Текст книги "Ибтидо"

Ўн биринчи боб

Дубайнинг қуёш нурлари остида ялтирайдиган осмонўпар бинолари, инсон қўли билан бунёд этилган ороллари ва машҳур зодагонларнинг ҳашаматли виллаларидан ўттиз километр олисда Шаржа шаҳри жойлашган. Шаржа – ўта консерватив Ислом маркази ва Бирлашган Араб Амирликларининг маданий пойтахти ҳисобланади.

Олти юздан ортиқ масжиди ва энг яхши университетлари билан Шаржа илоҳиёт ва фан борасида юксак маррага эришганди. Унинг ютуқларида беҳисоб нефт манбаларидан келадиган даромад ҳамда халқининг сифатли таълим олишини ҳар нарсадан устун қўювчи бошқарувчининг ўрни беқиёс эди.

Бу оқшом Шаржа аҳолисига қадрдон аллома – Саид ал‐Фадлнинг оиласи ибодат учун бир жойга тўпланди. Бу сафар анъанавий таҳажжуд намозини ўқиш ўрнига улар куни кеча сирли равишда ғойиб бўлган севимли дада, амаки ва турмуш ўртоқларининг соғ‐омон қайтишини сўраб, саждага бош қўйдилар.

Маҳаллий нашрларнинг ёзишича, ҳамкасбларидан бири икки кун олдин Дунё динлари парламенти йиғилишидан қайтганидан бери аллома ўзини жуда ғалати тутганини гапириб берган. Ҳамкасби, шунингдек, Саиднинг телефонда ким биландир қаттиқ тортишганини эшитган. Суҳбат инглизча бўлгани учун у ҳеч вақони тушунмаган, лекин аллома бир исмни қайта‐қайта такрорлаганига ишончи комил эди:

Эдмонд Кирш.

Ўн иккинчи боб

Спиралдаги йўлак орқали ташқарига қараб юраркан, Лэнгдоннинг ўй‐хаёллари чалкашиб кетди. Эдмонд билан суҳбати ҳам қизиқарли, ҳам хавотирли бўлди. Киршнинг даъволари қанчалик муболаға бўлмасин, шогирди дунёни ўзгартирадиган ниманидир кашф қилгани аниқ эди.

“Коперник кашфиётидек муҳим топилма нима бўлиши мумкин?”

Ниҳоят, Лэнгдон туннелдан чиқиб олгач, боши айланаётганини ҳис қилди. У полга қўйиб кетган қулоқчинни қайта тақди:

– Уинстон, шу ердамисиз?

Қисқа тиқирлашдан сўнг британча талаффуз эшитилди:

– Салом, профессор. Мен шу ердаман. Жаноб Кирш сизни хизматчилар фойдаланадиган лифтга олиб боришимни сўради, чунки атриумга қайтиш учун вақтимиз жуда оз. У, шунингдек, ичи кенгроқ хизмат лифтимиз сизга ёқишига умид қилди.

– Киршнинг ҳиммати чексиз. У клаустрафобиям борлигидан хабардор.

– Энди мен ҳам буни биламан. Ва ҳеч қачон унутмайман.

Уинстоннинг кўрсатмасига амал қилиб, Лэнгдон ён тарафдаги эшикка қараб юрди, у ердан бетон йўлакка чиқди. Ваъда қилинган лифт кабинаси ҳақиқатан ҳам катта ўлчамли санъат асарларини ташишга мўлжалланган бўлиб, кенггина эди.

– Энг пастки тугмани босинг, – кўрсатма берди Уинстон Лэнгдон лифтга кираркан. – Учинчи қаватга борамиз.

Манзилга етиб келгач, Лэнгдон ташқарига қадам босди.

– Жуда соз, – Лэнгдоннинг боши ичида Уинстоннинг хушчақчақ товуши жаранглади. – Чап тарафингиздаги галереяга юринг. У бизни тўғри намойишлар залига элтади.

Лэнгдон ортиқча гапирмай, антиқа санъат асарлари билан тўлган галерея ичра гипнозлангандек кета бошлади. У йўл‐йўлакай оппоқ деворга вақти‐вақти билан юмшоқ қизил мум парчаларини отаётган пўлат замбарак, симдан тўқилгани учун сузишга яроқсиз қайиқ, силлиқланган металл парчаларидан қурилган шаҳарнинг митти макети каби ажойиб нарсаларни кўрди.

Галереянинг чиқаверишидаги катта ўлчамли нарса Лэнгдоннинг эътиборини шунчалик тортдики, профессор чақмоқ ургандек жойида қотиб қолди.

“Қасам ичаман, – ўйлади у, – бу музейдаги энг ғалати санъат асари бўлса керак.”

Хонанинг бутун эни бўйлаб шифтгача панель ўрнатилган, унда узун чизиқ бўйлаб югураётган ва осмонга сакраётган кулранг бўриларнинг ёғоч ҳайкаллари акс этарди. Ҳаракатланиб, сакраётган бўрилар кўзга кўринмас шиша деворга бориб урилар ва пастга қулаб, ўлик бўрилар уюмини ҳосил қиларди.

– Кўриб турган асарингиз “Тўқнашув” деб аталади, – тушунтирди Уинстон Лэнгдоннинг ҳайратланганини сезгандек. – Девор томон чопаётган тўқсон тўққизта бўри тўда кайфияти, умумқабул қилинган меъёрлардан чиқиб кетишга жасорат етишмаслиги рамзи ҳисобланади.

Лэнгдон бу асарнинг ҳақиқатга нақадар яқинлигидан лол қолди. “Бугун Эдмонд умумқабул қилинган меъёрларни бутунлай парчалаб ташламаса деб қўрқаман.”

– Энди, тўғрига юрсангиз, – деди Уинстон, – анави олмос шаклидаги суратнинг чап томонида чиқиш эшигини топасиз. Бу асар Эдмонднинг энг севимли рассомларидан бирига тегишли.

Олдиндаги ёрқин суратга қараб, Лэнгдон ўзига хос чизиқлар, тиниқ ранглар ва ўйноқи кўзлар кимнинг ижодига тегишли эканини дарҳол сезди.

"Хуан Миро", ўйлади профессор. Унга Барселоналик таниқли рассомнинг худди сюрреалист витражга ишланган ёш болаларнинг расм бўяш китобини эслатувчи ижод намуналари ҳамиша ёққан.

Гарчи Лэнгдон бу асар билан яхши таниш бўлса-да, унинг ёнида бир зум тўхтади, суратнинг бўёқ изи қолмаган теп‐текис юзасини кўриб таажжубланди:

– Бу қайта ишланган нусхами?

– Асло. Бу асл нусха, – жавоб берди Уинстон ғурурланиб.

Лэнгдон яқинроқ борди. Сурат катта принтерда қоғозга босиб чиқарилгани кўриниб турарди.

– Уинстон, бу нусха‐ку. Ҳатто матога ҳам чизилмаган, оддий қоғоз нусха!

– Мен мато билан ишламайман, – деди Уинстон. – Дастлаб виртуал равишда чизаман, сўнг Эдмонд чизганларимни принтердан чиқариб беради.

– Шошманг, – Лэнгдон қулоқларига ишонмади, – Бу суратни сиз чизганмисиз?

– Ҳа, – хижолатомуз кулди Уинстон. – Хуан Миронинг услубига тақлид қилиб кўрдим.

– Тушунарли. Ҳатто рассомнинг имзосини ҳам қўйибсиз – Мирó.

– Ундай эмас. Эътибор берсангиз, мен сўнгги унлига урғу туширмай, Миро деб имзолаганман. Испанчада миро “Мен қарайман” деган маънони билдиради.

“Ақлли фикр”, тан олди Лэнгдон суратдаги ягона кўзга назар солиб.

– Эдмонд мендан автопортретимни чизишни сўраганди. Мана шу ҳосил бўлди.

“Бу сизнинг автопортретингиз, демак”, ўйлади Лэнгдон нотекис чизиқлар тўпламини яна бир бор кўздан кечириб. “Жуда ғаройиб кўринишдаги компьютер экансиз.”

Эдмонд “алгоритмик санъат”, яъни мураккаб компьютер дастурлари ёрдамида санъат намуналарини яратишга қизиқиб қолгани ҳақида Лэнгдон ўқиганди. Бу масала долзарб саволни ўртага ташлади: агар компьютер санъат асари яратса, унинг муаллифи ким бўлади – компьютерми ёки дастурчи? Яқинда Массачусетс технологиялар институтида бўлиб ўтган кўргазмада компьютерлар чизган “Алгоритмик санъат” намуналари намойиш этилди. Бу кўргазма Ҳарвард университети ижтимоий фанлар курси учун янги мавзу очиб берди: санъат бизнинг инсонлигимизни белгилайдими?

– Мен мусиқа ҳам басталаб тураман, – гапни давом эттирди Уинстон. – Сиз учун бирор куй чалиб беришимни Эдмонддан сўрашингиз мумкин, агар қизиқсангиз. Албатта, ҳозир эмас, кейинроқ. Айни вақтда шошилишингиз керак. Намойиш бошланишига оз қолди.

Лэнгдон галереядан шошганча чиқиб, ўзини асосий залга олиб борувчи йўлакда кўрди. Кенг майдоннинг қарама‐қарши тарафида хизматчилар шошганча сўнгги гуруҳ меҳмонларни лифтдан чиқариб, Лэнгдон турган томошалар зали томонга қараб олиб келишаётганди.

– Бугунги дастур саноқли дақиқалардан сўнг бошланади, – деди Уинстон. – Залга кириш эшигини кўряпсизми?

– Ҳа. У рўпарамда турибди.

– Жуда соз. Сўнгги кўрсатма: залга кирганингизда, қулоқчинларни ташлаш учун мўлжалланган қутиларни кўрасиз. Эдмонд сиздан қулоқчинингизни ташламасдан, ёнингизда сақлашингизни сўради. Мана шу билан тақдимот тугагач, сизни орқа эшикдан, тиқилинчга қолмай музейдан олиб чиқишга кўмаклашаман, сиз эса бемалол такси ушлайсиз.

Лэнгдоннинг кўз олдига Эдмонд визиткасига ёзиб, такси ҳайдовчисига кўрсатишини тайинлаган ҳарфлар ва рақамлар келди.

– Уинстон, Эдмонд менга BIO ES346 деб ёзиб берди ва бу жудаям осон код эканлигини айтди.

– У ҳақ, – дарҳол жавоб қайтарди Уинстон. – Энди эса, профессор, дастур бошланиш арафасида турибди. Жаноб Киршнинг тақдимоти ёқади, деб умид қиламан. Сизга кейинроқ ҳамроҳлик қиламан.

Қисқа тиқирлаш эшитилиб, Уинстон билан алоқа узилди.

Лэнгдон кириш эшикларига яқинлашаркан, қулоқчинни ечиб, костюмининг чўнтагига солиб қўйди. Сўнг шошганча меҳмонларнинг сўнгги оқимига қўшилиб, намойишлар залига кирди. Унинг ортидан эшиклар ёпилгани эшитилди.

Ичкарида Лэнгдон яна бир бор ўзини кутилмаган жойда кўрди.

“Тақдимотни тик туриб томоша қиламизми?”

Лэнгдон тақдимот деганда одамлар кенг жойдаги қулай ўриндиқларга ўрнашиб, Эдмонднинг янгилигини бемалол эшитишини тасаввур қилганди. Ҳозир у кирган жой тик оёқда турган уч юз чоғли меҳмон билан тўлганди. Намойишлар залида на бир санъат асари ва на бир ўриндиқ топиларди – фақат девор яқинида минбар ва унинг ёнида катта LCD экран бор эди. Экранда қуйидаги сўзлар порлаб турарди:

Жонли эфир 2 дақиқаю 07 сониядан сўнг бошланади.

Лэнгдоннинг юраги ҳаприқиб кетди ва экрандаги матннинг давомини ўқишга тутинди. Сўнг кўзларига ишонмай, яна бир карра қайта ўқиди:

Бизни кузатаётган томошабинлар сони:

1,953,694 та

“Икки миллион одам?”

Кирш тақдимотини онлайн тарзда намойиш этмоқчилигини айтганди, аммо юқоридаги рақамлар ақл бовар қилмас даражада эди. Ҳар сонияда томошабинлар сони ошиб бораётганди.

Лэнгдоннинг чеҳрасига табассум ёйилди. Шогирдининг ишлари чакки эмас. Ҳозир унинг миясида ягона савол айланарди: “Эдмонд нимани эълон қилмоқчи ўзи?”

Ўн учинчи боб

Дубай шарқидаги ойдин саҳрода “Қум илони” деб аталувчи саҳро машинаси моторини тариллатганча чапга қайрилиб, қаттиқ тормоз берди. Кўтарилган қум зарралари унинг чироқлари ёруғида рақс тушарди гўё.

Машина рулида ўтирган ўсмир йигит кўзойнакларини ечиб, сал бўлса уриб кетаёзган алланимани кўриб қўрқиб кетди ва дарҳол машинадан тушиб, қум устида ётган қора шарпага яқинлашди.

Ҳа, у адашмаган эди.

Машина чироқлари юзини қум босган, қилт этмай ётган одам танасини ёритиб турарди.

– Марҳаба? – чақирди йигитча. – Саломатмисиз?

Жимлик.

Ерда ётган одамнинг кийимлари – миллий дўппи ва кенг тоуб унинг эркак кишилигини билдирарди. Миқти ва бақувват бу киши қандай қилиб очиқ саҳронинг ичкарисига келиб қолгани болани ажаблантирди.

– Марҳаба? – қайтарди у яна.

Жавоб бўлмади.

Нима қилишни билмай боши қотган йигит оёғи билан эркакнинг ёнбошига туртди. Тана ҳаддан ташқари таранг ва қаттиқ туюлди, қуёш ва шамол уни қуритиб юборганди.

“Жони узилибди.”

Йигит эгилиб эркакнинг елкасидан ушлаб кўтарди ва орқалади. Ҳаёт нури сўнган кўзларини самоларга тикканча жони узилган бу одамнинг юзи ва соқолини қум қоплаган, лекин шу кўринишда ҳам унинг чеҳрасидан севимли амаки ёки боболарга монанд самимийлик ёғилиб турарди.

Яқин атрофни яна саҳро машиналари – баггилар моторининг гумбурлаган товуши тутиб кетди. Йигитнинг дўстлари хавотирланиб, қум узра машиналарини сакратганча уни излаб келишганди.

Ҳамма баггисини тўхтатиб, кўзойнак, каскаларини ечди ва кутилмаганда жасаднинг атрофида жам бўлди. Шу пайт тўпланган йигитчалардан бири оҳ тортиб юборди. У вафот этган одам тез‐тез университетида маъруза ўқиб турувчи таниқли олим ва диний раҳнамо – аллома Саид ал‐Фадл эканини таниганди. У ҳаяжон ила билганларини дўстларига сўзлагач, баланд овозда сўради:

– Маза алайна нафъал? (Энди нима қиламиз?)

Болалар айлана бўлиб турганча дамларини чиқармай гоҳ мурдага, гоҳ бир‐бирларига тикилиб туришди. Кейин барча ўсмирлар каби йўл тутишди: ёнларидаги мобил аппаратларини чиқариб, жасадни расмга олишди ва дўстларига бу ҳақда хабар беришни бошлашди.

Ўн тўртинчи боб

Минбар атрофидаги меҳмонлар билан елкама‐елка тураркан, Роберт Лэнгдон LCD экранда акс этган рақамларнинг борган сари ошиб бораётганини ҳайратланиб кузатарди.

Бизни кузатаётган томошабинлар сони:

2,527,664 та

Унча катта бўлмаган залдаги уч юздан ортиқ одамнинг гап‐сўзлари қоришиб, умумий гувиллаган товушга айланганди, уларнинг айримлари бошланажак томоша ҳақида тўлқинланиб гапирар, бошқалари эса яқинларига қўнғироқ қилиб сўнгги янгиликлардан хабардор қилар, бу тўғрида ”Facebook”, “Twitter” каби тармоқларда янгидан янги постларни қолдирарди.

Ниҳоят, техник ходим минбарга кўтарилди ва микрофонни созлади:

– Хонимлар ва жаноблар, аввалроқ сизлардан мобил аппаратларингизни ўчириб қўйишингизни сўраган эдик. Энди ижозатингиз билан биз барча Wi‐Fi ва мобил алоқа тизимларини тақдимот якунлангунча блоклаймиз.

Кўплаб меҳмонларнинг телефондаги гапи тугамасидан алоқа узилиб қолди. Йиғилганларнинг аксарияти ташқи дунё билан ҳамма алоқаларни бирдан узиб ташлашга қодир cеҳрли кучга гувоҳ бўлгандек турарди.

“Бу мўъжизани беш юз доллар эвазига исталган электр жиҳозлари дўконидан топиш мумкин.” Ҳарвард университетининг бир неча профессорлари қатори Лэнгдон ҳам мобил алоқани тўсишга мўлжалланган технологиядан кўп фойдаланарди. Бу ускуна маъруза залларини “ўлик ҳудуд”га айлантириб, дарс давомида талабаларнинг телефонга чалғишига имкон бермасди.

Елкасига катта камера осган оператор минбар рўпарасига бориб жойлашди. Зал чироқлари хиралашди.

LCD экранлардаги ёзув ҳар сония янгиланиб турарди:

Жонли эфир 38 сониядан сўнг бошланади

Бизни кузатаётган томошабинлар сони:

2,857,914 та

Лэнгдон чуқур ҳайрат ичида қолди. Томошабинлар сони АҚШ миллий қарзидан ҳам тезроқ кўпайиб бораётгандек эди. Яқин уч миллион одам бу ерда ўтказилажак жонли тақдимотни кузатиш учун уйидаги телевизор қаршисида ўтиргани профессорнинг ақлига сиғмасди.

– Ўттиз сония! – мулойим овозда эълон қилди техник.

Шу пайт минбар орқасидаги кичик эшик очилди. Одамларнинг нафаси ичига тушиб кетди. Барча буюк Эдмонд Киршнинг кўринишини интиқиб кута бошлади.

Аммо Эдмонддан дарак бўлмади.

Эшик ўн сонияча очиқ турди.

Ва кутилмаганда эшикда Эдмонд Киршнинг ўрнига бошқа, башанг кийинган бир аёл пайдо бўлди ҳамда минбарга қараб юрди. Аёл чиндан ҳам соҳибжамол эди – баланд бўйи, келишган қадди‐қомати, узун қора сочлари унга бетакрор жозиба бағишлар, танасига ёпишган қора чизиқли оппоқ кўйлаги унга янада латофат қўшарди. У гўё оҳиста сузаётгандек саҳна марказига етиб борди, микрофонни созлаб, чуқур нафас олди ва томошабинларга ширин табассум ҳадя қилганча охирги сониялар ўтишини кутди.

Жонли эфир 10 сониядан сўнг бошланади

Аёл диққатини жамлаб олмоқчидек кўзларини бир лаҳза юмди, сўнг қайта очиб хотиржамлик ва ишонч ила залга боқди.

Оператор бешта бармоғини кўтарди.

“Тўрт… Уч… Икки…”

Залга сув қуйгандек жимлик чўкди. Аёл камерага қараркан, LCD экранда унинг жонли тасвири намоён бўлди. У тўқ қора кўзларини томошабинларга қадади ва зайтунранг ёноғига тушиб турган бир тутам сочини назокат билан йиғиштирди.

– Барчага хайрли оқшом, – соҳибжамол енгил испанча талаффуз билан инглиз тилида сўз бошлади. Унинг овози маданиятли ва мулойим жарангларди. – Менинг исмим Амбра Видал.

Зал қарсаклар зарбидан ларзага келди. Йиғилганларнинг кўпчилиги аёлни яхши таниши кўриниб турарди.

– ¡Felisidades! – қичқирди кимдир оломон ичидан. – Табриклаймиз!

Аёлнинг ёноқларига қизил югурди. Лэнгдон ниманидир ўтказиб юборганини ҳис қилди.

– Хонимлар ва жаноблар, – аёл ўзини қўлга олиб, давом этди. – Мен беш йилдан бери мана шу Гуггенҳайм музейи директори лавозимида хизмат қиламан ва бугун энг кўзга кўринган инсон томонидан ташкилланган махсус кечада сизларни кўрганимдан мамнунман.

Залда яна гуррос қарсаклар янгради, бу сафар Лэнгдон ҳам уларга қўшилди.

– Эдмонд Кирш музейимизнинг саховатли ҳомийсигина эмас, балки ҳақиқий дўстига айланган. Бугунги оқшомни ташкиллаш масаласида жаноб Кирш билан бир неча ой яқиндан ишлашга муваффақ бўлганим мен учун улкан шараф ва ифтихордир. Ҳозиргина ижтимоий тармоқларни текширдим: бутун дунё бу ҳақда гапирмоқда. Аксариятингизга яхши маълум, тадбирда Эдмонд Кирш улкан илмий кашфиёти ҳақида эълон қилишни режалаган. Жаноб Киршнинг фикрича, бу кашфиёт унинг инсоният ривожланиши учун қўшган энг катта ҳиссаси сифатида тарихда қолади.

Хона бўйлаб ҳаяжонли шивир‐шивир бошланди.

Соҳибжамол аёл шўх табассум қилди:

– Очиғи, Эдмонднинг пойига тиз чўкиб, кашфиётининг нимадан иборатлигини айтишини сўрадим. Бахтга қарши, у янгиликни айтиш тугул, ҳатто учини ҳам чиқармади.

Залдагиларнинг кулгиси қарсакларга қўшилди.

– Бугунги махсус тадбир, – давом этди аёл, – жаноб Киршнинг она тили – инглизчада олиб борилади. Бизни онлайн томоша қилаётганлар учун эса йигирмадан ортиқ тилда синхрон таржима қилиниб, тўғридан‐тўғри узатилади.

LCD экрандаги тасвир ўзгариб, Амбра жилмайганча давом этди:

– Агар орангизда кимдир ҳалиям Эдмондга ишонмаётган бўлса, экранга эътиборини қаратсин. Бу пресс‐релиз ўн беш дақиқа аввал дунё бўйлаб ижтимоий тармоқлар ва интернет сайтлари орқали тарқатилган.

Лэнгдон экранга қаради.

Бугун: Жонли эфир 20:00 CEST

Футуролог Эдмонд Кирш замонавий илм‐фан қиёфасини буткул ўзгартиришга қодир кашфиётини ошкор қилади.

"Мана, қандай қилиб бир неча дақиқа ичида миллионлаб томошабин йиғдинг", деб ўйлади Лэнгдон. У эътиборини минбарга қайта қаратди ва девор панасида турганча томошабинларни диққат билан кўздан кечираётган иккита қўриқчини пайқаб қолди. Лэнгдонни қўриқчилар эмас, улар кийиб олган камзулга туширилган ҚГ ҳарфлари таажжубга солди.

“Қироллик гвардияси? Қиролнинг шахсий қўриқчилари нима қилиб юрибди бу ерда?”

Қироллик оиласи аъзоларидан кимдир тақдимотда қатнашаётганига ишониш қийин: садоқатли католик бўлган қироллик оиласи Эдмонд Киршдек радикал атеист номи билан боғлиқ жойлардан узоқроқ юриши турган гап эди.

Испаниядаги сиёсий тузум парламентар монархия бўлгани туфайли қирол ҳукмронлиги расман чекланганди. Шунга қарамай, у халқининг юраги ва онгини бошқара олиш қудратига эга эди. Миллионлаб испанлар учун қирол бой католик анъанаси – los rees católicос ва Испаниянинг олтин асри рамзи ҳисобланарди. Мадриддаги қироллик саройи католиклар учун ҳанузгача маънавий етакчи ҳамда узоқ йиллик мустаҳкам эътиқодга қўйилган ҳайкал вазифасини ўтарди.

“Парламент бошқаради, қирол эса ҳукмронлик қилади” деган иборани Испанияда Лэнгдон кўп эшитганди. Асрлар давомида Испаниянинг ташқи дипломатик алоқаларини назорат қилган қиролларнинг ҳаммаси консерватив католик эди. “Ҳозирги қирол ҳам бундан мустасно эмас”, хаёлидан ўтказди Лэнгдон қиролнинг чуқур диний эътиқоди ва католик қадриятларига содиқлиги ҳақида ўқиганлари ёдига тушиб.

Бир неча ойдан бери ёши бир жойга борган монарх тўшакка михланиб, умри тугаётгани ҳақида айтиларди. Бутун мамлакат қиролнинг ягона ўғли – Хулианнинг тахтга ўтиришига тайёргарлик кўрмоқда эди. ОАВ маълумотларига кўра, шаҳзода Хулиан шу вақтгача отасининг соясида, омма кўзидан узоқда кун кечирган. Мана энди, халқ унинг қандай бошқарувчи бўлиши ҳақида баҳс бойлаб ётибди.

“Наҳотки, шаҳзода Хулиан Эдмонднинг намойишига агентларини юборган бўлса?” Лэнгдоннинг қулоғи остида епископ Вальдеспинонинг таҳдидли гаплари янгради. Кўнглида уйғонган хавотирга қарамай, Лэнгдон залдаги муҳит дўстона, завқ‐шавққа тўла ва хавфсиз эканини ҳис қилди. У шогирдининг бугунги хавфсизлик жуда мустаҳкамлиги ҳақида айтганларини эслаб, Испан Қироллик гвардияси қўшимча ҳимоя бўлса керак, деган қарорга келди.

– Эдмонд Киршнинг театр томошаларига ишқибозлигидан хабардорлар, – Амбра Видал гапини давом эттирди: – У бизни бу бўм‐бўш хонада узоқ ушлаб турмаслигини яхши билади, – аёл залнинг нариги бурчагидаги қўшалоқ эшикка яқин борди. – Мана шу эшиклар ортида Эдмонд Кирш ўзининг мультимедиа тақдимотини эътиборингизга ҳавола этиш учун “Тажриба фазоси”ни яратди. У ер тўлиқ компьютерлар томонидан бошқарилади ва намойиш бутун дунёга жонли узатилади.

Аёл тилла соатини текширгач, изоҳ берди:

– Тадбиримиз вақти ҳар бир дақиқасигача режаланган. Роппа‐роса саккизу ўн бешда бошлашимиз зарур. Ҳозир саккизу ўн тўрт. Демак, атиги бир дақиқамиз қолибди, – у қўли билан қўшалоқ эшикка ишора қилди: – Демак, хонимлар ва жаноблар, ичкарига марҳамат қилинг ва Эдмонд Кирш тайёрлаган ажойиботлардан баҳраманд бўлинг.

Амбранинг гапи тугаши билан қўшалоқ эшик ланг очилди.

Лэнгдон бошқа бир галерея кўришни тахмин қилиб, ичкарига назар солди ва кўрганларидан баттар ҳайратланди. Эшик ортида қоп‐қоронғи туннель кўзга ташланарди.

***

Меҳмонлар тўдаси ҳаяжон ичра туннель сари интиларкан, адмирал Авила шошмасликка қарор қилди. Йўлак қоронғилигини кўриб қалби ёришди.

“Зулмат менинг ишимни осонлаштиради.”

У чўнтагидаги тасбеҳларни эҳтиёткорлик билан ушлаб, диққатини жамлашга уринди. Бироз аввал берилган топшириқ тафсилотларини таҳлил қила бошлади.

“Вақт ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлади.”

Ўн бешинчи боб

Қўш эшик ортидаги туннелнинг кенглиги чамаси олти метр эди. Унинг деворлари қалин қора мато билан қопланиб, оёқ остига ҳашаматли гилам тўшалганди. Девор пойдевори бўйлаб икки қатор қилиб ўрнатилган чироқлар тизмаси туннелдаги ягона ёруғлик манбаи эди.

– Илтимос, оёқ кийимларингизни ечсангиз, – назокат билан сўради музей хизматчиси янги етиб келганлардан. – Уларни ечиб, қўлингизга олинг.

Лэнгдон дабдабали чарм туфлисини ечиб, юмшоқ гиламга пайпоқчан оёқ қўйган заҳоти танаси роҳатдан яйраб кетди. Атрофдан бошқа меҳмонларнинг ҳам ҳузурланиб оҳ тортгани эшитилди.

Туннель ичра оҳиста юраркан, Лэнгдон олдинда чегара вазифасини ўтаётган қора пардага кўзи тушди. У ерда бир нечта музей хизматчилари етиб келган меҳмонларни кутиб олиб, уларга қалин сочиқ тутқизар, сўнг парда ортига кузатиб қўярди.

Бироз олдин туннель ичини қоплаган меҳмонларнинг ҳаяжонли шивир‐шивири тиниб, ўрнини ноаниқ сукунат эгаллади. Лэнгдон пардага яқинлашганда хизматчи унга ҳам тахланган мато тутқазди. Мато аслида сочиқ эмас, балки бир учига ёстиқ тикилган кичикроқ чойшаб экан. Лэнгдон хизматчига миннатдорлик билдириб, парда орқали ичкарига кирди ва қаршисида пайдо бўлган манзарадан тили калимага келмай қолди.

Гарчи Лэнгдон парда ортида нима борлиги ҳақида тасаввурга эга бўлмаса ҳам, ҳозирги манзарага дуч келишини умуман кутмаганди.

“Биз… шаҳар ташқарисидамизми?”

Лэнгдон айни дамда ўзини бепоён даланинг бир четида кўрди. Унинг боши узра қоронғи самода юлдузлар милтираб турар, олисроқдаги заранг дарахти тепасида кўтарилаётган янги ой кумушранг нур таратарди. Чигирткаларнинг чириллаши атрофни тўлдириб, оёқ остидаги майсаларнинг ифорига қоришган майин шабада Лэнгдоннинг юзини силарди.

– Жаноб, – шивирлади хизматчи унинг қўлидан тутиб йўл бошларкан, – марҳамат, ўзингизга муносиб жой топиб, чойшабни тўшанг ва намойишдан роҳатланинг.

Кўраётганларидан бирдек ҳаяжонланган томошабинларга қўшилиб, Лэнгдон ҳам дала оралаб юра бошлади. Йиғилганлар бепоён ўтлоқ бўйлаб ўзларига қулай жой топар, қўлларидаги чойшабларни майса устига тўшарди. Текислаб қиртишланган ям‐яшил ўтлоқ хоккей аренаси катталигида бўлиб, атрофи шабадада тебраниб турган дарахтлар, қамишлар билан ўралганди.

Бир неча лаҳза ўтиб, Лэнгдон кўриб турган манзараси ҳақиқий эмас, балки бетакрор санъат асари эканлигини англаб етди.

“Мен мукаммал барпо қилинган планетарий ичидаман”, деб ўйлади Лэнгдон энг майда деталларнинг ҳам пухта эътибор билан ишланганидан лол қолиб.

Митти юлдузлар, кумушранг ой, олисдаги тепаликлар узра сузиб юрган булутлар – буларнинг бари аслида проектор ёрдамида туширилган тасвирлар эди. Барглари шитирлаётган дарахтлар ва майсалар – бекам‐кўст тайёрланган ясама нусха ёки яширин тувакларга экилган ҳақиқий ўсимликлар бўлиши мумкин. Хонанинг ўткир бурчакларини яшириш мақсадида чиқарилган тутун худди тунги туман шаклига кириб, табиийдек таассурот уйғотарди.

Лэнгдон чўккалаб, оёғи остидаги майсани пайпаслаб кўрди: ўтлар юмшоқ ва жонлига ўхшаса ҳам, қуп‐қуруқ эди. У қаердадир профессионал спортчиларда ҳам шубҳа уйғотмайдиган янги сунъий газон тўғрисида ўқиганди. Кирш янада илгарилаб кетибди – у яратган майсазорнинг юзаси бир оз нотекис, ғадир‐будур бўлиб, юрганда ҳақиқий тупроқ, ерни эслатарди. Лэнгдон биринчи марта ҳиссиётлари уни алдаган пайтни эслади. Ўшанда у ҳали ёш бола эди. Унинг кичкина қайиқчаси ойдин кўрфаз бўйлаб сузиб кетар, ёнгинасида қароқчилар кемаси замбаракдан ўқ отиб, жанг қиларди. Лэнгдоннинг бола ақли у аслида кўрфазда эмас, балки “Диснейленд”даги “Кариб денгизи қароқчилари” деб аталувчи ерости атракционида эканлигини англамаганди.

Бу оқшомги эффектлар “Диснейленд”дагидан юз минг чандон ҳақиқий кўринади, буни йиғилганларнинг нигоҳидаги завқдан ҳам сезиш мумкин. Эдмонднинг ажойиб планетарийни қурганидан кўра кап‐катта одамларни оёқ кийимини ечтириб, майсазорга ётишга ва очиқ самога тикилишга мажбур қилишнинг уддасидан чиққани таҳсинга сазовор эди.

“Болалигимизда кечқурунлари худди шу тарзда осмонга қараб ётиш ёқарди. Лекин улғайгач, ҳаммасини унутдик.”

Лэнгдон чойшаб тўшаб, бошини ёстиққа қўйди. Унинг танаси майин майсазор ичида эриб кетгандек бўлди.

Боши узра чақнаётган юлдузларга боқиб, Лэнгдон ўзини бир зум ўсмирлигига қайтгандек ҳис қилди. Ярим тунда энг қадрдон дўсти билан “Болд пик” гольф майдонидаги газонда чўзилганча олам сирлари тўғрисида суҳбатлашганлари ёдига тушди. "Балки бугун, – ўйлади Лэнгдон, – Эдмонд Кирш ўшанда дўстим иккимизни ҳайратлантирган олам сирларини очар…"

* * *

Планетарийнинг бурчагидаги майдончада турган адмирал Авила сўнгги марта зални кўздан кечирди ва ҳеч кимга сездирмай, ҳозиргина ичкарига ўтиб киргани – парда томон юриб, туннелга қайтиб чиқди. Туннелнинг қора мато қопланган деворини пайпаслаб, матолар бир‐бирига улаб тикилган жойни топди, иложи борича секинлик билан уни йиртиб, девор ичига сирғалиб кирди ва матони шу турганича қайтиб тикиб қўйди.

Иллюзиялар ғойиб бўлди.

Авила ортиқ бепоён яйловда эмасди.

У катта қисмини ясси шаклдаги пуфак эгаллаган тўртбурчак бўшлиққа кириб қолганди. Хона ичида хона. Авиланинг қаршисидаги театрга ўхшаш гумбазли конструкцияда кабеллар дастаси, чироқлар ҳамда карнайлар ўрнатилган ҳавозалар бор эди. Гумбазга қаратилган ўнлаб видеопроекторлар бирваракайига нур сочиб турарди. Айнан уларнинг шарофати билан майсазорда юлдузли осмон, тепаликлар ва бошқа иллюзиялар гавдаланаётганди.

Киршнинг томоша яратиш иқтидорига Авила тан берди. Аммо бугунги тадбирдаги яна бошқа кутилмаган томошалар футурологнинг етти ухлаб тушига ҳам кирмагани аниқ эди.

“Ютуққа нима қўйилганини асло унутма. Сен муқаддас урушдаги аскарсан. Сен буюк мақсаднинг бир бўлагисан.”

Авила ўз режасини қайта‐қайта хаёлидан ўтказди ва чўнтагидаги тасбеҳ доналарини олди. Айни шу дам гумбаз шифтидаги карнайлар титраб кетди. Худди Худо тилга киргандек, осмондан гулдираган овоз эшитилди.

– Хайрли кеч, дўстлар. Менинг исмим Эдмонд Кирш.