənirəm və nə etdiklərini başa düşə bilmirəm.

Kadruss gözləri ilə Fernanı axtarırdı, lakin o, yoxa çıxmışdı. Bu zaman dünənki səhnə faciəli bir şəkildə ona aydınlaşmağa başladı: baş verən faciə, sanki onun yaddaşı üzərindən örtüyü qaldırdı.

O, xırıltılı səslə dedi:

– Bu dünən sizin etdiyiniz zarafatın nəticəsi olmasın? Belədirsə, bunu başladanın vay halına, burada sevinməli heç nə yoxdur.

Danqlar ucadan dedi:

– Yox, yox! Axı sən bilirsən, mən o kağızı cırdım.

Kadruss dedi:

– Sən onu cırmadın, sadəcə küncə tulladın, vəssalam.

– Səsini kəs, sən heç nə görməmisən, sərxoş idin.

Kadruss soruşdu:

– Fernan hardadır?

– Mən hardan bilim? – Danqlar cavab verdi. – Yəqin, işlərinin dalınca gedib. Yaxşısı budur, boş şeylərlə məşğul olmaq əvəzinə, gedib yazıq qocaya kömək edək.

Dantes gülə-gülə dostları ilə xudahafizləşib özünü əsgərlərə təslim etdi.

– Sakit olun, yəqin, mən heç həbsxananın qapısına çatmamış səhv aydınlaşacaq.

Özünü yetirən Danqlar onun sözünü dəstəklədi:

– Əlbəttə, mən lap mərc də gələrəm!

Dantes pilləkəndən endi. Ondan qabaqda komissar, yanlarında isə əsgərlər gedirdilər. Qapının qarşısında onları qapıları açıq karet gözləyirdi. Dantes oturdu, komissarla iki əsgər də oturdular. Qapılar örtüldü və karet Marselə tərəf yola düşdü.

Mersedes holla çıxaraq ucadan dedi:

– Dantes, salamat qal! Edmon, salamat qal!

Məhbus, nişanlısının parçalanmış qəlbindən hıçqırtıya bənzər qışqırığı eşidib karetin pəncərəsindən boylanaraq dedi:

– Mersedes, salamat qal!

Karet Müqəddəs Nikolay istehkamının küncündə gözdən itdi.

Armator dedi:

– Məni burada gözləyin, ilk rastıma çıxan karetə oturub Marseldən sizə xəbər gətirərəm.

– Gedin və tez qayıdın! – Hamı bir səslə səsləndi.

Onun gedişindən sonra yerdə qalanların arasında bir neçə dəqiqəlik kədərli sükunət hökm sürdü.

Mersedes də, Edmonun atası, hər biri öz dərdi içində, uzun müddət ayrı-ayrılıqda dayandılar; nəhayət onların baxışları rastlaşdı. Hər ikisi bir zərbə ilə vurulub salınan qurbanlar olduqlarını anlayıb bir-birinin qucağına atıldılar.

Bu zaman Fernan salona qayıtdı, bir stəkan su içərək oturacağa oturdu.

Təsadüfən Mersedes onun yanındakı oturacağa oturdu.

Fernan qeyri-ixtiyari olaraq oturacağını çəkdi.

Katalanlıdan gözünü ayırmayan Kadruss Danqlara dedi:

– Bu odur!

Danqlar cavabında:

– Düşünmürəm, – dedi, – o, həddindən artıq səfehdir, hər halda bunu edən böyük günaha batıb.

– Sən ona bu məsləhəti verəni unudursan, – Kadruss dedi.

Danqlar cavabında dedi:

– Bilirsən nə var! Havaya deyilən sözlər üçün cavab vermək lazım gəlsəydi…

– Havaya deyilən sözlər başqalarına zərər verirsə, onda cavab vermək məcburiyyətindəsən!

– Bəs siz Danqlar, bu haqda nə düşünürsünüz? – Kimsə soruşdu.

– Görəsən, qadağan olunmuş bir şey keçirməyib ki deyə, düşünürəm?

– Lakin Danqlar, axı siz mühasib kimi bunu bilməliydiniz?

– Əlbəttə, lakin mühasib yalnız ona bəyannamədə verilənləri bilir. Mənə məlumdur ki, biz pambıq kağız gətirmişik, vəssalam; bir də İsgəndəriyyədə Postre, Smirnada isə Paskal yaxınlığında yük vurmuşduq; məndən başqa heç nə soruşmayın.

Biçarə ata sonuncu ümidə dayanaraq pıçıldadı:

– Hə, indi xatırladım. O, mənim üçün bir qutu qəhvə, bir qutu da tütün gətirdiyini deyirdi.

– Görürsünüz, dediyim kimi də oldu! – Danqlar dedi, – görünür, bizim yoxluğumuzda gömrük işçiləri “Faraon”da axtarış aparıb, qaçaq mal aşkar ediblər.

Mersedes buna inanmırdı. Uzun müddət gizlədilən kədər gözlənilmədən üzə çıxdı və o hönkür-hönkür ağlamağa başladı.

Qoca özü də bilmirdi, nə deyir:

– Yaxşı, yaxşı, ümid edək ki…

Danqlar təkrar etdi:

– Ümid edək!

Fernan da “ümid edək!” ifadəsini təkrarlamaq istədi, lakin sözlər onun boğazına tıxanıb qaldı, dodaqları isə səssizcə hərəkət etməyə davam edirdi.

Qalereyada gözləyən qonaqlardan biri uca səslə dedi:

– Cənablar! Morrelin kareti, cənablar. Yəqin, bizə şad xəbərlər gətirir!

Mersedes və qoca armatorun qarşısına yürüdülər. Qapının qarşısında onunla rastlaşdılar. Morrelin rəngi ağappaq idi.

Eyni vaxtda:

– Nə oldu? – deyə soruşdular.

Armator başını yırğalayaraq cavab verdi:

– Mənim əzizlərim! Məsələ biz düşündüyümüzdən də ciddidir.

Mersedes əsəbi halda dedi:

– Ah, cənab Morrel! O, günahsızdır!

Morrel cavab verdi:

– Mən buna əminəm, lakin onu təqsirləndirirlər…

Qoca Dantes soruşdu:

– Nədə?

– Bonapartın agenti olmaqda.

Hekayənin əhatə etdiyi dövrdə yaşayan oxucular, bunun nə dərəcədə qorxulu bir ittiham olduğunu yaxşı xatırlayırlar.

Mersedes ucadan çığırdı; qoca isə oturacağın üzərinə düşdü.

Kadruss pıçıldadı:

– Danqlar, siz heç nəyə baxmadan oyununuzu oynayıb məni aldatdınız; lakin mən zavallı qocanın və nişanlı qızın dərddən ölməsini istəmirəm, indicə hər şeyi onlara danışıram.

Danqlar onun əlindən tutaraq ucadan dedi:

– Səsini kəs, bədbəxt! Əgər həyatın sənin üçün qiymətlidirsə, səsini boğ. Kim sənə dedi ki, Dantes günahkar deyil? Gəmi Elba adasına yan almış, Dantes isə sahilə enərək bütün günü Porto-Ferrayoda keçirmişdi. Əgər onda bir ittihamedici məktub tapsalar, necə? Onda onu müdafiə edənlərin hamısını həmrəylikdə təqsirləndirəcəklər. Kim düşünə bilərdi?

Danqlar cavab verdi:

– Cənab, siz nə arzu edirsiniz? Mən sizə demişdim, Dantes heç bir səbəb olmadan Elba adaları sahilində dayanmışdı; bu mənə çox şübhəli gəlmişdi.

– Siz şübhələrinizi məndən başqa kiməsə danışmısınızmı?

Danqlar pıçıltı ilə əlavə etdi:

– Siz nə deyirsiniz? Özünüz yaxşı bilirsiniz ki, o zamanlar orada qulluqda olan və bu gün də fikirlərindən dönməyən dayınız Polikar Morrelə görə, sizdən də Napoleonun təəssübkeşi kimi şübhələnirlər… Məndə sizə və Dantesə xətər gətirəcəyindən qorxduğum elə şeylər var ki, tabelikdə olan adam onu öz sahibinə deməyə məcburdur, başqalarından isə ciddi bir sirr kimi saxlamalıdır.

– Düzdür, Danqlar, düzdür, siz namuslu adamsınız. Bu baxımdan da hər təsadüfə qarşı, əgər yazıq Dantes “Faraon”a kapitan təsdiq edilmiş olsaydı, mən sizin haqqınızda bəzi şeylər düşünmüşdüm.

– Necə yəni?

– Mən qabaqcadan Dantesdən sizin haqda nə düşündüyünü və sizi əvvəlki işdə saxlayıb-saxlamayacağımı soruşmuşdum; bilmirəm nədən, amma mənə elə gəldi ki, sizin münasibətlərdə soyuqluq var.

– Bəs o sizə nə cavab verdi?

– O dedi ki, belə bir hadisə olmuşdu, lakin məhz hansı hadisə olduğunu söyləmədi, lakin etibar etdiyi adama həmişə etibar etməyə hazır olduğunu dedi.

Danqlar pıçıldadı:

– Hiyləgər!

Kadruss dedi:

– Yazıq Dantes! O, çox şərəfli adam idi!

Morrel dedi:

– Bəli, lakin “Faraon” hələlik kapitansızdır.

Danqlar dedi:

– Biz üç aydan tez dənizə çıxmayacağıqsa, bu müddət ərzində Edmonu azadlığa buraxacaqlarına ümid etmək olar.

– Əlbəttə, bəs o müddətə qədər?

– Cənab Morrel, o müddətə qədər isə, – Danqlar dedi, – mən sizin qulluğunuzda hazıram. Bilirsiniz ki, mən gəmini heç də uzun müddətli səfərləri idarə edən kapitanlardan pis idarə etmirəm; bu təyinat sizin üçün də əlverişli olacaq, çünki Edmon həbsxanadan çıxdıqda, siz kiməsə təşəkkür etmək ehtiyacı hiss etməyəcəksiniz. O, öz yerini tutacaq, mən isə öz yerimi, vəssalam.

Armator dedi:

– Sizə təşəkkür edirəm Danqlar, doğrudan da çıxış yolu budur. Beləliklə mən sizi təyin edirəm, komandanlığı qəbul edin və yüklərin boşaldılmasını nəzarətə götürün, ayrı-ayrı adamların başına nə gəlməsindən asılı olmayaraq iş axsamamalıdır.

– Cənab Morrel, sakit olun; lakin heç olmazsa yazıq Edmonu ziyarət etmək olarmı?

– Bunu dərhal öyrənərəm; mən cənab de Vilforla görüşüb məhbus üçün xahiş edərəm. Onun qəti royalist olduğunu bilirəm, lakin royalist və kral prokuroru olsa da, insandır, həm də mənə elə gəlir, pis insan deyil.

– Yox, pis adam deyil, lakin mən eşitmişəm ki, o çox namuslu biridir, bu isə eyni şey deməkdir.

Morrel dərindən nəfəs alıb dedi:

– Bir sözlə baxıb görərik. Siz göyərtəyə gedin, mən də tezliklə gəlirəm.

O, məhkəmə binasına tərəf yollandı.

Danqlar Kadrussa dedi:

– Görürsən işlər necə dövr edir? Sənin hələ də Dantesi müdafiə etməyə həvəsin var?

– Əlbəttə, yox, lakin zarafatın belə nəticələnməsi faciədir.

– Kim zarafat edirdi? Nə sən, nə mən, bəs Fernan? Sən bilirsən ki, mən qeyd etdiklərimi tulladım; hətta məncə onu cırdım.

Kadruss ucadan dedi:

– Yox, yox! Mən onu indiki kimi əzilmiş, bükülmüş şəkildə köşkün küncündə görürəm, çox arzu edirəm, o elə gördüyüm yerdə qalmış olsun!

– Nə etməli? Yəqin, Fernan onu qaldırıb köçürüb və yaxud da kiməsə köçürtdürüb, ola bilsin, heç əziyyət çəkib bunu da etməyib… Ah, aman Tanrım! Bəs o, mənim yazdığım qeydiyyatı göndəribsə? Nə yaxşı, xəttimi dəyişmişdim.

– Deməli, sən Dantesin üsyançı olduğunu bilirdin.

– Dəqiq desək, heç nə bilmirdim. Artıq dediyim kimi, yalnız zarafat etmək istəyirdim. Görünür, mən də təlxək kimi zarafatla sözün düzünü demişəm.

Kadruss davam etdi:

– Dəxli yoxdur, mən arzu edərdim ki, bunların heç biri olmayaydı, ya da ən azından mən bu işə qarışmamış olaydım. Danqlar, görəcəksən, bu bizə bədbəxtlik gətirəcək.

– Bu kiməsə bədbəxtçilik gətirəcəksə o, yalnız əsl günahkar olmalıdır, əsl günahkar isə biz deyilik, Fernandır. Biz hansı bədbəxtliyə düçar ola bilərik? Biz sakit oturmalı və heç nə deməməliyik, onda dolu gurultusuz keçər.

Kadruss başı ilə Danqlara işarə edərək:

– Amin, – dedi və çox narahat olmuş adamlar kimi, başını bulayıb burnunun altında donquldana-donquldana Melyan xiyabanına yollandı.

“İşlər mən düşündüyüm kimi dövr edir, – Danqlar düşünürdü, – mən hələlik müvəqqəti də olsa kapitanam, amma bu sərsəm Kadruss susa bilsə, ola bilsin həmişəlik olaram. Bir məsələ qalır, o da ədalət məhkəməsinin Dantesi öz caynaqlarından buraxmasıdır… Lakin ədalət məhkəməsi ədalət məhkəməsidir, – o, gülümsədi, – ona tamamilə etibar edə bilərəm”.

O, qayığa tullanıb armatorun onu təyin etdiyi bildiyimiz görüş yerinə – “Faraon”a tərəf üzməyi əmr etdi.